پیشینه و ادبیات تحقق:
برای تحول جامعه نسبی به شنعتی ، وجود افراد متخصص در زمینه های گوناگون یک ضرورت اجتناب نا پذیر است برای تربیت انسان های متخصص ، شناخت خصوصیات فردی و امکانات جامعه که از طریق راهنمائی شغلی امکان پذیر است ضروری می باشد. امروز پیشرفت علم و توسعه تکنولوژی و تنوع و تعدد بیش از خود مشاغل ، انتخاب و تصمیم گیری شغلی را مشکل کرده بدههیی است که در چنین شرایطی لازمه انتخاب صحیح و تصمیم گیری مناسب و عاقلانه وجود الاعات دقیق و موفق درباره مشاغل و نیز فرد انتخابگر است که از طریق برنامه های راهنمائی شغلی فراهم می آید. اشغال به عنوان یک ضرورت در زندگی فردی و اجتماعی مطرح می گردد بدین معنی که هر انسانی برای گذراندن زندگیش باید به اشتغال بپردازدچنین بقا و تدوام جامعه به اشتغال انسانها بستگی دارد از اینرو هر کسی باید سر انجام با توجه به استعداد و رغبت خویش و نیاز ها و امکانات جامعه شغل مناسبی را بر گزیده.

تاریخچه راهنمائی شغلی :
راهنمائی شغلی تاریخچه بسیار طولانی دارد و از گذشته های بسیار دور و همزمان با اشغال و تقسیم وظایف و مسئولیت ها بین انسانها بوجود آمده است راهنمائی شغلی بطور عام با نظام استاد شاگردی آغاز گردیده است و زالدین در ابتدا فرزندان خود را برای بر عهده گرفتن شغل خود آماده می ساختند و مهارت های ضروری را خود به آنها می آموختند. دانشمندان ایرانی بر اهمیت شغل آموزی در دوره های مختلف تاکید فراوانی کرده ان دابو علی سینا معتقد است که برنامه آموزش کودک در مدرسه باید قرآن – شرعیات – ورزش – اشعار و زبان را شاغل شود. به نظر ابن سینا معلم باید طمع و قرینه کودک را بسنجد و بموقع متناسب با استعداد وهوش او را در جهت گزینش شغل مناسب راهنماوی کند. خواجه نصیر الدیم طوسی نیز معتقد است که معلم باید به طبیعت کودک را بشناسد و استعداد او را کشف کند و برای او رشته تحصیلی معیت کند و هنری را به وی بیاموزد از اینرو یکی از اهداف مهم آموزش و پرورش آموختن صنعت و هنره دانش آموزان است. در ایران اولین مدرسه دولتی در سال ۱۲۶۸ شمسی به جهت امیر کبیر بوجود آمد و در آن تعداد هفت نفر معلم خارجی به تدریس در رشته های پیاده نظام ، مهدسی – پزشکی – جراحی – دار.سازی مشغول شدنددر سال ۱۲۶۷ شمسی نیز تعدادی محصل جهت تحصیل در رشته های گوناگون به کشور فرانسه اعزام شدند. در سال ۱۳۱۳ شمسی با تاسیس دانشگاه تهران ، دانشکده های طب و دندانسازی و دارو سازی کار خود را آغاز کردند در سال ۱۳۲۶ با تاسیس دانشسرا ها و دبیرستانهای کشاورزی – تدریج مدارس حرفه ای و هنرستانها در مرکز شهرستانها بوجود آمدند و به تربیت نیرو های ماهر و کار آمد پرداختند (صذیق ۱۳۵۴) اصطلاح راهنمائی شغلی برای اولین بار در جهان در سال ۱۹۱۴ میلادی بطور سعی در کنگره ای که در بروکسل تشکیل شده بود بکار رفت اصولاً پیدایش راهنمائی شغلی ، ناشی از پیشرفاهای اجتماعی و تکنولوژیکی است و در جوامع صنعتی . انجام راهنمائی شغلی یک ضرورت است لازم به تذکر است که در زمینه راهنماوی شغلی در سالهای قبل از ۱۹۱۴ میلادی ثقا وا جهان ، فعالیتهای پراکنده و سازمان نیافته ای انجم می شد در سال ۱۹۰۶ میلادی تنظیم و تدویت خدمات راهنمائی شغلی توسط فرانک پارسونز – پدر نهضت راهنمائی شغلی در بستن واقع در آمریکا آغاز گردید مهمترین کار پاوسوند سازمان دادن به مجموعه فعالیت های پراکنده ای بود که در زمینه راهنمائی و خصوصاً راهنمائی شغلی انجام می گرفت. در سال ۱۹۰۸ میلادی بر اثر کار های پار سونز موسسه ای بوجود آمد که هدفش یاری رساندن به نوجوانان ترک تحصیل کرده بیکار بود. در سال ۱۹۱۳ میلادی اولین خدمات راهنمائی شغلی بطور رسمی از طریق موسسه اطلاعات شغلی و حرفه ای بستن ارائه گردید و اولین جمله حرفه ای در سال ۱۹۱۵ میلادی انتشار یافت مقارن با سال ۱۹۱۳ میلادی مقدمات مطالعه در موضوعات راهنمائی شغلی در فرانسه نیز آغاز گردید و در سال ۱۹۲۸ میلادی موسه ملی راهنمائی شغلی در پاریس تاسیس شد. در سوسی بر اثر تلاش های کلا پارد جنبش راهنمائی شغلی حدود سال ۱۹۱۴ میلادی آغاز گردید. در بلژیک نیز از سال ۱۹۱۴ میلادی به بعد مراکز راهنمائی شغلی تاسیس شدند.
در سال ۱۹۳۳ میلادی با تشکیل مراکز اشتغال و کار یابی اقدامات مفیدی برای بر قراری توازن بین عرضه و تقاضا برای توزیع کارگر بوجود آمد و حدود ۲۵ هزار موسسه استخدام کننده و یکصد هزار نفر کارگر از طریق این مراکز به اشتغال پرداختند.
سال ۱۹۵۱ میلادی نقطه عطفی در تاریخجه راهنمائی شغلی در جهان مسوب می شود از این سال به بعد نظریه های انتخاب شغل مطرح گردیدند و اولین بار کینز برگ اقتصاد دان معروف آمریکائی و همکارانش در کتابی به نام انتخاب یک شغل عقاید خود را ارئه دارند آنان با طرح دید گاه های جدید انتخاب شغل را فرایند تکاملی و نه منطقی داشتند (شفیع آبادی ۱۳۶۷) کینز برگ برای انتخاب شغل ۳ مرحله را بر شمرد .
۱ ) مرحله رویایی: در این مرحله که تامن ۱۱ سالگی ادامه و مربوط به آرزوها و رویا های این دوران می باشد در این مرحله کودک نقش بزرگسالان را تقلید می کند به گونه ابی که این نقش در بازی های آنان منعکس می گردد.
۲ ) مرحله آزمایشی: از مرحله ۱۱ سالگی تا ۱۷ سالگی ادامه دارد در این مرحله کودک سعی می کند آرزوها و تمایلاتشان را به مرحله آزمایش گذارد و بدین ترتیب با مشکلات و موانع و واقعیت های شغلی مورد نظر کم و بیش آشنا می شود.
۳ ) مرحله واقع بینی : این مرحله که از سن ۱۷ سالگی به بعد است فرد بر اساس قبلی و تجربه های پیشین علائق واقعی خود را کشف می کند و به انتخاب شغل می پردازد به نظریه کینز برگ اشکال و ایراد هایی مانند تقسیم مراحل سن و واقع بینی محسوب کردن و تجربه های دوران کودکی را صرفاً رو یا پنداشتن و غیره وارد شده اما از آنجائیکه به ارزشهای فردی و مبانی فرهنگی جامعه توجه می کند نظریه های او با ارزش می باشند. هر چند این نظریه طرفداران و مخالفان در سطح جهان دارد ولی در کل؟ عنوان یکی از اولین نظریه های شغلی قابل تامل و تعقق است عقیده این گروه بر این است که انتخاب شغل نیز نظیر فرایند رشد بوده و با عواملی ارزشهای فردی ، واقعیت محیطی – عوامل عاطفی و فرصت های تربیتی بستگی کامل دارد. به عبارت دیگر انتخاب شغل فرایندی است که در طی (دوره معینی) انجام می پذیرد و در این دوره فرد بین انتظارات و امکانات و خصوصیات فردی سازش به وجود می آورد. این دوره قابل باز گشت نیست یعنی پس از طی این دوره امکان بازگشت برای انتخاب مجدد وجود ندارد.
پارسونز در کتابی که پس از مرگش در سال ۱۹۰۹ میلادی به چاپ رسیده اظهار می دارد در مشکلات شغلی و راهنمائی های شغلی باید به فرد کمک کرد تا شغلی را انتخاب نماید و خود را برای انجام آن آماده کند و به طور موفقیت آمیزی آن را ادامه دهد و نتیجه گیری می کند که شغل و مشکلات ناشی از آن تحت سه عامل مهم فردی و اجتماعی قرار دارد.
۱ ) شناسایی کامل از تواناییها، استعداد ها، رغبتها و نیز محدودیتهای فرد
۲ ) شناسایی کامل مشاغل متعدد و آگاهی از عوامل و پدیده های که به موفقیت و رضایت شغلی منجر می شوند.
۳ ) ایجاد سازش و رضایت منطقی بین خصوصیات شخص و شرایط شغلی
در چند پارسونز صاحب کتب و مقالات و نظریات گوناگون درباره ماهیت شغل و نحوه رسیدن به شغل و سازگاری شغل است ولی جهت آشنایی به تاریخچه و ادبیات در تحقیق حاظر به خلاصه ای از نظریات و نتیجه گیری تحقیقات وی که در مهاجرتهای بی رویه به آمریکا که قبل از سال ۱۹۰۰ انجام گرفته اکتفامی کنیم.
آلپورت سال ۱۹۹۵ : بحث درباره موضوعات انتزاعی و غیر سلموسی از طرف گروه های مختلف با اتحاد نظر توام نخواهد بود یعنی هر فردی می تواند به هنگام بحث در زمینه های انتزاعی و غیر مملوس به نتایج خاص و احتمالاً متفاوت با دیگران نایل آید زیرا نتیجه گیری در موضوعات انتزاعی بر خلاف موضوعات معینی و مملوس بیشتر با احساسات وادراکات فردی ارتباط دارد. تحقیقات آلپورت زمینه ای برای پرداختن سایر دانشمندان و جامعه شناسان برای تحقیق دقیق تر در زمینه های اشتغال و عوامل و جوانب شغلی است.
جان هاند سال ۱۹۵۹
جان تحقیقات و نظریه های شغلی را نسبتی بر دو اصل می داند
۱ ) انتخاب شغل و حرفه به طور تلقی و گرایش فرد بستگی دارد.
۲ ) انتخاب شغل و حرفه رابطه مستقیفی با طرز و گرایش فرد دارد.
وی در نظر داشت با بهره گرفتن از تمام علوم و نیز با توجه به واقعیات محیطی وارثی به نتایج قابل قبولی برسد. وی سرانجام با توجه به شرایط و موقعیت افراد و نیز محیط سازگاری شغلی و عوامل ناشی از آن افراد را به شش شخصیت شغلی تقسیم می کند.
(شفیع آبادی ۱۳۶۷)
۱ ) واقع بین ۲ ) تهوری ۳ ) معنوی ۴ ) هندی ۵ ) اجتماعی ۶ ) سنتی
شیوه پیشگیری از افسردگی شغلی :
استرس شغلی یکی از نگران های دائم در مراکز مراقبت های بهداشتی است. مطالعات نشان می دهد که پرسنل مراقبت های بهداشتی بیش از دیگر مشاغل در معرض مخاطرات سایکولوژیک بوده و نرخ بالائی از افسردگی و اضطراب ناشی از استرس شغلی را دارا می باشند. علاوه بر روان پریشی، دیگر پیامدهای استرس شغلی شامل خستگی، غیبتف اقدام به ترک کار، کاهش رضایت بیماران و بروز خطا در تشخیص و معالجه است.
علل استرس شغلی چیست؟
طبق تعریف انستیتو ملی ایمنی و بهداشت حرفه ای آمریکا (NIOSH) استرس شغلی عبارتست از : «پاسخ های حسی و جسمی مضر در زمانی که نیازهای شغلی با توانائی ها، منابع یا نیازهای کارمند مطابقت ندارد». فاکتورهای محیط کار (استرسورهای شغلی) که می توانند موجب استرس شوند عبارتند از :
فاکتورهای سازمانی (ارتباط میان فردی ضعیف، شیوه های مدیریتی غیر منصفانه)؛
فاکتورهای اقتصادی و مالی؛
تضاد بین کار، نقش و مسئولیت ها نسبت به خانواده؛
پی آمدهای پیشرفت شغلی و آموزشی (فقدان فرصت برای رشد و ترقی)؛
جوسازمانی فقیر (عدم الزام مدیریت به ارزشهای درونیف روش های ارتباطی غلط)؛
استرسورهای رایج در مراکز مراقبت های بهداشتی شامل موارد زیر می باشد :
میزان ناکافی شمار کارکنان؛
ساعت کاری طولانی؛
نوبت کاری؛
ابهام نقش؛
تماس با مواد عفونی و خطرناک؛
تنوع استرسورها در میان مشاغل مراقبت های بهداشتی و حتی در درون مشاغل وابسته به نوع وظیفه انجام یافته است.
بطور کلی،طی مطالعات انجام شده بر روی پرستاران، فاکتورهای زیر که مرتبط با استرس می باشند، یافت شده است :
بار کاری بالا؛
فشار زمانی (کوتاه بودن زمان برای به پایان رساندن مطلوب وظیفه)؛
فقدان حمایت اجتماعی در کار (خصوصاً از سوی سوپرواریزرها، سرپرستارها و بالاترین مقام مدیریتی)؛
تماس با بیماریهای عفونی؛
آسیب های ناشی از مجروع شدن توسط سوزن سرنگ؛
تماس با خشونتها و تهدیدهای مرتبط با کار؛
فقدان خواب کافی؛
ناسازگاری و ابهام نقش؛
کمبود پرسنل؛
پیامدهای پیشرفت شغلی؛
سر و کار داشتن با بیماران صعب العلاج؛
فاکتورهای مرتبط با استرس در میان پزشکان عبارتند از :
ساعت کاری طولانی؛
حجم کاری زیاد؛
سروکار داشتن با مرگ و افراد در حال فوت؛
تضاد میان فردی با دیگر پرسنل؛
تهدید ناشی از دادخواست به علت معالجه غلط؛