سعی و کوشش مقتضی

توجه : پرسشنامه بومی سازی در پیوست شماره ۲ آورده شده است.
۲-۴-۳-مرحله دوم : تعیین روابط تأثیر گذاری و تأثیر پذیری میان زیرمعیارها، معیارها و ابعاد پایداری و همچنین درجه تأثیر هریک از عوامل در صنعت لبنیات استان مازندران
جامعه آماری در این مرحله خبرگان دانشگاهی فعال در حوزه توسعه پایدار و خبرگانی از صنعت مواد غذایی و تولید فرآورده های لبنی می باشد.
نمونه گیری در این مرحله قضاوتی و انتخابی، و بر اساس شاخص خبرگی و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه می باشد. پرسشنامه نیز بر اساس مصاحبه های ساختمند طراحی شده است(توجه : پرسشنامه دیمتل در پیوست شماره ۳ آورده شده است).
برای رسیدن به اهداف مذکور(تعیین روابط تأثیر گذاری و تأثیر پذیری میان زیرمعیارها، معیارها و ابعاد پایداری و همچنین درجه تأثیر هریک از عوامل)، در این مرحله، از تکنیک دیمتل(به عنوان ابزار تحلیل داده ها) استفاده شده است. به این ترتیب که با بهره گرفتن از این روش، زیرمعیارها، معیارها و ابعاد تأثیرگذار و تأثیرپذیر شناسایی شده و روابط تأثیر گذاری بین عوامل و همچنین درجه ی تأثیر هر عامل تعیین می شود. در ادامه این تکنیک معرفی و گام های مربوطه تشریح می شود:

۱-۲-۴-۳- معرفی و تشریح تکنیک دیمتل (ابزار تجزیه و تحلیل داده ها)
تکنیک DEMATEL مخفف عبارت Decision Making Trial And Evaluation است. تکنیک دیمتل توسط فونتا و گابوس^[۱۹۹] در سال ۱۹۷۱ ارائه شد. تکنیک دیمتل در اواخر سال ۱۹۷۱ میلادی به طور عمده برای بررسی مسائل بسیار پیچیده جهانی و استفاده از نظرات و پیشنهادات خبرگان و صاحبنظران در زمینه های علمی، سیاسی، اقتصادی و … بکار گرفته شد.
دیمتل برای اولین بار توسط مؤسسه BMI سوئیس در پروژه ای که در مرکز تحقیقاتی ژنو اجرا شده بود، بکار گرفته شد. این روش در آن زمان برای حل مسائل پیچیده ای نظیر مسائل قحطی، انرژی، حفاظت از محیط زیست و … مورد استفاده قرار گرفت. دیماتل به خصوص در کشور ژاپن بسیار پرکاربرد است، زیرا این تکنیک روشی جامع برای تدوین و تجزیه و تحلیل مدل های ساختاری است که شامل روابط علی - معلولی میان عوامل پیچیده هستند(وانگ^[۲۰۰]، ۲۰۰۷).
در سال های اخیر نیز کشورهای دیگری همچون کره و تایوان نیز به دنبال استفاده از این روش برای حل مسائل پیچیده هستند. تکنیک دیمتل که از انواع روش‌های تصمیم‌گیری بر اساس مقایسه‌های زوجی است، با بهره‌مندی از قضاوت خبرگان در استخراج عوامل یک سیستم و ساختاردهی نظام‌مند به آنها با بکارگیری اصول نظریه گراف‌ها، ساختاری سلسله‌مراتبی از عوامل موجود در سیستم همراه با روابط تاثیر و تاثر متقابل ارائه می‌دهد، بگونه‌ای که شدت اثر روابط مذکور را به صورت امتیاز عددی معین می‌کند. روش دیمتل جهت شناسایی و بررسی رابطه متقابل بین معیارها و نگاشت روابط شبکه به کار گرفته می‌شود. از آنجا که گراف های جهت دار روابط عناصر یک سیستم را بهتر می توانند نشان دهند، لذا تکنیک DEMATEL مبتنی بر نمودارهایی است که می تواند عوامل درگیر را به دو گروه علت و معلول تقسیم نماید و رابطه میان آن ها را به صورت یک مدل ساختاری قابل درک درآورد.(شیگیس^[۲۰۱]،۲۰۰۸،فونتلا^[۲۰۲]، ۱۹۷۶، چیو^[۲۰۳]، ۲۰۰۶، هوری^[۲۰۴]، ۱۹۹۹ و تامورا^[۲۰۵] ۲۰۰۲).
دیمتل همچنین برای ساختاردهی به یک دنباله از اطلاعات مفروض کاربرد دارد. به‌طوریکه شدت ارتباطات را به‌صورت امتیازدهی مورد بررسی قرار داده، بازخورها توأم با اهمیت آنها را تجسس نموده و روابط انتقال ناپذیر را می‌پذیرد.
مزایا:۱- در نظرگرفتن ارتباطات متقابل؛ مزیت این روش نسبت به تکنیک تحلیل شبکه ای، روشنی و شفافیت آن در انعکاس ارتباطات متقابل میان مجموع هی وسیعی از اجزاء می باشد. به طوری که متخصصان قادرند با تسلط بیشتری به بیان نظرات خود در رابطه با اثرات (جهت و شدت اثرات) میان عوامل بپردازند. لازم به ذکر است که ماتریس حاصله از تکنیک دی متل (ماتریس ارتباطات داخلی)، در واقع تشکیل دهنده ی بخشی از سوپرماتریس است به عبارتی، تکنیک دی متل به طور مستقل عمل نمیکند بلکه به عنوان زیر سیستمی از سیستم بزرگتری چون ANP است.
۲- ساختاردهی به عوامل پیچیده در قالب گرو ههای علت و معلولی. این مورد یکی از مهمترین کارکردها و یکی از مهم ترین دلایل کاربرد فراوان آن در فرایندهای حل مسئله است. بدین صورت که با تقسیم بندی مجموعه ی وسیعی از عوامل پیچیده در قالب گروه های علت معلولی، تصمیم گیرنده را در شرایط مناسب تری از درک روابط قرار می دهد. این موضوع سبب شناخت بیشتری از جایگاه عوامل و نقشی که در جریان تاثیرگذاری متقابل دارند، می‌شود.
از برتر ی های دیگر این روش نسبت به سایر روش های تصمیم گیری، استفاده از بازخور روابط است .یعنی در ساختار این تکنیک، هر عنصر می تواد برکلیه عناصر هم سطح، سطح های بالاتر و پائین تر از خود تأثیر گذاشته و در مقابل نیز از هریک از آ نها نیز تأثیر پذیرد. اهمیت و وزن عوامل در مدل نیز در نهایت نه تنها توسط عوامل بالادست یا پائین دست بلکه توسط تمامی عوامل موجود یا به عبارتی کل مدل تعیین می شود.
۲-۲-۴-۳- مراحل تکنیک دی متل :
تکنیک دیمتل شامل مراحل زیر است :
مرحله اول: ماتریس متوسط (ماتریس مستقیم اولیه) را می یابیم. فرض میکنیم در این مطالعه تعداد H کارشناس و n معیار وجود دارد. از هر خبره خواسته می شود که درجه ای را که به نظر او معیار i بر معیار j تأثیر می گذارد را بیان کند. این مقایسه های زوجی بین معیارها با a_ij نشان داده می شود و معیار رتبه بندی عدد صحیح (شامل اعداد ۰، ۱، ۲، ۳، ۴)، می باشد که بر اساس آن، صفر نشان دهنده عدم تأثیر، ۱ تأثیرخیلی کم، ۲ تأثیر کم، ۳ تأثیر بالا، ۴ تأثیر بسیار بالا است. نمره هایی که هر کارشناس می دهد، منجر به یک پاسخ ماتریسی X^k = [X_ij^k] می شود که در آن (۱<= K <= H) است. بنابراین هرکدام از X¹، X²، ۰۰۰ X^H ماتریس های مربوط به هر کارشناس هستند. عناصر قطری هر ماتریس پاسخ صفر هستند. در ادامه می توانیم ماتریس متوسط A_n×n را برای ترکیب نظرات کارشناسان به وسیله رابطه شماره ۱-۳ محاسبه کنیم (تسایی و چاوو، ۲۰۰۹) :
رابطه ۱-۳ )
مرحله دوم : ماتریس روابط مستقیم اولیه نرمال شده را محاسبه می کنیم. این ماتریس را D می نامیم. برای تشکیل ماتریس نرمال شده ماتریس روابط مستقیم، از روابط ۲-۳و ۳-۳ استفاده می کنیم:
رابطه ۲-۳)
رابطه۳-۳)
مرحله سوم: ماتریس روابط کلی را محاسبه می کنیم. این ماتریس نشان دهنده تأثیرات مستقیم و غیر مستقیمی است که عناصر ماتریس روی هم دارند. در رابطه زیر L یک ماتریس همانی می باشد( لی و کیم، ۲۰۰۱).
رابطه ۴-۳ )
مرحله چهارم: نمودار علّی را تعیین می کنیم. C و R بردارهایی هستند که به ترتیب نشان دهنده جمع هر یک از ستون ها و سطر های ماتریس T هستند که از طریق روابط شماره ۵-۳، ۶-۳ و ۷-۳ به دست می آیند.
رابطه ۵-۳)
رابطه ۶-۳ )
رابطه ۷-۳ )
بنابراین بردار (C+R) بیان کننده مجموع تأثیرات گذاشته شده و دریافت شده معیارها است که اهمیت هر یک از معیارها را در سیستم نشان می دهد. بردار (C-R) نیز گروه ها را به دو دسته تقسیم می کند. چنانچه (C-R) منفی باشد، معیار را معیار معلول دانسته و در غیر این صورت معیار علّی شناخته می شود ( لی و کیم، ۲۰۰۱).
- آستانه روابط (ارزش حدی) را تعیین کنید: :