هوش عاطفی و سلامت روان
در فرا تحلیلی که توسط شوته، مالوف، تورتینستون و روکی^[78] (2007)، انجام شد، مشخص گردید که هوش عاطفی با سلامت روان و سلامت جسمانی رابطه مثبتی دارد. پژوهش‌های داودا و هارت (2000)، تجلی (1386)، ساکلوفسکی، آستین و مینسکی^[79] (2003)، حاکی از آن هستند که هوش عاطفی با سلامت روان رابطه مثبتی دارد.
پژوهش‌ها حاکی از رابطه معکوس هوش عاطفی با افسردگی (اسلاسکی و کارت‌رایت^[80] 2002؛ داودا و هارت، 2000)، و اضطراب (باستین، برنز و نتلبک^[81]، 2005) هستند. سلیگمن (2002)، نشان دادند که خوش‌بینی (که یکی از ابعاد هوش عاطفی است)، با سلامت روان، رابطه مثبت و معناداری دارد. افرادی که از هوش عاطفی بالاتری برخوردارند، شادتر هستند و با مشکلات زندگی بهتر سازگار می شوند و به گونه‌ای موثر به کنترل هیجانات و عواطف خود می‌پردازند و بدین ترتیب موجبات سلامتی خود را فراهم می‌آورند (مارتین، پولیک-دوریس، لارسن و ویر^[82]، 2003؛ فارنهام، 2003). بنابر این با توجه به پژوهش‌های انجام شده، می‌توان چنین انتظار داشت که هوش عاطفی با سلامت روان رابطه مثبتی داشته باشد.
هوش عاطفی و سلامت جسمانی
توانایی تنظیم احساسات و عواطف که یکی از ابعاد هوش عاطفی است، با سلامت جسمی ارتباطی قوی دارد (صفری، 1386). افرادی که قادر به کنترل خشم و عصبانیت خود نیستند، آمادگی بسیاری برای مبتلا شدن به بیماری های قلبی دارند و شواهد پژوهشی رابطه بین این دو را تایید نموده‌اند (امجدی، 1386). عدم توانایی کنترل عواطف منفی و یا فقدان این باور که فرد می‌تواند عواطف منفی خود را کنترل نماید و یا مهارت کافی در این زمینه ندارد، سبب افزایش آسیب‌پذیری فرد در برابر استرس و فشار های روانی می‌گردد (سالووی، روتمن، دت‌ویلر و استوارد^[83]، 2000). در همین راستا، در پژوهشی، سیاروچی و همکاران (2000)، به این نتیجه رسیدند که کسانی که در هوش عاطفی نمرات بالاتری دارند، می‌توانند به راحتی با استرس‌ها و فشارهای زندگی روزمره، مقابله کرده و همچنین قادرند احساسات خود را کنترل و بیان نمایند، بنابر این از نظر جسمی و روانی نسبت به کسانی که هوش عاطفی پایین‌تری دارند، سالم‌تر هستند (سالووی و همکاران، 2000). علاوه بر این، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مدیران دارای هوش عاطفی بالاتر، از سلامتی بیشتری نسبت به کسانی که هوش عاطفی پایین‌تری دارند برخوردار هستند (اسلاسکی و کارترایت، 2002). بنابر این با توجه به پژوهش های انجام شده می‌توان چنین انتظار داشت که هوش عاطفی با سلامت جسمانی رابطه مثبتی داشته باشد.

هوش عاطفی و کیفیت ارتباطات اجتماعی
در پژوهش بشارت (1384)، مشخص شد که بین هوش عاطفی و مشکلات بین شخصی دانشجویان، همبستگی منفی و معناداری وجود دارد. هوش عاطفی، توان همدلی با دیگران، سازش اجتماعی و رضایت از زندگی را افزایش و مشکلات بین شخصی را کاهش می‌دهد و زمینه بهبود روابط اجتماعی را فراهم می‌کند. علاوه بر این هوش عاطفی با کیفیت ارتباطات فعلی فرد با دیگران نیز، دارای همبستگی مثبت است، یعنی کیفیت ارتباط با دیگران در افراد دارای هوش عاطفی بالاتر، بهتر از کیفیت ارتباط در افراد دارای هوش عاطفی پایین‌تر است (یوسفی، 1382). سیاروچی و همکاران (2000) نيز دریافتند که افراد دارای هوش عاطفی بالاتر، برون‌گرا‌تر بوده و دارای عزت نفس بیشتری هستند.
پژوهش‌ها حاکی از آن هستند که بین آگاهی عاطفی و هوش عاطفی رابطه وجود دارد (مالوف و شوته، 1998). از طریق این آگاهی است که فرد می‌تواند احساسات خود را کنترل کرده و آنها را با موقعیت انطباق دهد. از فردی که دارای آگاهی بالا نسبت به احساسات خود است انتظار می رود، که اجتماعی‌تر بوده و در مهارت‌های اجتماعی، قوی‌تر باشد (مالوف و شوته، 1998). سرانجام اینکه صفری (1386)، نشان داد که هوش عاطفی و کیفیت ارتباط با دیگران به صورت مثبت و معناداری، رابطه دارند. بنابر این با توجه به پژوهش‌های انجام شده می‌توان چنین انتظار داشت که هوش عاطفی با کیفیت ارتباط با دیگران، رابطه مثبتی داشته باشد.
2-2-2- هوش اخلاقی و کیفیت زندگی
با توجه به اینکه پژوهشی که به طور کلی رابطه هوش اخلاقی و سلامت روان را نشان دهد یافت نشد، در اینجا به بررسی رابطه بخشش یکی از ابعاد هوش اخلاقی با ابعاد کیفیت زندگی، پرداخته می‌شود.
بخشش و سلامت روان
بیشتر تحقیقات انجام شده در این زمینه، بیانگر تأثیر مستقیم بخشش (یکی از ابعاد هوش اخلاقی) بر سلامت روان هستند. برای نمونه، پژوهش‌ها نشان داده‌اند که عفو در کاهش اضطراب (هبل^[84] و ان‌رایت، 1993؛ فریدمن^[85] و ان‌رایت، 1996؛ سابکوویاک^[86] ، 1995؛ کایل^[87] و ان رایت، 1997)، افسردگی (فریدمن، 1995؛ رای^[88]، 1999؛ کواتس^[89]، 1997)، غصه و اندوه (کایل، 1996؛ کایل و ان‌رایت، 1997)، خصومت و دشمنی (کواتس، 1997)، جراحت‌های درونی (رای، 1999)، اصلاح روابط بین‌فردی (مک‌کالاف^[90] و ورتینگتون، 1995)، بالا بردن عزت نفس (کواتس، 1997) و داشتن امیدواری (فریدمن و ان‌رایت، 1996)، که همگی از ابعاد سلامت روان هستند مؤثر است. در پژوهشی که در زمینه بخشش در دانشجویان پزشکی صورت گرفته، به نقش آن در سلامت روان پرداخته شده است. دانشجویان داراي بخشش و گذشت بالا در مقایسه با گروه دیگر خود، در بعد رفتاري از افسردگی، اضطراب و مشکلات در روابط بین فردي کمتري برخوردار بودند (غباری بناب، كيوان زاده، وحدت تربتي، 1386).
بخشش و سلامت جسمانی
در پژوهش‌های خدابخش و کیانی (1392)، لور^[91] (2005)، ویت ولیت^[92] (2002) به رابطه مثبت و معنی‌دار بخشش و سلامت جسمانی اشاره شده است. خدابخش و کیانی (1392) دریافتند، سلامت جسمانی توسط بخشش، پیش‌بینی می‌گردد. بر اساس تحقیقات وب (2003)، اشخاصی که به لحاظ بخشش در سطح بالاتری هستند، در هنگام مواجه با آسیب، واکنش‌های فیزیولوژیکی پایین‌تری و نشانه‌های فیزیکی کمتری را در مقایسه با گروه کنترل نشان می‌دهند. خاطراتی که در آنها فرد، شخص خاطی را مورد بخشش قرار نمی‌دهد؛ تظاهرات چهره ای منفی تولید می‌کند و باعث افزایش فعالیت دستگاه سمپاتیک و سیستم قلبی عروقی می‌شود (ویت و لایت، 2000).
بخشش و روابط اجتماعی
در پژوهش‌های خدابخش و کیانی (1392)، غباری بناب و همکاران (1387) به رابطه مثبت و معنادار بخشش با روابط اجتماعی اشاره شده است. طبق تحقیقات در روابط اجتماعی، افرادی که به لحاظ بخشش در سطح بالاتری هستند، نسبت به افرادی که در بخشش در سطح پایین‌تری قرار دارند، رضایت بیشتری کسب می‌کنند (آل مابوک، ان‌رایت، کاردیس^[93]، 1995). بخشش باعث افزایش حمایت اجتماعی و بالابردن احساس نزدیکی با دیگران می‌شود (خدابخش وکیانی، 1392).
2-2-3 - هوش عاطفی و همدلی
ریشه بسیاری از رفتارهای نوع دوستانه، همدلی است (تبسون^[94]، 2009) انسان درجریان یک رابطه عاطفی و همدلانه می‌تواند عواطف و احساسات خود را کنترل و رفتار خود را با انتظارات افراد جامعه هماهنگ و سازگار سازد. سالووي (2002) نیز دریافته است که هوش هیجانی بالا رابطۀ مستقیمی با همدلی و رضایت بین شخصی بالا، سبک‌هاي کنارآمدن سازش یافته، افسردگی و اضطراب اجتماعی پایین دارد (تبسون^[95] ، 2009).
2-2-4 - همدلی و کیفیت زندگی
کالیوپسکا^[96] (2007) دریافته است که دانشجویان با احساس همدلی زیاد، در مقایسه با دانشجویانی که کمترین حد همدلی را دارند، نگرش‌های مثبت‌تری به رفتارهای ایجادکننده‌ی سلامتی داشته و شیوه رفتاری آنها سالم‌تراست که اين مسئله از مؤلفه های کیفیت زندگی است، در پژوهش‌هاي قبلي باتسون^[97] (2000 )؛ ريف و همكاران (2010 )؛ سوسا و همكاران (2010)؛ لاورنس، شاو، بيكر، بارون كوهن ، پرانيس^[98] (2000)، به رابطه همدلی و روابط اجتماعی اشاره شده است. همدلي عنصري ضروري براي عملكردهاي موفقيت‌آميز بين شخصي (سوسا و همكاران، 2010) ؛ پاسخ‌دهي هيجاني به احساسات فرد ديگر (ديوايد، ونبوكستل، زالبرگ، گودنا و متيس^[99]، 2006 ؛ نومنما، هيروانن، پاركولا و هيتانن2008^[100]؛ شاماي- تسوري، هارون پرتز و پري^[101]، 2008)؛ و فرايند زير بنايي تغييرات روان‌شناختي واقعي است (راجرز^[102]، 1959)، که از طريق توانايي سهيم شدن در حالات هيجاني ديگري، دريافت پسخوراند منظم از روابط بين شخصي (پرانيس، 2000) و آگاهي از احساسات فرد ديگر (لپن، مككين، كاربونل و هاگن^[103]، 1985)، مشكلات بين شخصي را كاهش مي‌دهد و زمينه بهبود روابط اجتماعي را فراهم مي‌سازد. همدلي به فرد اجازه برقراري تماس موثر با محيط اجتماعي پيرامون خود را مي‌دهد، او را با محيط اجتماعي پيوند مي‌زند، كمك به ديگران را براي فرد تسهيل و از وارد كردن آسيب به افراد ديگر جلوگيري مي‌كند (بارون- كاهن و ويلرايت^[104]، (2004). همدلي ويژگي شخصيتي است كه با كيفيت روابط بين شخصي مرتبط است. بنابراين، انتظار مي‌رود همبستگي بين همدلي و روابط اجتماعی و انسانی معنادار باشد. بر عكس، مي‌توان انتظار داشت رابطه بين همدلي و عوامل شخصيتي چون پرخاشگري و خصومت، كه كيفيت روابط اجتماعی را مختل مي‌كنند، منفي باشد (حجت^[105] ، 2005 ).
2-2-5- هوش اخلاقی و همدلی
در پژوهش‌ها به رابطه بین بخشش که از مولفه های هوش اخلاقی است و همدلی اشاره شده است. برای نمونه در پژوهش خدابخش و منصوری (1391) با عنوان رابطه عفو با همدلی در دانشجویان پرستاری و پزشکی انجام شده است، به این نتیجه رسیده اند که، بین بخشش و همدلی رابطه مثبت و معنا‌داری وجود دارد ((p=0/31. در پژوهش تام (2008) که بر روی دانشجویان پزشکی و پرستاری انجام شد نشان داد، بین بخشش و همدلی همبستگی معنادار وجود دارد (p= 0/035) . ماچ‌برگ (2005) در تبیین رابطه بین بخشش و همدلی در میان پروتستانها و کاتولیک ها در ایسلند شمالی، همبستگی مثبت بین بخشش و همدلی را گزارش می‌کند. در پژوهش‌های مک‌کالوف و ورتینگتون (1995)، برز (2001) که بر روي دانشجویان پزشکی در ایالات متحده به منظور بررسی رابطه بخشش و همدلی صورت گرفت، نیز به رابطه مثبت بین بخشش و همدلی اشاره شده است.
2-3- فرضیه‌های پژوهش
فرضیه های اصلی این پژوهش عبارتند از:

 

1. 1. ابعاد هوش عاطفی پیش بینی کننده معنی دار ابعادکیفیت زندگی هستند.

 

1. 1. ابعاد هوش اخلاقي پیش بینی معنی دار ابعاد كيفيت زندگي هستند.

 

1. 1. ابعاد هوش عاطفي پیش بینی کننده معنی دار همدلي هستند.

 

1. 1. ابعاد هوش اخلاقي پیش بینی کننده معنی دار همدلي هستند.

 

1. 1. همدلي پیش بینی کننده معنی دار ابعاد كيفيت زندگي است.

 

1. 1. همدلی، نقش میانجی گری، در رابطه بین ابعاد هوش عاطفی، ابعاد هوش اخلاقی و ابعاد کیفیت زندگی را دارد.

 

فصل سوم
روش پژوهش
3- 1- طرح پژوهش و بیان متغیرها
پژوهش حاضر، از نوع همبستگی است که در آن، در قالب یک مدل طرح تحلیل مسیر، روابط علّی میان متغیرهای پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. متغیرهای پژوهش عبارتند از: کیفیت زندگی (متغیر درون‌زاد)، هوش عاطفی و هوش اخلاقی (متغیرهای برون‌زاد)، و همدلی (متغیر میانجی).
3-2- جامعه و شر کت‌کنندگان در پژوهش
جامعه‌ی آماری این پژوهش، متشکل از دانشجویان کارشناسی است که در سال 1393-1392 در دانشگاه شیراز مشغول به تحصیل بودند. به منظور انتخاب اعضای گروه نمونه، 298 دانشجو با بهره گرفتن از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای انتخاب گردیدند. بدین صورت که ابتدا از فهرست دانشکده‌ها 4 دانشکده به تصادف انتخاب، سپس در هر دانشکده 3 کلاس به طور تصادفی انتخاب شده و کلیه‌ی دانشجویان آن کلاس‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند. اطلاعات بیشتر در جدول 3-1 ارائه شده است.
جدول3-1: تعداد شرکت‌کنندگان در پژوهش به تفکیک دانشکده ها

 

دانشکده

تعداد

درصد

همان روش پارامتریک ریکوایر و همکاران(۱۹۷۰) است که توسط سایس و فرانکارت در سال ۱۹۷۱ با شرایط محیطی مناطق حارّه تطبیق داده شد.

۲-۳-۳ ارزیابی اراضی به روش فائو

تا سال ۱۹۷۰ بسیاری از کشورها، روش های ارزیابی جداگانه ای را استفاده می کردند و این باعث می شد تا تبادل اطلاعات دشوار باشد. بنابراین بطور آشکار نیاز به یک مباحثه بین المللی برای دستیابی به یک روش استاندارد احساس شد. کارهای مقدماتی در دو کمیته در هلند و دیگری در سازمان فائو انجام شد. در اکتبر ۱۹۷۲ اجلاس بین المللی توسط متخصصان در واگنینگن تشکیل شد و در مورد تهیه چهارچوب ارزیابی اراضی صحبت شد. در سال ۱۹۷۴ اولین نسخه این چهارچوب منتشر شد. بعد از آن در ژانویه ۱۹۷۵، نشستی در رم در کشور ایتالیا صورت گرفت، که بعد از رفع محدودیت های نسخه اول، نسخه دوم تحت عنوان بولتن شماره ۳۲ فائو در سال ۱۹۷۶ منتشر گردید (فائو، ۱۹۷۶).

۲-۳-۳-۱ روش ارزیابی تناسب اراضی برای گیاه خاص به روش فائو

در سال ۱۹۷۳، برای اولین بار فائو به تعریف انواع بهره وری پرداخته و طبقه بندی تناسب اراضی را برای استفاده های های خاص مطرح نمود. در این روش در واقع هماهنگی و مطابقت مشخصات نوع معینی از اراضی با احتیاجات نوع بخصوصی از انواع استفاده از اراضی تعیین گردید. فائو همچنین این سیستم طبقه بندی را به دو نوع کیفی و کمّی تفکیک نموده و توصیه می کند بسته به نوع اطلاعاتی که در دست است، یکی از این دو برای ارزیابی اراضی انتخاب گردد. بطور کلی مشکلات ارزیابی کیفی تناسب اراضی از ارزیابی کمّی کمتر است. دلیل این امر ثابت بودن مشخصات فیزیکی اراضی و متغیر بودن عوامل اقتصادی می باشد (بازگیر و همکاران، ۱۳۸۰؛ گیوی، ۱۳۷۶؛ برایمو و ولک، ۲۰۰۴). طبقه بندی تناسب فعلی و آتی از نوع دیگر طبقه بندی در این سیستم می باشد (سایز و همکاران، ۱۹۹۱).

۲-۳-۳-۲ مراحل مختلف ارزیابی تناسب اراضی فائو

۱- مشورت های مقدماتی
این مشورت ها بین کاربران و برنامه ریزان و مجریان طرح ارزیابی اراضی صورت می گیرد. اولین ومهم ترین موضوع مورد بحث در این مشورت ها، مشخص کردن اهداف برنامه توسعه و یا تغیرات پیشنهادی است.
۲- تشریح انواع استفاده ها و احتیاجات آن ها
تعین و تشریح انواع استفاده های مورد نظر در ارزیابی یکی از اساسی ترین مراحل مطالعه است. استفاده های مورد نظر می توانند قبل از طبقه بندی اراضی تعین شوند و در مراحل طبقه بندی مورد تعدیل و اصلاح قرار گیرند. این استفاده ها در دو سطح استفاده های اصلی و تیپ های بهره وری از اراضی قابل برسی هستند که مهم ترین فاکتور تعیین کننده در انتخاب انها هدف ، مقیاس و سطح مطالعه است. هر یک از استفاده های مورد نظر احتیاجات اکولوژیکی و مدیریتی خاص خود دارند. در این مرحله نیازهای هر استفاده به صورت سطوح محدودیت مرتبط با خصوصیات و کیفیات اراضی بیان می شوند و این درجه بندی بر این مبناست که کیفیات و خصوصیات مورد نظر چه تاثیری بر روی کاهش تولید دهی و یا افزایش هزینه دارد.
۳- تعین و تبیین حدود کلاس های تناسب اراضی
بعد از شناخت کیفیات مهم بر تیپ بهره وری مورد نظر، باید در ارتباط با نحوه اندازه گیری و برآورد کیفیات مورد نظر تصمیم گیری شود. این فرایند به وسیله متغیری به نام ضابطه تشخیص صورت می گیرد. ضابطه تشخیص متغیری است که اثر معنی دار و مشخصی بر میزان درآمد حاصله و یا هزینه های لازم برای یک استفاده معین دارد. در این حال کیفیت اراضی می تواند به وسیله یک یا چند خصوصیت مورد ارزیابی و برآورد قرار گیرد.
۴- تشریح واحدهای مجزا شده اراضی و کیفیات آن ها
یکی از ضروری ترین مراحل ارزیابی، شناسایی فیزیکی منابع اراضی است، که منوط به مطالعات ستادی وصحرایی دارد. بعد از آن جدا سازی واحد های اراضی از یکدیگر و تشریح خصوصیات واحدهای تفکیک شده صورت می گیرد.
۵- مقایسه واحد های مجزا شده اراضی با انواع استفاده های مورد نظر
عمل مقایسه دو جانبه و جور کردن خصوصیات واحد های اراضی و نیازهای انواع استفاده های مورد نظر، را انطباق می نامند که نهایتا منجر به طبقه بندی اراضی می گردد.
۶- ارائه نتایج
نتایج حاصل از مطالعات ارزیابی به صورت یک گزارش همراه با نقشه ضمیمه ارائه می شود.

۲-۳-۳-۳ انواع طبقه بندی های تناسب اراضی فائو

سازمان خوار و بار جهانی چهار نوع طبقه بندی را به شرح زیر در نظر گرفته است:

۲-۳-۳-۳-۱ طبقه بندی کیفی تناسب اراضی

به نوعی از طبقه بندی اطلاق می گردد که درجه تناسب در آن بصورت کیفی تعیین می گردد. کلاس ها بر اساس پتانسیل تولید فیزیکی زمین تعیین می شوند و تناسب بدون محاسبه دقیق درآمدها و هزینه ها بررسی می گردد (فائو، ۱۹۷۶ و پرکاش، ۲۰۰۳). ارزیابی کیفی یا فیزیکی اتخاذ تصمیمات مناسب برای حداکثر استفاده از منابع را فراهم می سازد (دلارزا و همکاران، ۲۰۰۴).

۲-۳-۳-۳-۲ طبقه بندی کمّی تناسب اراضی

به نوعی از طبقه بندی اطلاق می گردد که در آن ضمن ارزیابی میزان عملکرد، اختلاف بین کلاس های تناسب اراضی با توجه به کیفیت های مختلف اراضی در زمینه های اقتصادی- اجتماعی که همگی با اعداد و ارقام درجه بندی شده اند، تعیین می گردد (فائو، ۱۹۷۶). در این طبقه بندی میزان تولید در هر واحد زمین و نیز متغیر های اقتصادی از قبیل درآمدها و هزینه ها مد نظر هستند (گیوی، ۱۳۷۶).

۲-۳-۳-۳-۳ طبقه بندی تناسب فعلی

تعیین تناسب اراضی برای نوع خاصی از کاربری در شرایط فعلی آن زمین می باشد. بطوری که هیچگونه عملیات اصلاحی برای رفع محدودیت های موجود در آن زمین صورت نگیرد (فائو، ۱۹۷۶؛ پرکاش، ۲۰۰۳).

۲-۳-۳-۳-۴ طبقه بندی تناسب آتی اراضی

تعیین تناسب برای نوع خاصی از کاربری بعد از رفع محدودیت های موجود، قابل کنترل می باشد (فائو، ۱۹۷۶؛ پرکاش، ۲۰۰۳).

۲-۳-۳-۴ ساختار طبقه بندی تناسب اراضی

سازمان خوار و بار جهانی (فائو، ۱۹۷۶) چهار سطح را برای تناسب اراضی در نظر گرفته است:

۲-۳-۳-۴-۱ رده های تناسب اراضی

رده های تناسب وجود یا عدم وجود تناسب را برای زمین نشان می دهد. در واقع رده ها بیان می کنند که زمین مورد ارزیابی برای نوع بهره وری خاص مناسب یا نامناسب است. از این رو دو رده مناسب و نامناسب تعریف شده است.

 

• • رده مناسب با علامت S نشان داده می شود. زمین تحت یک استفاده پایدار، باید در مقابل مصرف نهاده ها، راندمان و سودآوری قابل توجیهی داشته باشد. بدون آن که این استفاده خطرات مخرب و جبران ناپذیری به منابع طبیعی وارد سازد.

 

• • رده نامناسب با علامت N نشان داده می شود. اراضی دارای کیفیت و ویژگی هایی می باشند که موانعی را برای یک استفاده پایدار ایجاد می کنند و با کسب سود حاصل از تولیدات زمین با عملیات اصلاحی و حفاظتی مورد نیاز، هزینه های غیر قابل قبولی را می طلبد (ایوبی و جلالیان، ۱۳۸۵).

 

 

۲-۳-۳-۴-۲ کلاس های تناسب اراضی

کلاس های تناسب بازتابی از درجه تناسب است. کلاس ها با اعداد متوالی نامگذاری شده اند که اعداد بزرگتر تناسب کمتری را نشان می دهد. راهنمای فائو در تعیین کلاس ها هیچ محدودیتی قائل نشده است. ولی معمولا سه کلاس در رده مناسب و دو کلاس در رده نامناسب استفاده می گردد.

 

• • کلاس ۱S (تناسب بالا) اراضی محدودیت خاصی را برای کاربری مورد نظر ایجاد نمی کنند و یا محدودیت های بسیار کمی دیده می شود که کاهش محسوسی را در تولید و سودآوری نشان نمی دهند. نهاده های مصرفی در زمین بیش از حد انتظار نیست.

 

• • کلاس ۲S (تناسب متوسط) اراضی محدودیت هایی را نشان می دهد که در مجموع برای کاربری پایدار نسبتا شدید هستند. محدودیت ها تولید و سودآوری را کاهش خواهند داد و برای داشتن سودآوری مورد انتظار باید نهاده های مصرفی در زمین را افزایش دهیم. گرچه هنوز سودآوری به سطح کلاس S1 نمی رسد.

 

• • کلاس ۳S (تناسب پایین) زمین دارای محدودیت هایی است که برای کاربری خاص شدید است. تولید و سودآوری به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و با افزایش نهاده ها و صرف هزینه، تنها به میزان کمی هزینه صرف شده توجیه می گردد.

 

• • کلاس ۱N (در حال حاضر نامناسب) زمین محدودیت های بسیار شدیدی برای کاربری خاص دارد. بطوری که در حال حاضر و بدون رفع محدودیت ها، به کار بردن آن کاربری توجیه اقتصادی ندارد و اثرات مخّرب و جبران ناپذیری به محیط وارد می سازد.

 

• • کلاس ۲N (نامناسب دائمی) زمین محدودیت های بسیار شدیدی دارد که رفع این محدودیت ها یا امکان پذیر نیست و یا صرفه اقتصادی ندارد (ایوبی و جلالیان، ۱۳۸۵).

 

 

۲-۳-۳-۴-۳ زیر کلاس های تناسب اراضی

زیر کلاس ها بازتابی از انواع محدودیت ها هستند و نوع عملیات اصلاحی لازم را بیان می کنند. زیر کلاس ها با حروف کوچک لاتین که بصورت قراردادی انتخاب شده اند و پس از علائم مربوط به کلاس ها قرار داده می شوند، نشان داده می شوند.
c محدودیت اقلیم، t محدودیت پستی و بلندی، w محدودیت زهکشی، s محدودیت خواص فیزیکی خاک، f محدودیت حاصلخیزی خاک، n محدودیت شوری و سدیمی (ایوبی و جلالیان، ۱۳۸۵).

۲-۳-۳-۴-۴ واحدهای تناسب اراضی

برای مشخص کردن واحدهایی از اراضی که اختلاف ناچیزی در نیازهای مدیریتی دارند به کار می روند. واحدهای تناسب، اهمیت نسبی عملیات اصلاحی را بیان می کنند. واحدهای اراضی با اعدادی که در داخل پرانتز قرار می گیرند، نشان داده می شوند (فائو، ۱۹۷۶؛ رسیستر، ۱۹۹۴).

۲-۴ سوابق تحقیق

در سال ۱۹۷۳، برای اولین بار سازمان خوار و بار جهانی به تعریف انواع بهره وری از اراضی^[۲۹] پرداخت و طبقه بندی تناسب اراضی را برای استفاده خاص معرفی کرد. این سازمان همچنین این سیستم طبقه بندی را به دو نوع کیفی و کمّی تفکیک نموده و توصیه می کند. بسته به نوع اطلاعاتی که در دست است یکی از این دو را برای ارزیابی اراضی انتخاب کرد (گیوی، ۱۳۷۶). با انتشار چهارچوب ارزیابی تناسب اراضی توسط فائو (۱۹۷۶) مطالعات پراکنده ای در سراسر جهان انجام پذیرفته که غالباً در راستای اهداف زراعی بوده اند. در ایران مطالعات ارزیابی تناسب اراضی در سال های اخیر و آن هم در قالب پایان نامه های دانشگاهی صورت گرفته است، البته طرح های تحقیقاتی موسسه خاک و آب را نیز نباید از نظر دور داشت.

شکل ‏۳‑۵: اثر تغییرات شدت نور و دما برای منحنی‌های( I-V وP-V ) ( (a تأثیردما، (b) تأثیرشدت نور

به هر حال، توان خروجی در واحد­های فوتوولتاییک به شدت نور در سطح سلول خورشیدی و دمای سلول خورشیدی وابسته است. بنابراین، به منظور بهینه سازی بازدهی سیستم انرژی تجدید شدنی ضروری است تا نقطه حداکثر توان در منبع ورودی ردیابی و تعیین مکان شود.

۳-۱-۳مهندسی سیستم فوتوولتاییک

معرفی : پنل خورشیدی تنها جزء یک سیستم فوتوولتاییک نیست و اجزاء زیادی برای راه اندازی یک سیستم فوتوولتاییک لازم است. بیشتر سیستم­های فوتوولتاییک شامل یک منبعی برای ذخیره انرژی هستند، که این نوع منبع انرژی، انرژی لازم را برای کار در هنگام شب فراهم می‌کند. سلول­های خورشیدی معمولاً یک جریان مستقیم را تولید می‌کنند و چون بیشتر کاربردها تحت نوع دیگری از جریان (AC) کار می‌کنند در نتیجه ابزاری برای تبدیل این انرژی بایستی وجود داشته باشد . [۲۱]
سیستم­های کنترل دیگری نیز برای کنترل کردن قسمت­ های مختلف یک سیستم فوتوولتاییک لازم است. از جمله این سیستم­ها می­توان به ابزارهایی برای نشان دادن وضعیت سیستم اشاره نمود. تمام این ابزارها بایستی به خوبی با هم ترکیب شوند تا یک سیستم ایده­آل از لحاظ اندازه و بازدهی خوب را فراهم نمایند. اندازه یک سیستم و نیز سیستم­های ذخیره انرژی به خصوصیات جغرافیایی محل کار بستگی دارد. همچنین نبایستی از پارامترهای نوع کاربرد نیز غافل شد. اما اندازه یک سیستم فوتوولتاییک یک معیار اساسی در طراحی سیستم­های خورشیدی است که بایستی مورد توجه قرار گیرد.

۳-۱-۴ساختار یک سیستم فوتوولتاییک

 یک سیستم فوتوولتاییک شامل یک تعدادی از قسمت ­ها و زیرسیستم­هایی است که این زیرسیستم­ها عبارتند از :
تولید کننده اثر فوتوولتاییک همراه با ابزارهای مکانیک
باطری ( زیرسیستم ذخیره انرژی ).
تجهیزات کنترلی و نمایشگرها و وسایل اندازه گیری.
تولید کننده پشتیبانی.
اینکه این سیستم­ها چگونه و بر چه ملاکی انتخاب شوند به پارامترهای زیادی بستگی دارد.

انواع سیستم‌های فوتوولتاییک

یک سیستم فوتوولتاییک تابع شرایطی همچون نوع بار متصل به سیستم )AC یا DC یا هر دو­) وجود یا عدم وجود تولیدکننده کمکی برق، اتصال یا عدم اتصال به شبکه محلی یا سراسری و چگونگی ارتباط با آن شبکه  ( یک طرفه یا دو طرفه) می­باشد. ذیلاً ‌انواع سیستم­های فوتوولتاییک که در شرایط مختلف از آنها استفاده می­گردد توضیح داده می‌شود.

۳-۱-۵-۱سیستم مستقل کوچک برق DC :

این سیستم وظیفه تأمین انرژی مورد نیاز بارهایی که مصرف‌کننده جریان DCمی­باشند را به عهده دارد. در این سیستم برق تولید شده توسط پنل­های خورشیدی در بانک باتری ذخیره شده و در موقع لزوم به مصرف بارهای DC می­رسد.

 ۳-۱-۵-۲ سیستم مستقل AC-DC :

این سیستم شبیه سیستم قبلی بوده بجز اینکه دارای اینورتر^[۱۷] یعنی تبدیل کننده جریان DC به جریان AC می­باشد. این سیستم توانایی تغذیه بارهای AC و DC را همزمان دارد. از این سیستم می‌توان به نحو مطلوبی برای تغذیه وسایل برقی خانگی استفاده کرد.

 ۳-۱-۵-۳سیستم مستقل AC :

سیستم مستقل AC برای تأمین انرژی الکتریکی مورد نیاز بارهای AC بکار می‌رود و معمولاً دارای ده و یا بیشتر پنل خورشیدی و یک و یا بیشتر اینورتر می ­باشد. این سیستم توانایی تأمین قدرت مورد نیاز بارهای بزرگ را دارد.

۳-۱-۵-۴سیستم ترکیبی ژنراتور-پنل خورشیدی :

در این سیستم تأمین بخشی از انرژی موردنیاز بارهای AC به عهده ژنراتور می­باشد که با سیستم فوتوولتاییک ترکیب شده و به آن کمک می­نماید. برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی و ژنراتور از طریق شارژ کنترلر در بانک باتری ذخیره شده و در موقع نیاز پس از تبدیل به AC توسط اینورتر به مصرف بارهای AC می­رسد. زمانی که برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی در اثر کاهش تابش خورشیدی و یا نبود تابش خورشیدی کمتر از برق درخواستی باشد ژنراتور باقیمانده برق موردنیاز را تأمین می­نماید. برق تولیدی توسط ژنراتور می ­تواند مستقیماً به مصرف بارهای AC برسد و یا دربانک باتری برای استفاده‌های بعدی ذخیره گردد. کلید انتقال وظیفه تغییر خط تغذیه‌کننده بارهای AC را به عهده دارد.

۳-۱-۵-۵سیستم مشترک با شبکه برق عمومی:

در این سیستم پنل­های خورشیدی بخشی یا همه انرژی موردنیاز بارهای AC را تأمین می کند. این سیستم شبیه سیستم مستقل AC بوده اما با این تفاوت که در مواقع لزوم می‌تواند توان موردنیاز بارهای AC را از شبکه عمومی ( محلی یا سراسری ) دریافت نماید. اتصال این سیستم به شبکه برق عمومی، این امکان را فراهم می‌کند که بخش فوتوولتاییک این سیستم در سایزهای مختلف ساخته شود. هر گاه برق ذخیره شده در باتری­ها مصرف شود و باتری­ها تخلیه گردند، سویچ انتقال، خط تغذیه بارهای AC را عوض نموده و انرژی مورد نیاز را از شبکه عمومی دریافت می­نماید.

۳-۱-۵-۶ سیستم متصل به شبکه :

در این سیستم برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی توسط اینورترهای مخصوصی به برق AC تبدیل شده و به مصرف بارهای AC می­رسد. هرگاه برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی بیش از نیاز باشد مازاد بر مصرف تحویل شبکه عمومی داده می‌شود و بر عکس هرگاه برق تولیدی توسط پنل­های خورشیدی کفاف نیاز بارهای AC را ندهد از شبکه عمومی مابقی نیاز بارهای AC تأمین می­گردد.

۳-۱-۶ مزایا ومعایب سیستم‌های فوتوولتاییک

آلودگی­های زیست محیطی ناشی از سوخت‌های فسیلی و پایان پذیر بودن منابع آنها،تلاش و تحقیقات وسیعی را در به‌کارگیری انواع دیگری از انرژی،به خصوص انرژی­های جدید،موجب شده است.انرژی خورشیدی به دلیل نا محدود بودن،در دسترس بودن و سازگاری با محیط زیست موجب شده است که سیستم­های فوتوولتاییک بیشترین بازار تجاری را در زمینه کاربرد انرژی­های نو داشته باشد.
پاره­ای از ویژگی­ها ومزایای سیستم­ فوتوولتاییک که موجب گسترش استفاده از آن در کشورهای مختلف شده است در زیر آمده است.
۱ـ بی نیازی به سوخت فسیلی
۲ـ حفظ محیط زیست و عدم ایجاد آلودگی
۳ـ طول عمر مفید بالا (بیش از ۲۰ سال )
۴ـ قابلیت اطمینان بالا به دلیل نداشتن بخش­های متحرک مکانیکی
۵ـ پایین بودن احتمال بروز حوادث خطرناک مانند انفجار و آتش سوزی
۶ـ سهولت در نصب و راه اندازی و همچنین بی نیازی به تجهیزات پیچیده و نیروی انسانی متخصص
۷ـ قابلیت تغییر توان با افزایش و کاهش ظرفیت سیستم­های فوتوولتاییک در صورت نیاز با بهره گرفتن از افزودن یا کاستن تعداد ماژول­ها
در مقابل موارد ذکر شده بزرگ‌ترین عیب سیستم­های فوتوولتاییک برای استفاده از توان­های زیاد، قیمت بالای آن در مقایسه با سایر منابع است. اگر چه با پیشرفت تکنولوژی هزینه سیستم­های فوتوولتاییک روز به روز کاهش می‌یابد،ولی قبل از هر اقدامی تحقیق و بررسی در زمینه صرفه اقتصادی جهت به‌کارگیری هر یک از منابع لازم و ضروری است.
تاکنون این سیستم­ها درجهان اقتصادی نشده‌اند،اما متخصصان درتلاش برای کاهش قیمت این سیستم­هاواقتصادی نمودن آنها می‌ باشد اما دربعضی ازمکان ها که فاصله ازشبکه سراسری برق زیاد بوده ویا امکان سوخت رسانی نمی ­باشد و یاصعب‌العبوراست.[۲۵]
مطالعات اقتصادی در مورد انواع سیستم­های تجدید پذیر نشان می­دهد که بر خلاف هزینه سرمایه گذاری نسبتاً بالا، قیمت برق تمام شده در بیشتر موارد برای نقاط دور از شبکه اقتصادی است.
ازآن جمله می‌توان به:
روستاهای خارج ازشبکه
ماشین­های حمل موادغذایی وفاسد شدنی به ویژه درکشورهای آفریقایی که میزان تابش مناسب می‌باشد
کمپ­های تفریحی خارج ازشبکه سراسری برق
مراکزمخابراتی وایستگاه­های هواشناسی و … که درمکان­های صعب‌العبور وفاقد برق می ‌باشند

۲-۳ردیابی نقطه حداکثر توان^[۱۸]

با در نظر گرفتن این پارامترها، سیستم فوتوولتاییک جهت استفاده برای تولید پراکنده انرژی الکتریکی بسیار مناسب است. ساختار و تکنولوژی ماژولار این سیستم، گسترش و توسعه را مطابق شرایط تقاضا، فضای در دسترس و میزان سرمایه ­گذاری، ممکن می­سازد. سیستم­های فوتوولتاییک کمترین آلودگی را حین پروسه تولید انرژی منتشر نمی­کند. این سیستم­ها قابل نصب در محیط ­های مسکونی و همچنین واحدهای تجاری، بدون هیچ خطری برای سلامتی هستند. تقریب زده می­ شود که سرآنه مصرف ساختمان­هاحدودا ۴۰ درصدانرژی تولیدی را شامل می­ شود و بیشتر این انرژی صرف روشنایی، گرمایش و تهویه مطبوع می ­گردد. علاوه بر این، فتوولتایک قابلیت تامین انرژی در مراکز شهری بدون گسترش سیستم توزیع با مشکلاتی که در راه ­اندازی آن­ها مطرح است را دارد.[۲۱]
در میان منابع تولید پراکنده، انرژی خورشیدی با توجه به عدم آلایندگی و در دسترس بودن آن و همچنین قابلیت تبدیل مستقیم آن به انرژی الکتریکی توسط سلولهای خورشیدی گزینه ای بسیار مطلوب برای استفاده در تولیدات پراکنده انرژی الکتریکی است. انرژی تولید شده توسط سلولهای خورشیدی به صورت DC در دسترس می باشد که با بهره گرفتن از مبدل­های الکترونیک قدرت به شکل AC تبدیل می گردد.
یکی از جنبه های طراحی و بهره ­برداری از یک سیستم فوتوولتاییک، طراحی یک سیستم MPPT مناسب می باشد. MPPT یکی از مهمترین مسائل موجود در تمامی سیستم های شامل سلول­های خورشیدی است. خروجی توان یک سلول خورشیدی بستگی به دمای پیرامون، شدت تابش نور و امپدانس متصل به دو سر آن دارد. در هر سلول خورشیدی، در شرایط دما و نور ثابت، یک نقطه کار بهینه وجود دارد که تولید توان در آن حداکثر است و پیدا کردن این نقطه برای استفاده بهینه و اقتصادی از سلول خورشیدی موجود، بسیار با اهمیت است. روش­های بسیاری برای دنبال کردن نقطه حداکثر توان ارائه شده است [۲۷] . این روش ها از نظر پیجیدگی الگوریتم و پیاده سازی، سرعت پاسخ، هزینه، و نوع سخت افزار مورد نیاز با هم متفاوت هستند. در یک طبقه بندی کلی، این روشها به دو دسته ی آنلاین و آفلاین تقسیم بندی می شوند. روش های آفلاین بر مبنای مدل در دسترس از سلول خورشیدی عمل می کنند و روش های آنلاین نیازی به مدل ندارند.[۲۳]
با توجه به مشخصه توان مختص به سیستم فوتوولتاییک که با منحنی­های ولتاژ و جریان پنل مشخص می­گردد، توان حداکثری که قابل بهره ­برداری از سیستم است مشخص می­ شود. نمودار­های توان دارای یک مقدار ماکزیمم هستند که همراه با جریان و ولتاژ متناظر با این توان ماکزییم، اهداف کنترلی ما را برای رسیدن به بهره ­برداری در شرایط ایده­آل، تعریف می­ کنند. . فرایند مشخص کردن مقدار ولتاژ یا جریان حداکثر توان (VMPP or IMPP) به کمک الگوریتم‌های ردیابی نقطه حداکثر توان و تنظیم ولتاژ یا جریان خروجی پنل خورشیدی (در تغییرات دما و شدت نور) صورت می­گیرد.این کار برای ماکزیمم کردن توان خروجی پنل که در نهایت مقداری برابر با توان حداکثر تولیدی پنل باشد انجام می­پذیرد.
الگوریتم‌های مورد استفاده جهت ردیابی حداکثر توان را می‌توان به سه دسته ای، روش‌های مبتنی بر اغتشاش و مشاهده، روش‌های مبتنی بر امپدانس افزایشی و الگوریتم‌های مبتنی بر شبکه عصبی تقسیم کرد. همچنین الگوریتم‌های مختلف ردیابی نقطه حداکثر توان از دیدگاهی دیگر را می‌توان به دو دسته وابسته به مدل^[۱۹] و مستقل از مدل^[۲۰]دسته بندی کرد. روش‌های مبتنی بر شبکه عصبی که معمولاً با گذر زمان و تغییر مشخصه پنل خورشیدی نیازمند تنظیم مجدد می‌باشند غالباً جز دسته وابسته به مدل می‌باشند.
روش‌های مبتنی برمدل بر اساس داده های اولیه پنل خورشیدی، شدت نور، دما، ولتاژ مدار باز و جریان اتصال کوتاه، سیگنال کنترلی را تخمین می‌زدند. در هنگام بهره برداری از سیستم، سیگنال کنترلی بر حسب زمان با فرض ثابت بودن شرایط جوی ثابت بوده و هیچ گونه محاسباتی برای اصلاح توان خروجی پنل انجام نمی‌شود. در روش‌های بدون مدل معمولاً مقادیر لحظه­ای متغیر­های پنل خورشیدی (ولتاژ و جریان) برای تولید سیگنال کنترلی استفاده می­ شود. در نتیجه سیگنال کنترلی این روش­های برخلاف روش‌هایمبتنی بر مدل مقدار ثابتی نبوده و در حالت پایدار نیز اطراف مقدار بهینه خود در حال نوسان می‌باشد.

۱-۲-۳روش ولتاژ مدار باز و روش جریان اتصال کوتاه

بررسی پنل خورشیدی نشان می‌دهد که بین جریان اتصال کوتاه و جریان حداکثر توان و همچنین بین ولتاژ مدار باز و ولتاژ حداکثر توان رابطه تقریباً خطی وجود دارد. روش جریان اتصال کوتاه و روش ولتاژ مدار باز بر اساس همین رابطه های خطی است. [۲۷]

۳/۳

 

۶/۱۳

 

۱/۷

 

فضای سبز

 

 

 

۵

 

۹۵/۰

 

۰

 

۴/۰

 

۲۷/۲

 

۱۲/۱

 

پارک

 

 

 

 

 

۲/۴۰

 

۱۳/۴۱

 

۳۹/۴۲

 

۸/۵۱

 

۳۶/۳۱

 

مسکونی

 

 

 

ماخذ:زینل زاده ،۱۳۸۰ص۱۰۵
۴-۲۸-۳ بافت جدید
به طورکلی ساخت وسازبافت های جدید شهردوگنبدان به دوره پس از۱۳۵۷وواگذاری زمین توسط تعاونی های کارمندی مربوط می شود.طراحی این محلات برپایه مطالعات آماده سازی زمین از چهارچوب طرح های متداول مسکن وشهرسازی انجام نگرفته است.بدین لحاظ این بافت هاازنظر برخورداری خدمات محله ای درمضیقه می باشند.(مهندسین مشاوربعدتکنیک،۱۳۷۵)شبکه معابر این بافت هاجهت استفاده ازوسایل نقلیه .موتوری طراحی شده اندوواحدهای مسکونی به سبک جدید امروزی بااستفاده ازمصالح ساختمانی مانند سیمان،آهن،سنگ مرمر،گرانیت وغیره ساخته شده اندکه باتوجه به موقعیت قرارگیری این بافت به دوبخش شرقی وغربی تقسیم می شود .
۴-۲۸-۳-۱ بافت جدید شرقی(پانصد دستگاه و۱۰۸دستگاه)
جمعیت ساکن دراین بافت درسال ۱۳۷۹،۱۶۰۷۹نفربوده است.(مرکزآمارایران۱۳۷۹ص۴۴)سرانه مسکونی این بافت۳۹/۴۲مترمربع بوده که بالاترازمیانگین شهری است.سرانه آموزشی این بافت ۶/۱مترمربع بوده که ۷۳/۱مترمربع کمتر از متوسط سرانه شهر و۶۵/.مترمربع کمتراز استاندارد موجود می باشد.کمترین سرانه آموزشی درسه مقطع زیر دبستان ،بدون کاربری ،مقطع دبستان باسرانه ۳۶/.مترمربع به ترتیب ۱۴/۱ و۷۱/.مترمربع کمتر ازسرانه کل شهر واستانداردموجود،مقطع راهنمایی باسرانه۳۱/.مترمربع به ترتیب ۸۹/.و۴٫/.متر مربع کمتر از سرانه کل شهرواستانداردموجودمشاهده می شود.کاربری بهداشتی ودرمانی دراین بافت فاقد هرگونه تأسیساتی می باشد. کابری های تجاری ،فضای سبز و پارک نیز به ترتیب۴/۰،۳/۳و۴/۰ مترمربع است که۷۱/۰،۶۸/۲و۵۵/۰مترمربع کمتر از سرانه کل شهر و۴/۲،۷/۱و۱/۴مترمربع کمتر از استاندارد موجود می باشد.(زینل زاده ،۱۳۸۰ص۹۲-۹۳)
۴-۲۸-۳-۲ بافت جدیدغربی(سه راهی و کارکنان دولت)
به طور کلی این بافت در مسیر جاده ارتباطی دوگنبدان به خوزستان همانند شهرهای خطی امتداد یافته است و طراحی این بافت شطرنجی بوده و جهت عمومی معابر شمالی -جنوبی و برخی غربی- شرقی می باشند.ساکنان این بافت به ویژه در بخش کارکنان دولت عمدتا کارمند و اداری بوده و از نظر فرهنگی نسبت به سایر مناطق شهر متمایز می باشند.جمعیت ساکن این بافت در سال ۱۳۷۹ معادل ۱۸۲۹۶ نفر بوده،سرانه مسکونی آن ۱۳/۴۱ مترمربع می باشد.از نظر آموزشی این بافت پس از بافت شرکت نفت که کارکرد فرامحله ای و شهری دارد،بالاترین سرانه را یعنی ۹/۲ مترمربع به خود اختصاص داده است که ۶۵/۰ مترمربع بالاتر از استاندارد موجود می باشد.سرانه بهداشتی درمانی با سرانه ۲۷/۰ مترمربع به ترتیب با ۶۷/۰ و ۶۲/۰ مترمربع کمتر از سرانه کل شهر و سرانه استاندارد به طور متمرکز در یک مکان مستقر شده است.سرانه تجاری معادل ۱۶/۱ مترمربع است که ۰۴/۰ مترمربع بیشتر از سرانه کل شهر اما ۶۴/۱ مترمربع کمتر از سرانه استاندارد با کارکردی فرامحله ای و شهری بیشتر به تعمیرگاه ماشین،لوازم یدکی،جوشکاری و… اختصاص یافته اند.سرانه فضای سبز این بافت ۸۹/۷ مترمربع بوده که به ترتیب ۹۱/۱ و ۸۹/۲ مترمربع بیشتر از سرانه کل شهر و سرانه استاندارد می باشد اما تمامی آن به جنگل کاری اختصاص یافته و کاربری پارک به عنوان مکان گذران اوقات فراغت جایگاهی ندارد.(همان،۱۳۸۰،ص۹۶)
۴-۲۹ توضیع فضایی تأسیسات شهری دوگنبدان
۴-۲۹-۱ تأسیسات آموزشی
درسطح شهردوگنبدان ۱۰۵مدرسه وجودداردکه به فعالیت مشغول می باشند.سرانه شهری تأسیسات آموزشی درشهردوگنبدان ۳۳/۳مترمربع میباشدکه بالاترازااستانداردموجود یعنی ۲۵/۲مترمربع است،اماتمرکزبخش عمده این کاربری دربافت شرکت نفت موجب افزایش سرانه این کاربری دراین محله ودسترسی نامناسب ساکنان سایر نواحی به این کاربری شده است.دراین ناحیه ۴۳مدرسه مشغول فعالیت می باشند که ازاین تعداد۳مدرسه درمقطع زیردبستان ودبستان،۲مدرسه درمقطع راهنمایی و۲مدرسه نیزدرمقطع دبیرستان وجود دارد.
۴-۲۹-۲ تأسیسات تجاری
سرانه تأسیسات تجاری درکل شهر دوگنبدان۱۱/۱مترمربع می باشدکه کمتر ازاستاندارد۸/۲ مترمربع است.قرارگیری بازاراصلی شهر دربافت قدیم موجب افزایش سرانه تجاری این بافت تا۵/۱ مترمربع شده است که بالاترین سرانه تجاری در مقایسه با سایر بافت ها می باشد. امابخش اعظم آن دارای کارکردی درسطح کل شهر می باشد.بافت شرکت نفت نیزدارای سرانه تجاری معادل ۱۲/۱مترمربع است،دلیل بالا بودن سرانه تجاری این بافت قرارگیری بخشی ازبازاراصلی شهردرمحدوده این بافت است وبخش اعظم این بافت دسترسی مناسبی به تأسیسات تجاری موردنیاز روزانه ندارد.(حسن پور ،۱۳۷۸ص۸۲)
به طورکلی دربافتهای جدیدسرانه تأسیسات تجاری ودسترسی به آنهاوضعیت مناسبی ندارد.دربافت جدیدشرقی پایین ترین سرانه تجاری مشاهده می شودکه معادل ۴/.مترمربع می باشد.دربافت جدیدغربی نیزهرچندسرانه این کاربری ۱۶/۱مترمربع می باشداما واحدهای تجاری ارائه دهنده خدمات موردنیاز روزانه اهالی دراین بافت موجود می باشددرحالی که جمعیت این بافت ۹/۲۳ازجمعیت کل شهر است.
۴-۲۹-۳ کاربری مسکونی
سرانه مسکونی کل شهردوگنبدان۲/۴۰مترمربع می باشد که نشانگرتراکم متوسط جمعیت می باشد.پایین ترین سرانه مسکونی دربافت قدیم شهرمعادل ۳۶/۳۱مترمربع است که نشانگر تراکم بالای جمعیت است،سرانه مسکونی دربافت های جدیدشرقی وجدیدغربی به ترتیب ۳۹/۴۲مترمربع و۱۳/۴۱مترمربع می باشدکه نشانگر تراکم متوسط می باشد.امابالاترین سرانه مسکونی دربافت شرکت نفت می باشدکه معادل ۸/۵۱مترمربع ونشانگر تراکم کم جمعیت دراین بافت است.بالاترین سرانه مسکونی درشهر دوگنبدان ناحیه کارمندی بافت شرکت نفت می باشد،که معادل ۳/۹۶مترمربع می شودونشانگر تراکم بسیار کم جمعیت دراین قسمت می باشد.
۴-۲۹-۴ تأسیسات بهداشتی ودرمانی
بهدلیل تمرکز بیمارستان اصلی شهر وسایر تأسیسات بهداشتی ودرمانی دربافت قدیم شهرسرانه این تأسیسات ۲۴/۱مترمربع است که بالاتر ازاستانداردشهری یعنی ۸۹/۰مترمربع می باشد، تأسیسات بهداشتی درمانی بافت قدیم دارای کارکرد فرامحله ای وشهری می باشد.دربافت شرکت نفت نیز سرانه بهداشتی ودرمانی ۱۷/۲مترمربع است که ازنظر پراکندگی ودسترسی به این کاربری بافت شرکت نفت وضعیت نسبتا مناسبی دارد.دربافت های جدید شرقی وجدیدغربی سرانه این تأسیسات همچنین دسترسی به آن وضعیت مناسبی ندارددربافت جدیدشرقی هیچگونه تأسیسات بهداشتی ودرمانی وجود ندارد ودربافت جدید غربی سرانه این تأسیسات ۲۷/.مترمربع وبه عبارتی یک سوم استانداردمی باشد که به طورمتمرکز دریک مکان واقع شده است.
۴-۲۹-۵ کاربری پارک
شهردوگنبدان ازنظرسرانه پارک ومیزان دسترسی به آن وضعیت مناسبی ندارد.سرانه کاربری پارک کل شهر۹۵/.مترمربع است،درصورتی که استاندارد این کاربری ۵مترمربع است .دربافت قدیم باوجودقرارگیری پارک اصلی شهر شهردوگنبدان سرانه پارک ۱۲/۱متر می باشد .باتوجه به موقعیت قرارگیری ،این پارک ،مکانی است که توانایی ارائه خدمات برای کل شهر رادارا می باشد.امابه دلایلی مانندعدم توجه شهرداری ومسئولین امر،عبورکانال اصلی فاضلاب شهر وبوی تعفن،وجودافرادولگردومعتادعملاازاین پارک استفاده ای نمی شوددربافت شرکت نفت سرانه پارک ۲۷/۲مترمربع است که پایین ترازاستانداردموجوداست،امادرمقایسه باسایربافت های شهرسرانه ودسترسی مناسب تری مشاهده می شود.دربافت های جدید وضعیت سرانه پارک بسیار نامناسب است،دربافت جدیدشرقی سرانه این کاربری تنها ۴/.مترمربع می باشد که بااستاندارد۵مترمربع تفاوت زیادی دارد.درضمن پارک های این بافت به طورمتمرکز دریک قسمت بافت قرار گرفته است وساکنان سایر قسمت های بافت دسترسی مناسبی به آن ندارند.دربافت جدید غربی تا۵سال گذشته از نظروجودپارک ودسترسی به آن وضعیت مناسبی نداشت امابادرایت شهرداروقت وبه خصوص مسئولین شرکت نفت درسال ۱۳۸۵درنزدیکی باغ فردوس درسه راهی پارکی بانام لاله(دوستی)به مساحت ۷۰۰۰۰مترمربع ساخته شدکه دراین پارک گونه های مختلف گیاهی وجوددادروبخشی ازآن سنگ فرش ودارای پارکینگ وآبخوری می باشد. (زینل زاده ،۱۳۸۰ص ۸۲-۹۰)

عناوین پروژه های عمرانی اجراشده ودردست اجرابااستفاده ازاعتبارات وزارت نفت
الف)پروژه های طرح توسعه وعمران مناطق نفت خیز
اجدول شماره ۴-۷پروژه های آموزشی

 

 

• • 1. 1. چک­لیست­ها و ماتریس­های فعل و انفعالی:

     

     

 

 

 

به کارگیری چک­لیست­ها و ماتریس­های اندرکنشی از فنونی است که اغلب در پیش ­بینی آثار مورد استفاده قرار می­گیرد. چک­لیست­ها طیفی است که بیشتر متشکل از فهرست­های ساده مورد انتظار پروژه تا فهرست­هایی که دارای مجموعه ­ای از پرسش­های تفصیلی فراهم آورنده فعالیت پیش ­بینی آثار می­باشند. برخی از چک­لسیت­ها شامل مقیاس، درجه، اندازه آثار مورد انتظار گزینه­ ها و همچنین وزن و اهمیت نسبی عوامل منفرد محیط­زیستی است. چنین ماتریس­هایی را می­توان برای هم­افزایی و تجمع آثار پروژه برای دستیابی به شاخص یا نمره­ای نهایی به کار برد. از شاخص یا نمره پیش گفته می­توان جهت مقایسه انجام و یا عدم انجام پروژه استفاده کرد.

این روش از ماتریس­های ساده( محور x-y) برای تشخیص آثار و نیز به عنوان مبنایی برای ارزیابی بیشتر چنین آثاری بر حسب مقدار و اهمیت شروع شده و با ماتریس­های پله­ای برای مشخص کردن آثار اولیه و ثانویه ادامه می­یابد. در نهایت، ماتریس­های پیچیده­تری وجود دارد که عبارت است از شبکه­ ها و درخت آثار. در این ماتریس­ها برای ترسیم پیامدهای یک پروژه از روش­های سیستمی استفاده می­ شود.
۱-۷-۳- شاخص­ های محیط­زیستی:
این شاخص عبارت است از نمایش توصیفی و یا ریاضی اطلاعات درباره مجموعه عواملی که می ­تواند برای طبقه ­بندی کیفیت و حساسیت محیط­زیست و برای پیش ­بینی آثار یک پروژه پیشنهادی به کار رود.
مفهوم اساسی پیش ­بینی آثار عبارت است از پیش­نگری و ( در صورت امکان)کمی کردن تغییر در شاخص محیطی به عنوان پیامد پروژه و سپس ملاحظه تفاوت در شاخص به عنوان معیار آثار پروژه. برای کیفیت هوا، آب، سروصدا، دید و زندگی( شاخصی اقتصادی- اجتماعی که می تواند دربردارنده عوامل ویژه متعددی باشد) شاخص­ هایی تهیه شده است. از مزیت­های کلیدی شاخص­ های پیش ­بینی آثار ارائه رویکردهایی است که می ­تواند مرتبط با اطلاعات موجود باشد و به علاوه، مبنایی سیستمی برای ملاحظه پیامدهای یک پروژه عرضه کند.
۱-۷-۴- روش­های تجربی:
این روش­ها شامل تجربیات خاص آزمایشگاهی برای تهیه ضرایب مدل­های ریاضی و یا تجربه ­های میدانی گسترده برای اندازه ­گیری تغییرات ویژگی­های محیط­زیست در پی بروز اختلال­هایی در سیستم است. روش­های تجربی به طور عمده در رابطه با اجزای فیزیکی، شیمیایی و ویژگی­های بیولوژیک محیط­زیست به کار می­رود.

 

 

•  

 

 

 

 

 

•  

 

• 1. 1. مدل­های ریاضی:

   

   

 

 

 

پیشرفته­ترین و پیچیده­ترین فنون پیش ­بینی آثار مدل­های ریاضی برای توصیف و تبیین ویژگی­ها و کاربردهای بوم­سازگان است. درباره کیفیت هوا، بلندی دودکش­ها، بزرگ­راه ­ها، منابع آلودگی هوا و مانند آن نیز مثال­هایی در این مورد وجود دارد. مدل­های کیفیت و کمیت آب­های سطحی و زیرزمینی فراوان است. پیش ­بینی آثار محیط­های اقتصادی- اجتماعی اغلب با بهره گرفتن از مدل­های اقتصادسنجی و جمعیتی انجام می­گیرد.
عنصر مشترک فنون گوناگون پیش ­بینی آثار یک پروژه معین، تصمیم ­گیری درباره بهترین روش درباره مکان، اندازه و نوع پروژه و نیز بودجه مطالعه مربوطه است. مدل­های پیشرفته ممکن است به دلیل هزینه بالا و نیاز به داده ­های فراوان چندان مناسب نباشد. گاهی برای ارزیابی آثار یک پروژه معین ممکن است لازم باشد همزمان از چندین تکنیک استفاده شود(اقتصاد کشاورزی و توسعه، ۱۳۷۵).

 

 

•  

 

 

• فرایند تصمیم ­گیری:

 

 

 

 

تصمیم ­گیری مطالعه­ ای است که به شناسایی و انتخاب گزینه­ ها بر پایه­ ارزش­ها و ارجحیت­های تصمیم­ گیران می ­پردازد. اخذ یک تصمیم ملزم به وجود گزینه ­هایی است که انتخاب از بین این گزینه­ ها صورت می­پذیرد. در چنین مواردی گزینه­ ها باید مورد شناسایی قرار گرفته و یکی از آن­ها نیز به عنوان بهترین گزینه­ انتخاب شود، گزینه­ انتخاب شده باید با اهداف، مطلوبیت­ها و ارزش­های مورد­نظر تحقیق تطابق داشته باشد( حاتمی- ماربینی و توانا، ۲۰۱۱).
کل فرایند تصمیم ­گیری را می­توان به هشت مرحله­ زیر تقسیم ­بندی کرد: ۱- تعریف مسئله ۲- تعریف نیازها ۳- تعیین اهداف ۴- شناسایی گزینه­ ها ۵- تعریف معیارها ۶- انتخاب یک ابزار تصمیم ­گیری ۷- ارزیابی گزینه­ ها در برابر معیارها ۸- ارزش دادن به راه­ حل­های موجود برای مسئله مورد مطالعه (کینی و ریفا، ۱۹۷۶).

 

 

•  

 

 

 

 

 

•  

 

 

•  

 

 

• تعریف مسئله: