همان روش پارامتریک ریکوایر و همکاران(۱۹۷۰) است که توسط سایس و فرانکارت در سال ۱۹۷۱ با شرایط محیطی مناطق حارّه تطبیق داده شد.

۲-۳-۳ ارزیابی اراضی به روش فائو

تا سال ۱۹۷۰ بسیاری از کشورها، روش های ارزیابی جداگانه ای را استفاده می کردند و این باعث می شد تا تبادل اطلاعات دشوار باشد. بنابراین بطور آشکار نیاز به یک مباحثه بین المللی برای دستیابی به یک روش استاندارد احساس شد. کارهای مقدماتی در دو کمیته در هلند و دیگری در سازمان فائو انجام شد. در اکتبر ۱۹۷۲ اجلاس بین المللی توسط متخصصان در واگنینگن تشکیل شد و در مورد تهیه چهارچوب ارزیابی اراضی صحبت شد. در سال ۱۹۷۴ اولین نسخه این چهارچوب منتشر شد. بعد از آن در ژانویه ۱۹۷۵، نشستی در رم در کشور ایتالیا صورت گرفت، که بعد از رفع محدودیت های نسخه اول، نسخه دوم تحت عنوان بولتن شماره ۳۲ فائو در سال ۱۹۷۶ منتشر گردید (فائو، ۱۹۷۶).

۲-۳-۳-۱ روش ارزیابی تناسب اراضی برای گیاه خاص به روش فائو

در سال ۱۹۷۳، برای اولین بار فائو به تعریف انواع بهره وری پرداخته و طبقه بندی تناسب اراضی را برای استفاده های های خاص مطرح نمود. در این روش در واقع هماهنگی و مطابقت مشخصات نوع معینی از اراضی با احتیاجات نوع بخصوصی از انواع استفاده از اراضی تعیین گردید. فائو همچنین این سیستم طبقه بندی را به دو نوع کیفی و کمّی تفکیک نموده و توصیه می کند بسته به نوع اطلاعاتی که در دست است، یکی از این دو برای ارزیابی اراضی انتخاب گردد. بطور کلی مشکلات ارزیابی کیفی تناسب اراضی از ارزیابی کمّی کمتر است. دلیل این امر ثابت بودن مشخصات فیزیکی اراضی و متغیر بودن عوامل اقتصادی می باشد (بازگیر و همکاران، ۱۳۸۰؛ گیوی، ۱۳۷۶؛ برایمو و ولک، ۲۰۰۴). طبقه بندی تناسب فعلی و آتی از نوع دیگر طبقه بندی در این سیستم می باشد (سایز و همکاران، ۱۹۹۱).

۲-۳-۳-۲ مراحل مختلف ارزیابی تناسب اراضی فائو

۱- مشورت های مقدماتی
این مشورت ها بین کاربران و برنامه ریزان و مجریان طرح ارزیابی اراضی صورت می گیرد. اولین ومهم ترین موضوع مورد بحث در این مشورت ها، مشخص کردن اهداف برنامه توسعه و یا تغیرات پیشنهادی است.
۲- تشریح انواع استفاده ها و احتیاجات آن ها
تعین و تشریح انواع استفاده های مورد نظر در ارزیابی یکی از اساسی ترین مراحل مطالعه است. استفاده های مورد نظر می توانند قبل از طبقه بندی اراضی تعین شوند و در مراحل طبقه بندی مورد تعدیل و اصلاح قرار گیرند. این استفاده ها در دو سطح استفاده های اصلی و تیپ های بهره وری از اراضی قابل برسی هستند که مهم ترین فاکتور تعیین کننده در انتخاب انها هدف ، مقیاس و سطح مطالعه است. هر یک از استفاده های مورد نظر احتیاجات اکولوژیکی و مدیریتی خاص خود دارند. در این مرحله نیازهای هر استفاده به صورت سطوح محدودیت مرتبط با خصوصیات و کیفیات اراضی بیان می شوند و این درجه بندی بر این مبناست که کیفیات و خصوصیات مورد نظر چه تاثیری بر روی کاهش تولید دهی و یا افزایش هزینه دارد.
۳- تعین و تبیین حدود کلاس های تناسب اراضی
بعد از شناخت کیفیات مهم بر تیپ بهره وری مورد نظر، باید در ارتباط با نحوه اندازه گیری و برآورد کیفیات مورد نظر تصمیم گیری شود. این فرایند به وسیله متغیری به نام ضابطه تشخیص صورت می گیرد. ضابطه تشخیص متغیری است که اثر معنی دار و مشخصی بر میزان درآمد حاصله و یا هزینه های لازم برای یک استفاده معین دارد. در این حال کیفیت اراضی می تواند به وسیله یک یا چند خصوصیت مورد ارزیابی و برآورد قرار گیرد.
۴- تشریح واحدهای مجزا شده اراضی و کیفیات آن ها
یکی از ضروری ترین مراحل ارزیابی، شناسایی فیزیکی منابع اراضی است، که منوط به مطالعات ستادی وصحرایی دارد. بعد از آن جدا سازی واحد های اراضی از یکدیگر و تشریح خصوصیات واحدهای تفکیک شده صورت می گیرد.
۵- مقایسه واحد های مجزا شده اراضی با انواع استفاده های مورد نظر
عمل مقایسه دو جانبه و جور کردن خصوصیات واحد های اراضی و نیازهای انواع استفاده های مورد نظر، را انطباق می نامند که نهایتا منجر به طبقه بندی اراضی می گردد.
۶- ارائه نتایج
نتایج حاصل از مطالعات ارزیابی به صورت یک گزارش همراه با نقشه ضمیمه ارائه می شود.

۲-۳-۳-۳ انواع طبقه بندی های تناسب اراضی فائو

سازمان خوار و بار جهانی چهار نوع طبقه بندی را به شرح زیر در نظر گرفته است:

۲-۳-۳-۳-۱ طبقه بندی کیفی تناسب اراضی

به نوعی از طبقه بندی اطلاق می گردد که درجه تناسب در آن بصورت کیفی تعیین می گردد. کلاس ها بر اساس پتانسیل تولید فیزیکی زمین تعیین می شوند و تناسب بدون محاسبه دقیق درآمدها و هزینه ها بررسی می گردد (فائو، ۱۹۷۶ و پرکاش، ۲۰۰۳). ارزیابی کیفی یا فیزیکی اتخاذ تصمیمات مناسب برای حداکثر استفاده از منابع را فراهم می سازد (دلارزا و همکاران، ۲۰۰۴).

۲-۳-۳-۳-۲ طبقه بندی کمّی تناسب اراضی

به نوعی از طبقه بندی اطلاق می گردد که در آن ضمن ارزیابی میزان عملکرد، اختلاف بین کلاس های تناسب اراضی با توجه به کیفیت های مختلف اراضی در زمینه های اقتصادی- اجتماعی که همگی با اعداد و ارقام درجه بندی شده اند، تعیین می گردد (فائو، ۱۹۷۶). در این طبقه بندی میزان تولید در هر واحد زمین و نیز متغیر های اقتصادی از قبیل درآمدها و هزینه ها مد نظر هستند (گیوی، ۱۳۷۶).

۲-۳-۳-۳-۳ طبقه بندی تناسب فعلی

تعیین تناسب اراضی برای نوع خاصی از کاربری در شرایط فعلی آن زمین می باشد. بطوری که هیچگونه عملیات اصلاحی برای رفع محدودیت های موجود در آن زمین صورت نگیرد (فائو، ۱۹۷۶؛ پرکاش، ۲۰۰۳).

۲-۳-۳-۳-۴ طبقه بندی تناسب آتی اراضی

تعیین تناسب برای نوع خاصی از کاربری بعد از رفع محدودیت های موجود، قابل کنترل می باشد (فائو، ۱۹۷۶؛ پرکاش، ۲۰۰۳).

۲-۳-۳-۴ ساختار طبقه بندی تناسب اراضی

سازمان خوار و بار جهانی (فائو، ۱۹۷۶) چهار سطح را برای تناسب اراضی در نظر گرفته است:

۲-۳-۳-۴-۱ رده های تناسب اراضی

رده های تناسب وجود یا عدم وجود تناسب را برای زمین نشان می دهد. در واقع رده ها بیان می کنند که زمین مورد ارزیابی برای نوع بهره وری خاص مناسب یا نامناسب است. از این رو دو رده مناسب و نامناسب تعریف شده است.

• • رده مناسب با علامت S نشان داده می شود. زمین تحت یک استفاده پایدار، باید در مقابل مصرف نهاده ها، راندمان و سودآوری قابل توجیهی داشته باشد. بدون آن که این استفاده خطرات مخرب و جبران ناپذیری به منابع طبیعی وارد سازد.

• • رده نامناسب با علامت N نشان داده می شود. اراضی دارای کیفیت و ویژگی هایی می باشند که موانعی را برای یک استفاده پایدار ایجاد می کنند و با کسب سود حاصل از تولیدات زمین با عملیات اصلاحی و حفاظتی مورد نیاز، هزینه های غیر قابل قبولی را می طلبد (ایوبی و جلالیان، ۱۳۸۵).

۲-۳-۳-۴-۲ کلاس های تناسب اراضی

کلاس های تناسب بازتابی از درجه تناسب است. کلاس ها با اعداد متوالی نامگذاری شده اند که اعداد بزرگتر تناسب کمتری را نشان می دهد. راهنمای فائو در تعیین کلاس ها هیچ محدودیتی قائل نشده است. ولی معمولا سه کلاس در رده مناسب و دو کلاس در رده نامناسب استفاده می گردد.

• • کلاس ۱S (تناسب بالا) اراضی محدودیت خاصی را برای کاربری مورد نظر ایجاد نمی کنند و یا محدودیت های بسیار کمی دیده می شود که کاهش محسوسی را در تولید و سودآوری نشان نمی دهند. نهاده های مصرفی در زمین بیش از حد انتظار نیست.

• • کلاس ۲S (تناسب متوسط) اراضی محدودیت هایی را نشان می دهد که در مجموع برای کاربری پایدار نسبتا شدید هستند. محدودیت ها تولید و سودآوری را کاهش خواهند داد و برای داشتن سودآوری مورد انتظار باید نهاده های مصرفی در زمین را افزایش دهیم. گرچه هنوز سودآوری به سطح کلاس S1 نمی رسد.

• • کلاس ۳S (تناسب پایین) زمین دارای محدودیت هایی است که برای کاربری خاص شدید است. تولید و سودآوری به میزان قابل توجهی کاهش می یابد و با افزایش نهاده ها و صرف هزینه، تنها به میزان کمی هزینه صرف شده توجیه می گردد.

• • کلاس ۱N (در حال حاضر نامناسب) زمین محدودیت های بسیار شدیدی برای کاربری خاص دارد. بطوری که در حال حاضر و بدون رفع محدودیت ها، به کار بردن آن کاربری توجیه اقتصادی ندارد و اثرات مخّرب و جبران ناپذیری به محیط وارد می سازد.

• • کلاس ۲N (نامناسب دائمی) زمین محدودیت های بسیار شدیدی دارد که رفع این محدودیت ها یا امکان پذیر نیست و یا صرفه اقتصادی ندارد (ایوبی و جلالیان، ۱۳۸۵).

۲-۳-۳-۴-۳ زیر کلاس های تناسب اراضی

زیر کلاس ها بازتابی از انواع محدودیت ها هستند و نوع عملیات اصلاحی لازم را بیان می کنند. زیر کلاس ها با حروف کوچک لاتین که بصورت قراردادی انتخاب شده اند و پس از علائم مربوط به کلاس ها قرار داده می شوند، نشان داده می شوند.
c محدودیت اقلیم، t محدودیت پستی و بلندی، w محدودیت زهکشی، s محدودیت خواص فیزیکی خاک، f محدودیت حاصلخیزی خاک، n محدودیت شوری و سدیمی (ایوبی و جلالیان، ۱۳۸۵).

۲-۳-۳-۴-۴ واحدهای تناسب اراضی

برای مشخص کردن واحدهایی از اراضی که اختلاف ناچیزی در نیازهای مدیریتی دارند به کار می روند. واحدهای تناسب، اهمیت نسبی عملیات اصلاحی را بیان می کنند. واحدهای اراضی با اعدادی که در داخل پرانتز قرار می گیرند، نشان داده می شوند (فائو، ۱۹۷۶؛ رسیستر، ۱۹۹۴).

۲-۴ سوابق تحقیق

در سال ۱۹۷۳، برای اولین بار سازمان خوار و بار جهانی به تعریف انواع بهره وری از اراضی^[۲۹] پرداخت و طبقه بندی تناسب اراضی را برای استفاده خاص معرفی کرد. این سازمان همچنین این سیستم طبقه بندی را به دو نوع کیفی و کمّی تفکیک نموده و توصیه می کند. بسته به نوع اطلاعاتی که در دست است یکی از این دو را برای ارزیابی اراضی انتخاب کرد (گیوی، ۱۳۷۶). با انتشار چهارچوب ارزیابی تناسب اراضی توسط فائو (۱۹۷۶) مطالعات پراکنده ای در سراسر جهان انجام پذیرفته که غالباً در راستای اهداف زراعی بوده اند. در ایران مطالعات ارزیابی تناسب اراضی در سال های اخیر و آن هم در قالب پایان نامه های دانشگاهی صورت گرفته است، البته طرح های تحقیقاتی موسسه خاک و آب را نیز نباید از نظر دور داشت.