در روایات اسلامی در تعیین حد رفع فقر از عبارات حتی تغنیه.
تا حدی که او را غنی و بی نیاز کنی و حتی بلحقم بالناس^[۱۸]
تا اینکه زندگی او به حد دیگران برسد استفاده شده است. (عیوضلو و توتونچیان ۱۳۷۹)
بر اساس نظر قرآن کریم مبنی بر وفور منابع طبیعی برای بشر و در اختیار گذاشتن وسایل و نهادهای طبیعی جهت کسب معاش هیچ توجیهی مبنی بر وجود فقر از لحاظ تامین نبودن منابع باقی نخواهد ماند پس حکومت اسلامی باید به بهترین شکل سیاستگذاری با لحاظ عدالت در دسترسی همگان به مواهب و منابع طبیعی فقر و نیازهای ضروری جامعه را در کسب معاش رفع نماید.

هر چند زکات به عنوان منبع رفع فقر و نیازمندی در جامعه اسلامی مطرح است و در برخی موارد متوجه افراد خاص نیازمند می شود با اینحال چنانچه قرار باشد از منابع فی برای رفع فقر استفاده گردد باید به برنامه ها و سیاست هایی که منافع آن متوجه همه افراد جامعه می شود،اقدام گردد.
توجه شود در حالتی که از منابع انفال استفاده می شود محدودیتی در این خصوص وجود ندارد البته باز هم اولویت با برنامه هایی خواهد بود که منافع آن متوجه آحاد مردم و حتی نسل های آتی شود.
ب. ایجاد فرصت های برابر در دسترسی به امکانات اجتماعی :
یکی از موارد هزینه ای منابع انفال با هدف عدالت اجتماعی ایجاد برابری فرصت ها در بهره مندی از آموزش امکانات اجتماعی و هر چیزی که بتواند افراد را در مسیر رشد مادی و معنوی کمک کند است اهمیت این مسئله به قدری است که تا زمانی که فرصت ها در همه عرصه ها برابر نباشد.
اگرتبعیض در دسترسی به فرصت ها وجود داشته باشد تامین عدالت و توازن اجتماعی در جامعه حاصل نخواهد بود بر این اساس دولت باید برنامه ای را فراهم نماید تا همه افراد جامعه بتوانند از امکانات و خدمات اجتماعی بهره مند شوند.
نظر شهید مطهری درباره تساوی در امکانات این است که جامعه اسلامی جامعه تساوی ها و برابری ها و برادری ها است.
اما نه تساوی منفی، بلکه تساوی مثبت . تساوی منفی یعنی به حساب نیاوردن امتیازات طبیعی افراد و سلب امتیازات اکتسابی آنها برای برقراری برابری و تساوی مثبت یعنی ایجاد امکانات مساوی برای عموم و تعلق مکتسبات هر فرد به خودش و سلب امتیازات ظالمانه. (مطهری ۱۳۶۸)
برابری در امکانات و فهرستهای اولیه مثل این است که میدان مسابقه برای همگان دارای شرایط یکسان باشد و نیز اینکه رعایت استحقاق و شایستگی ها بدین معنا که آن که بیشتر زحمت کشیده و تلاش و فعالیت نموده بایستی بیشتر از بقیه بهره مند شود از موارد بدیهی در تعاریف عدالت توزیعی در قالب نظریه اندیشمندان است که در آثار آنان به وفور مشاهده می گردد.(قلیچ ۱۳۸۹ )
ج. کاهش اختلاف طبقاتی :
شکاف طبقاتی و اختلاف درآمدی میان افراد جامعه به عنوان یکی از آفتهای سیاست های اقتصادی می توانند آثار مخربی را در جامعه به جای گذارد پس دین اسلام با وضع احکام مالی واجب و مستحب و با دادن اختیارات به حکام اسلامی از بین بردن اختلاف طبقاتی فاحش را یکی از اهداف جامعه اسلامی قرار داده است.
بررسی آیات قرآن و روایات نشان می دهد که اسلام اختلاف درآمدی را که بر مبنای تفاوت در تلاش ها و استعدادهای بشری است تا جایی که حقی از فقیر و یا ضعیفی زیر پا گذاشته نشود . قبول می کند ولی با اختلاف فاحش در سطوح مصرفی و تبعیض در قانون برای رسیدن به ثروت و تداول ثروت میان ثروتمندان مبارزه می کند.
اسلام از تعدیل درآمد و ثروت پشتیبانی کرده است این مهم از طریق ممنوعیت ویژه خاری از منابع عمومی مانند فی و انفال « کی لا یکن دول بین الا غنیاء منکم »( سوره ۸ آیه ۷ ) « تا اموال عمومی در میان ثروتمندان دست به دست نشود » و ثروت های اندوخته « جمع و متراکم ساختن و راکد کردن مواد معیشت پول و هر موضوع مؤثر در حیات انسانها » (علامه محمد تقی جعفری، ۱۲۱)
تحریم اکل مال به باطل «ولا تاکلو اموالکم بینکم بالباطل»(سوره نساء آیه ۲۹).«اموال خود را در میان خود با اسباب و جریانات باطل مخورید». و تعیین حقوق مالی واجب از قبیل زکات و خمس و. .. و تشویق انفاق جنبه عملی می یابد. (عیوضلو و توتونچیان، ۱۳۷۹)
دولت اسلامی مسئول است با اجرای دستورهای اسلام درباره مالکیت منابع طبیعی و مواد اولیه و نظارت بر راه های حلال و حرام کسب درآمد کنترل صحیح و منطقی بر سهم عوامل تولید از درآمد و مدیریت کارآمد توزیع مجدد ثروت و درآمد جلوی اختلاف فاحش درآمدها و ثروت ها را گرفته و جامعه را به سمت عدالت و توازن اقتصادی سوق دهد.(موسویان، ۱۳۸۲)
۲-۳-۷-۲- انفال و توسعه زیر ساخت های اقتصادی با رویکرد منافع بین نسلی
دومین حوزه سیاست گذاری موارد هزینه کرد درآمدهای حاصل از انفال ، فراهم کردن زیر ساخت های اقتصادی و سرمایه گذاری با رویکرد منافع بین نسلی است . این رویکرد را میتوان از احادیث و آرای فقها در باب مصارف انفال و فی استخراج نمود و ملاک و معیاری که در بخشهای قبلی به آن پرداخته شد معیار مصالح مسلمین است.
همه علماء و فقها بر این امر اتفاق دارند و این بدین معنا است که انفال نباید به گروه خاصی تعلق بگیرد بلکه انفال و درآمدهای عمومی متعلق به همه مسلمانان در نسلهای مختلف است و این مهم ایجاب می کند که برنامه ها و طرح های مربوط به ایجاد زیر ساخت ها و سرمایه گذاریهای اقتصادی با هدف تامین منافع بین نسلی صورت بگیرد.
مطالعه تاریخ صدر اسلام نشان می دهد که پیامبر اکرم «ص» پس از هجرت و تشکیل حکومت در همان حال که درگیر جنگ های متعدد با مشرکان قریش و یهودیان بود از گسترش فعالیتهای اقتصادی مردم غفلت نمی کردند حضرت با انجام کارهای گوناگون زمینه اشتغال مسامانان را فراهم می آوردند.
گاهی با انعقاد قراردادهای مزارعه و مساقات بین انصار « صاحبان مزارع و باغهای مدینه » و مهاجران که شغل و زمینی نداشتند زمینه اشتغال مهاجران و افزایش بهره وری زمینه های انصار را فراهم می کردند و گاهی با واگذاری زمین برای ساخت بازار و حمام فعالیت های تجاری و خدماتی را گسترش می دادند.(صدر ۱۳۷۴).
همچنین از سیره امام علی «ع» و توصیه ایشان به فرمانداران و والیان در امور اقتصادی می توان فهمید که تامین زیر ساخت های توسعه اقتصادی و فراهم نمودن شرایط اشتغال و تولید از وظایف دولت اسلامی است و این خود موجب تامین منافع نسلهای آتی خواهد شد زیرا در صورت استفاده از انفال و درآمدهای آن در ایجاد زیر ساخت توسعه و اشتغال زمینه برای فعالیت اقتصادی در نسلهای آتی نیز فراهم خواهد شد.
پیامبر اکرم(ص) به ایجاد زمینه های فیزیکی توسعه احتمام خاصی داشت ایجاد محل مناسبی برای بازار در شهر مدینه و گسترش شبکه های ارتباطی از جمله این اقدامات است توسعه شبکه های آب یاری با حفر چاه ها قنات و وقف آنها در بین مسلمانان نیز از اقدامات حضرت علی «ع» است.(فراهانی فرد ۱۳۸۱ )
این امور نشان دهنده اهتمام دولت اسلامی به امور زیر بنایی است به منظور تامین تسلی منافع بین یکی از اولویت های موارد هزینه کرد درآمدهای حاصل از انفال سرمایه گذاریهای زیر بنایی و سرمایه گذاری هایی است که موجب توسعه اقتصادی بین نسلی شده و منافع آن متوجه همه مردم می شود.
۲-۳-۷-۳- انفال و توسعه سرمایه های معنوی و انسانی
نظام اقتصادی اسلام از یک جامعیت ویژه ای در خصوص ابعاد مادی و معنوی اسلام برخوردار است و این ابعاد را از یکدیگر جدا نمی داند از این رو هدف از تشکیل حکومت در نظام اسلامی ایجاد بستر لازم برای رشد و تعالی ابعاد معنوی و مادی انسان است.
در دیدگاه اسلامی توسعه سرمایه انسانی با آنچه در دیدگاه غربی به صورت توجه صرف به مهارتها وجود دارد متفاوت است در اسلام آموزش برای مهارت و بالا بردن بهره وری نیروی انسانی در کنار آموزش برای دین داری و اخلاق و توجه به سرمایه معنوی مجموعا توسعه سرمایه انسانی را شکل می دهد.
اگر دین داری و اخلاق بر رفتارهای انسانی حاکم نباشد آموزش برای مهارت ممکن است بهره وری را افزایش دهد اما نه تنها هزینه های مادی همچون هزینه تخلفات هزینه های انتظامی و امنیتی « زندانها و دادگاه ها » و درگیریها در محیط کار و بازار به جامعه تحمیل می کند بلکه جامعه را از مسیر رشد و تعالی انسانی دور می کند.
حضرت امیر «ع» در عهد نامه خود به مالک اشترمی فرماید اما حق شما بر من این است که. .. به شما آموزش دهم تا جاهل نمانید و شما را تربیت کنم تا بیاموزید و بر طبق آن رفتار کنید.^[۱۹]
دولت اسلامی در جایگاه خلیفه خدا روی زمین نمی تواند در مقابل تحولات اخلاقی جامعه و میزان تقید آن را به انجام معروف ها و دوری از منکرات بی تفاوت باشد بلکه بر عهده دولت اسلامی است که از سلامت روحی مردم مراقبت کرده و به فکر توسعه معنویات آنان باشد.
و بر همین اساس است که تمام متفکران سیاسی و فقیهان مسلمانان بر انجام اقدامات عملی از سوی دولت برای عینیت بخشیدن به نظام اخلاقی اسلام و گسترش امور معنوی و بالا بردن احساس مسئولیت مردم تاکید ورزیدند.(موسویان ۱۳۸۲)
کوشش برای دستیابی به توسعه از راه سرمایه گذاری بر روی منابع انسانی با تاکید بر قابلیت ها و استعدادهای انسانی نه تنها قابل قبول بلکه یگانه راه شکل گیری فرایند توسعه بر مبنای عدالت اقتصادی است. (آقا نظری ۱۳۹۰).
بر این اساس حکومت اسلامی باید زمینه برای آموزش هدفمند انسانها را فراهم کرده تا از این طریق با بهره گرفتن از مهارتها و توانایی های کسب شده از طریق آموزش مسیر توسعه اقتصادی جامعه که وابسته به رشد تک تک افراد است فراهم گردد.
اما همان گونه که گفته شد در جامعه اسلامی بر خلاف بسیاری از جوامع دیگر که به انسان توجه دارد یک نگاه تک بعدی مادی و مهارتی نیست بلکه هم بعد مادی و هم بعد معنوی انسان به عنوان سرمایه جامعه اسلامی مورد توجه قرار می گیرد یعنی حکومت اسلامی در قبال هر دوی اینها مسئولیت دارد.
بر این اساس ضروری است دولت اسلامی توسعه سرمایه های اسلامی با دو هدف ارتقاء مهارت ها و استعدادهای انسانی و ارتقاء سرمایه معنویو دین داری در کنار یکدیگر را در اولیت برنامه ریزی و اجرای قرارداد بخشی از منابع انفال را در این امر هزینه نماید.
در مجموع می توان بیان داشت منابع درآمدی حکومت اسلامی به سمت توسعه سرمایه های معنوی و دینی انسان ها در کنار توجه به آموزش و کسب مهارت های گوناگون می تواند زمینه شکوفایی استعدادهای انسانی با جهت گیری تعالی معنوی و بهبود شاخص های رفاه اقتصادی را فراهم نماید.
۲-۳-۷-۴- انفال و کفالت های ضروری
برخی افراد و گروه های اجتماعی در جامعه وجود دارند که به عللی توانایی انجام کار و تامین نیازهای ضروری خود را ندارند که در این باره دولت اسلامی مسئولیت مستقیم و کفالت آنها را باید به عهده بگیرد.
تامین نیازهای این افراد از طریق منابع انفال و درآمدهای آن یکی دیگر از مصارف و مصالحی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.
ضعیفان و تهیدستان :امام علی «ع» در نامه ای که به قشم بن عباس عامل خود در مکه نوشته است «در مال خدا که نزد تو فراهم شده است بنگر و آنها را به عیالمندان و گرسنگانی که نزد تو هستند بده به خصوص آنان که سخت تهیدست و بینوایند.»
کسانی که از کار عاجزند بر عهده دولت اسلامی است تا مخارج کسانی را که قادر به کار کردن نیستند تامین نماید سیره حضرت امیر نیز این گونه بود وقتی حضرت بر مرد نابینایی می گذشت که از مردمان پول طلب می کرد امیرالمومنین فرمود این چیست؟آنگاه از کمک کردن به او باز ایستاده اید؟ از بیت المال به او خرجی بدهید.(حکیمی ۱۳۶۷)
پرداخت دین بدهکاران: پیامبر اسلام در حدیثی فرمودند هیچ بدهکاری نیست که همراه با بستانکار خود نزد والیی از والیان مسلمانان برود و تنگدستی خود را برای او به اثبات برساند مگر آنکه این تنگ دست از دین خود برائت حاصل کند و پرداخت دین وی بر عهده مسلمانان قرار گیرد که در تصرف دارد ادا کند.(نوری ۱۴۰۸) و در حدیث دیگری امام صادق «ع» می فرمایند امام دیون مؤمنان را جزو کایین های زنان می پردازد. (عاملی ۱۳۴۰)
کفالت یتیمان: تامین همه نیازهای زندگی یتیمان بر عهده دولت اسلامی است تا از اموال و منابعی که در دست دارد آنها را غنی کند.
در راه ماندگان :اسلام حتی تامین کسانی را که به طور اتفاقی نیازمند شده اند مانند در راه ماندگان مورد توجه قرار داده است و آشنایی هم برای دریافت وام و تامین مخارج سفر ندارند.(موسوی خمینی ۱۳۶۸)
۲-۴- غنیمت و فی
۲-۴-۱- غنیمت
به اموالی که پس از پیروزی در جنگ از دشمن به دست میآید، «غنیمت» گفته میشود.( زحیلی، ۱۴۰۱ ق/۱۹۸۱م : ۴۵۵) نخستین غنیمت در اسلام، در سال دوم هجری در سریه «عبدالله بن جحش» نصیب مسلمانان شد.( ابن‌سعد، ۱۴۰۵ق : ۱۰)
منابع غنیمت، عبارتاند از: سلاحهای گوناگون، دارایی‌ها، زمین‌های کشاورزی، خوراکیها و آشامیدنیها، چهارپایان (گوسفند، اسب و شتر) و اسیران جنگی که از نبرد با مشرکان و یهودیان به دست می‌آمد.^[۲۰]
جنگ بدر، نخستین نبرد بزرگ، میان مسلمانان و مشرکان بود. پس از پایان این جنگ، مسلمانان بر اساس معیارهای کسب غنیمت در جاهلیت، غنایم را از آنِ جنگجویان میپنداشتند؛ (مصطفی السقا و دیگران، بی تا: ۶۶۶) اما در اسلام، برخورداری عدهای اندک (جنگجویان) و محرومکردنِ بخش زیادی از جامعه، تجاوز به حقوق محرومان و بر هم زدن تعادل اجتماعی محسوب میشود؛ زیرا هدف جنگ در اسلام به‌ دست آوردن غنیمت نیست و مجاهدان نیز تنها نیروهای جامعه مدینه نیستند و پیروزی، حاصل تلاش گروهی مسلمانان به ‌شمار می‌آید.

ب)پیشنهادات کاربردی
۱- با توجه به تایید فرضیه اصلی پژوهش، می توان پیشنهاد داد که کار بر روی ایجاد نگرش واقع بینانه در مورد ازدواج از سنین پایین‌تر به عنوان مثال از دوره دبیرستان آغاز گردد. تا این که بتواند تاثیرگذاری بیشتری از خود نشان دهد.
۲- با توجه به افزایش آمار طلاق در کشور، می توان به توسعه ی آموزش های پیش از ازدواج پرداخت، و یکی از پارامتر های اساسی در این آموزش ها را به بهبود نگرش افراد از ازدواج اختصاص داد. این آموزش‌ها می تواند از طریق رسانه‌ها، مجلات، کارگاه‌های آموزشی در مراکز مشاوره و روان‌درمانی و غیره صورت پذیرد.
۳- با توجه به این که در دانشگاه‌ها درسی تحت عنوان دانش خانواده و جمعیت برای دانشجویان در کلیه رشته‌ها تدریس میگردد، لزوم افزوده شدن مسائلی در زمینه ازدواج از قبیل آموزش‌های پیش از ازدواج، ایجاد نگرش و انتظارات واقع‌بینانه به ازدواج، به افزایش شناخت دانشجویان در مورد جنبه های روان‌شناختی ازدواج کمک خواهد کرد.

۴- از نتایج پژوهش حاضر و پژوهش‌های مرتبط با آن می توان در برنامه ریزی سازمان‌های متولی امور جوانان استفاده شود.
منابع
آزاد فلاح؛پرویز.(۱۳۸۵). بررسی نقش مداخله ای اصلاح باورها در گرایش جوانان به ازدواج. خلاصه مقالات دومین کنگره سراسری آسیب شناسی خانواده در ایران. تهران.
آقاجان بگلو؛ سوسن، بذرافکن ؛ حمیرا، انعامی عراقی؛ شهره.(۱۳۹۲). بررسی رابطه کلاس های آموزش پیش از ازدواج و استحکام خانواده از دیدگاه زوجین در شهر بوشهر. فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی. ۷ (۲۰)، ۲۱۷-۲۴۰
افقری؛ فاطمه.(۱۳۹۱). تدوین و استاندارد سازی بسته آموزشی بومی مهارت های ارتباط زوجین با خانواده اصلی بر مبنای آسیب شناسی تعاملی در خانواده های شهر اصفهان. پایان نامه منتشر نشده ی کارشناسی ارشد رشته مشاوره خانواده، دانشگاه اصفهان.
امانی،احمد.بهزاد،داوود.(۱۳۹۱). بررسی انگیزه ی ازدواج در بین دختران و پسران نامزد.فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده. ۲(۳)،۳۵۸-۳۷۲٫
امیدوار، بنفشه.(۱۳۸۶).بررسی تاثیر آموزش پیش از ازدواج بر انتظارات و نگرش های زناشویی دانشجویان در آستانه ی ازدواج در شهر شیراز.پایان نامه منتشر نشده ی کارشناسی ارشد رشته مشاوره خانواده،دانشگاه اصفهان.
السون، دیوید اچ. دفرین، جان. السون، ایمی کی.(۱۳۸۸). مهارت های ازدواج و ارتباط زناشویی کارآمد ترجمه احمد رضا بحیرایی، نادر فتحی: انتشارات روانشناسی و هنر(تاریخ انتشار به زبان انگلیس،۱۹۹۹).
اولیاء؛ نرگس.(۱۳۸۵). بررسی تاثیر آموزش غنی سازی زندگی زناشویی بر افزایش رضایتمندی زوجین شهر اصفهان. پایان نامه منتشر نشده ی کارشناسی ارشد رشته مشاوره خانواده، دانشگاه اصفهان.
بهزاد، داوود ( ۱۳۸۹ ). برر سی نیازهای آموز شی پیش از ازدوا ج دانشجویان، پنجمین سمینار سراسری
بهداشت روانی دانشجویان. دفتر مرکزی مشاوره وزارت علوم با همکاری دانشگاه شاهد و علوم پزشکی ایران.
خالقی نژاد، خوشه. دقیق بین، الهه. مسلمی، لیلا.(۱۳۹۰). بررسی نیازهای آموزشی در کلاس های مشاوره قبل از ازدواج. فصلنامه سلامت خانواده.دوره۱(۱)،۳۶-۴۰٫
خمسه،اکرم.(۱۳۸۲).آموزش قبل از ازدواج . تهران: دانشگاه الزهرا.پژوهشکده زنان.
دهقانی،م.(۱۳۸۴). بررسی تاثیر آموزش فرهنگی پیش از ازدواج بر امادگی روانی-اجتماعی افراد در جهت کاهش نابهنجاریهای اجتماعی خانواده بوشهر: معاونت پژوهشی و آموزشی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ریو، جان.مارشال(۱۳۸۹) . انگیز ش و هیجان ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: نشر ویرایش(تاریخ انتشار به زبان انگلیسی،۲۰۰۵).
ساداتیان؛ اصغر، ماهیار؛ آذر (۱۳۹۱). آمادگی و شرایط لازم برای ازدواج. تهران: انتشارات ما و شما.
فاتحی زاده، مریم. بهجتی اردکانی، فاطمه، نصر اصفهانی، احمد رضا(۱۳۸۴). بررسی تاثیر عوامل خانوادگی در پایین بودن آمار طلاق در شهرهای یزد، اردکان و میبد. مطالعات تربیتی و روانشناسی.۶٫ ۱۳۶-۱۱۷٫
فرجاد، محمد حسین(۱۳۷۴). مشکلات و اختلالات رفتاری- روانی افسردگی، پرخاشگری، وسواس در خانواده.انتشارات بدر.
فقیر پور، مقصود (۱۳۸۴ ) . مشاوره قبل از ازدوا ج. گیلان: نشر رستگار .چاپ اول.
قربانی، صدیقه. خلج، محمد.(۱۳۹۰). بررسی تاثیر آموزش و مشاوره در ارتباط با مسائل زناشویی در نحوه نگرش به روابط جنسی در دختران بدو ازدواج در مرکز مشاوره ازدواج شهرستان قزوین. نشریه دانشگاه علوم پزشکی البرز ، ۱( ۱)، ۲۳٫
سلیمی، جمال.کریمی، محمد.(۱۳۹۰). تاثیر آموزش مفاهیم نظریه لازاروس بر تغییر نگرش نسبت به انتخاب همسر در بین دانشجویان دختر.فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده.سال ۱ (۴)،۵۳۳-۵۱۲٫
سهرابی،زینب. دیرکوند مقدم،اشرف. رضایی،راحله.(۱۳۹۱). بررسی تاثیر مشاوره قبل از ازدواج بر آگاهی زوجین مراجعه کننده به مرکز مشاوره قبل از ازدواج. فصلنامه تاریخ پزشکی ، سال ۴ ( ۱۳)،۵۱-۳۷٫
سودانی، منصور. نظری فر، محسن. مهرابی زاده هنرمند،مهناز(۱۳۹۰). اثر بخشی زوج درمانی رفتاری-ارتباطی برنشتاین بر تعارضات زناشویی. مجله روانشناسی بالینی.۲(۴).
شیرالی نیا، خدیجه .(۱۳۸۶). تاثیر آموزش مهارت های ارتباطی و احساس مثبت به همسر در زوجین شهر اهواز.پایان نامه کارشناسی ارشد منتشر نشده دانشگاه شهید چمران اهواز.
کریمی؛ یوسف.(۱۳۷۳). روان‌شناسی اجتماعی، تهران: نشر بعثت، چاپ اول.
کیخسروی، ادریس.(۱۳۹۱). مقایسه ی تاثیر آموزش غنی سازی زندگی زوجین براساس رویکرد تایم و السون بر رضایت و تعارض زناشویی در زوجین شهرستان بوکان، پایان نامه منتشر نشده ی کارشناسی ارشد رشته مشاوره خانواده، دانشگاه اصفهان.
مجدی،علی اکبر. رضایی،امید.(۱۳۹۰). سنجش نگرش دانشجویان پسر مجرد دانشگله فردوسی نسبت به ازدواج و عوامل موثر بر آن. فصلنامه جامعه شناسی مطالعات جوانان.سال ۲(۴)، ۱۸۳-۱۶۵٫
مظلومی،سعیده. دولتشاهی، بهروز. نظری، علی محمد.(۱۳۹۰). تأثیر برنامه غنی سازی ازدواج بر افزایش صمیمیت زوج های بدون مشکل. فصلنامه دنا. سال۳(۴)،۵۲-۶۲٫
منصورى نیا ،آذردخت. اعتمادی، عذرا. فاتحی زاده، مریم. حسن پور، افسانه.(۱۳۹۰). بررسی تاثیر آموزش پیش از ازدواج بر میزان رضایت زوجین شهر اصفهان. یافته های نو در روانشناسی.۶(۱۹)،۶۵-۷۸٫
مرادی ، محمد. ضیغمی ، رضا. محمدی ،سعید. ساریچلو، محمد علی.(۱۳۹۲). وضعیت روانی زوج های مراجعه کننده به کلاس های آموزشی پیش از ازدواج. مجله روان پرستاری.۱(۳).۲۶-۱۹٫
نجاتی،حسین.(۱۳۷۹). روانشناسی زناشویی. تهران: انتشارات بیکران.چاپ چهارم.
نجار پوریان؛ سمانه، بهرامی؛ فاطمه، اعتمادی؛عذرا .(۱۳۸۷). تاثیر آموزش تعهد پیش از ازدواج بر بهبود ویژگی های تعهد در دختران دانشجوی دانشگاه آزاد واحد فسا. فصلنامه خانواده پژوهی. سال چهارم، شماره۱۳، ۷۷-۸۶٫
نظری، علی محمد. طاهری راد،محسن. اسدی، مسعود.(۱۳۹۱). تأثیر برنامه غنی سازی ارتباط بر سازگاری زناشویی زوج ها.فصلنامه مشاوره و روان درمانی خانواده.سال۳(۴).۵۲۸-۵۴۲٫
نظری، علی محمد. ( ۱۳۸۶ ). مبانی زوج درمانی و خانواده درمان.ی تهران: نشر علم.
نوابی نژاد، شکوه.(۱۳۸۰). مشاوره ازدواج و خانواده درمانی.تهران: انتشارات انجمن اولیا و مربیان.
نیلفروشان،پریسا. نویدیان، علی. عابدی، احمد.(۱۳۹۲).بررسی ویژگی های روان سنجی مقیاس نگرش به ازدواج. مجله روان پرستاری.دوره ۱(۱)، ۴۷-۳۵٫
هزاوه ای، محمد مهدی. شیراحمدی، سمانه. روشنایی ،قدرت الله. کاظم زاده، محمد. مجذوبی، محمد مهدی.(۱۳۹۲). بررسی اثربخشی برنامه آموزشی مراکز مشاوره قبل از ازدواج استان همدان برمبنای تئوری عمل منطقی. مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا.۳(۳)،۲۴۱٫
هویلی پور؛ سارا،شفیع آبادی؛ عبداله، سودانی؛ منصور(۱۳۹۱). اثربخشی آموزش پیش از ازدواج بر انتظارات و نگرش های فرزندان دختر در آستانه ازدواج کارکنان شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب. مجله یافته های نو در روان شناسی .۷(۲۳)،۸۱-۹۳٫
Batt,V. (2005). Perspective on Provision of counselling for woman inirland. 1-13.
Berger R, Hanna M. Preventive approaches in couples therapy.9thed.Boston: Brunne maze;1991;80-83.
Bradbury,T.N.(2008).Marital satisfaction across the transition of parenthood, Journal of family psychology,22(1),41-50.
Heater,l(2006).Attitude adjustment.http://marriage.families.com/blog/attiud Halford,W. K., Lizzo, A. Wilson, K. L., Occhipinti, S. (2005). Couple Relationship Selfe-Regulation and satisfaction in the First 4 Years of Marriage.Paper in preparation
Harris ,K.I.M.,& lee,H(2007). The development of marriage expectation, attitudes, desire form adolescence into young adulthood, The University of North Carolina at chapel Hill.

در زمینه هویت ملی در کتاب های درسی پژوهش های زیادی انجام گرفته است.
پژوهشی با عنوان هویت ملی در کتاب های درسی آموزش وپرورش دوره متوسطه؛ هدف این پژوهش بررسی جایگاه هویت ملی وحوزه تمدنی ایران در برخی از کتاب های درسی رشته های علوم انسانی، تجربی وریاضی در مقطع متوسطه. این پژوهش با تحلیل وبررسی شانزده جلد از کتاب های درسی تاریخ،جامعه شناسی، زبان وادبیات فارسی کلیه رشته ها در مقطع متوسطه عناصرومصادیق هویت ملی شامل چهار عنصر اصلی فرهنگ، دین ومذهب، تاریخ وقلمرو سیاسی- جغرافیایی است.یافته های این پزوهش نشان می دهد که مولفان کتاب های درسی وبرنامه ریزان آموزش وپرورش در انعکاس مفاهیم ومصادیق هویت ساز وبحث نظری هویت در کتاب های یاد شده عملکرد مناسبی داشته اند اما در حوزه تمدن ایرانی عملکرد آنها نسبتا ضعیف است روش تحقیق که در این پژوهش به کار گرفته شده ،تحلیل محتوا مبتنی بر ارائه آمار وارقام است (فتحی،۸۵).
در تحقیقی دیگر با عنوان نقش فعالیت های فرهنگی مدارس در شکل دهی به هویت ملی دانش آموزان به این نتایج دست یافت .۱- توجه به ارزش های ملی ومذهبی، بالاترین فراوانی را در آثار دانش آموزی وبازدید ها به خود اختصاص داده است .۲- هنجارهای مذهبی مانند اعیاد اسلامی وملی مانند جشن پیروزی انقلاب اسلامی مورد توجه مربیان بوده است اما در مورد هنجارهای ملی مانند عید نوروز، رسم شب یلدا ودیگر هنجارهای مرسوم فعالیت خاصی انجام نشده است.۴- توجه به نمادهای ملی در آثار دانش آموزان مشاهده نشده است ۵- جغرافیای ایران در ردیف یکی از مقوله های هویت بخش ایرانیان ،توجه مربیان را کمتر به خود معطوف کرده است .۶- توجه به میراث فرهنگی در مدارس بیشتر در قالب بازدید ها تجلی یافته اما در دیگر فعالیت های پرورشی مدارس هنوز جایگاه خود را نیافته است(ملا صادقی،۱۳۷۸).
پژوهش دیگر جایگاه هویت ملی در کتب درسی آموزش وپرورش (کتاب تاریخ دوره دبیرستان) هدف از این پژوهش این است که کتابهای تاریخ دبیرستان تا چه حد محتوای لازم را برای شناساندن وتقویت هویت ملی ایرانیان را دارد. روش تحقیق به کار گرفته شده، توصیفی، ابزارگرداوری اطلاعات،کتابخانه ای وشیوه آزمون فرضیه از نوع کیفی است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که گرایش به تقویت هویت ملی در کتب تاریخ دبیرستان ضعیف وخنثی است (لطفی،۱۳۸۷).

پژوهش دیگری تحت عنوان جایگاه نمادهای هویت ملی در کتاب های درسی ادبیات فارسی وتاریخ دوره متوسطه(رشته علوم انسانی) که با هدف بررسی نماد های هویت ملی انجام شده، نتایجی که بدست آمده نشان می دهد که آموزش هویت ملی در کتاب های درسی مورد نظر گذرا وناقص بوده ودر میان دروس، صفحات وتصاویر این کتاب ها به نمادهای هویت ملی توجه متعادلی نشده است (صادق زاده ومنادی،۱۳۸۵).
پژوهش دیگربا عنوان بررسی میزان توجه به مولفه های هویت ملی در کتاب های درسی دوره آموزش ابتدایی. نتیجه نشان می دهد در کتاب های دوره ابتدایی به نمادهای ملی توجهی نشده است وکتاب های درسی دوره ابتدایی نمی توانند نقش چندان موثری در شکل گیری وتحکیم مولفه های اسطوره ای ونمادین هویت ملی، که یکی از ابعاد مهم شخصیت ورشد همه جانبه فردی واجتماعی دانش آموزان است،داشته باشند(صالحی وشکیباییان،۱۳۸۶).
پژوهش دیگردر این زمینه تحت عنوان بررسی میزان برخورداری کتب فارسی، تاریخ وتعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی از مولفه های هویت ملی.مساله کلی پژوهش عبارت است از چگونگی پرداختن کتب تعلیمات اجتماعی،تاریخ وفارسی دوره راهنمایی به مقوله هویت ملی ونیز شناسایی کاستی ها وآسیب پذیری های هر کدام از آنها در متون درسی برای انجام پژوهش از روش تحلیل محتوا استفاده شده است.
دراین پژوهش، یازده مقوله شناسایی شدند.که عبارت اند از بعد دینی، بعد سیاسی، ارزش های ملی،هنجارهای ملی، میراث فرهنگی، اسطوره های ملی، نمادهای ملی، ویژگی های جغرافیایی، خرده فرهنگ های قومی، افتخارات ملی و تعاملات بین المللی
در مجموع، یافته های به دست آمده از پژوهش حاضر دلالت بر آن دارد که در کتب نام برده، به برخی از مولفه های مربوط به پدیده هویت ملی در حد نسبتا مناسبی پرداخته شده است. که این مولفه ها عبارت اند از: بعد دینی و بعد سیاسی. این در حالی است که برخی دیگر از ابعاد هویت ملی شدیدا مورد غفلت قرار گرفته اند. ابعاد مذکور به ترتیب عبارت اند از: هنجارهای ملی، اسطوره های ملی، خرده فرهنگ های قومی، نمادهای ملی و تعاملات بین المللی (شمشیری ونوشادی،۱۳۸۷).
پژوهش دیگر با عنوان تبلور هویت ملی در کتب درسی بررسی محتوایی کتاب فارسی دوره ابتدایی این پژوهش با بهره گرفتن از روش تحلیل محتوا، میزان فراوانی واژه ها، تصاویر، شعرها، داستان ها و نثرهای کتاب فارسی پنج سال دوره ابتدایی را بررسی کرده، میزان ارتباط آنها را با مولفه های بیانگرِ هویت ملی ایرانیان از بعد ایرانی بودن مورد سنجش و مقایسه قرار داده. نتایج نشان داد که میزان توجه به مقوله های هویت ملی مورد بحث در کتاب های بررسی شده، در حدود ۷% کل محتوای کتاب ها بوده است که بخش ناچیزی را تشکیل می دهد. بر اساس نتایج به دست آمده، پیشنهادهایی در جهت تقویت باورهای ملی از طریق کتاب های درسی ارائه ش (منصوری وفریدونی،۱۳۸۸ ). . پژوهشی دیگری که تحت عنوان تحول هویت ملی دانش آموزان دختر دوره های تحصیلی ابتدایی،راهنمایی ومتوسطه شهر تهران.هدف این پژوهش بررسی وجود یا عدم وجود احساس تعلق به هویت ملی در دانش آموزان دختر دوره های مختلف تحصیلی شهر تهران است.روش تحقیق از نوع پس رویدادی بوده وبا استفاده از پرسشنامه،نظرات آزمودنی های پژوهش که ۲۴۰ نفراز دانش آموزان دختر سه دوره تحصیلی می باشند،جمع آوری شده واز طریق روش های آماری مجذور کای کروسکال وویلکاکسون مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایجی که بدست آمده وجود احساس تعلق به هویت ملی در دوره های تحصیلی ابتدایی،راهنمایی ،متوسطه تایید نگردیده. رابطه معناداری بین دوره های تحصیلی وتعلق به هویت ملی مشاهده نگردیده ومتعاقبا تاثیر نظام آموزشی بر شکل دهی هویت ملی مورد تایید قرار نگرفته. نتیجه تحقیق نشان داده است که حس تعلق وعدم وجود حس تعلق به هویت ملی از ابتدایی به راهنمایی از راهنمایی به متوسطه مبیاشد (طالبی،۱۳۷۸).
پژوش دیگر با عنوان تحلیل محتوای کتاب های درسی مقاطع ابتدایی، راهنمایی وسال اول آموزش عمومی متوسطه از منظر ارزشهای دینی ملی ودفاع مقدس در این پژوهش ۸۰ عنوان از کتاب ها شامل ۳۱ کتاب ابتدایی ۳۷ کتاب راهنمایی و۱۲ کتاب پایه اول متوسطه بررسی شده اند بر اساس نتایج این پژوهش در میان ارزش های ارائه شده در کتاب های درسی بررسی شده ۶۸آ۸۶ درصد ارزش ها، شامل ارزش های دینی ۰۷آ۱۱درصد ارزش های ملی و۲۵آ۲ درصد ارزش های دفاع مقدس را شامل می شود(ثباتی،۱۳۸۳).
در پژوهش هایی که پیرامون این مساله صورت گرفته تحت عنوان بررسی چگونگی نگرش دانش آموزان دبیرستانی وپیش دانشگاهی ایران به جهانی شدن وتاثیر آن بر ارزشها وهویت دینی وملی آنان در این تحقیق که از نوع پیمایشی وتحلیلهای همبستگی وعلی- مقایسه ای است، با بررسی یک نمونه ۴۲۹۲ نفری از دانش آموزان پسر ودختر دبیرستانی وپیش دانشگاهی در شش استان مرکز ،شمال ،جنوب، شرق وغرب کشور، پنج هدف اساسی را در مورد سه نوع نگرش منفعل ،مخالف وفعال به دید جهانی شدن در میان دانش آموزان نوجوان وتاثیر هر نگرش را بر هویت دینی وملی آنان با طرح پنج سوال اصلی وشش سوال فرعی. یافته های پژوهشی نشان می دهد ک چگونگی نگرش نوجوانان دانش آموز به پدیده جهانی شدن وجهانی سازی بر نظام ارزشی وهویت دینی وملی آنان تاثیر می گذارد واگر بتوانیم نگرش فعال ومنطقی به مسائل جهانی را در آنان تقویت کنیم، روحیه دینداری وایران دوستی وارزشهای متعالی نیز در آنان تقویت خواهد شد. در عین حال نگرش به پدید جهانی شدن وهویت دینی وملی ونظام ارزشی دانش آموزان دبیرستانی وپیش دانشگاهی دارای تاثیر وتاثر متقابل با یکدیگر است وتقویت هر یک ازدو سوی این معادله باعث تقویت طرف دیگر خواد شد(لطف آبادی،۸۳).
پژوهشی که پیرامون این مساله با هدف بررسی تاثیر فناوری نوین ارتباطی اینترنت(چت) بر هویت دانش آموزان دختر دوره متوسط شهر تهران است.جامعه مورد مطالعه شامل کلیه دانش آموزان دختر متوسطه شهر تهران در سال تحصیلی ۸۷-۸۸ است که بر اساس آمار موجود قریب به ۱۰۵۱۳۲ نفر هستند .جهت جمع آوری دادها از روش نمونه گیری چند مرحله ای استفاد شده به علت شیوع کمتر وابستگی به اینترنت وچت وآزمون ها بر روی ۸۰۰ نفر دانش آموز دختر دوره متوسطه شر تهران انجام شده؛ واز بین افراد وابسته وغیر وابسته ۲۰۰ نفر وابسته به چت و۲۰۰ نفر غیر وابسته به چت به صورت تصادفی انتخاب شدند.با بهره گرفتن از پرسشنامه ای هنجاریابی شده اعتیاد به اینترنت یانگ که دارای ۸ سوال دو گزینه ای (بله ، خیر) است وپرسشنامه هویت که دارای ۳۷ سوال پنج گزینه ای ،دارای ۷ مولفه اجتماعی،تاریخی، جغرافیایی سیاسی ، دینی، فرهنگی وزبانی است، اطلاعات وداده ها جمع آوری شده ونتایج بدست آمد ه با بهره گرفتن از آمارتوصیفی (فراوانی،درصد ومیانگین) وآماراستنباطی نظیرتحلیل آمارتی مستقل وهمچنین آزمون رتبه ای فرید من مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته نتایج نشان داده که : - میزان هویت اجتماعی، جغرافیایی، زبانی وفرهنگی در بین دانش آموزا وابسته به چت در مقایسه با دانش آموزان غیر وابسته به چت کمتر است.
- میزان هویت دینی در بین دانش آموزان غیروابسته به چت در مقایسه با دانش آموزان وابسته به چت بیشتر است ولی این تفاوت از نظر آماری معنا دار نمی باشد.
- میزان هویت تاریخی ومیزان هویت سیاسی در بین دانش آموزان وابسته به چت در مقایسه با دانش آموزان غیر وابسته به چت تقریبا یکسان ونزدیک به همدیگر است.
- در مجموع بین دانش آموزان بالاترین رتبه به هویت تاریخی اختصاص دارد وپایین ترین رتبه به هویت زبانی اختصاص یافته است واز این لحاظ بین دوگروه از دانش آموزان (وابسته وغیر وابسته به چت) تفاوتی وجود ندارد.
پژوهش دیگر در این زمینه باهدف بررسی هویت ملی ودینی جوانان وتاثیر آن بر مشارکت سیاسی – اجتماعی .رویکرد جامعه شناختی این تحقیق ،دیدگاه کنش متقابل نمادین ونظرات جدید اجتماعی هویت بوده است وروش اصلی آن پیمایش با بهره گرفتن از تکنیک پرسشنامه می باشد.داه های این پیمایش از شش دانشکده، دانشگاه شیراز جمع آوری شده است، نمونه تحقیق شامل ۳۶۳ نف، دانشجویان کارشناسی سنین ۱۸تا ۲۵ سال است که از این تعداد ۱۸۹ نفر زن و۱۷۴ نفر مرد می باشد. پردازشها وآزمون های آماری این تحقیق مبین این واقعیت است که برای بالا بردن میزان مشارکت سیاسی – اجتماعی جوانان باید هویت ملی – دینی جوانان تقویت شود ونیز چنین ملاحظه گردیده که جوانانی که از پایگاه اقتصادی اجتماعی بالاتی برخوردار بودند میزان مشارکت سیاسی – اجتماعی آنها ضعیف بود(مرودشتی،۸۲).
پژوهشی پیرامون این موضوع با عنوان تطبیق هویت ملی ودینی دانش آموزان وعوامل تاثیر گذار برآن. هدف این پژوهش چگونگی ورابطه بین هویت دینی وملی وعوامل تاثیر گذار برآنها(مطالعه موردی دانش آموزان ناحیه ۴ تبریز) این پژوهش به صوت پیمایشی در بین ۳۵۰ نفر از دانش آموزان دبیرستان های دولتی وغیرانتفاعی ناحیه ۴ تبریز مورد مطالعه قرا رگرفته است. در این پژوهش جهت اندازه گیری هویت ملی، دینی، ارزشهای فرهنگی، وارزشهای دینی سوالاتی طراحی شده است. سپس به وسیله تحلیل عاملی اکتشافی ابعاد نهایی هرکدام از متغیرها آشکار گشته وهر کدام از آنها مورد سنجش ومطالعه قرار گرفته است. نتایج بدست آمده به این شرح بوده است میانگین بعد اعتقادی ورفتاری دین برای دانش آموزان د رحد بالایی بوده است. ولی میانگین بعد شناختی در حد متوسط بوده است، لذا پاسخ گویان در بعد اعتقادات دینی وهم عمل به آنها،در حد مطلوبی هستند. همچنین نتایج به دست آمده نشان می دهد که هویت ملی در بین دانش آموزان قوی ارزیابی شده است.ولی آماره های توصیفی مربوط به ارزشهای فرهنگی در بین دانش آموزان در حد پایین بوده است(علیزاده اقدم،۸۵)
در مورد تحلیل محتوای کتاب های درسی در زمینه های مختف پژوهش های زیادی انجام گرفته به عنوان نمونه پژوهشی که تحت عنوان تحلیل محتوای کتاب های دینی سوم راهنمایی ودبیرستان از منظر پاسخ به نیازهای عاطفی- روانی واجتماعی دانش آموزان.بر این اساس در این پژوهش تحلیل محتوای کتاب های دینی سوم راهنمایی و دبیرستان، با عنایت به مولفه های پاسخ به نیاز های اجتماعی ونیازهای عاطفی- روانی دانش آموزان مورد توجه قرار می گیرد. وپس از تهیه مقوله های لازم برای تحلیل محتوای کتابهای مذکور در دو بعد پاسخ به نیازهای عاطفی- روانی جوانان، انجام گرفته ودر نهایت، پس از تحلیل های آماری لازم، روشن شداین کتاب ها نسبت به مقوله های تعیین شده،کم توجه بوده اند ( منادی، ۱۳۸۵).
خارج از کشور :
در مورد پژوهش های خارج از کشور با موضوع هویت ملی در کتاب های درسی،.پژوهش ^[۱۹]بینگ جین(۲۰۰۲) در کشور کره انجام شده است. با عنوان رابطه میان آموزش وهویت ملی. هدف این پژوهش بررسی رابطه بین آموزش وهویت ملی در کشور کره .دراین پژوهش آمده است کشورهای مختلف دنیا از جمله کره، مایلند از طریق آموزش اجباری زمینه را برای مردم مهیا سازند تا آنان مانند خودشان زندگی کنند. هدف از این آموزش یکدست کردن مردم وایجاد هویت ملی است. ^[۲۰]کیم(۲۰۰۴) در مقاله خود در مورد هویت ملی به برنامه دری کره که در مدت نیم قرن تکمیل شده است پرداخته است. به گفته او مفهوم هویت ملی در برنامه درسی کره از سال ۱۹۹۵ که برای اولین بار ارائه تا کنون هفت بار مورد تجدید نظر واصلاح قرار گرفته است.تا جایی که محقق اذعان دارد که این تجدید نظر هر بار با تغییرات بزرگی همراه بوده است وی با مروری بر برنامه های درسی اصلاح شده نشان می دهد که تغییرات در هر مرحله دیدگاه های بیار متفاوتی را نبت به دوره قبل نشان می دهد. در واقع پژوهشگر نشان می دهد که هویت ملی یال وهمواره قابل تغییر می باشد .
^[۲۱]تامرا جی. جکسون (۲۰۰۶) در پژوهشی به بررسی تاثیر برنامه درسی تاریخ برهویت ملی دانش آموزان آمریکایی مهاجر می پردازد، او معتقد است که یادگیری های دوران کودکی بر هویت یابی بلوغ بیشترین تاثیر را دارد، او در این پژوهش که از طریق مصاحبه های نیمه اختاری وگزارش های شفاهی وکتبی که با معلمین ودانش آموزان انجام داده ات به این نتیجه رسیده که آنها تمایل دارند روش های اجرای همزمان وقایع تاریخی را از طریق مصاحبه های گروهبندی دانش اموزان وبحث پیرامون این وقایع را که او پیشنهاد می کند در کلاس درس انجام دهند.به نظر جکسون برنامه درسی تاریخ واین شیوه تدریس می تواند فرصتی باشد برای این که بچه ها هویت ملی خود را درک کرده وخودشان در فرایند هویت سازی شرکت کنند وتعلق به هویت ملی را در خود تجربه واحساس کنند.
در مورد موضوع هویت دینی، پژوهشی که توسط^[۲۲] فرانسیس تیلر (۲۰۰۹) انجام داده با عنوان:ارتباط بین آموزش مذهبی وتعصب مذهبی بر روی پیشرفت هویت دینی در مدارس متوسطه Dutch chiristrain
این پژوهش تاثیرات آموزش دینی را در مدارس بر پیشرفت هویت دینی نشان می دهد تمرکز آن نوجوانان وجوانان هستند. هدف آن تعصب مذهبی وپیدا کردن شاخصه های پیشرفت هویت دینی در جوانان ونوجوانان ارتباط بین متغیر وابسته وشاخصه های هویت دینی نشان می دهد عامل تاثیرات هویت دینی بر دانش آموزان زیاد است، نتیجه پژوهش نشان می دهد ارتباط مستقیم زیادی بین آموزش مذهبی وتعصب مذهبی بر پیشرفت هویت دینی دانش آموزان وجود دارد.
فصل سوم
روش شناسی
پژوهش
مقدمه:
در این فصل به تشریح مسائلی چون جامعهی آماری تحقیق، نمونهی آماری، نحوه ی تعیین ابزار اندازه گیری پژوهش وروش انجام پژوهش وهمچنین به روش های آماری و نحوه تجزیه تحلیل داده ها وروایی تحلیل محتوا پرداخته میشود.
روش انجام پژوهش:
روش به کار گرفته شده در این پژوهش تحلیل محتوا از تکنیک تجزیه وتحلیل کمی کتاب درسی که توسط ویلیام رومی مطرح شده، به کار گرفته می شوددر این پژوهش با بهره گرفتن از تکنیک ویلیام رومی واحد تحلیل که جمله است در داخل مقوله های معینی کد گذاری می شوند. تحلیل محتوا نمونه ای از تحقیق توصیفی است.تحقیق توصیفی،مجموعه روش هایی را شامل می شود که هدف آنها توصیف کردن شرایط با پدیده های مورد بررسی است.اجرای تحقیق توصیفی می تواند تنها برای شناخت بیشتر شرایط موجود با یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد.(سرمد وهمکاران،۱۳۷۶).
این روش با شیوه ای نظامدار، عینی وکمی به اندازه گیری متغیرها می پردازد. ودر صدد مطالعه وتجزیه وتحلیل ارتباطها بر می آید…(کرلینجر۱۹۸۶).
در این روش، پیام ها یا اطلاعات به صورت منظم وبه نحوی طبقه بندی می شوند که پژوهشگر بتواند آنها را به صورت کمی تجزیه تحلیل کند.
در پژوهش حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه ای مولفه های هویت ملی ودینی را مشخص ومبتنی بر آن مقوله ها را تهیه می کنیم در این پژوهش واحد تحلیل ما که جمله ومضون می باشد وبا توجه به آن جدول راتدوین می کنیم .در تعدادی مقوله ها که تعیین کرده ایم.کمیت جمله ها یا پاراگراف ها ومانند آنها بر حسب این مقوله ها یا شاخص ها مشخص می شود وبعدفراوانی ودرصد فراوانی را مشخص کرده وسپس نتیجه تحلیل را معین می کنیم،
در تحلیل محتوای کتاب های مورد نظر، پاورقی ها،آیاتی که برای ترجمه وقرائت درج شده اند، شعرهایی که مستقل از مباحث درسی و بدون مقدمه در کتاب مطرح شده بودندوهمچنین صفحاتی که برای مطالعه بود مورد تحلیل قرار نگرفتند.
بدین ترتیب آگاهانه کاری انجام می شود که با فعالیت های مشاهده ای تفاوت اساسی ندارد ومتغیرها ، مشاهده واندازه گیری می شودند.
بااین روش ما با ارزش بخشیدن به قسمت های ذهنی تحلیل که قابل اندازه گیری نیستند، داده ها را تفسیر میکنیم.روش تحلیل محتوا در بسیاری از زمینه ها ی تحقیقاتی،روشی ارزشمند شناخته شده است.این روش قابلیت بسیاری برای جمع آوری وطبقه بندی مطالعات عینی دارد: فکر بنیادی تحلیل محتوا عبارت است از قرار دادن اجزای یک متن،کلمه ها،جمله ها پاراگراف ها ومانند آن بر حسب واحد هایی که انتخاب می کنیم.(هولستی،۱۳۸۱)
جامعهی آماری پژوهش
جامعه یا گروه کلی، به مجموعهای از عناصر گفته میشود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشد، عنصر، شیء یا فردی که عمل اندازه گیری در مورد آن انجام میشود. در حقیقت جامعه شامل همهی عناصری است که موضوع یک پژوهش معین در آن مصداق پیدا میکند و محقق مایل است دربارهی آن استنباط کند و یافته های پژوهش را به آن تعمیم دهد. لازمهی نمونهگیری دقیق تعریف روشن جامعهی مورد نظر است(خورشیدی و قریشی، ۱۳۸۱، ص۱۳۳).
جامعه آماری پژوهش کتاب های دوره متوسطه (پایه سوم) رشته علوم انسانی شامل دوازده جلد کتاب درسی
نمونه و روش نمونهگیری:
نمونه عبارت است از مجموعهای از نشانه ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعهای بزرگتر انتخاب میشود به گونهای که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگیهای آن قسمت، گروه یا جامعهی بزرگتر باشد (نادری و سیف نراقی، ۱۳۸۷)
با توجه به تعداد کتاب ها سه جلد از کتاب های درسی ( ادبیات فاسی ۳ ، دین وزندگی ۳، وجامعه شناسی ۲) به صورت نمونه انتخاب شده است.ضمنا نمونه واقعی در این پژهش جمله می باشد.
روش مورد استفاده نمونه گیری هدفمند است. در نمونه گیری هدفمند، پژوهشگر مواردی را انتخاب می کند که با توجه به هدف تحقیق اطلاعات جدیدی داشته باشد(گال،بورگ وگال،۱۳۸۲)
روش وابزار جمعآوری اطلاعات پژوهش:
ابزارهای اندازه گیری در این پژوهش یکی کتاب های درسی می باشد که شامل کتابهای ادبیات فارسی، جامعه شناسی ودینی دیگری جدول ها برای بیان فراوانی ودرصد فراوانی مولفه های هویت ملی ودینی. مورد استفاده ما در این پژوهش جدول است و شیوه جمع آوری به صورت سرشماری است.در این تحقیق مولفه های هویت ملی ودینی استخراج وشاخص های هر یک از مولفه ها به صورت نمودار وجدول نمایش داده می شودو فراوانی های هرکدام تعیین شده وپس از آن داده های جداول ونمودار ها تحلیل می شوند.
آنچه باید در تحلیل محتوای کتاب های درسی انجام پذیرد، ابتدا تهیه مقوله های مورد نظر وسپس تهیه شاخص های لازم برای تبدیل آن مقوله ها به مفاهیم علمی،قابل مشاهده ومحاسبه،پس از این مراحل کمی کردن داده ها مورد توجه قرار می گیرد.واحد های موضوعی مورد نظر در این تحقیق کتاب های درسی واحد های متنی که برای تحلیل محتوا انتخاب شدند عناصر هویت ملی ودینی که تا چه اندازه در کتاب ها ی مورد نظر مطرح شده اند.
روش اندازه گیری در سنجش مورد نظر اسمی است که از میان سه روش موجود اندازه گیری در تحلیل محتوا برای نمره گذاری کتاب های درسی انتخاب شده است. وبه این ترتیب پس از قرار دادن هرجمله در طبقه مناسب خود فراوانی طبقات گوناگون شمرده می شود.پس از انتخاب واحد متنی در تحلیل محتوای کتاب ها،جمله ها یا مفاهیم شاخص هایی که در واحد های مشخص شده،مورد تفحص قرار گرفته اند،شمارش می شود بعد از تحلیل کمی لازم در باره کتاب های درسی مورد نظر،تحلیل کیفی در مورد آنها انجام می گیرد.
روش تجزیه وتحلیل داده ها:
داده های به دست آمده از تحلیل محتوای کتابهای ادبیات فارسی۳، دین وزندگی ۳ ،و جامعه شناسی ۲، سوم دبیرستان مقطع متوسطه با بهره گرفتن از آمارهای توصیفی انجام شد .
در روش تجزیه وتحلیل محتوا، پس از آنکه از متن مورد مطالعه تفسیری کلی ارائه دادیم آن را با پرسشها ارتباط می دهیم.سپس مولفه های مورد نظر از متن استخراج می شود وبرای هر مولفه جدول فراوانی مشخص می شود.ودر آخر جدول کل فراوانی ودرصد مولفه های مربوط در کتاب های درسی مورد مطالعه تهیه می شود.
مولفه های هویت ملی ودینی که در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته اند. هویت ملی : تاریخ ، فرهنگ، جغرافیایی وسیاسی؛ هویت دینی : بعد نظری( ارزشها ونگرشها) ، بعد عملی( رفتارها وپیامدهای تعهد رفتاری ) وپس از آن شاخص های مربوط به این مولفه ها تاریخ (اقوام ، مشاهیر، مسائل تاریخی، تاریخ وتمدن) فرهنگ (لباس وپوشش ،ادبیات، اعیاد، آداب ورسوم وسنت ها، اخلاق ورفتار، هنر ومعماری، ضرب المثل ها، اساطیر)
جغرافیایی وسیاسی(دفاع،جنگ، پرچم، انتخابات، ولایت فقیه ،نظام سیاسی ایران، شعارهای انقلاب ، قانون اساسی، شهادت وایثار،ملت، جغرافیا، وطن) بعد نظری ارزشها ونگرشها شامل شاخص (اعتقادات دینی، ارزشهای دینی، آگاهی دینی، استدلال) در بعد عملی شامل رفتارها وپیامدهای تعهد رفتاری(عمل به مناسک ودستوات مذهبی، دفاع از حریم مذهب،حضور در فعالیت های مذهبی،توجه به پیامدهای اجتماعی مذهب ) استخراج شده وبرای هرکدام از آنها جدول فراوانی ودرصد مشخص می شود .روایی تحلیل در این پژوهش این است که چون ما متن استاندارد در اختیار داشتیم وهیچ دخل وتصرفی در متن نداشتیم.

هوانگ و چی

تاثیر بازاریابی درونی بر رضایت کارکنان و عملکرد سازمانی

بازاریابی درونی اثر مثبت معنی داری بر رضایت و عملکرد دارد.

کلر، لینچ، الینگر، اوزمنت، کالانتون

تاثیر بازاریابی درونی بر رضایت کارکنان و مشتری مداری

بازاریابی درونی اثر مثبت معنی داری بر رضایت و مشتری مداری دارد.

رفیق، احمد و ساد

تاثیر بازاریابی درونی بر عملکرد

شایستگی های سازمانی یک عامل میانجی میان بازاریابی درونی و عملکرد می باشد.

نویسندگان معتقدند وجود بازاریابی درونی در کنار رفتار شهروندی سازمانی به طور همزمان می تواند تاثیر چشمگیرتری بر کیفیت خدمات داشته باشد. در نتیجه، نویسندگان در این تحقیق تاثیر همزمان بازاریابی درونی و رفتار شهروندی سازمانی بر کیفیت خدمات را مورد بررسی قرار دادند. شایان ذکر است که در ایران بازاریابی درونی کمتر مورد توجه قرار گرفته است و تقریباً هیچ پژوهشی در این زمینه انجام نشده است.
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱-مقدمه:
تحقیق از نظر لغوی، یعنی رسیدگی کردن و به کنه مطلبی پی بردن. تحقیق از نظر روش شناسی در نزد پژوهشگران مختلف دارای تعاریف متفاوت است و هر پژوهشگری با عنایت به بضاعت علمی خود بر فرایندی از پژوهش تاکید می ورزد. (دلاور، ۱۳۸۷، ۲۹)
واژه تحقیق از زبان عربی گرفته شده است. در لغت به معنای درس کردن، رسیدن، رسیدگی، بررسی، مطالعه حقیقت و واقعیت است. تحقیق از نظر روش شناسی عبارت است از کاربرد روش های علمی در حل یک مسئله یا پاسخگویی به یک سوال. (همان منبع، ۳۰)
در این فصل با در نظر گرفتن هدف تحقیق، روش تحقیق مشخص شده، و با توجه به جامعه آماری حجم نمونه مشخص و درباره روایی و پایایی پرسشنامه که جهت جمع آوری اطلاعات استفاده شده است، پرداخته تا بتوان روابط بین متغیرهای تحقیق را از دیدگاه جامعه آماری مورد مطالعه کشف و شناسایی کرد.
۳-۲- روش تحقیق
اکثر مطالعات تحقیقی یک روش یا راهبرد را نشان می دهد که به سادگی قابل تشخیص است و شامل رویه های مشترک خاصی مانند بیان مساله، جمع آوری اطلاعات و نتیجه گیری اند. جزییات این رویه های خاص تا حدود زیادی با روش تحقیق معین می شوند. (خاکی، ۱۳۸۲، ۱۰۲)
در پژوهش حاضر روش تحقیق، توصیفی است و از آن جهت که به بررسی رابطه بین متغیرها می پردازد از نوع همبستگی می باشد. در تحقیق همبستگی هدف اصلی آن است که مشخص شود که آیا رابطه ای بین دو یا چند متغیر کمی (قابل سنجش وجود دارد اگر این رابطه وجود دارد، حد و اندازه آن چقدر است؟ هدف از مطالعه همبستگی ممکن است برقراری یک رابطه یا نبود آن و به کارگیری روابط در انجام بین بینی ها باشد. مطالعات همبستگی، تعداد از متغیرهایی را که تصور می رود با مساله مرتبط هستند ارزیابی می کند.
تحقیق همبستگی هرگز یک رابطه علت و معلولی را روشن نمی کند، بلکه صرفاً وجود یک رابطه را توصیف می کند. (خاکی، ۱۳۸۹، ص ۲۱۸-۲۱۹)
در این تحقیق جهت جمع آوری اطلاعات، از طریق ابزارهای گردآوری از جمله پرسشنامه استفاده شده است. پرسشنامه شامل تعدادی سوال در زمینه اندازه گیری ارزیابی پاسخ دهندگان از پارمترها، طرز فکرها، برداشت ها و ویژگی های آنها می باشد. برای اندازه گیری طرز فکر و برداشت افراد، روش های متعددی وجود دارد که از جمله آنها مقیاس لیکرت است. طیف لیکرت (Likert scale) یک مقیاس فاصله ای است که از تعدادی عبارت و گزینه های جوابیه تشکیل شده است. گزینه های جواب در این مقیاس، معمولاً نشانگر میزان موافقیت یا مخالفت پاسخگو نسبت به یک موضوع یا مفهوم معین، اعم از مثبت یا منفی است. (خاکی، ۳۵۸، ۱۳۸۹)

در این تحقیق از پرسشنامه محقق ساخته و با روش طیف لیکرت به شکل زیر برای تمامی سوالات استفاده شده است.
جدول ۳-۱

گزینه های جوابیه

ارزش عددی مقیاس

خیلی کم

۱

کم

۲

متوسط

۳

ارتباط، فرایندی است که وظایف برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت، رهبری وکنترل مدیریت توسط آن انجام می­ شود. ارتباط، فعالیتی است که مدیران جهت هماهنگ کردن و متناسب نمودن وقت خود از آن بهره می­گیرند. (رضاییان ،۱۳۶۹،ص۲۴۷).
در یک عبارت ساده ارتباطات را می­توان تبادل اطلاعات و انتقال معنی دانست (کتزوکان ،۱۹۶۹،ص ۲۲۳)
ارتباطات را انتقال مفاهیم و یا انتقال نشانه­ها و نیز انتقال و یا تبادل پیام­ها می­دانند )فرهنگی ۱۳۷۳، ص ۶).
برخی از تعاریف ارتباطات را می­توان به شرح زیر برشمرد:
۱-ارتباطات بیانگر فراگرد ایجاد معنی است (دین، بانلود ، ١٩۶٢). در این میان دو نکته نهفته است :
الف­- ­ ایجاد
ب- ­ معنی
٢- ارتباطات فراگرد تفهیم وتفاهم و تشریک مساعی است (نلسون و پیرسون ،١٩٨٣،ص ۵). در این تعریف سه نکته نهفته است :
الف­- ­ ارتباطات یک فراگرد است.
ب- ­ ارتباطات تفهیم معناست.
ج- ­ ارتباطات تشریک معناست.
٣ -­ ارتباطات به گونه ­ای وسیع و گسترده تجارب مشترک تعریف شده است (فرهنگی، ١٣٧٣،ص ۶).
ارتباطات از واژه لاتین کومیون برآمده که به معنای مشترک (عموم) است. به طورکلی می­توان چنین گفت که ارتباطات در بسیاری از فعالیت­های سازمان وجود دارد و مهمتر اینکه ارتباط، فرآیندی است که فعالیت­های فردی و گروهی و مراوده­ها برای افزایش اثر بخشی از طریق آن هماهنگ می­ شود.

۲-۲-۲ -­ فرایند ارتباطات
ارتباطات به عنوان یک فرایند، شامل اطلاعاتی است که از طریق علائم و نشانه­ها ارسال و یا دریافت می­ شود. این اطلاعات شامل کلمات، حرکات غیرکلامی، نگرش­ها و حالات می­باشد. به عبارت ساده چنین گفته می­ شود که ارتباطات در بردارنده این است که” کی چه می گوید؟ به چه طریقی می­گوید؟ برای چه کسی و با چه درجه­ای از تأثیر پیام می­فرستد (چ. لاسول ، ١٩۴٨،ص ۳۷-۵۱).
مدل ساده شده­ای از فرایند ارتباطات درشکل۲-۱۰ آمده است.

شکل (۲-۱۰) فرایند ارتباطات
منبع: (چ لاسول ،۱۹۴۸،ص ۵۲)
به هر حال باید گفته شود که افراد اطلاعات ارسالی و دریافتی و اطلاعات رک و بی پرده (صریح) کمی را تبادل می­ کنند. این به دلیل آن پرده ادراکی ما می­باشد.
ارتباطات بین شخصی (افراد) متضمن فرآیندی است که حداقل با چهار عامل تبیین می­ شود:
الف-­ احساس در مورد خود.
ب-­ احساس در مورد دیگری.
ج-­ احساسات در مورد محتوای آن چیزی که باید مورد بحث قرار گیرد.
د-­ احساسات در مورد موضوعی که مورد توجه قرار می­گیرد.
این چهار عامل نیز به عنوان پرده­های ادراکی به شکل زیر می ­تواند ترسیم گردد:

شکل(۲-۱۱) فرایندهای ارتباطی (همان منبع)
۲-۲-۳-­ رسانه­های ارتباطی و میزان غنای آن­ها
جدول شماره ی ۲-۶ رسانه­های مختلفی را که ازطریق آن­ها ما ایجاد ارتباط می­کنیم به صورت مقایسه­ ای نشان می­دهد
جدول (۲-۶) رسانه­های ارتباطی و میزان غنای آن­ها