۳۲/۰

۰۴/۰-

 تایید می شود

سوم

بین مسئولیت اجتماعی سرمایه گذاران با عملکرد غیرمالی رابطه معنی داری وجود دارد

۳۹/۰

۰۲/۰-

 تایید می شود

چهارم

بین مسئولیت اجتماعی جامعه با عملکرد غیرمالی رابطه معنی داری وجود دارد

۶۳/۰

۰۵/۰-

 تایید می شود

پنجم

بین مسئولیت اجتماعی محیط زیست با عملکرد غیرمالی رابطه معنی داری وجود دارد

۵۹/۰

۰۰/۰

 تایید می شود

ششم

بین مسئولیت اجتماعی تامین کنندگان با عملکرد غیرمالی رابطه معنی داری وجود دارد

۳۰/۰

۰۰/۰

 تایید می شود

۴-۴ آزمون رگرسیون سلسله مراتبی:
اگر تأثیر همزمان متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته بررسی شود، ممکن است نتایج متفاوتی حاصل شود. برای تأثیر این عوامل بطور همزمان از رگرسیون چندگانه استفاده شده است و با توجه به تأیید همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته به بررسی رابطه کمی میان متغیرهای مستقل و وابسته پرداخته تا بصورت یک مدل ارائه گردد. همچنین اثرگذاری متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته بوسیله روش رگرسیون چندمتغیره مورد بررسی قرار میگیرد قبل از تهیه مدل رگرسیونی فرضیاتی را بعنوان استفاده از رگرسیون خطی چندمتغیره باید ارائه دهیم وگرنه مدل از اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود که این موارد به شرح زیر است:

فرضیات مدل رگرسیون:
۱-نرمال بودن متغیر وابسته: برای بررسی نرمال بودن یک متغیر از آزمون کولموگراف-اسمیرنوف (K-S) استفاده گردیده است، که نتایج در جدول (۴-۸) نشان از نرمال بودن داده ها بوده است.
۲-رابطه خطی بین متغیر وابسته و مستقل(آزمون F فیشر): این امر را میتوان از طریق تحلیل رگرسیون به منظور بررسی رابطه خطی بین دو متغیر استفاده کرد. فرضیه های آماری کل مدل رگرسیون بصورت زیر میباشد:
رابطه خطی بین دو متغیر وجود ندارد.H₀=
رابطه خطی بین دو متغیر وجود دارد.H₁₌
جدول ۴-۶ تجزیه و تحلیل رگرسیون از پیش بینی عملکرد مالی بر اساس مسئولیت اجتماعی
متغیر وابسته گام متغیر مستقل بتا گام اول SEB بتا گام دوم ضریب رگرسیونDR F
Industry-adjusted ROA 1 xisted 0.08 0.03 0.23** 0.05 2.07
Ownership -0.03 0.x3 -0.08

شدن خلافت وجانشینی، ونزدیک شدن به دولت صفوی وفاصله گرفتن از آرمان های معنوی وسلوک عرفانی، آفت هایی بود که تقریباًتمام طریقه های آن دوره گرفتاربودند.^[۱۶]
گرچه دراین دوره تصوف رسمی روبه افول بود اما طالبین عرفان وسلوک معنوی درهمین دوره، عده ای درسلک فیلسوفان وحکیمان وگروهی درسلک فقها، تمایلات خود را به تصوف بروز داده که این دو دستگی دربین عالمان دیندار و نامدار به وضوح مشهود است.
۲-۱.مخالفت باتصوف دردوره صفویه
دراینجا به طور اجمال به عالمانی می‌پردازیم که درانتقاد ازتصوف صاحب تألیفات ومناصب اجتماعی سیاسی بوده و همچنین به کسانی که درهمین دوره باوجود مخالفت های شدید، مشی ومنش عارفانه وصوفیانه داشته، اشاره خواهیم کرد.علما دوره صفویه بخصوص ملامحمّدطاهرقمی ومیرلوحی در استنادت خود برای مقابله با به اصطلاح بدعت ها، ازاین روایت استفاده کرده، که وظیفه عالمان دینی را درزمان ظهور بدعت ها، مقابله با اینگونه مسائل بیان می‌کند.این روایت ازرسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله)است که می‌فرماید: «إِذَا ظَهَرَتِ‏ الْبِدَعُ‏ فِی أُمَّتِی، فَلْیُظْهِرِ الْعَالِمُ عِلْمَهُ، فَمَنْ لَمْ یَفْعَلْ، فَعَلَیْهِ لَعْنَه اللَّهِ».^[۱۷]دراین میان سلاطین صفوی سهم عمده ای دراین مبارزه داشته که برای روشن شدن مخالفت آنان، به کلام علامه محمّدباقر مجلسی درجواب سوالات ملاخلیل قزوینی، اشاره ای به حوادث دوران صفویه داشته وبیان می‌کند که شاه اسماعیل درمبارزاتش جدی بوده است.علامه می‌گوید: «جناب شاه اسماعیل درهرکجا به خانقاه مشایخ اهل سنت می‌رسیدند خراب می‌کردند. وحیله ومکرهای ایشان رابرمردم اظهارمی‌فرمودند وازجمله آنها درمحله ما سابقاً بقعه‌ای بودکه مزار ابونعیم نامی ‌بوده ازمشایخ اهل سنت ودرسقف بقعه چراغی افروخته بودند که پیوسته روشن بود و درکتیبه آن نوشته بودند:

چـــراغی راکــه ایزدبــرفــروزد هرآنکس پف کنــد ریشش بسوزد
آن معدن اسرارربانی چون آن حالت رامشاهده نمودندکه مبنی برحیله است، مردی رافرستاده بودند که پف کند وآن چراغ راخاموش کند [او] ریشش نسوخت، پس فرمود که آن عمارت خراب کرده بودند.پس ظاهرشده بود که راهی ازسقف عمارت به خانه متولی داشته که ساخته بودند واز آنراه روغن و فتیله به چراغ می‌رسانیده اند».^[۱۸]
صاحب روضات الجنان می‌گوید: گرچه بعضی ازبزرگان همچون شیخ محمّد سیاه پوش پیش شاه اسماعیل مورد احترام بودند اما نسبت به بعضی نیزسخت گیر بودند که حتی درزمان شاه جم جاه شاه اسماعیل صفوی انارالله برهانه که همه سلاسل درهم شکست وقبورسلف ایشان راکندند.^[۱۹]همچنین نائب الصدر آورده که: «جناب شاه اسماعیل به خانقاه های مشایخ اهل سنت که می‌رسیدند خراب می‌کردند».^[۲۰]
درادامه به علما وفقهای دوره صفویه که درجریان نقد تصوف صاحب قلم ونظر بودندبه صورت خلاصه اشاره می‌کنیم.
۲-۱-۱.محقق‌کرکی
دردوره صفویه جریان مخالف تصوف از بازوی پرقدرتی کمک می‌گرفت که باپشتوانه حکومت به نهایت خود رسیده بود.این بازو راعلما وفقهای بزرگ آن دوره می‌ساختند.همانطور که دربخش قبل به آن اشاره شد، اولین عالم این دوره محقق کرکی(م۹۴۰ق) بوده که باکتاب المطاعن المجرمیه نقطه آغازین جریان ضدتصوفی دوره صفویه بود.
۲-۱-۲.شیخ علی عاملی
شیخ علی بن محمّد بن حسن عاملی(۱۱۱۴ق (ازنوادگان شهید ثانی وازمعاصرین علامه مجلسی (۱۱۱۰ق) باکتاب «السهام المارقه» به نقدتصوف پرداخته است.وی نسبت به بکار بردن اسم تصوف می‌گوید: «اسم التصوف کان مستعملا فی فرقه من الحکماءالزایعین عن طریق الصواب ثم من بعدهم کان یستعمل فی جماعه من الزنادقه بعدحصول الاسلام ثم استعمله جماعه من اهل الخلاف و کانوا اعداء آل محمّد[علیهم السلام]کالحسن البصری وسفیان الثوری ونحوهما وحذا مِن بعدهم حذوَهم امثالهم کالغزالی رأسِ الناصبین للعداوه لأهل البیت (علیهم‌السلام)…».^[۲۱]وی دربخش ملحقات این رساله به نقدابن عربی، ملای روم وحلاج که ازاقطاب این جماعت شمرده،^[۲۲] پرداخته است.
۲-۱-۳.شیخ حرعاملی
ازدیگر تألیفات این دوره کتاب «اثنی عشریه» شیخ حرعاملی (۱۱۰۴ق) بودکه در(۱۰۷۶ق) تألیف شده است.دراین اثربه طور مفصل به بطلان اعتقاد حلول واتحاد و وحدت وجود ازطریق آیات و روایات پرداخته است.دراین اثرهمچنین ازمستحسنات صوفیه وازبزرگان آن سخن گفته است.^[۲۳]دراین اثربه کتاب حدیقه الشیعه که بخشی ازآن به رد تصوف است اشاره کرده وآن رابه مقدس اردبیلی(۹۳۳ق)نسبت داده.^[۲۴]
باتوجه به حجم وسیع انتقادها به تصوف ومقابله جدی با این جریان در دوره صفویه، یک طیف از افکار اگر نگوییم تصوف تصفیه شده، که متمایل به تصوف بوده، وجود داشته وعالمان بزرگی دراین طیف بودنده اند که نمی‌توان به راحتی نظرات ورفتار آنان را درهمراهی با تصوف نادیده گرفت.نفوذ عالمانی چون شیخ بهایی(۱۰۳۰ق)-که درباره وی گفته شده که شاه عباس رابرسر قبر بایزید بسطامی برده^[۲۵]- وهمچنین مقام علمی میرداماد (۱۰۴۱ق) ومحمّدتقی مجلسی وملاصدرای شیرازی باعث شد که این افکار گرچه بامخالفت کسانی چون ملامحمّدطاهرقمی و دیگر مخالفان روبرو شود، اما به نظر می‌رسداین گرایش ها به رهبری این چندعالم، بنیانگذار دوره ای شدند که تمامی ابعاد و رجال تصوف از تیر رس آنان در امان نبود.ازاین زمان به بعد رواج بخش نظری تصوف به عرفان مشهور شد وبخش عملی به همان نام تصوف باقی ماند.
۲-۱-۴.ملاصدرا
صدرالمتألهین(۹۷۹-۱۰۵۰ق) ازجمله کسانی است که هم درتأیید تصوف وهم درنقد آن دارای آثار‌مهمی‌است.ملاصدرا دربخش نقد تصوف کتاب«کسرالاصنام الجاهلیه» راتألیف، و دراین اثربه بدگویی ازصوفیان بازاری ومشایخ دروغین وبازیگر می‌پردازد.ملاصدرانسبت به کسانی که درمقام ارشاد نبوده وادعای این مقام را‌‌‌‌‌‌‌ داشته، می‌گوید: «إنّ الّذین نصبوا أنفسهم فی هذا الزّمان فی مقام الإرشاد و الخلافه جلّهم، بل‏ کلّهم ،حمقى‏ جاهلون بأسالیب‏ المعرفه والرّشاد و استکمال النّفس واستقامت ها فی السّداد».^[۲۶]ملاصدرا درجای دیگربه سخنان صوفیه اشاره دارد که حرف های بی پایه را «ذکر» می‌نامند ودرمواعظ خود تکرار می‌کنند، می‌گوید: «و نقلوا اسم التّذکیر إلى جزافاتهم، و ذهلوا عن طریق الذّکر المحمود، و اشتغلوا بالأصوات و الحروف ومایواظب‏ علیه أکثر الوعّاظ والقصّاص فی هذا الزّمان، وهو القصص و الحکایات والشّطح والطّامات.وأکثر ما اعتاده عامّه المتصوّفه و عوامّ الوعّاظ فی هذا الزّمان کلمات مزخرفه شعریّه یکون تکثیرها فی المواعظ مذموما.قال اللّه تعالى: وَ الشُّعَراءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغاوُونَ*أَ لَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وادٍ یَهِیمُونَ‏ ».^[۲۷]
ملاصدرا صوفیانی که درطلب جاه ومقام بوده را احمق وملعون خطاب کرده است و می‌گوید: «و أکثر من یقعد فی الصّوامع لیشار إلیه بالأصابع و یجلس‏ فی الخانقاهات‏ لیشتهر اسمه بالزّهد و الکرامات، فهو أحمق ناقص‏ ملعون، و فی‏قید الشّهوات مسجون‏ . فطوبى للتّقیّ الجاهل‏ الّذی سلم عن إشاره الأنامل؛ و تعسا لمن قعد فی الصّوامع لتحصیل الوسائل للمسائل».^[۲۸]
امادرقسم دوم این بخش به گروهی ازعلما وفقهای نامداری اشاره می‌کنیم که خط ومشی همسو باتصوف واقعی داشته اند.عالمانی مثل؛ شیخ بهایی که شیخ الاسلام بود وگرایش های عرفانی داشته است.نقل شده که دربعضی مواقع لباس درویشان می‌پوشیده ودرمسافرت هایی که به شام، مصر، بیت المقدس وعراق داشته، حضور درخدمت بزرگان تصوف راغنیمت می‌شمرده است.^[۲۹]
ملاصدرای شیرازی(۹۷۹-۱۰۵۰ق) نیز ازدیگر عالمان دوره صفوی است که تمایل کاملی به تصوف داشته است.گرچه درموارد متعددی ازصوفیان بی صفا انتقاد کرده، اما ازصوفیانی چون حلاج نیزاینطور تمجید می‌کند: «و ما أحسن قول حلاج‏ الأسرار حیث ینظم کلام السفینه و الملاح‏:
أ لا بـــــــلغ أحبــــائی فـــإنــی‏ رکـــبت البــــحر و انـــکسر السـفینه».^[۳۰]
ملاصدرا درترویج اصول تصوف در رساله سه اصل به مباحث معرفت نفس وتزکیه آن وتسویلات نفس امّاره می‌پردازد.ملاصدرا در بیان اصل اول این رساله می‌گوید: «معرفت نفس که حقیقت آدمی است ومبنای ایمان به آخرت ومعرفت به حشرو نشر ارواح واجساد، وجهل ازمعرفت نفس ازمعظم ترین اسباب شقاوت و ناکامی است وآنکس که معرفت نفس ندارد، نفسش وجود ندارد، ازاینجاست که عطارمی‌گوید:
تــوراایـــن پــندبس درهــردوعــالم کـــه بــرنایـدزجانـت بــی خــدادم
زحــق بــایــدکــه چنـدان یــادآوری کـه گـم کـــردی از یــادش گــذاری»^[۳۱]
ملاصدرا دررساله سه اصل درمقابل کسانی که منکرعلوم معرفتی وشهودی بوده ایستاده ومی‌گوید : «ای بی دردنا انصاف و اى خود پسند پر جور و اعتساف، علمى که اسرار صمدیت و حقایق الهیت را بدان دانند و معارف ربوبیت را بدان شناسند و نیزمعرفت اسرار ایمان رامثل علم وحى و انزال و الهام و معنى رسالت و نبوت و امامت و علم کتاب هاى خدا و صحایف ملکوت و لوح و قلم پروردگار و معنى جفر جامع و مصحف فاطمه علیها السلام وکیفیت نزول شیاطین بر دل هاى اشرار به وسواس و نزول ملائکه بر قلوب اخیار به الهام علوم و اسرار وعلم نفس و سعادت و شقاوت و درجات و مقامات وى و آنچه ازین قبیل که هر یک بحریست از علم مکاشفه، چرا منکر مى‏شوى و دانستن آن را سهل وعبث مى‏دانى وعلم هاى دیگر که هریک ازآن را در شش ماه یا کمتر فهم مى‏توان کرد، عظیم مى‏شمارى وصاحبش را ازعلماى دین مى‏پندارى».^[۳۲]وی درادامه می‌گوید: اى ناجوانمرد علمى راکه درمدت پنجاه سال جان و تن درتحصیل آن باخته و گداخته، انکار وجحود آن مى‏کنى. آخرآن علمى که پیغمبر خدا صلى الله علیه و آله از آن خبر داده که « إن من العلم کهیاه المکنون لا یعلمه إلا العلما بالله فاذا نطقوا به لم ینکره إلا أهل الغره بالله»^[۳۳] کدامست؟ و چه علم است که مغروران بخدا باید منکر وى باشند؟
ملامحمّدتقی مجلسی(۱۰۷۰ق)نیز در زمره این عالمان قرارداشته است. با نگاهی به رساله تشویق السالکین می‌توان این تمایل را تأیید کرد.گرچه به گفته علامه محمّد باقرمجلسی این [همراهی وهمدلی] برای تصحیح اعتقادات صوفیه بوده.
درادامه این سلسله ازعلمای متمایل به تصوف، می‌توان به میرداماد نیز اشاره کرد.میرداماد دربعضی استناداتش ازاقوال ابن عربی دررساله الملوک، استفاده کرده که این تمایل را هویدا می‌کند.^[۳۴]
کسانی نیز بودند با وجود فقاهت ومنصب صدارت مثل؛ امیرمعزالدین اصفهانی که شاگرد محقق کرکی بوده وغزل های جانانه‌ای می‌سروده درعین حال ازتیر مخالفین تصوف درامان بوده که این چند بیت ازآن جمله است:
به پیش ماه رخـت،آفتــاب یعـــنی چه به پیش خال وخطت،مشک ناب یعنی چه
درون حلـقه زلـف تو رخ نمــایان است وگــرنـه دردل شـب آفتــاب یعنــی چه
خیال نرگس مستـت زهــوش می بردم وگــرنـه بادل پــردرد خواب یعنــی چه
عرق به روی توهرکس که دید می گوید بـه روی آتـش سـوزان حبــاب یعنی چه^[۳۵]
۲-۱-۵.میرلوحی سبزواری
ازدیگر کسانی که دردوره صفویه وارد میدان نقدتصوف شده، محمّدبن محمّدمیرلوحی سبزواری (۱۰۸۵ق)است.گرچه میرلوحی در دستگاه حاکم سمتی نداشته است، اما با استفاده ازلفاف تقیه، توانست تألیفاتی چند، گرچه آثاری بدیع ومستدل نبوده، درنقد تصوف بنویسد.آثارمیرلوحی سبزواری همسو با دیگر آثاردوره صفویه است.آثاری که باتکیه بر بدعت دانستن رفتارصوفیه وحکم به تکفیر آنها، تألیف شده است.میرلوحی مخالفت‌های‌ شدیدی با صوفیان وابومسلم خوانی ها داشته است. «توضیح المشربین وتنقیح المذهبین»، «سلوه الشیعه وقوه الشریعه»و«اصول الفصول التوضیح» ازعمده تألیفات منسوب به وی است.درفصل سوم به طور مفصل به آثار وآراء میرلوحی، و همچنین مخالفت های وی با مجلسی اول اشاره خواهیم کرد.
۲-۱-۶.ملامحمّدطاهرقمی
اما مهمترین کسی که دراین دوره ازجایگاه خودبه عنوان شیخ الاسلامی‌وقضاوت درشهری چون قم، وهمچنین رابطه نزدیک باحکومت صفوی، توانست درنقدتصوف آثار بسیاری تألیف کند، محمّدبن محمّدحسین شیرازی قمی است.راجع به آثارضدتصوفی وی دربخش معرفی آثار ملا محمّد طاهر مفصلا به آنها اشاره خواهیم کرد.اماعمده ترین کتاب های ملامحمّدطاهرقمی درنقدتصوف و همچنین نقد فلسفه می‌توان به «رجم الشیاطین»، «ردصوفیه»، «الفوائدالدینیه»، «حکمه العارفین»و«تحفه الاخیار» اشاره کرد.ملامحمّد طاهربیش ازچهاردهه در میدان نقد تصوف حضورداشته است که تألیفات وی در نقد تصوف و فلسفه، ازمشهورترین آثار وی است.محمّدطاهردراین چهاردهه بیش ازپنجاه و دو اثرتألیف کرده وباعالمان مشهور دوره صفویه مثل؛ ملامحمّدتقی مجلسی، ملامحسن فیض کاشانی ، میرداماد، ملا خلیل قزوینی ومحمّدطبیب مؤمن تنکابنی مناظراتی مکتوب داشته که درفصل دوم به آنها اشاره خواهیم کرد.مناظره با ملامحمّدباقر مجلسی^[۳۶] ازمهمترین مناظرات ملامحمّدطاهر قمی است.مناظره دیگر وی با عالم هم عصرش یعنی ملامحسن فیض کاشانی است، که در نهایت ملا محمّد طاهر ازوی طلب بخشش می‌کند.محمّدطاهرهمچنین باملاخلیل قزوینی نیز مناظرات مکتوبی داشته است.ملا خلیل مهمترین نقدی که به محمّدطاهر دارد،جمع کردن منصب قضا وامامت جمعه وهمچنین عدم فهم مبانی تصوف است.
درهمین دوره محمّدطبیب مؤمن نیز با نوشتن کتاب فتوح المجاهدین به مقابله بانظرات وتألیفات محمّدطاهر برخاسته است.درفصل دوم به طور مفصل به آثار وآراء محمّدطاهر اشاره وهمچنین بزرگان ومبانی تصوف که درتألیفات وی مورد نقد قرارگرفته اند، ذکرخواهدشد.
جمع بندی:دراین فصل به این نکته رسیدیم که باتوجه به دعوت ازفقهای شیعه جبل عامل و همکاری آنها با حکومت صفوی روند مخالفت باتصوف منسجم ترشده، طوری که تاقبل ازاین دوره اینچنین مخالفت هایی باتصوف نشده بود.تاقبل ازدوره صفوی مخالفت هایی بوده، اما دردوره صفویه هم حجم انتقادها وتألیفات خیلی بیشترشد وهم برخورد عملی باصوفیان که منجر به طرد آنها وتخریب جایگاه‌های اجتماع صوفیه شده بسیار وسیع بود.همچنین اشاره کردیم که درهمین دوره عالمان بزرگی بودند که تمایل زیادی به تصوف واقعی داشته ودرآثار آنها این تمایلات موج می‌زند.درواقع می‌توان به این امرتصریح کرد که این جریان معنوی در دوران گذار از عنوان تصوف به عرفان راسپری می‌کرد.زرین کوب دردنباله جستجونسبت به تضعیف تصوف دردوره صفویه می‌گوید: «چراغ تصوف ایران درپایان قرن دهم به آرامی روبه خاموشی رفت و زوال آن به طورجدی مطرح‌شد .شهرهای پرخانقاهی چون تبریز یایزد درقرن یازدهم ازخانقاه تهی شده وجای خانقاه ها را مساجد وتکایا وحسینیه ها گرفت».^[۳۷]
فصل دوم: ملامحمّدطاهرقمی(زندگی نامه، آثار و آرا)
دراین فصل به زندگی، آثار، مناظرات ومنتقدین ملامحمّدطاهر اشاره خواهیم کرد.این فصل نسبت به دیگرفصول حجیم ترشده، اما بنابرآنچه که درفصل قبل اشاره شد، ملا محمّدطاهرقمی هم از جهت آثارضدتصوفی تألیفات بیشتری نسبت به دیگر مخالفین دارد وهم به تمامی زوایای تصوف پرداخته که تا آن دوره به صورت کلی ویا به صورت مختصر وجزئی بیان شده است.ازهمین باب جبران کننده این نقیصه خواهدبود.
۱.تولد
محمّدبن محمّدحسین در طلیعه نیمه اول قرن یازدهم درشیرازبه دنیا آمد.بعدها به ملا محمّد طاهر قمی معروف و از بزرگانی شد که به گفته خودش «دستگیری وراهنمایی برای وصول به شاهراه شریعت نبوی»^[۳۸]سبب تألیفات ضدتصوفی وی شد.
محمّدحسین به همراه خانواده از شیرازبه عتبات عالیات سفر کرد و بعد از مدتی به خاطر حمله لشکر عثمانی به بغداد در سال(۱۰۴۸ق) به قم هجرت می‌کند.ملامحمّدطاهر قمی درنسخه کتاب شرح رباعیات که به قلم خود مؤلف است به این امر اشاره می‌کند: «ازشیراز هجرت نموده ساکن نجف اشرف شدم وسال ها درآن مقام مَقدم میسودم وگاهی در کربلا وگاهی در بغداد نیز اقامت می‌نمودم، تا اینکه در سنه ثمان واربعون بعد الف که سلطان روم به قصد تسخیر عراق عرب به موصل رسید از آن ارض مقدس به ناچار فرار نمودم وچون قم از اماکن مشرفه بود، اهلش به حسن مذهب معروف بودند ومرقد منور فاطمه بنت موسی بود که درفضل زیادتش روایت شده که: من زارفاطمه فی قم وجبت له الجنه؛ بنابراین محبت اهل بیت(علیهم‌السلام)بعدازاستخاره اختیار مجاورت قم نمود». شیخ جعفر مهاجر صاحب کتاب اعلام الشیعه نیز به این نکته اشاره دارد ومی‌گوید: «ارتحل فی مقتبل الشباب الی العراق و کان فی الکاظمیه و کربلاء و لکنّه قفل عائداً و الی وطنه علی اثر دخول الجیش العثمانی بغداد سنه(۱۰۴۸ق)». ^[۳۹]
۱-۱.محل تولد
محمّدطاهر فرزند‌ محمّدحسین درشیراز ایام طفولیت را گذراند.^[۴۰] صاحب تذکره نصرآبادی مولد وی را [بوانات] فارس دانسته و می‌گوید: «او از[بوانات]فارس است، اما چون درقم بسیاربوده به قمی‌مشهور است».^[۴۱]صاحب روضات الجنات نیزفقط به شیرازاشاره کرده.^[۴۲]اما محمّدطبیب مؤمن که ازناقدین سر سخت ملامحمّدطاهراست مولد وی را فیروزآباد می‌داند.وی در فتوح المجاهدین می‌گوید: «به شیاع رسیده که او از فیروزآباد شیراز و پسر محمّد حسین نانواست».^[۴۳]
۱-۲.محل وفات ودفن
ملامحمّدطاهرپس از سال‌ها تلاش در راه ترویج افکارخود وبا تالیف بیش از۵۲ اثر در زمینه های مختلف که وی را درچهار دهه به عنوان یکی ازجنجالی ترین عالمان دوره صفویه تبدیل کرده بود، سرانجام در سال (۱۰۹۸ق) ^[۴۴] در شهر قم از دنیا رفت و در قبرستان شیخان دفن شد.^{[۴۵] و[۴۶]}
اما قول محدث نیشابوری درکتاب سفینه المرتاد فی نفاه الاجتهاد درباره محل دفن ملا محمّد طاهرقمی مقرون به صحت نیست. وی می‌گوید: «المولی المقدس الماهرمحمّدطاهرالشیرازی اصلاً و القمی مسکناً و النجفی مدفناً».
۲.محمّد طاهر قمی در نگاه محدثین وعلمای شیعه
مولی محمّدطاهرقمی که ازمخالفین سرسخت تصوف و فلسفه دردوره صفویه بوده، بعضی ازآثار وی مالامال از طعن‌ها و اشکالات صریح وی به کسانی است که آنها راکافر وغولان بادیه ظلالت می‌داند.کمترکسی ازبزرگان تصوف وحکمت توانسته ازتیرهای این عالم در امان باشد.ازقدمای علمای تصوف و حکمت گرفته تا متأخرین ازآنها.وی باتلاش فراوان به جایی رسید که او را شیخ الاسلام قم نامیدند.^[۴۷]
۲-۱.صاحب امل‌الآمل
محمّدبن الحسن(الحر العاملی) مولی محمّدطاهرقمی را این گونه معرفی می‌کند: «المولی الأجل محمّد طاهر بن محمّد حسین [الشیرازی ثم النجفی] القمی، من اعیان الفضلا، عالم محقق ثقه فقیه، متکلم، محدث، جلیل القدر عظیم الشأن…».^[۴۸]

زمانی که در یک بازی سه بازیکن وجود داشته باشد، به تعداد استراتژی­ های بازیکن سوم صفحه (ماتریس) خواهیم داشت. در هر صفحه یا در هر ماتریس استراتژی­ های بازیکن اول و دوم نشان داده می­ شود و استراتژی بازیکن سوم در آن ماتریس ثابت در نظر گرفته می­ شود. در این صورت عناصر ماتریس دارای سه عدد خواهد بود که آخرین عدد سمت راست نشان­دهنده پیامد بازیکن سوم می­باشد (عبدلی،۱۳۸۷).
۳-۴-۳- تعادل نش
در نظریه بازی­ها فرض بر این است که بازیکنان عاقل هستند، یعنی استراتژی­ های انتخابی آنها در راستای منافعشان است. در نتیجه مسئله تصمیم ­گیری یک بازیکن به صورت زیر در می ­آید:
(۳-۷) Max_siSi u_i (s_i , s_-i)
که در آن s_i استراتژی انتخابی بازیکن i و s_-i ترکیب استراتژی تمام بازیکنان بازی به استثنای بازیکن i است.
تعادل نش موقعی حاصل می­ شود که اولا هر بازیکن با توجه به باوری که نسبت به انتخاب حریف دارد، استراتژی را انتخاب می­ کند که بیشترین پیامد را عایدش کند و ثانیا باور بازیکن صحیح باشد. تعادل نش یک ویژگی عمده و اساسی دارد و آن اینکه در این تعادل، لزوما انتخاب بازیکنان پیامد بیشتر عاید آنها نمی­کند.
تعادل نش عمدتا مبتنی بر بهترین پاسخ است. بهترین پاسخ بازیکن i در بازی در قالب فرم استراتژیک به صورت زیر تعریف می­ شود:
(۳-۸) B_i(s_-i) = {s_i S_i : u_i (s_i , s_-i) ≥ u_i (s^‘_i , s_-i) , s_i S_i }
برای هر S_i s_-iیک مجموعه B_i(s_-i) وجود دارد که ممکن است یک مجموعه تک­عضوی یا بیشتر باشد.

بنابراین در تعادل نش بازیکن i هیچ انگیزه­ای برای تغییر استراتژی s_i ندارد، زیرا این استراتژی به خوبی یا بهتر از هر استراتژی دیگری است. به عبارت دیگر اگر سایر بازیکنان هر استراتژی را انتخاب کنند، بهترین واکنش بازیکن i این است که استراتژی s_i را انتخاب کند. بنابراین تعادل نش به معنی بهترین واکنش است و نه انتخابی که بهترین پیامد را داشته باشد.
۳-۵- بازی­های پویا با اطلاعات کامل
بازی اطلاعات کامل بازی است که در آن پیامد بازیکنان برای هر ترکیب استراتژی آنها به صورت اطلاعات عمومی بوده و همه بازیکنان از آن اطلاع دارند. بازی­های پویا بازی­هایی هستند که در آن، تصمیمات بازیکنان به صورت متوالی است. به عبارت دیگر، ابتدا یک بازیکن حرکت می­ کند و سپس بازیکن دیگر با مشاهده حرکت بازیکن اول، حرکت خود را انجام می­دهد. این ویژگی باعث شده تا روش تحلیل این بازی­ها با بازی ­های ایستا متفاوت باشد.
ماهیت بازی­های پویا که در آن تصمیمات بازیکنان به صورت متوالی اتخاذ می­ شود باعث شده تا استفاده از فرم بسط یافته راه مناسبی برای نمایش این بازی­ها باشد. بدین منظور بازیکنان از ۱ تا n شماره­گذاری می­شوند.
فرم بسط یافته یک بازی، موارد زیر را نشان می­دهد:

1. 1. مجموعه بازیکنان

1. 1. ترتیب حرکات بازیکنان

1. 1. اعمال ممکنی که یک بازیکن می ­تواند در هر حرکت نشان دهد.

1. 1. اطلاعات هر بازیکن در هر حرکت

1. 1. برد بازیکنان در پایان بازی که ناشی از هر ترکیبی از حرکات بازیکنان است.

به هر حال یکی از راه­های ساده برای نمایش بازی پویا، فرم بسط یافته است که معمولا به صورت درخت بازی^[۳۸] نشان داده می­ شود. اجزای درخت بازی که نشان­دهنده ی عناصر فرم بسط یافته بازی است به صورت زیر می­باشد:

1. 1. گره اولیه^[۳۹]: گره­ای است که شروع بازی را نشان می­دهد، شروع بازی می ­تواند توسط یکی از بازیکنان و یا توسط عواملی غیر از بازیکنان یعنی محیط باشد.

1. 1. گره­های تصمیم ­گیری^[۴۰]: گره­هایی هستند که نقطه شروع تصمیم هر بازیکن در بازی را نشان می­ دهند، یعنی هر گره نشان­دهنده مرحله و نوبت تصمیم یک بازیکن است.

1. 1. گره­های نهایی^[۴۱]: گره­هایی هستند که پایان بازی را نشان می­ دهند و در آن گره­ها پیامد بازیکنان بر حسب ترتیب آنها در درخت بازی نمایش داده می­ شود.

1. 1. شاخه­ها^[۴۲]: از هر گره غیر نهایی ممکن است چند شاخه نشات بگیرد که هر شاخه نشان­دهنده عملی برای بازیکن آن گره است. هر شاخه ممکن است به یک گره نهایی و یا گره تصمیم دیگر ختم شود که در حالت اول ختم بازی را نشان می­دهد و در حالت دوم تداوم بازی را نشان می­دهد.

به کلیه گره­های قبل از گره مورد نظر” گره­های قبلی^[۴۳]” و به کلیه گره­های بعد از گره مورد نظر ” گره­های بعدی^[۴۴]” می­گویند. هر مسیر بازی^[۴۵] نشان­دهنده دنباله ای از گره­ها و شاخه­ها است که از گره اول شروع و به گره نهایی ختم می­ شود. در یک بازی ممکن است چند مسیر بازی وجود داشته باشد.
۳-۵-۱- بازی با اطلاعات تمام و ناتمام
بازی پویا با اطلاعات کامل ممکن است با اطلاعات تمام و یا نا تمام باشد. در بازی با اطلاعات تمام، پیشینه بازی (پیشینه کامل بازی عبارت است از دنباله عمل بازیکنان که از گره اول بازی شروع می­ شود و به گره نهایی ختم می­ شود) برای بازیکن معلوم است یعنی در هر مرحله از بازی، بازیکنی که نوبت حرکت او رسیده است دقیقا می­داند که در کدام گره تصمیم ­گیری قرار دارد. بازیکن این حالت را موقعی که پیشینه بازی برای او معلوم باشد متوجه خواهد شد. در واقع در حالت اطلاعات تمام، هر بازیکن تمام انتخاب­های قبلی را که توسط بازیکنان قبیل انجام گرفته می­داند.
ممکن است در بازی پویا، در برخی از مراحل بازی، برخی از بازیکنان پیشینه بازی^[۴۶] را ندانند و لذا نتوانند تشخیص دهند که در کدام گره تصمیم ­گیری خود قرار گرفته­اند و یا در برخی از مراحل بازی مجبور باشند با بازیکن مقابل به طور همزمان تصمیم ­گیری کنند به این نوع بازی­ها، بازی­های پویا با اطلاعات ناتمام می­گویند.
۳-۵-۲- مجموعه اطلاعاتی
مجموعه اطلاعاتی یک بازیکن نشان­دهنده این است وقتی بازی به گره یا گره­های تصمیم ­گیری او رسیده است درباره حرکت یا عمل انتخابی بازیکنان قبل از خودش، چه می­داند یعنی آیا پیشینه بازی را می­داند یا خیر. یک مجموعه اطلاعاتی بازیکن، نشان­دهنده گره­های تصمیم ­گیری متعلق به او است که نتواند تشخیص دهد که در کدامیک از آنها قرار گرفته است. پس اگر مجموعه اطلاعاتی یک گره تصمیم ­گیری را شامل شود در این صورت آن بازیکن می­داند که دقیقا در آن گره قرار گرفته است و یا بازیکن قبلی چه عملی را انتخاب کرده است. اگر یک مجموعه اطلاعاتی بازیکنی دو گره تصمیم ­گیری یا بیش از آن را شامل شود در این صورت آن بازیکن نمی داند که در کدام از آن گره­ها قرار دارد زیرا انتخاب بازیکن قبلی را که منتهی به آن گره­ها می­ شود را نمی­داند.
لذا مجموعه اطلاعاتی یک بازیکن نشان­دهنده گره­های تصمیم ­گیری گردهم آمده او است که دارای دو ویژگی زیر باشد:

1. 1. آن گره­ها به آن بازیکن تعلق داشته باشد.

1. 1. وقتی که بازیکن به آن گره­ها رسید، دقیقا نداند که روی کدامیک قرار دارد. (همان)

می­توان بازی­های بااطلاعات تمام و ناتمام را با بهره گرفتن از مجموعه­های اطلاعاتی بازیکنان تعریف کرد. در بازی پویا با اطلاعات کامل و تمام، مجموعه اطلاعاتی بازیکنان تک­عضوی است ولی در بازی پویا با اطلاعات کامل و ناتمام حداقل یک مجموعه اطلاعاتی بیش از یک عضوی وجود دارد.
۳-۵-۳- فرم استراتژیک یک بازی فرم بسط­یافته
برای نشان دادن بازی­های فرم بسط یافته در فرم استراتژیک، ضروری است اطلاعات بازیکنان را در فرم بسط یافته به فرم استراتژیک منتقل کرد. در تعریف فرم بسط یافته، تعریف و مفهوم استراتژی در این حالت بسیار مهم می­باشد.
در بازی ایستا، به طور ساده هر استراتژی بیانگر عمل یا اقدام بازیکن است. اما در بازی پویا مفهوم استراتژی تا حدودی پیچیده­تر است، زیرا علاوه بر عمل بازیکن، عکس­العمل او را نیز نشان می­دهد. به عبارت دیگر بازیکن هم عمل می­ کند و هم عکس­العمل نشان می­دهد. علاوه بر این، بازیکنان باید برنامه­ ریزی کنند که در تمام موقعیت­هایی که در این بازی پیش می ­آید، چگونه واکنش نشان خواهند داد. در بازی­های در فرم استراتژیک هر بازیکن از میان استراتژی­ های خود تنها یک بار انتخاب می­ کند. در فرم بسط یافته یک بازی ممکن است در چند گره تصمیم ­گیری، انتخاب انجام دهد. لذا در فرم بسط یافته بازی، استراتژی را به صورت زیر تعریف می­کنیم:
یک استراتژی در فرم بسط یافته بازی عبارتست از برنامه جامعی
که مجموعه اقدامات یا اعمال بازیکنان را توصیف می­ کند که در تمام
گره­های ممکن تصمیم ­گیری اتخاذ می­ کند.
بنابراین اگر این نوع بازی­ها بخواهند در فرم استراتژیک نوشته شوند باید انتخاب­های مکرر آنها در فرم بسط یافته، در استراتژی فرم استراتژیک تبلور پیدا کند.
۳-۵-۴- تعادل SPE در بازی­های پویا
جهت یافتن تعادل تمام در بازی­های پویا با اطلاغات کامل از روش SPE (تعادل تمام در بازی فرعی^[۴۷]) استفاده می­ شود. در این روش ابتدا کل بازی در فرم بسط یافته به چند بازی فرعی تفکیک می­ شود. اصطلاح بازی فرعی در رابطه با فرم بسط یافته بازی­ها مطرح می­ شود که به صورت زیر تعریف می­ شود:
بازی فرعی بخشی از فرم بسط یافته بازی پویا یا زیر مجموعه ­ای از آن است. در نمودار درختی یا فرم بسط یافته بازی، زیر مجموعه ­ای از ان که دارای خواص زیر باشد، یک بازی فرعی است:
الف. از یک گره تصمیم شروع می­ شود که این گره الزاما تنها گره در مجموعه اطلاعاتی است. به عبارت دیگر، بازی فرعی نمی­تواند از مجموعه اطلاعاتی چندگرهی شروع شود، بلکه باید از مجموعه اطلاعاتی تک­گرهی شروع شود.
ب. شامل تمامی گره­ها و شاخه­هایی باشد که از گره شروع بازی منشعب می­شوند.

ج) افشاء صورت پذیرفته قبل از تقاضا تا مدت معین که در پاراگراف آخر همین بند بیان شده مقرر گردیده است : « در صورتی که افشاء اختراع ظرف مدت شش ماه قبل از تاریخ تقاضا یا در موارد مقتضی قبل از تاریخ حق تقدم اختراع صورت گرفته باشد ، مانع ثبت نخواهد بود ».
۶- اختراعاتی که بهره برداری از آنها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد : در این باره در قسمت پیشین مربوط به قانون ۱۳۱۰ به بیان آن پرداختیم.
۷- نرم افزارهای رایانه ای : نرم افزارهای رایانه ای بی شک نقش بسیار زیادی در علوم کامپیوتری دارند .
سخت افزار بدون نرم افزار عملیاتی نخواهد داشت . حمایت از نرم افزار رایانه ای نیز بی گمان آسیب های جبران ناپذیری را به تولید کنندگان آن وارد خواهد ساخت . نرم افزارهای رایانه ای چنانچه در صنعت دارای شرایط لازم گردد ، از حمایت های حق اختراع برخوردار خواهد شد . اما تاکنون آنها تنها در مالکیت ادبی و هنری تحت حمایت قرار گرفته و با اختصاص قانون پدید آورندگان نرم افزار رایانه ای حمایت های قابل قبولی از آنها بعمل آمده است : « به اعتقاد گروهی وفق ماده دو قانون حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزار رایانه ای که مقررمی دارد ” در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علائم و اختراعات ۱۳۸۶ ، نرم افزار به عنوان اختراع شناخته می شود ؛ چنانچه اثر نرم افزاری برخی شرایط ایجابی از جمله تازگی داشتن ، ابتکاری بودن کاربرد صنعتی داشتن و …. را دارا و نیز فاقد برخی شرایط سلبی نظیر مخالفت با اخلاق حسنه… باشد ، می توان آن را به عنوان اختراع شناسایی کرد و تحت حاکمیت قانون حمایت از اختراعات و به طور کلی درزمره مالکیت های صنعتی قرار داد ».^[۲۸۲]
گفتار دوم : در موافقت نامه تریپس
بخش ۵ موافقت نامه تریپس پیرامون حق ثبت اختراع اختصاص یافته است که شامل ۸ ماده از ماده ۲۷ تا ۳۴ می باشد . این موافقت نامه به تعریفی واضح و روشن از اختراع و حق اختراع نپرداخته است . مستفاد از ماده ۲ این موافقت نامه که مقرر داشته است : در خصوص قسمت های ۲‌ ، ۳ و ۴ آن ، اعضا موارد ۱ تا ۱۲ و ۱۹ کنوانسیون پاریس ۱۹۶۷ را رعایت خواهند کرد . این کنوانسیون نیز تعریفی از اختراع ارائه نداده و در این زمینه ناقص می باشد . همچنین در بند ۴ ماده ۱ که به حق اختراع پرداخته هم تعریفی بیان نکرده و تنها به مصادیق حق اختراع اشاره نموده است : منظور از ورقه اختراع ، انواع مختلف ورقه های اختراع صنعتی است که قوانین کشورهای اتحادیه آن را شناخته باشند . مانند ورقه ها اختراع وارداتی و ورقه های اختراع تکمیلی و ورقه های اختراع و گواهی تامه های الحاقی و غیره .
با توجه به عدم تعریف در این موافقت نامه بنظر می رسد علت عدم بیان ، پیشرفت سریع علوم و تکنولوژی و گسترده شدن دایره شمول حوزه اختراع باشد ؛ و این موضوع بیانگر انعطاف قانون در ارائه تعریف اختراع باشد . « به منظور دستیابی به تعریف می توان از دو ویژگی یا عنصر استفاده کرد که در مجموع خصوصیت این دو ، حق اختراع را بازگو می کند . یکی عنصر مالکیت است و دیگری عنصری است که موضوع مالکیت می گردد. از آنجایی که موضوع مالکیت این نوع حق ناملموس و غیر مادی است ، لهذا می توان حق مالکیت فکری را به مالکیت بر این موضوع غیر مادی تعریف کرد . … بهترین مصداق این اسلوب تعاریفی است که سازمان جهانی مالکیت فکری ، آنکتاد^[۲۸۳] و سازمان همکاری اقتصادی و توسعه^[۲۸۴] ارائه نموده اند ، می باشد . روی هم رفته حق اختراع به این صورت تعریف شده است : « حق اختراع حق لازم الا جرایی است که بر اساس آن ، دارنده اش قانوناً می تواند دیگران را برای مدت محدودی از استفاده ، ساخت و یا انتقال آن منع نماید . این اختیار را یک نهاد دولتی به عنوان حق شخصی که بتواند شرایط معینی را احراز نماید ، اعطا می کند ».^[۲۸۵] در بند ۱ ماده ۲۷ تحت عنوان موضوع قابل ثبت اختراع پرداخته است : « قاعده اصلی در خصوص حق ثبت اختراع این است که این حق برای هر گونه نوآوری و خلاقیتی قابل استفاده است و بدون هیچ تبعیضی برای همه انواع محصولات و فرآیندها قابل اعمال است به شرط آنکه شرایط لازم را برای اختراعی بودن داشته باشند ».^[۲۸۶] « با رعایت مقررات بندهای ۲ و ۳ زیر ، حق ثبت برای هرگونه اختراعی ، اعم از محصولات یا فرآیندها در تمام رشته های فناوری وجوددارد ، مشروط بر اینکه این اختراعات ، تازه و متضمن گامی ابداعی بوده و دارای کاربرد صنعتی باشند . با رعایت بند ۴ ماده ۶۵ ،^[۲۸۷] بند ۸ ماده ۷۰ ^[۲۸۸] و بند ۳ همین ماده ثبت و برخورداری از حق ثبت بدون تبعیض از لحاظ محل اختراع ، رشته فناوری و اینکه محصولات وارد شده اند یا در محل تولید شده اند ، وجود خواهد داشت ». چنانکه ملاحظه می شود با بهره گرفتن از این بند ، شرایط لازم برای ثبت هر گونه محصول یا فرایند اختراعی ، داشتن شرایط زیر ضروری می باشد:

۱- نو و جدیدبودن ۲- ابداعی بودن ۳- دارایی کاربرد صنعتی بودن ۴- افشاء اختراع^[۲۸۹]
استثنائات ثبت اختراع
در موافقت نامه مواردی اعلام شده است که علیرغم پذیرش آن بعنوان اختراع ، با وجود مصالح و شرایطی خاص ، فرد پدیدآورنده ( مخترع ) قادر به ثبت اختراع و استفاده انحصاری و بدست آوردن منافع مالی و معنوی خصوصی آن نمی باشد . بند ۲ ماده ۲۷ موافقت نامه به این موارد پرداخته است و مقرر می دارد : اعضا می توانند از اختراعات قابل ثبت ، اختراعاتی را مستثنی سازند که ممانعت از استفاده تجاری آنها در قلمرویشان برای حفظ نظم یا اخلاق ، از جمله حفظ حیات یا بهداشت انسان حیوان یا گیاه برای اجتناب از لطمه جدی به محیط زیست ضرورت دارد . مشروط بر اینکه چنین استثنایی صرفاً به خاطر این نباشد که قانون شان چنین استفاده ای را منع کرده است. اگر چه بکارگیری چنین استثنایی در مورد خلاف نظم عمومی و اخلاق به علت اینکه دیدگاه های متفاوت و غیر همسانی وجود دارد ، می تواند برای کشورها در سطح ملی مشکلاتی را بدنبال داشته باشد . « در هر حال بند ۲ ماده ۲۷ موافقت نامه تریپس به امور امنیتی محدود نمی گردد ، بلکه این مفهوم با مواردی از قبیل حفظ حیات انسان و حیوان و گیاه یا حفظ بهداشت این موجودات می شود و نیز در مورد اختراعاتی صادق است که ممکن است لطمات جدی به محیط زیست وارد کند . در هر حال کاربرد این استثنا مقید به دو شرط است : یعنی استفاده تجاری از اختراعی که مخالف نظم عمومی یا اخلاق حسنه و یا باعث لطمات جدی به محیط زیست شود می بایست مانع از ثبت آن شد و دیگر آنکه چنین استثناهایی صرفاٌ نباید از آن جهت باشد که با بهره گیری از آنها در قوانین ملی منع شده است ».^[۲۹۰]
لذا دفاتر ثبت اختراع دارای اختیار برای جلوگیری از تجاری کردن اختراع نخواهند بود و در قانون دفاتر دیگری برای آن پیش بینی نموده اند . در این زمینه موافقت نامه تریپس ضرورتی برای منع عملی در خصوص تجاری سازی نمی بیند و تنها وجود برنامه ریزی مدون ضرورت دارد . بنا بر این اگر اختراعی خلاف اخلاق و نظم عمومی و یا باعث آسیب به احوال انسان ها و دیگر حیوانات شود ، مورد پذیزش نخواهد بود و هیچ یک از نظام های خاص حمایتی از آن اختراع حمایت نخواهند نمود .
بند ۲ نیز مقرراتی در این زمینه وضع نموده که عبارتند از :
۱- روش های تشخیص درمان و جراحی برای مداوای انسان یا حیوان که این استثنا منطبق با خط مشی کلی تکنیک های نوین باید آزادانه ترویج یابد و عموم مردم و جامعه جهانی از آن استفاده کرده و ترویج آن به صورت فراوان گسترش یابد . « این استثنا انحصار طلبی در خصوص بخش بهداشت و درمان را به حداقل می رساند . در هر حال چنین حق اختراعاتی به جهت مشکلات که در زمینه بازدارندگی از نقض آنها وجود دارد چندان ارزش عملی ندارد . در هر حال در پرتو تحولاتی که در زمینه ژن درمانی صورت می گیرد ، این وجه از موافقت نامه از اعتبار زیادی برخوردار است ».^[۲۹۱]
۲- گیاهان و حیوانات غیر از میکروارگانیسم ها ،و فرآیندهای اساساً بیولوژیک برای تولید گیاهان یا حیوانات غیر از فرآیندهای غیر بیولوژیک . « در هرحال طبق این بند ،کشورها تعهدی در قبال حمایت از گونه های گیاهی از طریق ثبت اختراع یا به وسیله یک نظام حمایتی خاص موثر یا ترکیبی از آنها وجود دارد که ترتیباتی بدین منظور را مقرر خواهند داشت . لذا کشورها اختیار دارند که نظام حمایتی خاص خود را به وجود بیاورند . ضمن اینکه تفسیر علمی اصطلاح فرایند غیر بیولوژیک می تواند بیشتر اختراعات فنی مربوط به گیاهان و حیوانات را از حوزه ثبت اختراع خود خارج نماید ».^[۲۹۲]
مبحث سوم : حقوق اعطایی
گفتار نخست : در قوانین ایران
طبیعی است که اختراعی که تا مرحله ثبت رسیده و مخترع آن را در مراکز قانونی به ثبت رسانده است ، هزینه های بسیار بالایی برای آن بدنبال داشته است . افشاء شدن اختراع و سوء استفاده از آن ، باعث عدم برگشت هزینه های فوق از محل فروش و یا انتقال برای صاحب اختراع و تبعات منفی دیگری را برای شخص مخترع به همراه دارد . بی شک علاوه بر حقوق معنوی که باید به مخترع تعلق پذیرد ، حقوق مادی و بهره برداری از آن می تواند در خلاقیت ، نوآوری و توسعه فناوری پیشرفت قابل توجهی را بدنبال داشته باشد . مخترع دارای این حق است که در تمامی مجامع داخلی و بین المللی او را به عنوان شخصی که با خلاقیت و تفکر توانسته است چیزی را خلق نماید ، شناخته شود . او از این حق برخوردار است که از مراکز قانونی محوز استفاده و بهره برداری از اختراع خود را دریافت نموده و مورد حمایت قانونگذار قرار گیرد . قانون ثبت علائم و اختراعات ۱۳۱۰ ماده ۲۹ ، « مخترع را کسی می داند که بدواٌ مطابق قانون تقاضای ثبت اختراع به نام خود می نماید ». برای مخترع مستفاد به قوانین ایران دو نوع حقوق پیش بینی شده است : حقوق مادی و حقوق معنوی .
الف ) حقوق مادی
« مراد از این عنوان ، مجموعه حقوقی است که به مخترع و در اثر ثبت اختراع تعلق می گیرد و قابل تقویم به پول ، قابل واگذاری ( کلاٌ یا جزئاٌ ) و نهایتاٌ مقید به دوره زمانی محدود است ».^[۲۹۳] در انتهای ماده ۳۳ قانون ثبت علائم و اختراعات مقرر شده است : « مخترع یا قائم مقام قانونی او حق انحصاری ساخت یا فروش یا اعمال یا استفاده از اختراع خود را خواهد داشت ». ماده ۵۱ آیین نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علایم تحاری حقوق مادی زیر را برای مخترع مقرر داشته است
مالک اختراع می‌تواند بهره‌برداری از اختراع خود را ضمن رعایت ماده ۱۷ قانون به طور جزیی یا کلی برای تمام یا بخشی از مناطق جغرافیایی مورد حمایت، به هر شکل قانونی به دیگران واگذار نماید. اجازه بهره‌‌برداری می‌تواند انحصاری یا غیر انحصاری باشد. مجوز بهره‌برداری باید در مرجع ثبت به ثبت برسد. هر مجوز بهره‌برداری که به ثبت می‌رسد غیرانحصاری تلقی می‌گردد، مگر اینکه دلایل انحصاری بودن ارائه شده باشد.
بنابر این با بهره گرفتن از این ماده ، مصادیق زیر ، از حقوق مادی مخترع بیان شده است :
۱- حق تولید ( ساخت ) ، تکثیر و استعمال : به کارگیری و استفاده از اختراع در جهت نیازهای روزمره و همچنین تولید و تکثیر اختراع انجام پذیرفته از اولین و بدیهی ترین حقوق است که می توان برای دارنده آن به رسمیت شناخت . لذا در صورتی که شخص حقیقی یا حقوقی بدون توجه به رضایت صاحب اختراع نسبت به استعمال ، تولید و یا تکثیر اختراع نماید ، ناقض حقوق قانونی وی گردیده و مخترع و یا دارنده حق اختراع از این امتیاز قانونی برخوردار است تا از طریق مجاری قانونی مانع سوء استفاده از آن گردد . «البته در خصوص حق استعمال ذکر این نکته ضروری است که واگذاری یک نمونه از اثر اختراعی به دیگری توسط مخترع ، حاوی اجازه ضمنی^[۲۹۴] وی به استعمال منتقلٌ الیه و ایادی بعد از وی است و لذا اعمال این افراد تجاوز به حق مخترع تلقی نخواهد شد ».^[۲۹۵] در قسمت اول بند ۱ ماده ۱۵ قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری اشاره به ساخت و استفاده از فرآورده دارد . در این ماده حقوق زیر را که ناشی از گواهینامه اختراع است مقرر داشته است :
الف)بهره برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط اشخاص غیر از مالک اختراع ، مشروط به موافقت مالک آن است . بهره برداری از اختراع ثبت شده به شرح آتی خواهد بود . منظور از بهره برداری در این بند همان حقوق مادی است که برای دارنده حق اختراع پیش بینی شده است . بنابر این تنها دارنده حق اختراع می تواند از حقوق مادی اختراع بهره مند گردد و در صورتی که اشخاص دیگر بخواهند از این حقوق برخوردار شوند باید با موافقت مالک آن صورت پذیرد .
۲- حق نگهداری ، فروش و عرضه برای فروش : از موارد حقوق مخترع حق نگهداری ، فروش و عرضه برای فروش می باشد . بنابر این اصل هیچ کس حق ندارد بدون اجازه مخترع یا دارنده حق اختراع اقدام به فروش یا عرضه برای قروش یا نسبت به نگهداری از اختراع نماید . انجام هریک از اینها موجب نقض قانون و نقض حق اختراع خواهد شد . « در صورتی که اختراع در خصوص فرایند باشد ، فروش و عرضه برای فروش کالاهایی که مستقیماٌ از طریق فرایند مذکور به دست می آید جزء حقوق انحصاری صاحب ورقه اختراع است و تنها با اجازه او اشخاص می توانند مبادرت به اقدامات مذکور نمایند و در صورتی که اختراع در خصوص فرآورده باشد ، عرضه برای فروش و فروش فرآورده ، بدون اجازه صاحب ورقه اختراع ممنوع است ».^[۲۹۶] در صورتی که نگهداری ، فروش و عرضه برای فروش به صورت تولید انبوه نبوده و فقط منحصر به فرد باشد ، تجاوز به حق اختراع محسوب نخواهد شد .
۳- واردات : شخصی که امتیاز تکثیر و تولید کالای موضوع اختراع را در یک کشور به دست می آورد در صورتی که بخواهد کالاهای تولید شده را به کشور دیگری وارد نماید ، اگر چه مجاز در تولید و تکثیر بوده اما بدون رضایت مخترع از این حق برخوردار نیست که نسبت به وارد نمودن آن به کشور دیگر اقدام نماید و در صورت اقدام ، نسبت به حقوق مخترع ناقض تلقی خواهد شد . در قانون ثبت علائم و اختراعات مقرره ای در این زمینه وجود ندارد اما در قانون ثبت اختراعات ۱۳۸۶ در قسمت اول بند یک ماده ۱۵ به وضوح به آن پرداخته شده است .
۴- صادرات : صادرات از جمله حقوقی است که برای مخترع در قانون ثبت اختراعات ۱۳۸۶ پیش بینی شده است ، اما در قانون ثبت علائم و اختراعات۱۳۱۰ ذکری از آن به عمل نیامده است . « با توجه به حق فروش و یا عرضه برای فروش که از جمله حقوق انحصاری صاحب ورقه اختراع است به نظر می رسد ذکر این حق ضروری نباشد . البته بدیهی است به فرض اینکه این حق جزء حقوق انحصاری صاحب ورقه اختراع تلقی گردد ، مالک ورقه اختراع نمی تواند به استناد این حق ، مبادرت به صادرات کالای اختراعی بدون رعایت قوانین و مقررات مربوط نماید . به عبارت دیگر ، در هر حال رعایت قوانین و مقررات صادرات کشور برای اعمال این حق ضروری است و صاحب ورقه اختراع نمی تواند به استناد این حق ، از مقررات کشور در حوزه صادرات تخطی نماید ».^[۲۹۷]
در این باره ماده ۵ رابع کنوانسیون پاریس مقرره ای را بیان کرده که عبارت است از « هنگامی که محصولی در یکی از کشورهای عضو اتحادیه وارد می شود اگر در آن کشور گواهینامه اختراعی برای حمایت از طریقه ساختن آن محصول باشد صاحب گواهینامه اختراع نسبت به محصول وارد شده همان حقوقی را دارا است که قوانین این کشور به موجب گواهینامه اختراع نسبت به همین محصول اگر در این کشور ساخته شود به وی می دهد ».
ب ) حقوق معنوی
قانون ثبت علایم و اختراعات در ماده ۲۹ مخترع را شخصی می داند که بدواً و بر اساس قانون تقاضای ثبت اختراع را به نام خود نماید ، معرفی کرده مگر اینکه خلاف آن به اثبات برسد . بر اساس این ماده اختراع ثبت شده همیشه و در همه حال به نام شخصی که آن را اختراع نموده است همراه می باشد . در قانون ۱۳۸۶ به دو مصداق از مصادیق حقوق معنوی اشاره دارد ماده ۵ بند (الف) مقرر شده است : حقوق اختراع ثبت شده منحصراً به مخترع تعلق دارد . همچنین در اختراعاتی که بصورت مشترک به بهره برداری رسیده اند نیز بر اساس بند (ب) همین ماده که به حقوق مادی و معنوی اختصاص دارد ، حقوق معنوی شامل تمام عوامل اختراع خواهد شد . اما بر اساس بند (ه) ماده ۵ در صورتی که اختراع ناشی از استخدام یا قرارداد باشد حقوق مادی آن متعلق به کارفرما بوده و حقوق معنوی آن چنین استنباط می شود که غیر قابل واگذاری یا انتقال می باشد . در بند (و) به صراحت بیان می کند که این حق قابل واگذاری به غیر نمی باشد هر چند بر اساس توافق یا قرارداد باشد . در این ماده مقرر شده است : نام مخترع در گواهینامه اختراع قید می‌شود مگر این که کتباً از اداره مالکیت صنعتی درخواست کند که نامش ذکر نشود. هرگونه اظهار یا تعهد مخترع مبنی بر این که نام شخص دیگری به عنوان مخترع قید گردد ، فاقد اثر قانونی است . بنابر این در صورتی که اثبات شود نام شخص ثالثی را به عنوان مخترع ثبت نموده اند آثار قانونی بر آن مترتب نخواهد بود .
گفتار دوم : در موافقت نامه به تریپس
ماده ۲۸ موافقت نامه تریپس برای دارنده حق اختراع حقوقی را پیش بینی نموده است که می تواند به اشخاص ثالث عرضه و فروش و یا از وارد کردن استفاده آنها به هر نحو که مطابق قانون نباشد جلوگیری به عمل آورد . بر اساس قسمت الف بند ۱ این ماده ، ثبت اختراع به مالک آن حقوق انحصاری زیر را اعطا خواهد کرد :
الف) در مواردی که موضوع ثبت یک محصول است. چنانچه اشخاص ثالث بدون موافقت مالک اقدام به ساخت ، استفاده ، عرضه برای فروش ، فروش یا وارد کردن^[۲۹۸] این محصول برای مقاصد یاد شده کرده باشند ، از اقدامات آنها جلوگیری به عمل آورد . در این بند به فروش و واردات اکتفا نموده و در بند ۲ همین ماده که اختصاص به فرآیندی است که به عنوان اختراع به ثبت رسیده است ، می باشد . شاید منفصل کردن فروش و واردات و فرایند باز تاکیدی بر حق مخترع می باشد .
ب) در مواردی که موضوع ثبت یک فرایند است چنانچه اشخاص ثالث بدون موافقت مالک اقدام به استفاده از فرایند کرده باشند ، از این اقدام و همینطور از استفاده ، عرضه برای فروش ، فروش یا وارد کردن دست کم محصولی که مستقیما از این فرایند برای مقاصد یاد شده به دست می آید ، جلوگیری به عمل آورد . با نظر داشت به این امر که بکارگیری اختراع برای کشورهای در حال توسعه اهمیت خاص دارد ، با این ماهیت حقوقی وارد کردن کالا با توجه به شرط بکارگیری اختراع چندان شفاف نیست بخصوص آنگاه که به موارد ضمنی مرتبط با شرط بکارگیری حق اختراع ارتباط پیدا می کند ، زیرا منظور از به کارگیری اختراع : ( اگر ورقه اختراع مربوط به یک محصول یا فرایند باشد ) ، استفاده و بکارگیری از آن محصول یا فرایند و شیوه است ؛ چرا که تنها با بکارگیری عملی اختراع ثبت شده می توان به انتقال تکنولوژی به کشور گردید .با استناد به مفاد ماده فوق الاشاره ، مصادیق زیر را برای حقوق مادی ناشی از ورقه اختراع برای مالک آن را می توان نام برد :
۱- تولید و تکثیر ؛
۲- استناد ؛
۳- عرضه برای فروش وفروش ؛
۴- حق واردات ؛
۵- ذخیره و نگهداری
قابل توجه است که مصادیق فوق در موافقت نامه تریپس برای هر نوع اختراعی بر شمرده است چه این نوع از فرایند باشد یا محصول « یکی از نکات بسیار مهم و برجسته ای که در این ماده مشاهده می شود این است که حق واردات را مطلقا ٌ و بدون هیچ قید و شرطی ، از جمله حقوق دارنده حق می داند . این در حالی است که در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای صنعتی این حق با این صراحت برای دارنده حق پیش بینی نشده است ».^[۲۹۹]
برای دسترسی و ورود به محدوده این حقوق توسط اشخاص نیاز به کسب اجازه از دارنده حق می باشد و ورود بدون کسب اجازه عملی است تجاوز گرانه و شخص متجاوز نقض حقوق دیگران نموده است .قانون گذار مواردی را اعلام داشته که اشخاص در صورتی که دارای شرایط اعلام شده باشند می توانند به این حقوق دسترسی داشته و نقض حق نیز منتفی خواهد بود . .
مبحث چهارم : اعطای پروانه و واگذاری
ماده ۱۲ قانون ثبت علائم و اختراعات ، علامت تجاری را قابل نقل و انتقال دانسته است اما این نقل و انتقال را برای اشخاص ثالث از هنگامی معتبر دانسته است که بر اساس مقررات قانونی ، آن علامت به ثبت رسیده باشد . بر این اساس ، هر گونه علامت تجاری تا هنگامی که در مراکز قانونی به ثبت نرسیده باشد قابل انتقال به دیگری نمی باشد . اما اگر این علامت ، ثبت و منتقل گردید نیاز است که مالکین قبلی و فعلی در اظهار نامه تغییر نام علامت ، نکاتی را که در ماده ۱۷ و ۱۸ آیین نامه اصلاحی باین شده است ، رعایت نمایند .
ماده ۱۹ آیین نامه اصلاحی مقرراتی را در باره اجازه استفاده از علامت تجاری توسط اشخاص ثالث را بیان نموده است : در مواردی که صاحب علامت یا قائم مقام قانونی او استفاده از آن را به دیگری اجازه دهد این اجازه در صورتی معتبر خواهد بود که اجاره نامه مربوطه در ایران به ثبت رسیده باشد . ثبت این اجاره نامه بر حسب تقاضای کتبی صاحب علامت یا نماینده مجاز او یا استفاده کننده صورت خواهد گرفت .قبض پرداخت حق الثبت و هزینه آگهی باید ضمبمه درخواست شود و در درخواست ثبت اجاره نامه آگهی خواهد شد .شعبه ثبت علائم تجاری پس از رسیدگی و مطابقت درخواست با مقررات قانونی و آیین نامه مبادرت به ثبت آن نموده و آگهی حاوی نام صاحب علامت و استفاده کننده از علامت و شماره علامت و خلاصه ای از مفاد اجاره نامه را منتشر خواهند نمود و به شخص ذی نفع مستخرجه از ثبت مزبور را تسلیم خواهد نمود . در قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری ماده ۵۰ هرگونه قرارداد اجازه بهره‌برداری از اختراع و طرحهای صنعتی ثبت شده‌، یا علامت ثبت شده یا اظهارنامه مربوط به آنها به اداره مالکیت صنعتی تسلیم می‌شود. اداره مالکیت صنعتی‌، مفاد قرارداد را به صورت محرمانه حفظ ولی اجازه بهره‌برداری را ثبت و آگهی می‌کند. تأثیر این گونه قراردادها نسبت به اشخاص ثالث منوط به مراعات مراتب فوق است ‌. در قانون ثبت علائم و اختراعات ، پیرامون این نکته که انتقال علامت تجاری باید همراه با واحد تجاری و یا خدماتی صورت پذیرد یا بدون واحد مربوطه صورت می پذیرد ، مسکوت است . قانون ثبت اختراعات ، طرحهای صنعتی و علائم تجاری در ماده ۴۸ مقرر کرده است : هرگونه تغییر در مالکیت اختراع‌، ثبت طرح صنعتی یا ثبت علایم تجاری یا علامت جمعی یا حق مالکیت ناشی از تسلیم اظهارنامه مربوط‌، به درخواست کتبی هر ذی‌نفع از اداره مالکیت صنعتی انجام شده و به ثبت می‌رسد و جز درمورد تغییر مالکیت اظهارنامه‌، توسط اداره مذکور آگهی می‌شود. تأثیر این گونه تغییر نسبت به اشخاص ثالث منوط به تسلیم درخواست مذکور است‌. تغییر در مالکیت ثبت علامت یا علامت جمعی درصورتی که در مواردی مانند ماهیت‌، مبدأ، مراحل ساخت‌، خصوصیات یا تناسب با هدف کالاها یاخدمات سبب گمراهی یا فریب عمومی شود، معتبر نیست‌. هرگونه تغییر در مالکیت ثبت یک علامت جمعی یا مالکیت اظهارنامه مربوط به آن منوط به موافقت قبلی رییس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور می‌باشد . و در ماده ۴۹ هم آمده است : هرگونه تغییر در مالکیت نام تجاری باید همراه با انتقال مؤسسه یا بخشی از آن که با نام مزبور شناخته می‌شود، صورت پذیرد .
مبحث پنجم : اجازه بهره برداری از اختراع
گفتار نخست : در قوانین ایران
از جمله حقوق انحصاری که به مخترع تعلق می گیرد اعطای مجوز بهره برداری از اختراع است . بنابراین اگر شخصی بدون مجوز بهره برداری اقدام به دستیابی به حق اختراع نماید ، عملی متجاوزانه انجام داده و قابل پی گیری در محاکم حقوقی و کیفری می باشد . لذا در یک تقسیم بندی مجوزهای بهره برداری را به دو گروه منقسم نموده اند : مجوزهای بهره برداری اختیاری و مجوزهای بهره برداری اجباری .^[۳۰۰]
الف ) مجوزهای بهره برداری اختیاری

منبع: یافته­های تحقیق

فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
همانطور که قبلاً بیان شد، این پژوهش به دنبال این است که رابطه بین نحوه مدیریت و عملکرد صندوق های سرمایه گذاری مشترک را مورد بررسی قرار دهد.
در هر تحقیق و بررسی لازم است که روش تحقیق و همچنین جامعه­ آماری به طور واضح و آشکار تعیین و تعریف گردد؛ زیرا هر مطالعه­ ای روش تحقیق ویژه­ی خود را می­طلبد. لذا محقق باید با توجه به ماهیت و محتوای موضوع مورد بررسی، از قبل روش تحقیق و همچنین جامعه­ آماری مورد مطالعه­ خود را مشخص و تعیین نماید تا اینکه اولاً در همان ابتدا با شناخت و درک دقیق، روش تحقیق مناسبی را انتخاب کند تا بدین ترتیب تحقیق به نحوی شایسته و مطلوب صورت گیرد و همچنین با اتخاذ روش تحقیق مناسب به نتایج ارزنده و مفیدی دست یابد. از این رو، در این قسمت به منظور روش شناسی تحقیق، به بررسی مفاهیمی در رابطه با داده ­های ترکیبی پرداخته می­ شود. سپس در ادامه ضمن بیان روش تحقیق، جامعه و نمونه­ آماری، روش جمع­آوری اطلاعات و سرانجام آزمون­های آماری مرسوم در مدل داده ­های ترکیبی جهت تحلیل و پردازش اطلاعات بررسی و تبیین می­ شود.
۳-۱٫ روش تحقیق
هدف این پژوهش بررسی رابطه بین نحوه مدیریت و عملکرد صندوق های سرمایه گذاری مشترک است. بنابراین، از لحاظ هدف، از نوع پژوهش­های کاربردی مبتنی بر تحقیقات میدانی است؛ زیرا با هدف برخورداری از نتایج یافته­ ها برای حل مسائل موجود در سازمان­ها صورت گرفته است. به عبارتی، بر مبنای اطلاعات جمع­آوری شده از بورس اوراق بهادار تهران صحت و سقم فرضیات تحقیق، آزمون و نتایج حاصله به کل جامعه موردنظر تعمیم داده شده و مورد استفاده­ی مدیران، تحلیلگران، سرمایه ­گذاران، قانون­گذاران، حسابرسان و پژوهشگران قرار خواهد گرفت. از لحاظ جمع آوری داده ها، توصیفی- همبستگی می­باشد؛ زیرا از یک طرف وضع موجود را بررسی می­ کند و از طرف دیگر، رابطه­ بین متغیرهای مختلف را با بهره گرفتن از تحلیل رگرسیون تعیین می­ کند. در این پژوهش، از مدل رگرسیون چند متغیره برای بررسی ارتباط بین متغیرها استفاده شده است. روش آماری موردنظر جهت برآورد متغیرهای تحقیق، روش داده ­های ترکیبی می­باشد.

۳-۲٫ قلمرو پژوهش
در بحث قلمرو پژوهش سه نوع قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی پژوهش مطرح می­ شود.
قلمرو موضوعی پژوهش: در پژوهش حاضر به رابطه بین نحوه مدیریت و عملکرد صندوق های سرمایه گذاری پرداخته می­ شود.
قلمرو زمانی پژوهش: پژوهش حاضر شامل اطلاعات مالی صندوق ها طی دوره­ ۳ ساله از ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ است.
قلمرو مکانی پژوهش: جهت تأیید یا رد فرضیه ­های پژوهش، کلیه صندوق های سرمایه گذاری موجود در بورس اوراق بهادار تهران به عنوان قلمرو مکانی پژوهش در نظر گرفته شد و جهت آزمون فرضیه، نمونه ­ای از این صندوق ­ها انتخاب شد که دو شرط زیر را دارا باشند:

• تا قبل از شروع سال ۱۳۹۰ تأسیس شده باشند.

• از ابتدای سال ۱۳۹۰ تا پایان سال ۱۳۹۲ در بورس حضور فعال داشته باشند و طی این سال­ها اطلاعات مورد نیاز برای انجام این تحقیق را به طور کامل ارائه کرده باشد.

از آنجایی که تا انتهای سال ۱۳۸۹, ۳۹ صندوق سرمایه گذاری فعال در ایران وجود داشت که از این تعداد، ۴ صندوق با درآمد ثابت و ۳۳ صندوق در زمینه سهام فعالیت می­ کنند(گزارش­های سازمان بورس و اوراق بهادار,۱۳۸۹). از این ۳۹ صندوق، ۲۰ صندوق به عنوان نمونه تحقیق مورد استفاده قرار گرفت و ۱۹ صندوق دیگر به دلیل انحلال و یا عدم دسترسی به داده های موردنظر، مورد استفاده قرار نگرفت (به پیوست ۱۳ مراجعه شود).
۳-۳٫ جمع­آوری، سازماندهی و توصیف داده ­ها
به منظور برآورد رابطه­ بین نحوه مدیریت و عملکرد صندوق­های سرمایه گذاری از داده ­های ماهانه صندوق­های سرمایه ­گذاری مشترک بورس اوراق بهادار ایران از ابتدای سال ۱۳۹۰ تا پایان سال ۱۳۹۲ استفاده می­گردد. صندوق­ها شامل ۲۰ صندوق سرمایه ­گذاری مشترک می­باشند که مورد پژوهش قرار گرفته­اند.
اطلاعات و داده ­های مورد نیاز به منظور آزمون فرضیه ­ها به شرح زیر استخراج گردید. اطلاعات مربوط به بازده­های ماهانه، اندازه صندوق، ارزش دفتری و ارزش بازار، از سایت صندو­ق­های سرمایه ­گذاری مربوطه استخراج گردید. اطلاعات مورد نیاز بازده بازار از سازمان بورس اوراق بهادار استخراج شد. سایر اطلاعات و داده ­های مورد نیاز از سایت بانک مرکزی ایران استخراج شد. به منظور آزمون فرضیه ­ها از نرم افزار EXCEL و نرم­افزار اقتصادسنجی۶ Eview استفاده شده است.
صندوق­های سرمایه ­گذاری انتخاب شده به منظور آزمون فرضیه ­ها در دوره زمانی ابتدای سال ۱۳۹۰ تا پایان ۱۳۹۲، در جدول شماره ۳-۱ نمایش داده شده ­اند.
همانطور که مشاهده می­گردد صندوق­ها در سه گروه صندوق­های سرمایه ­گذاری در سهام در مقیاس کوچک، سرمایه ­گذاری در سهام در مقیاس بزرگ و صندوق­های سرمایه ­گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت طبقه ­بندی شده ­اند.
جدول(۳-۱). صندوق های سرمایه گذاری مشترک تاسیس شده تا پایان سال ۱۳۸۹

ردیف

نام صندوق سرمایه ­گذاری

تاریخ آغاز فعالیت

نوع صندوق

۱

پویا

۰۵/۰۱/۱۳۸۷

سرمایه گذاری در سهام در مقیاس کوچک

۲

حافظ

۰۵/۰۱/۱۳۸۷

سرمایه ­گذاری سهامی در مقیاس کوچک

۳

خبرگان