الگوهای تعالی سازمانی یا سرآمدی کسب و کار به عنوان ابزار قوی برای سنجش میزان استقرار درسازمان‌های مختلف به کار گرفته می‌شوند. با بکارگیری این الگوها سازمان‌ها می توانند از یک سو میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه‌های بهبود در مقاطع مختلف زمانی ارزیابی قرار دهند و از سوی دیگر عملکرد خود را با سایر سازمان‌ها به ویژه بهترین آن‌ها مقایسه کنند

کاستروسانا و همکاران^[۷] (۲۰۰۵) بیان کرده اند که استراتژی و خط و مشی بر اساس EFQM قطاری از تلاش‌های سازمان برای توسعه استراتژی مبتنی بر ذ‌ی‌نفعان و از ویژگی‌های بازار می‌باشد
الگوهای سرآمدی کسب و کار پاسخی است به این سوال که سازمان برتر چگونه سازمانی است؟ چه اهدافی و مفاهیمی را دنبال می‌کند و چه معیارهایی بر رقبای آن‌ها حاکم هستند؟
امروز اکثر کشورهای دنیا با تکیه براین الگوها جوایزی را در سطح ملی و منطقه‌ای ایجاد کرده‌اند که محرک سازمان‌ها و کسب و کار در تعالی، رشد وثروت آفرینی است. مدل‌های تعالی با محور قراردادن کیفیت تولید ( کالا یا خدمات ) و مشارکت همه اعضا سازمان می‌تواند رضایت مشتری را جلب و منافع ذی‌نفعان را فراهم نموده و در عین حال یادگیری فردی و سازمانی را با تکیه بر خلاقیت و نوآوری تشویق و ترویج کنند سئوالی که پیش می‌آید این است که آیا بکارگیری الگوی تعالی در ایران همانند سایرکشورها منجربه بهبود عملکرد شرکت‌ها شده است، آیا بین امتیازات کسب شده براساس ارزیابی این الگو و شاخص‌های عملکرد مالی ارتباط معنا داری وجود دارد؟ آیا تفاوت معنا داری بین شاخص‌های عملکرد مالی قبل و بعد از اجرای الگو تعالی مشاهده شده است؟
ازآنجائیکه در برخی از موارد علم اقتصاد وعلم کیفیت به صورت جزیره‌ای عمل می‌نمایند و هر کدام در حوزه تخصص خود به عنوان “بهترین الگوهای عملکردی” مورد استفاده و آنالیز قرار می‌گیرند، بنابراین اثرات و تعاملات آن‌ها برهم و میزان اثربخشی فعالیت‌های کیفیتی از بعد اقتصادی و مالی به راحتی بررسی، تجزیه و تحلیل و اندازه‌گیری نمی‌شوند
رشد شاخص‌های مالی و اقتصادی در سازمان‌هایی که الگوی سازمانی را به طور موفق پیاده ساخته‌اند، از جمله عواملی است که سایر شرکت‌ها و سازمان‌های انتفاعی و غیرانتفاعی را تشویق به پیوستن به این موج خروشان و تحول آفرین می‌نمایند.
استفاده از معیارها و
شاخص‌های مالی بهترین راه برای بیان ارتباط بین پیاده سازی موثر اصول تعالیEFQM است.
۱-۴- قلمرو تحقیق
قلمرو این تحقیق شرکت‌هایی هستند که دارای شرایط زیر باشند:
۱-حد اقل در دو سال در جایزه ملی بهره وری و تعالی سازمانی تقدیر نامه، گواهینامه یا تندیس گرفته باشند
۲-دوره مالی این شرکت‌ها منتهی به اسفند همان سال باشد
۳-شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران باشد
۴-در طی ارزیابی تغییر فعالیت نداده باشند
۵- محدوده زمانی آن‌ها بین سال های ۸۳ تا ۸۸ باشد
۱-۵- چهارچوب نظری تحقیق
باتوجه به اطلاعات جمع آوری شده در این تحقیق، معیارهای نه گانه مدل EFQM به عنوان متغیر‌های مستقل و سود آوری شرکت به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. چهارچوب نظری تحقیق به شرح زیر ارائه می‌گردد:
۱-۶- فرضیات تحقیق
الف - فرضیه اصلی
بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
ب - فرضیات فرعی
فرضیه فرعی ۱ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه رهبری ^[۸]و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۲ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه خط مشی و استراتژی^[۹] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۳ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه منابع انسانی^[۱۰] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۴ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه شرکا و منابع^[۱۱] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۵ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه فرآیندها ^[۱۲]و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۶ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه نتایج مشتریان^[۱۳] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۷ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه نتایج کارکنان^[۱۴] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۸ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه نتایج جامعه^[۱۵] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه فرعی ۹ : بین تعالی سازمانی و سرآمدی بر اساس مدل EFQM در حوزه نتایج کلیدی عملکرد^[۱۶] و سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
۱-۷- اهداف تحقیق:
سوال اصلی در این پژوهش بدین صورت می‌باشد که:
آیا سرآمدی و تعالی بر اساس مدل EFQM، تاثیری بر سود آوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟
در این تحقیق به این موضوع پرداخته می‌شود که ارزیابی بر اساس این الگو و حرکت به سمت تعالی و کسب سرآمدی ونیز ارتقا ء سازمان در معیارهای ۹ گانه با توجه به شرایط حاکم بر صنایع کشور در نهایت امر موجب سرآمدی و کسب سود برای سهامداران شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران خواهد شد یا خیر؟
این طرح با توجه به ویژگی منحصر به فرد از لحاظ بررسی تمامی ابعاد سازمانی با الگوی جهانی EFQM همسویی داشته و از اثربخشی و کارایی قابل توجهی برخوردار می‌باشد و از نظر دوره زمانی نیز با توجه به این که اکثر شرکت‌ها به دنبال آن هستند به روز می‌باشد
۱-۸- روش تحقیق:
با توجه به موضوع که روش تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی است. و نظر به این که تحقیق الگوی تعالی و سرآمدی و تأثیر آن بر سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد، لذا جهت انتخاب جامعه آماری، لیست شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که در آن‌ها تعالی سازمانی و سرآمدی براساس مدل EFQM انجام گردیده از طریق دبیر خانه جایزه ملی کیفیت و سازمان بورس اوراق بهادار تهران اخذ و به روش نمونه گیری قضاوتی شرکت‌های مشمول مدل فوق که دست‌یابی به اطلاعات آن‌ها امکان پذیر بوده است به عنوان نمونه‌های جامعه آماری مورد بررسی، انتخاب می‌گردند. باتوجه به کمی بودن اطلاعات تحقیق، در جهت تجزیه و تحلیل داده‌ها، از تحلیل آمار استنباطی با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS و Excel و از روش همبستگی (پیرسون) استفاده می‌شود.
۱-۹- معرفی مدل برای تحقیق
موضوع تحقیق مدل سرآمدی و تعالی سازمانی براساس مدل EFQM و تأثیر آن بر سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد، لذا جهت انتخاب جامعه آماری، لیست شرکت‌هایی که EFQMدر آن‌ها انجام گردیده از طریق شرکت نوسازی صنایع ایران، دبیر خانه جایزه ملی کیفیت و سازمان بورس اوراق بهادار تهران که امکان پذیر بوده است به عنوان نمونه‌های جامعه آماری مورد بررسی انتخاب می‌گردند.
۱-۱۰- اصطلاحات و تعاریف
مسئله :عبارت است از تفاوت میان آنچه هست یا خواهد بود با آنچه باید باشد یا می‌تواند باشد.
نشانه :عبارت است از پدیده قابل مشاهده‌ای که ناشی از وجود یک مسئله بوده و همراه با آن است.
علت :عبارت است از یک دلیل ثابت شده در مورد وجود مسئله.
علت ریشه‌ای: علت‌ها غالباً متعددند که در این صـورت از اصل پارتو تبعیت می‌کنند،‌ یعنی علت‌های ریشه‌ای آن‌هایی هستند که اهمیت بیشتری دارند و خود ممکن است باعث بروز علل دیگری شوند.
راه‌کار : عبارت است از تغییر که می‌تواند علت مسائل را با موفقیت،‌ حذف یا خنثی نماید.
مدل جایزه کیفیت اروپا (EFQM) : یک چارچوب و الگوی خودارزیابی است که موجب حرکت و هدایت فعالیتهای بهبود مستمر می‌گردد.