• • 1. 1. چک­لیست­ها و ماتریس­های فعل و انفعالی:

     

     

به کارگیری چک­لیست­ها و ماتریس­های اندرکنشی از فنونی است که اغلب در پیش ­بینی آثار مورد استفاده قرار می­گیرد. چک­لیست­ها طیفی است که بیشتر متشکل از فهرست­های ساده مورد انتظار پروژه تا فهرست­هایی که دارای مجموعه ­ای از پرسش­های تفصیلی فراهم آورنده فعالیت پیش ­بینی آثار می­باشند. برخی از چک­لسیت­ها شامل مقیاس، درجه، اندازه آثار مورد انتظار گزینه­ ها و همچنین وزن و اهمیت نسبی عوامل منفرد محیط­زیستی است. چنین ماتریس­هایی را می­توان برای هم­افزایی و تجمع آثار پروژه برای دستیابی به شاخص یا نمره­ای نهایی به کار برد. از شاخص یا نمره پیش گفته می­توان جهت مقایسه انجام و یا عدم انجام پروژه استفاده کرد.

این روش از ماتریس­های ساده( محور x-y) برای تشخیص آثار و نیز به عنوان مبنایی برای ارزیابی بیشتر چنین آثاری بر حسب مقدار و اهمیت شروع شده و با ماتریس­های پله­ای برای مشخص کردن آثار اولیه و ثانویه ادامه می­یابد. در نهایت، ماتریس­های پیچیده­تری وجود دارد که عبارت است از شبکه­ ها و درخت آثار. در این ماتریس­ها برای ترسیم پیامدهای یک پروژه از روش­های سیستمی استفاده می­ شود.
۱-۷-۳- شاخص­ های محیط­زیستی:
این شاخص عبارت است از نمایش توصیفی و یا ریاضی اطلاعات درباره مجموعه عواملی که می ­تواند برای طبقه ­بندی کیفیت و حساسیت محیط­زیست و برای پیش ­بینی آثار یک پروژه پیشنهادی به کار رود.
مفهوم اساسی پیش ­بینی آثار عبارت است از پیش­نگری و ( در صورت امکان)کمی کردن تغییر در شاخص محیطی به عنوان پیامد پروژه و سپس ملاحظه تفاوت در شاخص به عنوان معیار آثار پروژه. برای کیفیت هوا، آب، سروصدا، دید و زندگی( شاخصی اقتصادی- اجتماعی که می تواند دربردارنده عوامل ویژه متعددی باشد) شاخص­ هایی تهیه شده است. از مزیت­های کلیدی شاخص­ های پیش ­بینی آثار ارائه رویکردهایی است که می ­تواند مرتبط با اطلاعات موجود باشد و به علاوه، مبنایی سیستمی برای ملاحظه پیامدهای یک پروژه عرضه کند.
۱-۷-۴- روش­های تجربی:
این روش­ها شامل تجربیات خاص آزمایشگاهی برای تهیه ضرایب مدل­های ریاضی و یا تجربه ­های میدانی گسترده برای اندازه ­گیری تغییرات ویژگی­های محیط­زیست در پی بروز اختلال­هایی در سیستم است. روش­های تجربی به طور عمده در رابطه با اجزای فیزیکی، شیمیایی و ویژگی­های بیولوژیک محیط­زیست به کار می­رود.

• 1. 1. مدل­های ریاضی:

   

   

پیشرفته­ترین و پیچیده­ترین فنون پیش ­بینی آثار مدل­های ریاضی برای توصیف و تبیین ویژگی­ها و کاربردهای بوم­سازگان است. درباره کیفیت هوا، بلندی دودکش­ها، بزرگ­راه ­ها، منابع آلودگی هوا و مانند آن نیز مثال­هایی در این مورد وجود دارد. مدل­های کیفیت و کمیت آب­های سطحی و زیرزمینی فراوان است. پیش ­بینی آثار محیط­های اقتصادی- اجتماعی اغلب با بهره گرفتن از مدل­های اقتصادسنجی و جمعیتی انجام می­گیرد.
عنصر مشترک فنون گوناگون پیش ­بینی آثار یک پروژه معین، تصمیم ­گیری درباره بهترین روش درباره مکان، اندازه و نوع پروژه و نیز بودجه مطالعه مربوطه است. مدل­های پیشرفته ممکن است به دلیل هزینه بالا و نیاز به داده ­های فراوان چندان مناسب نباشد. گاهی برای ارزیابی آثار یک پروژه معین ممکن است لازم باشد همزمان از چندین تکنیک استفاده شود(اقتصاد کشاورزی و توسعه، ۱۳۷۵).

• فرایند تصمیم ­گیری:

تصمیم ­گیری مطالعه­ ای است که به شناسایی و انتخاب گزینه­ ها بر پایه­ ارزش­ها و ارجحیت­های تصمیم­ گیران می ­پردازد. اخذ یک تصمیم ملزم به وجود گزینه ­هایی است که انتخاب از بین این گزینه­ ها صورت می­پذیرد. در چنین مواردی گزینه­ ها باید مورد شناسایی قرار گرفته و یکی از آن­ها نیز به عنوان بهترین گزینه­ انتخاب شود، گزینه­ انتخاب شده باید با اهداف، مطلوبیت­ها و ارزش­های مورد­نظر تحقیق تطابق داشته باشد( حاتمی- ماربینی و توانا، ۲۰۱۱).
کل فرایند تصمیم ­گیری را می­توان به هشت مرحله­ زیر تقسیم ­بندی کرد: ۱- تعریف مسئله ۲- تعریف نیازها ۳- تعیین اهداف ۴- شناسایی گزینه­ ها ۵- تعریف معیارها ۶- انتخاب یک ابزار تصمیم ­گیری ۷- ارزیابی گزینه­ ها در برابر معیارها ۸- ارزش دادن به راه­ حل­های موجود برای مسئله مورد مطالعه (کینی و ریفا، ۱۹۷۶).

• تعریف مسئله: