براساس تحقیقات انجام شده درزمینه عوامل موثربرعملکردصادراتی، متغیرهایی که می توانند بر عملکرد صادراتی تاثیر داشته باشند در مجموع عبارتنداز:محیط بازار صادراتی، شرکت و مدیریت آن و عناصر اساسی استراتژی شرکت، جذابیت بازارصادرات، زیربنای اقتصادی وموانع تجاری ازجمله مواردی است که اثرتعیین کننده ای برصادرات کالاها وخدمات دارد. از طرفی متغیرهایی نظیر رشد اقتصادی ونرخ ارز نیز بر عملکرد صادراتی موثراست. علاوه بر متغیرهای محیطی نگرش مدیران نیزنقش تعیین کننده ای در ارتقاء عملکرد صادراتی خواهدداشت. ودراین خصوص می توان به تعهدوتصورات مدیران مدیران و نیزسیستم های مدیریتی سازمان اشاره نمود. شایستگی بین المللی مدیران وداشتن تجربه کافی نیزبرعملکردصادراتی موثراست. تکنولوژی و اندازه سازمان دارای اثرترکیبی (مثبت ومنفی) بر عملکرد صادراتی بوده ولی اثر کنترل کیفیت وارتباطات قوی بین عناصر سازمانی مثبت ارزیابی شده است. (رهنورد وهمکاران، ۱۳۹۰)
درسالهای اخیرداشتن نگرش فرآیندی به سازمان و مدیریت فرآیندهای سازمان جهت انجام ماموریت آن وحرکت به سمت چشم اندازسازمان به طورروزافزونی موردتوجه قرارگرفته است. درچنین وضعیتی اندازه گیری عملکرد سازمان همان اندازه گیری فرایندهای سازمان می باشد. به تعبیری مدیریت فرایندهای سازمان واندازه گیری عملکرد دوروی یک سکه می باشند. بدین منظوربرای ایجادیک سیستم اندازه گیری عملکرد هرسازمانی بایدسه قدم اساسی بردارد:
-
- مشخص نمودن جهت گیری استراتژیک سازمان
-
- شناسایی فرایندهای سازمان درراستای جهت گیری استراتزیک سازمان
۳-مشخص نمودن شاخص هایی برای پایش سیستم واطمینان ازحرکت درراستای جهت گیری استراتژیک از انجایی که بیش از چهار دهه مطالعات مختلفی باموضوع عملکرد صادراتی بنگاه ها منتشرشده، علی رغم همه تلاشهای تحقیقی، توافق و سنتزی در تعریف مفهومی و عملیاتی این سازه وجود ندارد.
۲-۲-۳) رابطه جهت گیری استراتژیک باعملکرد صادراتی
تحقیقات بسیاری درخصوص جهت گیری استراتژیک و اثر ان برعملکردسازمانی، فن آوری، تولید محصول جدید، کارآفرینی و. . توسط محققان انجام شده است. اماتحقیقی که تاثیرجهت گیری استراتژیک را بر عملکرد صادراتی بررسی نماید محدود است ( slater &narver2006 ). ونکاترامن تلاش کرد تا سه نوع از روش تحقیق جهت گیری استراتژیک را مورد بررسی قرار دهد. وی با بهره گرفتن از رویکرد مطالعاتی تطبیقی سازه اصلی جهت گیری استراتژیک را طراحی و شش بعد برای بررسی عملکردمعرفی و مقیاس و سنجههای مورد نیاز را ارائه نمود و محققان بعدی هم جهت گیری استراتژیک را توسعه داده و این موضوع را از ابعاد اولیه و یا ترکیبی مورد بررسی قرار داده اند. همچنین از ابعاد شش گانه ونکاترامن در بررسی موضوعاتی از قبیل کارآفرینی، جهت گیری بازار، فن آوری وتولید محصول جدید استفاده اند. در مجموع باید اظهار نمود در بررسی عملکرد عمدتاًازتعاریف و ابعادمایلز و اسنو و یا ونکاترامن استفاده نموده اند. کاپلان (۲۰۰۰) در کتاب سازمان استراتژی محور، اصول سازمان استراتژی مجوررابه شرح ذیل بیان کرده است.
-
- تبدیل استراتژی به فرایندی مستمر
-
- تبدیل استراتژی به فعالیت های روزمره کارکنان
-
- همسوئی سازمان باهدف هم افزایی
-
- بسیج تغییر ازطریق رهبری واحد
-
- ترجمه استراتژی به کلیات عملیاتی.
سه متغیراساسی برکانون توجه مدیریت(توجه به بازارداخل یاتوجه به بازارخارج اثرمی گذارد:
-
- جهت گیری مدیریت
-
- شباهت بازارهدف
-
- گرایش استراتژیک شرکت
گرایش استراتژیک شرکت یک منبع کلیدی برای توسعه مزیت رقابتی است. یک گرایش استراتزیک خاص به شرکت اجازه می دهد تا به صورت ویژه ای منابع خودراباشرایطمتناسب نموده و مبنایی برای کسب موقعیت رقابتی فراهم می سازد.
۲-۲-۴) بررسی جایگاه جهت گیری استراتژیک درایران
صادرات غیرنفتی یکی از اهداف اصلی دولت در پنج برنامه توسعه دولت جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب اسلامی و پایان جنگ تحمیلی بوده است. ودراین راستا اقدامات گسترده ای به منطور شناسایی وحل مشکلات ساختاری اقتصادو قوانین و مقررات اقتصادی انجام شده که مهمترین آنها عبارتند از:
-برگزاری همایشها و برنامه های آموزشی گسترده برای فعالان اقتصادی و بازرگانی مثل طرح ارتقاء پایدارصادرات غیرنفتی(senox) با همکاری مرکز توسعه و عمران سازمان ملل توسط وزارت بازرگانی وقت
-
- تدوین قانون مقررات صادرات و واردات و آئین نامه اجرایی
-
- حذف پیمان ارزی وبرنامه ریزی جهت یکسان سازینرخ ارز
-
- حذف هرگونه مالیات و عوارض از صادرات کالا
-
- تدوین واجرای سیاستهای حمایتی نقدی ازقبیل پرداخت جایزه ویارانه صادراتی به صادرکنندگان و طرحهای راهبردی مربوط توسعه صادرات
-
- آزاد سازی صادرات کالاها وخدمات مشروع
-
- برگزاری روزملی صادرات و تشویق وقدردانی ازصادرکنندگان نمونه به منظورفرهنگ سازی صادرات
-
- همچنین سرمایه گذاری های گسترده ای درزمینه صنایع بزرگ، ایجاد بزرگ راه و حمل ونقل زمینی، ریلی و دریایی انجام شده است.
مجموع این اقدامات باعث گردیده ارزش صادرات ازحدود ۲میلیارد دلار درسال ۱۳۶۸ به حدود ۵۱ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۱ رسیده است.
سازمان توسعه تجارت ایران به عنوان دبیرخانه شورای عالی صادرات غیرنفتی از سال۱۳۸۵ درقالب طرحی اقدام تدوین راهبرد توسعه تجارت خارجی با حوریت صادرات غیرنفتی شروع نمود. ودراین راستا ابتداچارچوب تدوین برنامه راهبردی تدوین وبه استانها ارسال وهریک ازمولفه های فرایندبرنامه ریزی استراتژیک را طی جلسات مشترکی برای کارشناسان مرتبط بازرگانی استانها تشریح ودریک دوره زمانی برنامه راهبردی هریک ازاستانها باهمکاری اساتید دانشگاهی هراستان تدوین گردید. واجرای این برنامه ها در دستور کار بازرگانی خارجی استانها قرارگرفت. نتایج وتجربه حاصل از این تلاشها باعث تدوین وتصویب سند راهبردملی توسعه صادرات غیرنفتی کشوردر درفروردین سال ۱۳۹۰ بود.
جدول۲-۳ آمارعملکردصادرات غیرنفتی دربرنامه چهارم توسعه وسالهای ۱۳۸۹، ۱۳۹۰و۱۳۹۱
ارزش:میلیارددلار
سال | اهداف | عملکرد | درصد تحقق | ||
بااحتساب میعانات گازی | بدون احتساب میعانات گازی | بااحتساب میعانات گازی |