دانشگاه علامه طباطبائی (ره)
دانشکده حقوق و علوم سیاسی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد حقوق ارتباطات
رسالت مطبوعات در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران
و تطبیق آن با فقه شیعه
استاد راهنما:
دکتر قاسم محمدی
استاد مشاور:
دکتر محمد رضا ویژه
دانشجو:
میرمحمدصالح راحمی
سال تحصیلی ۹۲-۱۳۹۱
تقدیم به:
او که آموخت مرا تا بیاموزم . . .
منتظَر و منتظِر
معلمین و اساتید از اول تا به آخِر
و
خانواده عزیزم
و به مصداق « من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق »
از کلیه اساتید و بزرگوارانی که اینجانب را در تهیه و تدوین این پژوهش یاری نمودند تقدیر و تشکر مینمایم.
چکیده
مطبوعات یکی از رسانه‌های گروهی می‌باشد که از نظر قدمت تاریخی، تنوع، گستره‌ی مخاطبان و محدوده‌ی پخش جغرافیایی، بین رسانه‌ها از وضعیت ممتاز و ویژه‌ای برخوردار است. امروزه نقش مطبوعات از وسیله‌ی اطلاع‌رسانی و منبع خبر فراتر رفته است و مطبوعات به کانون‌هایی قدرتمند تبدیل شده‌اند که در شکل‌گیری و جریان امور کشور نقش دارند و در سیاست همپای احزاب، در اقتصاد و تجارت همپای سندیکاها و تشکل‌های صنفی و در اخلاق همسنگ مراکز دینی و تربیتی به نقش‌آفرینی می‌پردازند. اینجاست که می‌توان به بحث مسئولیت اجتماعی مطبوعات اشاره کرد؛ یعنی تکالیف و وظایف محوله بر مطبوعات که از آن با نام رسالت مطبوعات نام برده شده است. رسالت مطبوعات که در نظام حقوقی ما از آن صحبت شده کلمه‌ای است با بار ارزشی که برخلاف اکثر کشورها جنبه ایجابی دارد و می‌توان در رابطه‌ی با آن، در دو شان الزامات اخلاقی و دیگری الزامات حقوقی و قانونی بحث نمود. اگرچه کشور ما با تصویب شش قانون عمده‌ی مطبوعاتی و ده‌ها تکمله و تبصره در قانون‌گذاری این حوزه سابقه‌دار است ولی این بخش از حقوق هنوز از لحاظ نظری و رویه عملی و قضایی فقیر و ناهماهنگ با قانون اساسی و متون فقهی است. بر این اساس و با توجه به نگاه خاصی که به کارکردها و وظایف مطبوعات در کشور ما وجود دارد؛ در این تحقیق سعی بر آن داریم که با توجه به قواعد فقه شیعه اثنیعشری و نیز اصول قانون اساسی، رسالت مطبوعات را در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران به بحث و مداقه گذاریم.
واژگان کلیدی: مطبوعات، رسالت مطبوعات، فقه شیعه، رسانه، آزادی مطبوعات، مسئولیت مدنی مطبوعات، حقوق ایران
فهرست مطالب
مقدمه………………………………………………………………………………………………………………………… ۱
فصل یک: کلیات………………………………………………………………………………………………………. ۴
۱-۱ تعریف لغوی مطبوعات……………………………………………………………………………………..۵
۱-۲ تعریف اصطلاحی مطبوعات در علم حقوق………………………………………………………….۶
۱-۳ مطبوعات در قوانین بین‌الملل……………………………………………………………………………..۶
۱-۴ مطبوعات از نظر معاهدات بین‌المللی…………………………………………………………………..۷
۱-۵ جایگاه مطبوعات در نظام اسلامی…………………………………………………………………………۹
۱-۶ اخلاق اسلامی در مطبوعات……………………………………………………………………………..۱۲
۱-۷ آزادی مطبوعات……………………………………………………………………………………………..۱۴
۱-۷-۱ حدود آزادی مطبوعات……………………………………………………………………………..۲۱
۱-۷-۲ حریم خصوصی افراد در مطبوعات……………………………………………………………..۲۶
فصل دوم: رسالت و ضمانت اجرای رسالت مطبوعات……………………………………………….۳۲
۲-۱ وظایف رسانه‌ها……………………………………………………………………………………………….۳۳
۲-۲ کارکرد مطبوعات……………………………………………………………………………………………..۴۰
۲-۲-۱ لزوم وجود رسالت برای مطبوعات……………………………………………………………..۴۵

۲-۲-۲ رسالت مطبوعات در کلام امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری…………………….۴۶
۲-۲-۳ مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی…………………………………………………..۵۳
۲-۲-۴ مطبوعات و توسعه فرهنگی……………………………………………………………………….۵۵
۲-۲-۵ مطبوعات و سیاست گذاری ملی ارتباطات…………………………………………………..۵۷
۲-۲-۶ مطبوعات و امنیت ملی………………………………………………………………………………۵۸
۲-۳ ضمانت اجرای رسالت مطبوعات……………………………………………………………………….۶۴
۲-۳-۱ ضمانت اجرای رسالت مطبوعات در حوزه‌ی دین و اخلاق……………………………۶۶
۲-۳-۲ ضمانت اجرای رسالت مطبوعات در حقوق کیفری و قانون اساسی…………………۷۲
۲-۳-۳ ضمانت اجرای رسالت مطبوعات در حقوق مدنی…………………………………………۸۶
فصل سوم: مسئولیت‌های احصا شده در قوانین مطبوعاتی…………………………………………..۸۷
۳-۱ مسئولیت مدنی مطبوعات………………………………………………………………………………….۸۷
۳-۱-۱ مسئولیت ناشی از عدم رعایت حقوق مادی و اجتماعی افراد………………………….۹۳
۳-۱-۲ مسئولیت ناشی از عدم حفظ اسرار……………………………………………………………..۹۵
۳-۲ تشخیص نوع مسئولیت و تعیین مسئول در زیانهای مطبوعاتی………………………………۹۶
نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………۱۰۰

۳ – ۲۳ – ۵ . استعاره ی مصرّحه به اعتبار طرفین ( عنادیّه و وفاقیّه ) :
مستعارٌله « أعانُک » یعنی ( درد ) کشیدن یک امر معنوی است اما مستعارٌمنه « اذقناک » یعنی چشیدن ، موضوعی است حسّی که با هم در یک جا جمع نمی شوند به همین خاطر بدان ، استعاره ی عنادیّه گویند.
۳ – ۲۳ – ۶ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرشّحه ، مجرّده ) :
ملائمات مستعارٌله « أعانُک » یعنی ( درد ) کشیدن و مستعارٌ منه « اذقناک » یعنی چشیدن در آیه یافت نشد به همین خاطر بدان استعاره ی مطلقه گویند.
* پس نتیجه می گیریم که در آیه ی۷۵ از سوره ی اسراء استعاره ی مصرّحه ، محقّقه ، تبعیّه ، عامیّه ، عنادیّه و مطلقه وجود دارد.
۳-۲۴- سوره کهف آیه ۱۱
فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَدًا
پس در آن غار سالیانى چند بر گوشهایشان پرده زدیم
در کلام خداوند متعال که فرموده فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ حجابی که مانع بر گوشهای آنهاست را عاریه گرفته برای خواب و اختصاص هم داد ، به گوشها ، چون با حجاب زدن بر گوشها خواب حاصل میشود. پس صورتهای بیانی شکل نمیگیرد مگر با اعتماد بر پایه های زیبای نفسانی که نزدیک به بحثهای جدید باشد. و زیباشناسان گفتهاند که احساساتی که میتوان آنها را به بهترین وجه وزیباترین صفت توصیف نمود.

دکارت جمال را این گونه تعریف نموده است : آن چه در چشم زیبا و نیکو به نظر آید به خاطر این که چشم حسکننده نور است و احتیاج انسان به نور برمیگردد به احتیاجش به زندگی ، چون تعلق دارد عناصری که جسم را امتداد میدهد به واسطه حیاه و نشاط و حرکت و بهرهمندی و سرور و بزودی خواهد آمد آن صورتهای بصری که قرآن به آنها اعتماد نموده است ، و این امر متوقف بر حس بصر تنها نیست بلکه حس شنوائی هم چیزی است که ایجاد کرده و بلند مرتبهترین فنون را به وجود آورده مانند شعر و موسیقی و بلاغت.
رمانی در کتابش گفته است و احساس سمع در کلام خدا « فَضَرَبْنَا عَلَى آذَانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَدًا » مطرح است و حقیقت آن عبارتست از این که ، منع کردیم احساس را از گوش آنها بدون این که آنها کر باشند پس مثل این که این جا ، استعاره قصد کرده به این تصویر سمعی و ظاهر نمودن فقدان حس سمع را به بقیه حواس ، نه این که دلالت کند بر کر بودن نهائی. (الدرویش ،۲۰۰۹،ج ۴ : ۴۴۷)
استعاره ی مکنییّه درآیه ی ۱۱ از سوره ی کهف لفظ « ضربنا » می باشد.
ارکان استعاره در آیه شریفه عبارتند از:
- مستعار : لفظ « ضربنا »
- مستعارٌله : « ضربنا » به معنی زدیم .
- مستعارٌمنه : « حجاب » به معنی پوشش.
- جامع یا وجه شبه : فقدان حس شنوایی .
شرح استعاره ی آیه به اعتبار گوناگون:
۳ – ۲۴ – ۱ . به اعتبار ذکر طرفین ( مصرّحه ، مکنیّه ) :
درآیه شریفه « حجاب » به معنی پوشش به « ضربنا » به معنی زدیم تشبیه شده که مستعارٌمنه « حجاب » در آیه به صراحت ذکرنشده اما مستعارٌله « ضربنا » به صراحت ذکرشده ، به همین خاطر بدان استعاره مکنیّه یا بالکنایه گویند .
۳ –۲۴– ۲ . به اعتبار واقع درماده ی طرفین ( تحقیقیّه ، تخییلیّه ) :
دراین آیه مستعارٌمنه به صراحت ذکر نشده بلکه از لوازم آن « ضربنا » به معنی زدیم به طور کنایی ذکر شده . در حقیقت بدین معنی نیست که « ضربنا » زدن باشد بلکه آن را درخیال مانند حجاب تشبیه شده که است به همین خاطر بدان استعاره ی تخییلیّه گویند.
۳ – ۲۴ – ۳ . به اعتبار لفظ مستعار ( اصلیّه ، تبعیّه ) :
لفظ مستعار در این آیه « ضربنا » است و به اعتبار این که « ضربنا» فعل است به همین خاطر بدان استعاره ی تبعییّه گویند.
۳ – ۲۴ – ۴ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرّشحه ، مجرّده ) :
« اذانهم » ، از ملائمات مستعارٌمنه « حجاب » یعنی پوشش می باشد به همین خاطر بدان استعاره ی مرشّحه گویند.
* پس نتیجه می گیریم که در آیه ی ۱۱ از سوره ی کهف استعاره ی مکنیّه ، تخییلیّه ، تبعییّه و مرشّحه وجود دارد.
۳-۲۵- سوره کهف آیه ۱۴
وَرَبَطْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَن نَّدْعُوَ مِن دُونِهِ إِلَهًا لَقَدْ قُلْنَا إِذًا شَطَطًا
و دلهایشان را استوار گردانیدیم آنگاه که [به قصد مخالفت با شرک] برخاستند و گفتند:« پروردگار ما پروردگار آسمانها و زمین است جز او هرگز معبودى را نخواهیم خواند ، که در این صورت قطعا ناصواب گفته‏ایم».
در کلام خداوند متعال وَرَبَطْنَا عَلَى قُلُوبِهِمْ استعاره تصریحیه تبعی است تشبیه نموده است به فضربنا علی اذانهم چون ربط عبارتست از بستن با طناب و مراد این است که با قلبهایشان آنها را به صبر بر هجران از وطن و فرار به طرف غارها و بیابانها و خوابیدن روی خاکها بخاطر دین تقویت نمودیم و قوی کردیم و آنها را جسور نمودیم برای بیان قول حق و اعلام آشکار حق در مقابل اقیانوس جبّار(الدرویش ،۲۰۰۹،ج ۴ : ۴۵۰)
درآیه ی ۱۴ از سوره ی شریفه کهف استعاره ی در لفظ « ربطنا » وجود دارد.
اکنون به شرح استعاره می پردازیم:
ارکان استعاره در آیه شریفه عبارتند از:
- مستعار : « ربطنا ».
- مستعارٌله : « قویّنا » به معنی تقویت کردیم.
- مستعارٌمنه : « ربطنا » به معنی بستیم.
- جامع یا وجه شبه : تقویت کردن.
شرح استعاره ی آیه به اعتبار گوناگون:
۳ – ۲۵ – ۱ . به اعتبار ذکر طرفین ( مصرّحه ، مکنیّه ) :
درآیه شریفه مستعارٌله« قویّنا » به مستعارٌمنه « ربطنا » یعنی بستیم تشبیه شده ومستعارٌله در آیه ذکرنشده بلکه مستعارٌمنه به صراحت ذکرشده ، به همین خاطر بدان استعاره مصرحّه یا تصریحیّه گویند .
۳ – ۲۵ – ۲ . به اعتبار واقع درماده ی طرفین (تحقیقیّه،تخییلیّه):
دراین آیه مستعارٌله « قویّنا» موضوعی خیالی و وهمی نیست بلکه امری معقول می باشد به همین بدان استعاره ی تحقیقیّه یا محقّقه گویند.
۳ – ۲۵ – ۳ . به اعتبار لفظ مستعار ( اصلیّه ، تبعیّه ) :
لفظ مستعار در این آیه « ربطنا » فعل است پس به اعتبار فعل بودن ، بدان استعاره ی تبعیّه گویند.
۳ – ۲۵ – ۴ . به اعتبار جامع یا وجه شبه ( عامیّه ، خاصیّه ) :
مستعارٌله « قویّنا» یعنی تقویت کردیم و مستعارٌمنه « ربطنا » یعنی بستیم وجامع آن دو ( تقویت کردن ) ، موضوعی است که می توان به راحتی آن را تشخیص داد و نیاز به تفکر و اندیشیدن ندارد ، به همین خاطر بدان استعاره عامیّه گویند.
۳ – ۲۵ – ۵ . استعاره ی مصرّحه به اعتبار طرفین ( عنادیّه و وفاقیّه ) :
مستعارٌله « قویّنا » یعنی تقویت کردیم یک امر معنوی است اما مستعارٌمنه « ربطنا » یعنی بستیم ، موضوعی است حسّی که با هم در یک جا جمع نمی شوند به همین خاطر بدان ، استعاره ی عنادیّه گویند.
۳ – ۲۵ – ۶ . استعاره به اعتبار ملائمات ( مطلقه ، مرشّحه ، مجرّده ) :
« قلوبهم » از ملائمات مستعارٌله « قویّنا » یعنی تقویت کردیم است به همین خاطر بدان استعاره ی مجرّده گویند.

+

Gas from glucose

جدول۸-۱ : تشخیص آزمایشگاهی E.Coli
۱-۵۰- درمان
۱-۵۰-۱ دارو های آنتی باکتریایی و دارو های ترکیبی
اخیراً فلوروکینولون ها در ایالات متحده و جاهای دیگر جهت درمان کلی با سیلوز استفاده شده که خیلی مؤثر واقع شده است هر چند که برخی سویه ها مقاومت نشان داده اند.
APEC (اشریشیاکلی بیماریزای پرندگان) به طور مکرر نسبت به تترا‏سایکلین ها ، سولفانامیدها، آمپی‏سیلین و استرپتو‏مایسین مقاوم می‏باشد. درصد بالایی از اشریشیاکلی‏های جدا شده از بوقلمون ها نسبت به جنتامایسین مقاوم هستند که به نسبت شیوع آن از تزریق جنتامایسین بر حسب روز- سن استفاده می گردد. کنترل کوکسیدیوز از انتقال پلاسمیدهایی که مسؤل مقاومت چندتایی در اشریشیاکلی هستند،جلو گیری می‏کند. مقاومت به فلورفنیکل و کلرآمفنیکل که برای طیور در ایالات متحده هرگز استفاده نشده است در اشریشیاکلی‏های جدا شده از جوجه های جنوب شرقی ایالات متحده کشف شده است. تجویز آپرامایسین از طریق آب آشامیدنی در کاهش تعداد ارگانیسم‏های دستگاه گوارش و جلوگیری از باکتریمی (ورود با‏کتری به خون) در جوجه ها مؤثر بوده است (۲۰۰۸‚al et Barnes).

نئومایسین مرگ‏ومیر را در جوجه بوقلمون کاهش داده و به طور طبیعی از گروه های مبتلا به کلی باسیلوز کاسته است. موننسین نیز از کلنیزاسیون اشریشیاکلی سویه۷H :157O در جوجه‏ها می کاهد. افزودن موننسین همراه یا بدون باسیتراسین موجب بهبود قابلیت زندگی و باروری می‏شود ولی باسیتراسین به تنهایی هیچ گونه محافظتی علیه کلی‏باسیلوز ایجاد نمی‏کند. تجویز باکتریوفاژ موجب کاهش مرگ‏و‏میر کلی باسیلوز تجربی ناشی از سویه‏های متشابه APEC می شود و درمان ترکیبی باکتریوفاژ با انرو فلوکساسین موجب اثر سینرژیک(کمک کننده) می‏شود. استفاده از آسپرین یا سدیم سالیسیلات باعث کاهش تراکم کلی باسیلوز تجربی در بوقلمون ها و جوجه ها می شود.افزودن بتاگلوکان به غذا که از مخمر دیواره های سلولی بدست می آید بهبود پاسخ جوجه ها در برابر چالش اشریشیاکلی در پی خواهد داشت (۲۰۰۸‚al et Barnes).
۱-۵۱ 
عفونت استافیلوکوکوسی به طیفی از بیماری هایی در طیور گفته می شود که توسط باکتری های استافیلوکوکوس ایجاد می شود. حدود ۲۰ گونه از این باکتری شناسایی شده که فقط یکی از آنها یعنی استافیلوکوکوس آروئوس در طیور اهمیت دارد در بعضی پرندگان متداولترین شکل عفونت تورم غلاف تاندون و آرتریت مفصل خرگوشی و زانو است عفونت های استافیلوکوکوسی تمایل به ایجاد عفونت بیشتر به شکل دوره ای و در فاصله های زمانی زیر دارد:
۰-۲ هفتگی- عفونت بند ناف و نکروز سر استخوان ران(یا نکروز غضروفی باکتریایی) که اغلب به دلیل آلودگی تخم مرغ یا هچری یا جراحی های کوچک اتفاق می افتد
۴-۶ هفتگی- عفونت ثانویه مفصل خرگوشی و زانو به دلیل کوکسیدیوز و یا واکنش شدید واکسنی
۱۰-۲۰- هفتگی عفونت ثانویه مفصل خرگوشی و زانو به دلیل استرس واکسیناسیون محدودیت غذایی و بلوغ جنسی. تراکم بالا غذایی ناکافی و کمبود دانخوری این مشکلات را تشدید می کند
۲۰-۳۴ هفتگی- عفونت ثانویه مفصل خرگوشی و زانو و   آبسه کف پایی به دلیل استرس حرکت جفتگیری وتولید بالا پرخاشگری جنس نر جراحات مربوط به تجهیزات و قفسه های لانه و میله های آن به پیشرفت عفونت در این مرحله کمک می کند(Poultry Disease And Avian Medicine)
۱-۵۲ بیماریزایی:
استافیلوکوکوس آرئوس جز میکروارگانیسم هایی ست که در همه جای محیط زندگی مادر از جمله بستر گردوغبار و پر وجود دارد.این باکتری جز فلور طبیعی جوجه ها که در پوست پر دستگاه تنفس و روده ها وجود دارد در نظر گرفته می شود. این باکتری برای ایجاد بیماری باید وارد دستگاه گردش خون شود. مهمترین راه ورود باکتری ایجاد خراش در پوست است. تحقیقات جدید نشان داده که یکی دیگر از راه های ورود باکتری به خون دستگاه تنفس است. علاوه بر این روده ها را یکی دیگر از راه های ورود باکتری فرض کرده اند. استافیلوکوکوس ها تمایل بالایی به سطوح غنی شده با کلاژن مثل مفصلی و غلاف سینوویالی اطراف مفصل وتاندون. همچنین به لوکالیزه شدن در صفحه رشد استخوان های در حال رشد تمایل دارد. این موضوع دلیل بالا بودن وقوع نکروز سر ران را در جوجه ها نسبت به مرغ های بالغ نشان می دهد.
دلیل تمایل آنها به مفصل داشتن آنزیم کلاژناز و عوامل حدت آنهاست. استافیلوکوکوس ها یک سطح میکروبی به وجود می آورند که مولکول های چسبنده دارد و اینها باعث چسبندگی استافیلوکوکوس به میزبان و تحریک: پروتین وصل شده به کلاژن - پروتئین های وصل شده به فیبرونکتین - پروتئین های وصل شده به فیبرینوژن - پروتئین های وصل شده به الاستین - فاکتور جمع کننده و فاکتور چسبندگی ماتریکس می شود. این فاکتورهای حدت باعث می شوند که این باکتری بتواند از مواد آلی موجود در مفصل برای رفع نیازهای خود استفاده کنند . به همین دلیل به مفصل متمایل اند. وقتی سیستم ایمنی میزبان کاهش می یابد احتمال ایجاد بیماری با استافیلوکوکوس افزایش می یابد. عوامل که باعث سرکوب سیستم ایمنی می شوند:
بیماری بورس عفونی
آنمی جوجه ها
مارک
رئوویروس
آفلاتوکسین
استرس
و..
۱-۵۳ علایم بالینی:
لنگش یک یا هر دو پا
پارگی تاندون
آبسه های کف پایی
استئومیلیت
تب،افسردگی ، بی تمایل به حرکت و ایستادن
تورم مفاصل ،نشستن روی زانو و جناغ
سپتی سمی
درماتیت قانقرایایی
افتادگی یکی از دو بال
پرهای طوقی شده
پارگی تاندون
آبسه کف پایی
استئومیلیت
جراحات استئومیلیت در استخوان شامل نواحی کانونی زرد رنگ از اکسودای پنیری یا نواحی لیتیک که سبب شکستگی استخوان می شود.
معمولا” قدام ران یا درشت نی –نازک نی  درگیر می شود.

۸۴/۳

۷

استفاده از نهادههای زیستی سبب کاهش نگرانی در خصوص دسترسی به کودها و سموم شیمیایی میشود.

۲۳

۳۶

۳۸

۶۶

۸۵

۶۲/۳

۸

استفاده از نهادههای زیستی سبب صرفهجویی در زمان میشود.

۴۷

۸۵

۳۵

۵۶

۲۵

۷۰/۲

۹

طیف لیکرت: ۱=خیلیمخالفم، ۲=مخالفم، ۳=نظری ندارم، ۴=موافقم، ۵=خیلیموافقم
۱۲-۲-۴ اولویتبندی گویه های سهولت استفاده از نهادههای زیستی از دیدگاه گندمکاران
همانگونه که در جدول شماره ۱۲-۴ مشاهده میشود دیدگاه پاسخگویان در خصوص سهولت استفاده از نهادههای زیستی براساس میانگین رتبهای اولویتبندی شده است. از میان ۴ گویهای که به منظور سنجش دیدگاه پاسخگویان در خصوص سهولت استفاده از نهادههای زیستی در پرسشنامه استفاده گردید، ” بکار گرفتن کودهای حیوانی در مزارع آسان است و با ایجاد منافذ در خاک سبب میشوند شخم براحتی انجام شود ” دارای بیشترین امتیاز و “دسترسی به نهادههای زیستی آسان است” دارای کمترین امتیاز از دیدگاه پاسخگویان شدند. از نظر پاسخگویان استفاده از کودهای شیمیایی زمین را به شدت فشرده میکنند و مانع از تهویه مناسب در خاک میشوند. اما کودهای آلی از جمله کودهای حیوانی در خاکهای شنی (سبک) با متصل کردن ذرات به یکدیگر باعث تشکیل ساختمان خاک میگردند و در خاکهای رسی (سنگین) از چسبندگی زیاد ذرات خاک جلوگیری نموده و وضعیت بهتری به خاک میدهند، بنابراین کاربرد کودهای حیوانی در همه خاکها مفید بوده و منجر به تشکیل ساختمان بیشتر و پایدارتر خاک میگردد. ایجاد منافذ در خاک با افزایش ماده آلی خاک بیشتر شده و این مسئله به نگهداری بیشتر آب و تهویه بهتر خاک کمک میکند. پاسخگویان معتقد بودند که دسترسی آنها به نهادههای شیمیایی بیشتر از دسترسی به نهادههای زیستی است، از جمله دلایل آنان در خصوص دسترسی کمتر به این نهادهها، کمبود دام در این منطقه، عدم توزیع نهادههای زیستی توسط مراکز خدمات کشاورزی و غیره میباشد.

جدول ۱۲-۴ دیدگاه گندمکاران در خصوص سهولت استفاده از نهادههای زیستی

گویه ها

خیلی مخالفم

مخالفم

نظری ندارم

موافقم

خیلی موافقم

میانگین رتبهای

اولویت

بکار گرفتن کودهای حیوانی در مزارع آسان است و با ایجاد منافذ در خاک سبب میشوند شخم براحتی انجام شود

۲

۷

۱۶

۱۱۱

۱۱۲

۳۰/۴

۱

یادگیری چگونه استفاده کردن از نهادههای زیستی آسان است.

۱۱

۱۷

۴۹

۸ـ عبدالله بن جبیر.^[۳۲۹]
۹ـ عبیدالله بن عبدالله بن مسعود.^[۳۳۰]
۱۰ـ یزید بن شراحیل انصاری.^[۳۳۱]
۱۱ـ عبدالله بن مسعود.^[۳۳۲]
۱۲ـ ابو ثروان.^[۳۳۳]
۱۳ـ عبدالله بن عباس.^[۳۳۴]
۱۴ـ مسلم، غلام حضرت امیر۷.^[۳۳۵]
۲.۱.۳. گردآوران صدقات (زکات)
۱ـ مخنف بن سلیم : مسئول جمع آوری صدقاتِ^[۳۳۶] بکر بن وائل.^[۳۳۷]
۲ـ عبدالله بن زمعه. (در بعضی از نقلها سمت کارگزارای صدقات برای پدر و یا جدّ وی ذکر شده است).^[۳۳۸]

۳ـ مسیّب بن نجبه : مسئول جمع آوری زکات و صدقات کوفه.^[۳۳۹]
۴ـ عبدالرحمان کندی : مسئول جمع آوری زکات و صدقات کوفه.^[۳۴۰]
۵ـ شریک بن نمله محاربی.^[۳۴۱]
شایان ذکر است که بنا بر نقل اصابه، شریک بن نمله از جانب عمر، کارگزار صدقات بوده است.^[۳۴۲]
۶ـ جلاس بن عمیر کلبی : کاتب زکات سماوه. ^[۳۴۳]ـ^[۳۴۴]
۷ـ عروه بن عشبه کلبی (عمرو بن مالک بن عشبه)^[۳۴۵] : مسئول جمع آوری زکات سماوه.^[۳۴۶]
۸ـ جعفر بن عبدالله اشجعی : مسئول جمع آوری زکات سماوه.^[۳۴۷]
۹ـ مخنف بن سلیم ازدی (غامدی) : کارگزار صدقات^[۳۴۸] بکر بن وائل.^[۳۴۹]
۲.۱.۴. کارگزاران خراج
۱ـ مصعب بن یزید انصاری : مسئول جمع آوری خراجِ برخی از مناطق مدائن.^[۳۵۰]
۲ـ ضبیعه بن زهیر اسدی (زهیر بن ضبیعه).^[۳۵۱]
۳ـ مردی از ثقیف : مسئول جمع آوری مالیات بانقیا و برخی از مناطق کوفه،^[۳۵۲] و نیز عکبرا (عکبراء ـ عکبری)^[۳۵۳] و بزرج سابور^[۳۵۴] (مدرج سابور).^[۳۵۵]
۴ـ قرظه بن کعب : مسؤول جمع آوری مالیّات منطقه‌ی عین التمر،^[۳۵۶] نهران و فلالیج (فلالیح).^[۳۵۷]
۵ـ زیاد بن ابیه : مسؤول جمع آوری مالیّات بصره.^[۳۵۸]
۲.۱.۵. کارگزاران بیت المال
۱ـ ابوالاسود الدؤلی : مسئول بیت المال بصره.^[۳۵۹]
۲ـ عبدالله بن یحیی : قسّام بیت المال.^[۳۶۰]
۳ـ ابوالهیثم بن تهیان انصاری.^[۳۶۱]
۴ـ عمّار بن یاسر.^[۳۶۲]
۵ـ عبیدالله بن ابی رافع.^[۳۶۳]
۶ـ ابوبکره^[۳۶۴] نفیع بن مسروح (نفیع بن حارث بن کلده).^[۳۶۵]
۷ـ عبدالرحمان بن ابی بکره.^[۳۶۶]
۸ـ أبو رافع.^[۳۶۷] (نام او را ابراهیم^[۳۶۸]، اسلم، سنان و عبدالرحمن^[۳۶۹] ذکر کرده‌اند).
۹ـ زیاد بن ابیه.^[۳۷۰]
۱۰ـ وهب بن عبدالله، ابو جحیفه : مسئول بیت المال کوفه.^[۳۷۱]
۱۱ـ علی بن ابی رافع.^[۳۷۲]
۲.۱.۶. قضات
۱ـ شریح بن حارث : قاضی کوفه.^[۳۷۳]
۲ـ محمد بن یزید (زید)^[۳۷۴] بن خلیده شیبانی : قاضی کوفه.^[۳۷۵]
۳ـ سعید بن نمران : قاضی کوفه.^[۳۷۶]
۴ـ عبیده سلمانی : قاضی کوفه.^[۳۷۷]
۵ـ ابوالاسود الدؤلی : قاضی بصره.^[۳۷۸]
۶ـ عبدالرّحمن بن یزید حُدّانی : قاضی بصره.^[۳۷۹]
۷ـ ضحاک بن عبدالله هلالی : قاضی بصره.^[۳۸۰]
۸ـ عبدالله بن فضاله لیثی : قاضی بصره.^[۳۸۱]
۹ـ رفاعه بن شدّاد بجلی : قاضی اهواز.^[۳۸۲]
۲.۱.۷. بازرسان
۱ـ سعد بن حارث خزاعی
ابن ابی‌الحدید می‌نویسد، امیرالمؤمنین۷ یکی از غلامانش را به نام سعد، نزد زیاد بن ابیه ـ که جانشین ابن عباس در بصره بود ـ فرستاد تا اموال بصره را به کوفه منتقل کند امّا بین سعد و زیاد بگو مگوهایی رخ داد.^[۳۸۳]
بر پایه‌ی این گزارش، کتاب سیمای کارگزاران علی بن ابی‌طالب۷، سعد را جزو بازرسین معرّفی کرده است^[۳۸۴] امّا بعید به نظر می‌رسد که بتوان وی را جزو بازرسین دانست.
۲ـ مالک بن کعب ارحبی
حضرت امیر۷ به وی مأموریت داد تا عملکرد کارگزاران در محدوده‌ی عذیب و دجله را بازرسی کند و نتیجه را به حضرت گزارش دهد.^[۳۸۵]
شایان ذکر است که یعقوبی نامه‌ای را نقل کرده است که حضرت امیر۷ به شخصی به نام «کعب بن مالک» نوشته است و به وی مأموریت داد، عملکرد کارگزاران در محدوده‌ی عذیب و دجله را بازرسی کند و نتیجه را به حضرت گزارش دهد.^[۳۸۶] امّا به نظر می‌رسد در نقل نام اشتباه شده است و نقل درست همان «مالک بن کعب» است که در تاریخ یعقوبی به اشتباه «کعب بن مالک» ذکر شده است؛ مؤید این مطلب نامه‌ای است که بلاذری در انساب الاشراف^[۳۸۷] نقل کرده است که در آن، «مالک بن کعب» ذکر شده است نه «کعب بن مالک» و مضمون نامه‌ی بلاذری با نامه‌ای که یعقوبی نقل کرده است مشابهت دارد ولی نقل یعقوبی مطالب بیشتری را در بردارد و به نظر می‌رسد که هر دو نامه، یکی باشد. علاوه بر این، در کتب رجال، فردی با نام «کعب بن مالک» به عنوان کارگزار امیرالمؤمنین۷ ثبت نشده است.^[۳۸۸] شیخ طوسی در رجال، «کعب بن مالک» را جزو اصحاب پیامبر۶ ذکر کرده است.^[۳۸۹] در برخی از منابع تاریخی نیز آمده است که «کعب بن مالک» جزو چند نفری بوده است که در جنگ تبوک شرکت نکردند و مورد مذمّت پیامبر۶ قرار گرفتند.^[۳۹۰]