- تعیین و تشخیص منابع آلودگی صنایع تولیدی از طریق روش های علمی ساده است اماکنترل این آلودگیها همیشه آسان نیست و مشکلات پیچیده اجتماعی و سیاسی را به وجود می آورند.
- گرچه تخلیه پسابهای صنایع تولیدی نسبت اً ساده است اما تعیین ترکیب و کمیت آنها بسیار دشوار بوده و بستگی تام به نوع صنعت دارد.
- تاثیر پساب بر محیط زیست به شدت به موقعیت جغرافیایی صنعت بستگی دارد. به عنوان مثال:
الف – اگر تعداد و تراکم صنایع بزرگ در یک ناحیه زیاد باشد احتمال آلودگی وجود دارد اما اگر تعداد صنایع محدود باشد می توان پساب آنها را با بکار گیری روش های ایده آل کنترل کرد.
ب – استقرار صنایع در مناطق تجاری و مسکونی موجب بروز مشکلات زیست محیطی خواهد شد. به هر حال به دلیل مزایایی از قبیل موقعیت جغرافیایی، حمل تولیدات و به طور کلی دسترسی سریعتر به بازار مصرف، در پاره ای از موارد صنایع در جوار مناطق تجاری و مسکونی استقرار می یابند.
ج – موقعیت جغرافیایی صنایع (کوهستانی ، دشتی و یا ساحلی ) نیز نقش حساسی را در ایجاد آلودگی محیط زیست ایفا می کند. در نهایت، توان خود پالایی منابع پذیرنده آلاینده ها (رودخانه ، دریا . یا دریاچه ) نیز در کنترل آلودگی و یا گسترش آن باید در نظر گرفته شود.
-
- روش تصفیه پساب صنایع تولیدی نیز در مسائل زیست محیطی موثر است. در پاره ای از کاخانجات ، پساب به صورت مجزا پالایش می شود و در حقیقت هر صنعت،واحد تصفیه خانه مطلوب را بکار می گیرد. پاره ای از موارد، چند صنعت یک واحد تصفیه خانه مشترک دارند که پس از پالایش اولیه پساب هر صنعت، پساب برای پالایش نهایی به تصفیه خانه مشترک هدایت می شود.
۲-۵-۲-۱ آلودگی آب در اثرصنایع غذایی
در صنایع غذای کیفیت و حجم پساب بسیار متغیر است . به طور کلی پساب این نوع صنایع دارای خصوصیات ذیل است:
الف – کثرت مواد آلی
ب – کثرت مواد زائد نیمه جامد در مواد شناور
ج - تابعیت از تغییرات شدید فصلی
به دلیل آن که در چنین صنایعی از فلزات سنگین و سمی در خط تولید استفاده نمی شود بنابراین پساب این صنایع سمی نیست . حجم آب پساب صنایع مذکور را می توان از طریق تبخیر کاهش داد و زائدات باقیمانده را یا به عنوان غذای دام و طیور و یا کود به مصرف رسانید. به طور کلی پساب صنایع غذایی به سه دسته پروتئینی، روغنی و هیدراتهای کربن قابل تقسیم است. از شاخصهای دیگر پساب صنایع مذکور، غلظت زیاد روغن ، نیتروژن و فسفردرآنها است. اکسیژن خواهی بیوشیمیایی صنایع (BOD)نشاسته و تولید نوشابه بسیار زیاد است.
۲-۵-۲-۲ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع نساجی
طبیعی و مصنوعی بسیار متفاوت است. در پساب صنایع پشم ریسی BOD مقدار چربی و مواد قلیایی بسیار زیاد است. . پساب صنایع رنگرزی پارچه حاوی انواع مواد آلاینده از جمله رنگ، مواد افزودنی و مواد شیمیایی مختلف می باشد. کیفیت و کمیت پساب صنایع نساجی بسیار متغیر بوده و با توجه به روند بازار، تغییر می کند.
۲-۵-۲-۳ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع کاغذ و خمیر کاغذ
در فرایند تولید صنایع کاغذ و مقوا، حجم زیادی آب به مصرف می رسد. در صنایع تولید خمیر کاغذ، گیاهان طبیعی به عنوان مواد خام مورد استفاده قرار می گیرند که درطی این فرایند، مواد شیمیایی به گیاهان طبیعی افزوده شده و مخلوط به دست آمده در دمای خاص پخته می شود. در نهایت از مخلوط مذکور فقط مواد سلولزی استخراج می شود و مابقی ناخالصی ها به صورت پساب دفع می گردند . بنابراین بار آلودگی چنین پسابهایی و میزان اکسیژن خواهی شیمیایی(COD) آنها نیز بسیار زیاد است. در صنایع کاغذ سازی که عمدتا موادی چون کائولین و رس به خمیر کاغذ اضافه می شود بار آلودگی زیاد نبوده و پساب چنین صنایعی بیشتر حاوی مواد شناورفیبری و کاغذی می باشد.
۲-۵-۲- ۴ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع پالایش نفت
آلایند های اصلی این صنعت شامل نفت است اما آلاینده های دیگر نظیر سولفید هیدورژن و دیگر سولفیدها به همراه فنل و آمونیاک نیز در پساب این صنایع وجود دارند.
۲-۵-۲-۵ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع آهن و فولاد
صنایع آهن و فولاد نیز آب زیادی را در تولیدات خود به مصرف می رسانند. در این صنایع، پساب فرایند خنک سازی و پاک سازی کوره ، حاوی آمونیاک ، سیانور، فنل و غیره است. پساب بخش جمع آوری گرد و غبار، دارای مقادیر متنابهی ذرات معلق جامد است که این مواد با روغن، آهن و اسید همراه هستند. قسمت اعظم پساب صنایع آهن و فولاد از بخش خنک سازی ، تولید می شود. تکنولوژی نوین امروز قادر به بازیافت بیش از ۹۰ % از آب مصرفی از پسابهای مذکور است.
۲-۵-۲-۶ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع غیر فلزی
سنگ معدن مس ، طلا و نقره غالباً دارای مقادیر قابل توجهی آرسنیک ،سرب و کادمیم (به عنوان ماده ناخالص) است که قبل از استخراج مس، طلا و نقره باید این ناخالصیها از سنگ مادر جدا شود. در مورد صنایع غیر فلزی بایستی به بارندگی و ایجاد آلودگی آبهای سطحی و زیر زمینی توجه زیادی مبذول شود.
۲-۵-۲-۷ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع آبکاری
بسیار از مواد مصرفی در صنایع آبکاری حاوی انواع مواد سمی و فلزات سنگین (کادمیم ، روی ، مس و غیره) همچنین سیانور، کروم شش ظرفیتی ، مواد اسیدی و قلیایی است. پالایش پساب این صنایع در دو مرحله جدا سازی کروم سیانور و اسید باز صورت می پذیرد.
۲-۵-۲-۸ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع چرم
BOD پساب صنایع چرم، که عمدتا طی فرایند دباغی پوست تولید می گردد بسیار زیاد است. علاوه برBOD، پساب صنایع چرم حاوی کروم، رنگ و مواد معلق جامد است.
۲-۵-۲-۹ آلودگی آب در اثر فعالیت نیروگاههای حرارتی (سوخت فسیلی و اتمی )
نیروگاههای حرارتی حجم عظیمی از آب سیستم خنک کننده را به عنوان پساب، تخلیه می کنند . آن دسته از نیروگاههای حرارتی که از آب دریا به عنوان آب خنک کننده استفاده می نمایند می توانند موجب آلودگی حرارتی در آب دریا شوند. ازدیاد دمای آب می تواند زیست بوم دریایی را مورد تهدید قرار دهد.
۲-۵-۲-۱۰ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع سرامیک و سیمان
پساب چنین صنایعی قلیایی بوده و اغلب حاوی مواد مواد معلق معدنی است . صنایع سرامیک می تواند دارای مواد سمی خطرناک باشد و از طرفی تخلیه این پسابها در آب باعث تغییر رنگ آب می شود .
۲-۵-۲-۱۱ آلودگی آب در اثر فعالیت صنایع شمیایی
پساب صنایع شیمیایی بسیار پیچیده بوده و می تواند همزمان حاوی مواد آلی و معدنی خطرناک و سمی باشد. علاوه بر مواد سمی و خطرناک ، بوی نامطبوع، حالت اسیدی یا قلیایی قوی، COD زیاد از دیگر خصوصیات پساب صنایع شیمیایی به شمار می آید.
۲-۵-۳ فاضلاب شهری
هر روز میلیون ها نفر :
الف) صبحگاهان که از خواب برمی خیزند یا قبل از آغاز کارهای روزانه اقدام به گرفتن دوش آب داغ می نمایند.
ب ) افراد خستگی عصرگاهی خویش را با آرمیدن درون وان حمام (bathtub) و یا استخرهای گردابی (whirpool) بفراموشی می سپارند.
پ ) آنها مدتی از روز را صرف مسواک زدن می کنند.
ت ) مردم بر اساس تعداد اعضای خانوار به دفعات به شستن البسه می پردازند چنانکه بررسی ها حاکی از اینکه هر خانواده ۴ نفره بطور متوسط بیش از ۳۸۰۰ گالن آب قابل استفاده مجدد را سالانه از طریق حمام کردن و شستن البسه ضایع می سازند
فاضلاب های خانگی (grey water ، gray water ، sullage) عبارت از: آب های ضایعاتی (waste) حاصل از فعالیت های معمول روزانه نظیر : رختشویی ، شستشوی ظروف و حمام کردن است که می توانند برای اموری مثل آبیاری فضاهای سبز و ساختمان های نیازمند رطوبت زیاد همچون گلخانه ها به مصرف مجدد برسند. فاضلاب های خانگی تفاوت های زیادی با فاضلاب توالتی دارند زیرا مورد اخیر را با نام گندآب ها (sewage یا black water) می شناسند که حاوی فضولات انسانی (human waste) هستند فاضلاب های خانگی یا “آب خاکستری” اصولاً نام خویش را از ظاهر تیره ای (cludy) دریافت کرده اند که حدواسط آب تمیز و قابل شُرب با مفهوم “آب سفید” (white water) و “گنداب های توالتی” با مفهوم “sawage water” یا “black water” می باشند.در سیاق خانگی، فاضلاب های خانگی همان آب های مصرفی حمام، دوش گرفتن، روشویی و ماشین های لباسشویی هستند گواینکه گاهاً آب های ضایعاتی ظرفشویی و آشپزخانه ای را نیز از این جمله محسوب می گردند ولیکن هیچگاه فاضلاب هایی که حاوی فضولات انسانی (fecal، feces) هستند، جزو آنها شمرده نمی شوند (۵).
تعریف فاضلاب های خانگی در اتحادیه اروپا و استرالیا :
“هرگونه آبی که برای شستشو (wash water) در خانه ها استفاده می شوند بجز آب مصرفی در توالت ها و شستشوی کهنه بچه ها (diaper wash water) را فاضلاب خانگی می گویند. آب حاصل از شستشوی ظروف (dish water)، حمام کردن و دوش گرفتن (bath & shower water)، شستشوی دست و صورت (sink water) و رختشویی (laundry water) حدوداً شامل ۸۰-۵۰ درصد آب های ضایعاتی (waste water) اماکن مسکونی را تشکیل می دهند که از اینگونه آب های ضایع شده می توان برای بکارگیری در مقاصد گوناگونی نظیر آبیاری فضاهای سبز (landscape) استفاده نمود
تعریف فاضلاب های خانگی در ایالات متحده آمریکا :