یعنی نمی توان قبل از خرید، خدمت را دید،لمس کرد و خریداران به دنبال شواهدی دال بر کیفیت خدمات هستند.
۲- تفکیک ناپذیری خدمات
کالا ابتدا تولید می شود سپس احتمالاً انبار شده و در نهایت فروخته می شود. اما همان طور که گفتیم، خدمت صرفنظر از این که ارائه کننده ی آن اشخاص یا ماشین آلات باشند از ارئه کننده ی خود جداشدنی نیست.
۳- فناپذیری خدمات
خدمات یک رفتار یا عملکرد هستند و به همین دلیل فناپذیر هستند، یعنی نمی توان آنها را برای فروش یا مصرف بعدی انبار کرد.

۴- نقش خریداران خدمت
خریداران خدمت در تولید و فروش آن نقش مستقیم دارند. این یکی از مهمترین ویژگیهای خدمت است که کمتر در منابع مکتوب به آن پرداخته شده است.
۵- تغییرپذیری خدمات
کالاهای تولید تحت شرایط کنترل شده می توانند کیفیت و بهره‌وری بالایی داشته باشند، اما کیفیت خدمات بسیار متغیر است. بدین معنی که یک خدمت بستگی به شخص ارائه کننده، زمان، مکان و نحوه ی ارائه خدمت دارد.
نتایج و دستاوردهای حاصل از ارائه خدمات الکترونیکی(جهانگیر، ۱۳۸۹).
با تحقق ارائه خدمات الکترونیکی در نظام اداری کشور، دستاوردها و نتایج زیر حاصل می شود:

1. 1. کاهش محسوس مراجعه حضوری ارباب رجوع به ادارات و سازمان های دولتی

1. 1. ماشینی، مکانیزه و الکترونیکی کردن فعالیت های تکراری اداری و مالی برای سرعت بخشیدن پاسخگویی به مراجعه کنندگان.

1. 1. فراهم آوردن فرصت های بهتر برای کارمندان در جهت ارتقاء علمی و حرفه ای خود با الکترونیکی شدن فعالیت های تکراری و زمان بر.

1. 1. بهبود کارایی و بهره وری سازمان تا حد قابل توجهی نسبت به وضعیت جاری.

1. 1. آماده سازی ادارات و سازمان های دولتی برای تبدیل شدن آن ها به سازمان های الکترونیکی.

1. 1. کاهش ترددهای بی مورد شهری و ترافیک با توجه به کاهش مراجعه حضوری ارباب رجوع.

1. 1. کاهش قیمت تمام شده خدمات اداری در صورت الکترونیکی شدن آن ها.

1. 1. افزایش سرعت و دقت رسیدگی به امور مردم و جلب رضایت ارباب رجوع.

1. 1. دسترسی سریع، آسان و به موقع مردم به اطلاعات و خدمات مورد نیاز اداری در در ۲۴ ساعت شبانه روز، ۷ روز هفته و تمامی روزهای سال.

1. 1. کمک به پیاده سازی و تحقق دولت الکترونیک.

1. 1. حرکت در راستای ایجاد دولت کوچک، کارا و چابک.

1. 1. افزایش سلامت اداری و کاهش فساد اداری از طریق شفاف سازی فرآیندهای اداری و سازمانی با الکترونیکی شدن آن ها.

1. 1. بی‌نیازی ارباب رجوع از پیگیری امور خود در مراکز استان‌ها به ویژه تهران.

1. 1. استقلال ارائه خدمات از محل فیزیکی ادارات و حرکت به سمت تحقق دورکاری در نظام اداری کشور.

1. 1. توزیع متعادل خدمات اداری در تمام نقاط کشور و برای تمام مردم و تحقق عدالت.

1. 1. عدم نیاز به صرف هزینه‌های کلان برای بنای ساختمان های اداری.

۲-۷-۳ مدل
خدمات مرجع تقریری
رفتارهای آتی در استفاده از خدمات الکترونیک
خدمات مرجع ارشادی
خدمات مرجع تحقیقی
شکل ۲-۲ رفتارهای آتی در استفاده از خدمات الکترونیک(روتشتاین, ۲۰۰۵)
۲-۷-۴ جمع بندی
این خصوصیات مشکلات ارائه خدمات را نسبت به ارائه کالاها چند برابر می نماید غیر قابل ذخیره شدن خدمات ، عدم امکان محافظت توسط حق امتیاز ، مشکلات قیمت گذاری، همراه بودن فرایند تولید و توزیع ، درگیر بودن مشتریان در فرایند تولید، مشکلات تولید انبوه خدمات، مشکل استاندارد سازی و کنترل کیفیت، عدم امکان سیاهه شدن خدمات، عدم امکان استفاده از نمونه برداری های آماری به هنگام تولید و غیر قابل تفکیک بودن عملیات بازاریابی از تولید و … از جمله عواملی است که ارائه خدمات را با مشکلات و مسائل زیادی همراه می نماید. دو بعد همزمانی و نابود شدنی وجه مشترک خدمات الکترونیکی و خدمات در دنیای فیزیکی می باشد. خدمات الکترونیکی به هنگام مصرف تولید میشوند و به این دلیل نابود شدنی هستند.
۲-۸ منافع ادراک شده و خدمات الکترونیکی
۲-۸-۱ مدل های رایج سنجش کیفیت خدمات الکترونیکی
۲-۸-۱-۱ مدل سروکوال الکترونیکی (e- servqual)
شامل هفت بعد کارایی، پایایی، اجرا، حریم شخصی، پاسخگویی، جبران و تماس است یک مقیاس اصلی و یک مقیاس بازیابی خدمات را به وجود می آورند. چهار بعد کارایی، پایایی، اجرا و حریم شخصی مقیاس اصلی ای سرو کوال را شکل می دهند. مقیاس اصلی مربوط به زمانی است که کاربران به مشکل یا مساله ای در استفاده از سایت برنمی خورند. سه بعد دیگر پاسخگویی، جبران و تماس مقیاس بازیابی را برای ای سروکوال ایجاد می کنند. مقیاس بازیابی مربوط به زمانی است که کاربران در استفاده از سایت مشکل داشته باشند.
۲-۸-۱-۲ مدل دیویدسن و کوپر^[۳۷]
بر اساس این مدل شکاف کیفیت خدمات الکترونیک زمانی وجود ندارد که :
- مدیر می داند که مشتری چه لازم دارد و اینجا شکاف اطلاعات وجود ندارد.
- سازنده وب سایت آنچه مدیر می داند را اجرا می کند و در اینجا شکاف طراحی وجود ندارد.
- مشتری نیازش را دریافت می کند و در اینجا شکاف اجرا وجود ندارد(دیویدسن و کوپر، ۲۰۰۲).
۲-۸-۱-۳ مدل وب کوالTM
وب کوال نسخه ای برای کیفیت وب سایت با دوازده بعد است. ابعاد این مدل عبارتند از:
تناسب اطلاعات با وظیفه، تعامل پذیری، اعتماد، پاسخگویی، طراحی، قابلیت درک مستقیم، جاذبه بصری، نوآورانه بودن، جاذبه احساسی، ارتباطات منسجم ، فرآیندهای کاری، جایگزینی متداوم(دیویدسن و کوپر، ۲۰۰۲)..
۲-۸-۱-۴ مدل سایت کوال
این مدل، یک مدل مفهومی درباره ی عوامل اثرگذار بر ادراکات مصرف کننده از وب سایت های B2C است. فرضیه زیربنایی این مدل را دو ساختار اصلی کیفیت تشکیل می دهند که یکی با تمرکز بر اطلاعات (کیفیت دستیابی،کیفیت محتوایی، کیفیت نماینده بودن، کیفیت ذاتی) و دیگری با تمرکز بر فرآیندها(پایایی، پاسخگویی، اطمینان، همدلی، محسوسات) کیفیت ها را تعیین می کنند(دیویدسن و کوپر، ۲۰۰۲)..
۲-۸-۱-۵ مدل اثر نامتقارن عملکرد
این مدل به بررسی میزان رضایت از وب سایت می پردازد.این مدل می تواند روشن کند که چرا بهبود در عملکرد عوامل کلیدی وب سایت ها، افزایش در رضایت کلی را به دنبال ندارد.
۲-۸-۱-۶ مدل ای کوال

هندی در آن‌ها بسیار بالاست و فهم رابطه‌ی دو مصراع آن‌ها دشوار است». مهم‌ترین شاعران این روش عبارتند از: اسیر شهرستانی، قدسی، محمد قلی سلیم و بیدل دهلوی (شمیسا، ۱۳۷۷: ۱۹۲).
«گاهی انقلاب‌ها و جریانات اجتماعی باعث تغییر سبک‌ها می‌شود؛ سبک هندی که از اوایل قرن یازدهم تا اواسط قرن دوازدهم به مدت صد و پنجاه سال در ایران و هند و آسیای صغیر معمول بود، در نتیجه همین انقلاب‌های اجتماعی به وجود آمد. «با روی کار آمدن حکومت صفوی و رسمی شدن مذهب شیعه، شاهان صفوی جز شعرهای مذهبی به دیگر انواع شعر درباری، عرفانی و عاشقانه بی‌توجهی کردند و این باعث شد که شعر دیگر در انحصار طبقه خاصی نباشد و اصناف گوناگون مردم به شعر روی آوردند». (انوشه، ۱۳۷۶: ۷۹۵).
«به دلیل گستردگی حوزه زمانی و مکانی سبک هندی، تنوعاتی در این سبک پدید آمد که باعث پیدا شدن تمایزاتی میان شعر شاعران پیرو سبک هندی مقیم ایران و هند شده است. گروهی سبک متداول شاعران ایرانی این دوره را سبک صفوی نامیده‌اند و سبک هندی را دربارهی پیروان هندی این شیوه به کار برده‌اند؛ و در تقسیمی دیگر سبک شعر این دوره، سبک صفوی نامیده شده که برای آن، دو شاخهی سبک صفوی ایرانی یا اصفهانی و سبک هندی قائل شده‌اند. در شاخهی هندی این سبک به دلیل بومی نبودن زبان فارسی در هند و محیط فرهنگی آن جا، زبان شعر پیچیده‌تر و اغلب با لغزش‌های دستوری و گاه سستی کلام همراه است. این نکته نیز گفتنی است که اگر چه در ایران در سدۀ دوازدهم هجری در قبال سبک هندی و انحطاطش واکنشی نشان داده شد اما نفوذ این سبک در پاکستان و تاجیکستان و افغانستان تا دوران اخیر ادامه داشته است» (انوشه، ۱۳۷۶: ۷۹۵).

در پیدایش سبک هندی عواملی چون مذهب، سفر شاعران به هند، توسعهی شهر اصفهان، رفاه اقتصادی و علاقه شاهان صفوی به فرهنگ را می‌توان دخیل دانست. توضیح آنکه، حکومت صفویه به شعر مدحی و درباری توجه نداشت و با آمیزه‌های سنتی عرفانی در تضاد بود؛ همین امر باعث شد شعر از دربارها خارج شود و همهی اصناف حق ادعای شاعری یابند و توجه آنان به امور جزئی و پند و اندرز و…معطوف شد. از طرفی عدم درآمد از شعر مدحی باعث شد که شاعران به دربارهای هند روی برند و آشنایی آن‌ها با تفکرات هندوان نیز تا حدودی در تغییر سبک دخیل گشت. رفاه اقتصادی مردم نیز علتی شد تا هر کس به وسع خود به نحوی به ادبیات و شعر و شاعری بپردازد و شعر در میان عامه رواج یابد وهمهی این عوامل کم‌کم زمینه پیدایش سبک هندی را به وجود آورد.
«قالب شعر در سبک هندی، «تک بیت» است که شکل غزل می‌یابد و به این صورت در یک بیت کامل می‌شود. منتهی این ابیات وقتی در کنار هم قرار می‌گیرند، قالب غزل می‌سازند. شاعر در این راستا می‌بایست مصرع اول را با مضمونی تازه بیان کند تا مطلب او جدید باشد. این امر باعث می‌شد که روز به روز امکان شاعران برای ایجاد روابط تازه محدودتر شود و آنان به سراغ ربط دادن امور دورتر بروند و کم‌کم در ورطهی تعقید و اغراق افتند و ابهام در شعر به وجود آید. به این جهت است که می‌گویند در سبک هندی ابهام وجود دارد» (شمیسا، ۱۳۷۵: ۲۸۷-۲۸۶).
«این سبک که گاهی آن را به دو دوره مکتب وقوع و سبک هندی تقسیم میکنند، ویژگی‌های تازه‌ای مانند کاربرد زبان و تعبیرات عامیانه، جزئی گویی و جزئی نگری و مضمون سازی و نازک خیالی، بازی با کلمات و چیستان سازی و معما آفرینی و … را در شعر فارسی را میدهد». (درگاهی، ۱۳۸۳: ۵۴-۳۵).
«مهم‌ترین مختصات سبک هندی را از نظر زبانی این‌گونه بر شمرده‌اند: رو آوردن طبقات مختلف مردم به شعر، وسعت دایره واژگان شعر و خارج شدن بسیاری از لغات ادبی قدیم از دایره آن. از نظر فکری شعر این دوره معنی گراست و توجه به معنی بیش از توجه به زبان است. شاعران این دوره، عموماً مضمون سازند و از هر چیزی که در عالم طبیعت وجود دارد؛ برای مضمون سازی استفاده می‌کنند. طول و عرض معنا در شعر این دوره از یک بیت بیشتر نیست. از نظر ادبی باید گفت سبک هندی به بدیع و بیان زیاد توجه نمی‌شود و هر چند که اساس این سبک بر تشبیه است؛ از سایر عناصر بیانی و بدیعی جز به صورت طبیعی استفاده نمی‌شود. صنعت تلمیح بیش از صنایع دیگر مورد توجه است و قالب مسلط این دوره غزل است. اما غزلی که در مقایسه با گذشته آرای تعداد ابیات بیشتری است و تکرار قافیه نیز در آن امری طبیعی است. اساس سبک هندی را تمثیل دانسته‌اند یعنی؛ ممثل کردم مطلبی معقول به صورت محسوس. معروف‌ترین شاعران این سبک کلیم کاشانی و صائب تبریزی هستند» (زیبنده، ۱۳۹۰).
۲-۶-۶ سبک شعر دوره‌ی بازگشت
«سبک بازگشت در بسیاری از تحلیل‌های امروز، به طور معمول چون با مهر تقلید – آن هم به مفهوم رایجش- شناخته میشود، گاهی حتی از سبک هندی نیز بیشتر مورد بی مهری و کم توجهی شده است. این سبک گرچه بر تتبع و تقلید استوار است و گاهی ایستایی و افت در شعر این دوره ایجاد کرده، اما صدور این احکام کلی، ما را از دست‌یابی به ظرایف و بعضا «اطلاعات موجود در آن محروم می_نماید. هر اثر ادبی به محض قرار گرفتن در دایره ادبیات- چه اصیل و چه تقلیدی- خواه ناخواه و کم و بیش از جهاتی، آیینه روزگار خویش و طرز فکر و رفتار مردمان زمان خود است. تک تک این متون، به شرط داشتن ویژگی‌های ادبی باید مورد کاوش و سنجش قرار گیرند تا هم برخی از ناگفته‌های تاریخ آن دوره به دست آید و هم خصوصیات زبانی و ادبی روزگار متن بهتر شناخته شود» (مسجدی، ۱۳۸۶: ۱۶۳-۱۳۷).
شاع
ران دوره قاجار به زعم خود، جهت رهایی ادبیات از چنگال ابتذال و تدنی سبک هندی چاره را در رواج ادبیات قدیم دیدند و از این رو در قصیده به تقلید قصاید سبک خراسانی قرن پنجم و ششم و در غزل به تقلید غزلیات سبک عراقی پرداختند. تتبع شاعران این دوره در مختصات شعری فصحای قدیم و مخصوصاً مختصات زبانی سبک خراسانی، باعث پیدایش سبک شناسی در ایران گردید. دوره‌ی بازگشت ادبی از نیمه قرن دوازدهم آغاز و تا پایان قرن سیزدهم ادامه داشت.
شعر دوره‌ی بازگشت دارای سبک نوینی نیست، اما در تاریخ ادبیات دوره‌ی بین انقراض صفویه تا آغاز سلطنت فتحعلی شاه را که از نظر شعری دوره‌ی بسیار ضعیفی است دوره‌ی فترت می‌نامند. با روی کار آمدن سلسله قاجار و تثبیت حکومت مرکزی در ایران جنبشی در ادبیات پیدا می‌شود. عبدالوهاب نشاط که کلانتر اصفهان بود، انجمن ادبی نشاط را تاسیس می‌کند. از شاعران معروف دوره فترت هاتف اصفهانی و پسرش سحاب اصفهانی هستند.
«بدین ترتیب جنبش بازگشت در نیمه‌ی دوم قرن دوازدهم-یعنی از اواخر دوره‌ی افشاریه-اشاعه یافت اما رواج اصلی و اشاعه‌ی کامل آن از زمان فتحعلی شاه قاجار به بعد است.
نهضت بازگشت دو شاخه اصلی دارد: اول قصیده سرایی به سبک خراسانی و عهد سلجوقی. شعر کسانی چون صبا و خاقانی و سروش و شیبانی از این دست است. دوم غزل‌سرایی به سبک عراقی یعنی تقلید از حافظ و سعدی» (شمیسا، ۱۳۷۷: ۲۰۴).
«اما در مورد تقلید در سبک بازگشت نیز باید گفت: «ادبیات هر قومی را سنتی است که باعث امتیاز آن از ادب اقوام دیگر میگردد؛ چنان که همین سنت تقلید صیغه مخصوصی به ادب پارسی داده و بیش از پیش گنجینه ادبی این مرز و بوم را غنی ساخته است. جای شک و شبهه نیست که اگر واقعاً کار این مقلدان تقلیدی صرف و ناقص، از کار شایسته استاد بوده هیچ گونه ارزش هنری نداشته باشد، وجود و عدم آن علی السویه است، ولی اگر با همه نقص کار دارای جهات امتیازی باشد آن وقت دیگر نمی_توان وجود آن را بیهوده دانست و ارزشی برای آن قائل نبود» (وصال به نقل از مسجدی، ۱۳۸۶: ۱۶۳-۱۳۷).
۲-۶-۷ سبک شعر نو در دوران معاصر
«تحول اجتماعی مهمی که می‌توانست تفکر و در نتیجه سبک را تغییر دهد؛ انقلاب مشروطه بود. انقلاب مشروطه یکی از مهم‌ترین عوامل تغییرات اجتماعی و سیاسی و مخصوصاً فرهنگی در تاریخ ایران است و از این رو مهم‌ترین تغییر سبکی را در پی داشت که سبک نو در شعر و نثر است. به این معنی که یکسره ادبیات به دو بخش کهن و نو تقسیم شد». (شمیسا، ۱۳۷۷: ۲۲۹).
۲-۷ زمینه‌ها و بسترهای شکل گیری سبک هندی
«درک ماهیت و چگونگی شکل گیری سبک شعر فارسی عصر صفوی که به «سبک هندی یا اصفهانی» مشهور است، مستلزم تأمل در بسترهای سیاسی و اجتماعی به وجود آورنده آن از دو سده و اندی پیش است. توفان سهمگین مغول از شرق تا غرب جغرافیای فرهنگی ایران و سایر بلاد اسلامی را در نوردید و علاوه بر به جا گذاشتن ویرانیها، موجد تحولاتی دیر پا در عرصه فرهنگ شد؛ به گونه‌ای که بر آمدن دولت صفویه با شعارهای دینی شیعی، یکی از نتایج دراز مدت آن بود که در غیاب نظام خلافت، امکان بروز و ظهور مییافت، چیزی که دانشمندان، تاریخ دانان و منتقدان، کمتر به آن توجه کرده‌اند، اما تأثیر مخرب خود را در فرهنگ و ادب به جا گذاشت. در مسیر این یورش برق آسا، اغلب مراکز علمی و ادبی ایران، شهرهایی که از شرق به غرب در نوار شمالی فلات قاره ایران قرار داشتند، مانند بخارا و سمرقند، غزنین، طوس، سرخس، نیشابور، ری، قزوین، تبریز نابود شد و نظامیهها و کتابخانه‌های آن‌ها از بین رفت و حاکمان فرهنگ پرور این شهرها نیز پراکنده شدند. در نتیجه، اضمحلال سیاسی، فروپاشی فرهنگی را نیز رقم زد و چنانکه دیده میشود، تا چندین قرن بعد نیز هیچ کدام این شهرها نتوانست عظمت و شکوه فرهنگی گذشته خود را بدست آورد و شاعری بزرگ و نویسنده‌ای چیره دست در دامن آن‌ها پرورده نشد. اگر سعدی، حافظ و خواجو توانستند به بلوغ هنری برسند، در سایه امنیت سیاسیای بود که اتابکان فارس با دادن باج و خراج، فارس و شهرهای اطراف را از موج نخستین و ویرانگر مغولان در امان نگه داشته بودند. محققان بزرگی به مسأله آغاز انحطاط فرهنگی و بحران ادبی در تمدن ایرانی در دوران بعد از مغول اشاره کرده‌اند». (شفیعی کدکنی،۱۳۸۰: ۳۱) .
۲-۸ دلایل بی توجهی پادشاهان صفوی به شعر و فرار شاعران
۲-۸-۱ ترویج مذهب شیعه و تثبیت مبانی ایدئولوژیک
«به عقیده من علت عمده بی توجهی سلاطین صفوی به شعر و شاعری توجه عمده آن‌ها به تثبیت و تحکیم مبانی ایدئولوژیکشان برای استقرار حکومتی متمرکز و نیرومند بر قلمروی وسیع و یکپارچه بوده مورد توجهشان واقع می‌شده … حکومت صفوی تجلی یک مبارزه عقیدتی تقریباً هزار ساله بود که امروز وقت به فعل درآوردن ادعایشان بود. بدین جهت آن‌ها توجه عمده خود را نخست برروی سامان بخشیدن به چهار چوب ایدئولوژیک و سپس بر روی محمل‌ها و سدهای نشر اندیشه خویش که همانا عوامل نظامی، سیاسی، فرهنگی بود متمرکز کرده بودند و دلیل ما بر این مدعا همین که بزرگ‌ترین اندیشمندان شیعی چون میرداماد، شیخ بهایی، ملاصدرا و … در طول حیات همین سلسله پیدا شدند و عمدتاً از میان همین کسان نیز رایزنان حکومتی صفویه بودند». (شمس لنگرودی، ۱۳۷۱: ۲۲-۲۱ ).
«دودمان صفوی بر حسب سیاست خود و ضدیتی که با نیروی عظیم معنوی آل عثمان یعنی آیین سنت داشتند، بیشتر ه
م خود را صرف ترویج مذهب شیعه می‌کردند و کمتر به شعر و ادب می‌پرداختند». (آرین‌پور، ۱۳۷۲: ۷).
«در عصر صفویه چون طبقه مداحان و ادبای رسمی جای خود را به صوفیان ولایت شعار داد، شعر هم جز در آنچه می‌توانست خادم مذهب و مروج سیاست حکومت باشد نقش مقابل ملاحظه‌ای نیافت». (زرین کوب، ۱۳۶۷: ۱۰۱).
۲-۸-۲ نخست بعضی از شاهان صفوی
«(شاه تهماسب) مردی بود لئیم و بسا از بامداد تا شام را به رسیدگی دفترها می‌گذراند تا طلب‌ها را تا آخر دریافت و ذخیره کند. خست او باعث شد که مستمری سپاهیان را در چهارده سال آخر از پادشاهی خود نپردازد … پادشاه دین پناه شاعران را به بهانه آن که مبالغه گر و دروغ پردازند به خود راه نمی‌داد اما حقیقت حال آن بود که نمی‌خواست سیم و زری که انباشته بود صرف آنان شود و در همین حال چنان به ارباب دانش‌های عقلی بی اعتنا بود که بسیاری از دانشمندان ایران در عهد وی از کشور بیرون رفتند». (صفا، ۱۳۵۶: ۱۶).
۲-۸-۳ توجه به زبان عربی
«در عهد صفوی جریانی پیش آمد که اشتغال به ادب عربی و تألیف و تدوین کتاب‌های فراوانی را بدان زبان و فنون وابسته بدان افزایش بسیار داد و آن مهاجرت خاندان‌های متعددی از عالمان شیعی جبل عامل و بحرین و مرکزهای شیعی عراق عرب به ایران و سکونت در شهرهایی مانند تبریز و شیراز و قم و مشهد و اصفهان. این عالمان تازی گوی در تعلیم و تألیف، طبعاً به زبان عربی سخن می‌گفتند و شاگردان و تربیت شدگان آنان نیز همین رسم را دنبال می‌کردند، این است که در این دوره که عهد بی اعتنایی به ادب پارسی بود، دوره احیای مجدد زبان و ادب عربی و فنون وابسته به آن در ایران است. (صفا، ۱۳۵۶: ۳۶۷ )» لازم به یادآوری است که در همین زمان زبان رسمی دربار هند زبان فارسی است.
۲-۸-۴ توجه بیش از حد به علمای مذهبی و کم توجهی به شاعران
«مؤلف کتاب سلم السموات که خود معاصر شاه عباس اول بود، خاطر نشان می‌کند که بر خلاف ملوک ماضیه چون سلاطین و ملوک متأخرین را حفظ قواعد دین و تربیت علمای مجتهدین بر مراعات حال شعرا و استماع مفتریات ایشان غالب است چندان التفاتی به مقامات ایشان نیست». (زرین کوب،۱۳۶۷: ۱۰۱).
«هم شاهان و بزرگان دولت آن عهد به جای توجه به ادب، بیشتر مصروف تربیت و نگهداشت عالمان دین بود و این تربیت و بزرگداشت را سیاست دینی صفویان و نیازشان به تقویت بنیاد تشیع ایجاب می‌کرد و طبعاً زیانش به حوزه‌های علوم عقلی و به ادب و شعر متوجه می‌شد». (صفا، ۱۳۶۷: ۴۹۵ ).
۲-۹ وجه تسمیه سبک هندی
از بررسی نوشته‌های گوناگون در باره نام گذاری این سبک، سه نظر به دست می‌آید:
۱- نظری که محل تولد و رشد این طرز را ایران (و در اصفهان) می‌داند و به این سبب آن را سبک اصفهانی می‌نامند.
۲- نظری که محل تولد و رشد این طرز را هندوستان دانسته و بدین سبب آن را سبک هندی می‌نامند.
۳- نظری که این طرز را نه بر آمده از یک شهر و سرزمین، بلکه برآیند تاریخی شعر فارسی و زیبایی شناسی هندی می‌داند.
«گروه اول عقیده دارند که چون بیشتر شاعران این سبک در اصفهان ساکن بودند و در آنجا بالیده و برخی از آن‌ها مثل صائب حتی پس از مرگ در آنجا مدفون هستند، سزاوار است این سبک، اصفهانی نامیده شود (از جمله مدافعان این نظر مرحوم امیری فیروز کوهی است (فیروز کوهی، ۱۳۳۱).
گروه دوم پرورش شاعران در دربار هند و تشویق شاعران گورکانی را عامل اصلی پیدایش سبک هندی می‌دانند». (از جمله یحیی آرین پور) (آرین‌پور،۱۳۷۲: ۸).
اما به طور کلی نام گذاری سبک‌های شعر فارسی به شیوه کنونی (عراقی و…) از چند دیدگاه قابل تأمل و بررسی است و نارسایی‌هایی نیز دارد که باز نگری اساسی آن ضرورت دارد و جای یک تقسیم بندی اصولی خالی است و نیاز آن به خوبی حس می‌شود تقسیم بندی سبک‌های شعر فارسی بر پایه محل پیدایش و چهار چوب جغرافیایی دو دشواری عمده دارد:
یکی اینکه از اسم این سبک‌ها نمی‌توان به محتوا و ویژگی‌های آن پی برد و نام سبک در بر دارنده هیچ یک از ویژگی‌های آن نیست و این با موازین نامگذاری سازگاری ندارد.
دوم اینکه با وجود گستردگی جغرافیایی ایران (به ویژه ایران قدیم) محدود کردن سبکی به یک منطقه خاص ممکن است شاعران هم زمان با این سبک را که در ناحیه‌ای دیگر و با ویژگی متفاوت اشعاری سروده‌اند، بیرون از این گردونه قرار دهد. نمونه برجسته این دور افتادگی، شاعران بزرگی چون خاقانی و نظامی‌اند که در این تقسیم بندی جایی ندارند. اما با وجود این کاستی‌ها دو سبک خراسانی و عراقی یک گام از سبک هندی جلوترند زیرا بر سر خراسانی و عراقی بودن آن‌ها اختلاف نظری نیست، در حالیکه بر سر زادگاه سبک هندی اختلاف هنوز برجاست و همچنان بین هند و اصفهان معلق مانده است.
«شگفت انگیزتر این که این نابسامانی در دو سبک بعدی به اوج می‌رسد و حتی از این معیار ضعیف جغرافیایی هم عدول می‌شود و روشن نیست بر چه پایه‌ای نامگذاری صورت می‌گیرد، یکی به نام «دوره بازگشت» و دیگری به نام شخص «نیمایی». حال با وجود این پراکندگی آیا باز هم باید بر سر اصفهانی یا هندی بودن این سبک به نزاع برخاست یا اینکه چاره‌ای اساسی اندیشید». (حسین‌زاده، ۱۳۷۹: ۲۲).
۲-۱۰ جامعه در عهد صفویه
در تاریخ ایران دوران اسلامی عصر صفوی یکی از دوره‌هایی است که تأثیرات عمیقی بر حیات اجتماعی و ارزش‌های فرهنگی ایران از خود به جاگذاشته است و این تأثیرات حتی تا قرن معاصر ن
یز به خوبی قابل تشخیص است. جامعه صفوی یک اجتماع ترکیبی بود متشکل از عناصر، ترک، تاجیک، گرجی و … که شاه در رأس هرم جامعه قرار داشت، در قاعده هرم مردم عادی شامل دهقانان، مناطق روستایی، صنعتگران، دکانداران، تجار کوچک شهرها بودند.
« جامعه عصر صفوی، یک جامعه فضیلت سالار بود که صاحب منصبان بر اساس ارزش و شایستگی‌شان و نه بر اساس نسبشان منصوب می‌شدند به خاطر همین گرایش به فضیلت سالاری بود که عناصر مختلف و متنوع از هر طبقه و گروه و نژاد مختلف می‌توانستند به مقامات و مناصب بالایی دست یابند. وجود طبقات مختلف چون علما و مشایخ و دهقانان و اصناف بازاری گروه‌ها را بخش‌های نیمه مذهبی- مذهبی رابطه و اتحاد محکمی که میان این‌ها به وجود می‌آمد بیانگر سیاست حاکمان صفوی در ایجاد مناسب با حکومت می‌باشد».(مشکور، ۱۳۵۶: ۶۰).
«ثبات قدرت دویست و پنجاه ساله‌ی صفوی و پیش گیری نسبی آن دولت از ایلغار ها و قتل و غارت‌های پیاپی قوم‌های نیم وحشی که به ایران می‌تاختند مایه‌ی گسترش آبادانی‌ها و فزونی جمعیت و روایی صنعت و بازرگانی شد، آیین‌ها و قائده ها و قانون‌هایی که در آنچه به نگهبانی کشور از دستبرد یغماگران می‌پیوست فراهم آمد، راه‌های کاروان رو در درون کشور ساخته شد و شهرها آبادانی‌ها و رباط‌ها و کاروان سراها و جاده‌های بسیار در همه سوی ایران احداث گشت. در کارهای هنری صنعتی و معماری آنچنان پیشرفتی فراز آمد که آن دوران را از ممتازترین زمان‌های تاریخ ایران ساخت».(صفا، ۱۳۶۷: ۷۴).
در این دوره مساجد مدارس و عمارات بسیاری ساخته شد، بسیاری از آرامگاه‌ها و اماکن مذهبی مرمت و بازسازی شد. ساخت آرامگاه‌های گوناگون نسبت به مساجد در معماری این دوره متداول‌تر بود و احترام و اعزازی خاص به اولیاء نشان داده می‌شد حال آن که از معماری غیر مذهبی هم عماراتی از نوع کاخ‌ها و بالاتر از همه کاروان سراها باقی مانده است، مرمت و تزئین و زینت کاری از نقاط قوت معماری این دوره بود، با این وجود با توجه به فراوانی ثروت ایران در مقایسه با دوره‌های گذشته میزان این آبادانی‌ها و ساخت و سازها کمتر است. البته بیشتر این آبادانی‌ها و توجه‌ها در زمان شاه عباس شکل گرفت و شاهان بعدی توجه چندانی به این ساخت و سازها نداشتند و «معماری از کمیت و حجم و تا حدودی کیفیت افت پیدا کرد» (آژند، ۱۳۸۰: ۴۴۱).
صفویان دولتی پردرآمد و ثروتمند بودند، شاه اسماعیل فردی بخشنده و گشاده دست بود ولی فرزندش شاه تهماسب مال دوست بود و به جمع مال و منال و خزینه حرص تمام داشت چنانکه در این دوران هیچ پادشاهی به اندازه او در جمع کردن بیت‌المال و پر کردن خزینه از پول نقد و طلا و نقره و پارچه‌های نفیس و اسلحه و…سعی و اقدام نکرده بود.
«شاه عباس اول بر اثر رونق دادن به کار تجارت و اقتصاد بر درآمد خزانه افزوده بود، لیکن او ثروت سرشار دولت را صرف اصلاحات گوناگون لشکری و کشوری و احداث راه‌ها و کاروان سراها و بناهای آباد می‌کرد و به همین سبب هنگام مرگش آنچه در خزینه‌ها مانده بود با آنچه نیایش تهماسب نهاده بود توانایی برابری نداشت. با این حال ثروت دولت پس از مرگ وی به علت اصلاحاتی که کرده بود، همچنان راه افزایش می‌سپرد».(صفا، ۱۳۷۰: ۸۰).
خاندان صفوی در پایان عهد خود گنجینه پر ثروتی داشته و آن را در دوران طولانی فرمانروایی از راه درآمدهای حاصل از املاک متعدد، هدیه‌های داخل و خارج و درآمدهای دیگر فراهم آورده و ذخیره کرده بود.

این کتاب از منابع مفید و جدید مرتبط با موضوعات حقوق بین‌الملل بشردوستانه و مخاصمات نوین بوده که توسط نگارنده در قالب یک مجموعه گردآوری شده است.
و…
ب) مقالات
۱- عسکری، پوریا، مسئولیت بین‌المللی افراد و دولت‌ها در پرتو ضابطه کنترل، مجله حقوقی بین‌المللی، ش:۴۰، ۱۳۸۸.
نویسنده به بررسی آراء دیوان بین‌المللی دادگستری و دیوان بین‌المللی کیفری برای یوگسلاوی سابق در قضایای نیکاراگوئه و تادیچ و اختلاف عمیقی که در تعیین معیار و ضابطه کنترل جهت تحقق مسئولیت دولت مداخله گر وجود دارد، می‌پردازد.

۲- افتخارجهرمی، گودرز، اسلامی، ابراهیم، “نحوه اعمال صلاحیت دادگاه‌ها در رسیدگی به جرایم فضای سایبر"، مجله حقوقی دادگستری، دوره ۷۸،شماره ۸۸،تهران،۱۳۹۳.
با توجه به اینکه مسائل مرتبط با جرایم در فضای سایبر، نیاز به رسیدگی قضایی دارند، لذا در این مقاله نگارنده، نحوه اعمال صلاحیت دادگاه ها را در فضای سایبر مورد ارزیابی قرار داده است. اما در این مقاله نیز به ویژگی‌های حملات سایبری و تفاوت آن با جرایم سایبر، توجه نشده است.
۳- ضیایی بیگدلی، محمدرضا، نگرشی بر مسئولیت بین‌المللی ناشی از نقض حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، پژوهش حقوق و سیاست، دانشگاه علامه طباطبایی، ش ۱۳، ۱۳۸۴.
نویسنده در این مقاله نگاهی کلی به بحث مسئولیت و رابطه بین حقوق بشر و حقوق بین‌الملل بشردوستانه دارد.
و…
ج) پایان نامه و رساله‌ها
۱- اقبالی، کیوان؛ تحولات اخیر در اصل تفکیک بین رزمندگان و غیررزمندگان در حقوق مخاصمات مسلحانه؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۸۸.
این پایان نامه ضمن اینکه برای رساله مفید است، اما بیشتر به بررسی قواعد حقوق مخاصمات مسلحانه در خصوص شناسایی موجودیت‌های نظامی و تفکیک بین رزمندگان و غیر رزمندگان می‌پردازد.
۲- برقعی، سید مهدی؛ بررسی حقوقی تهدیدات امنیتی ناشی از حملات سایبری: مورد استاکس نت؛ پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده روابط بین‌الملل، تهران،۱۳۹۱٫
این پایان نامه به مطالعه آثار ویروس استاکس نت در حوزه امنیتی می‌پردازد. با این‌حال متن پایان نامه حقوقی- سیاسی است و خیلی از مسائل و موضوعات مرتبط با رساله حاضر را دربر نمی‌گیرد.
۳- داعی، علی، حق دادخواهی و جبران خسارت قربانیان نقض‌های شدید حقوق بین‌الملل بشردوستانه، رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی،۱۳۹۰.
نویسنده این رساله، به آثار نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه و نحوه‌ی جبران خسارت پرداخته است.
۴- رستمی، زینب، مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در عملیات حفظ صلح، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی،۱۳۹۱.
در این رساله مسئولیت بین‌المللی دولت‌های عضو سازمان ملل متحد در عملیات حفظ صلح و انتساب اعمال و اقداماتی که در چارچوب این عملیات ها صورت می‌گیرد به دولت‌های عضو مورد بحث قرار گرفته است.
برخی از منابع غیرپارسی
با توجه به اینکه موضوع رساله، موضوع عصر حاضر می‌باشد، منابع پارسی کمتری در این خصوص ارائه گردیده است، اما با توجه به اهمیت موضوع برای کشورهای پیشرفته‌ای همچون آمریکا و اتحادیه اروپا، لذا بیشتر منابع این رساله از مقالات خارجی بوده است که برخی از مهمترین آن‌ها در ذیل معرفی می‌گردند:
ابتدا لازم به ذکر است که در طول دوره نگارش این رساله، تقریباً در ۹۵ درصد از مقالات و کتب و منابعی که مرتبط با حملات سایبری بوده است، نام آقای مایکل اشمیت به عنوان نظریه پرداز و نویسنده نمایان می‌باشد. دلیل آن این است که ایشان هم‌زمان در دانشکده حقوق جنگ ایالات متحده آمریکا و چند دانشگاه دیگر تدریس دارند و در اکثر همایش‌‎ها و سخنرانی‌های مرتبط با حقوق مخاصمات و به خصوص حملات سایبری حضور فعالی داشته و دارند. برخی از این منابع عبارتند از:
۱- Schmitt, Michael N., Wired Warfare:Computer Network Attack and Jus in Bello, 2007.
۲- Schmitt,Michael N. ,Computer Network Attack and the Use of Force in International Law,article,Columbia Journal of Transnational law ,Volume 37,1999.
۳- Schmitt Michael, “International Law in Cyberspace”,۲۰۱۲٫
در تمام این مقالات آقای مایکل اشمیت به دنبال ارائه یک مدل جهت ضابطه‌مند کردن شناسایی حمله سایبری در چارچوب حقوق مخاصمات مسلحانه و همچنین نحوه اعمال حقوق بین‌الملل بشردوستانه در این‌گونه حملات است. که البته به دلیل وجود نظرات مخالف در مقابل طرح ایشان، این نظریه ها توسط دیگر نویسندگان بین‌المللی در حال بررسی و ارزیابی می‌باشد.
۴- Rosenzweig, Paul , A Taxonomy of Cyber War IHL Questions, 2014.
در این مقاله، نگارنده سعی در طبقه‌بندی جنگ سایبری در چارچوب حقوق بین‌الملل بشردوستانه می‌باشد که البته حمله سایبری با جنگ سایبری در پاره‌ای موارد متفاوت می‌باشد.
۵- Kulesza, Joanna, State responsibility for acts of cyber‐terrorism, University of Lodz GigaNet Symposium ,Vilnius, September 13, 2010.
با توجه به مسئله مسئولیت دولت در قبال نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه در حملات سایبری، این مقاله در خصوص “انتساب” به خوبی مسئله را تجزیه و تحلیل نموده و راه کارهایی برای حل مسئله انتساب در حملات سایبری ارائه نموده است.
با نگاهی گذرا بر منابع فوق می‌توان متوجه شد که هیچ‌کدام از این منابع به شکل خاص به موضوع حملات سایبری و تفاوت آن با جنگ سایبری و آثار حاصل از آن اشاره‌ای نداشته‌اند. لذا در این رساله به طور خاص به این موضوع می‌پردازیم.
۳- اهداف پژوهش
یکی از مسائل جدید که امروزه مورد توجه حقوق بین‌الملل قرارگرفته، چالش‌های حقوقی مرتبط با فضای سایبر و به خصوص حملات سایبری می‌باشد که به دلیل عدم تعریف دقیق این گونه مفاهیم حقوقی، در پاره‌ای موارد باعث خلط موضوع گردیده است. لذا در این پژوهش برآنیم تا مفاهیمی همچون حملات سایبری، جنگ سایبری و جرایم رایانه‌ای را با نگاهی جدید بررسی نموده و از طرفی دیگر در پرتو رویکردهای بشردوستانه به پیامدهای حقوقی حملات سایبری در سطوح داخلی و بین‌المللی پرداخته و همچنین محدودیت‌هایی را که اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه در برخورد با این‌گونه مسائل بین‌المللی و بشری با آن روبرو هستند را بررسی نموده و مشکلات فراروی حقوق بین‌الملل مدرن به ویژه در حوزه حقوق بین‌الملل بشردوستانه را مورد ارزیابی قرار دهیم و نهایتاً قابلیت اعمال حقوق بین‌الملل بشردوستانه بر حملات سایبری را بازکاوی نماییم.
۴- فرضیه‌ها
در راستای پاسخ به سئوالات مطروحه و به دلیل هم‌پوشانی برخی از سئوالات، فرضیات زیر متصور است:
الف: فرضیه اصلی
“اصول بنیادین حقوق بین‌الملل بشردوستانه، قابلیت اعمال بر حملات سایبری را دارد".
ب: فرضیه‌های فرعی
با توجه به هم‌پوشانی سئوالات فرعی مطروحه، سه فرضیه فرعی قابل طرح می‌باشد:
۱- واکنش به حملات سایبری در چارچوب مواد مندرج در منشور و قواعد حقوق بین‌الملل عرفی امکان‌پذیر می‌باشد.
۲- در مواجهه با نقض حقوق بین‌الملل بشردوستانه در حملات سایبری، مسؤلیت بین‌المللی دولت قابل طرح و پیگیری می‌باشد.
۳- با توسعه تدریجی در حوزه قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه و قواعد عرفی، حملات سایبری در چارچوب محدودیت های حقوق بین الملل بشردوستانه قرار خواهد گرفت.
ج: فرضیه رقیب
” تحت الشعاع تحولات نوین در فضای سایبر و مخاصمات مسلحانه، اصول و قواعد حقوق بین‌الملل بشردوستانه در مواجهه با حملات سایبری، قابلیت اعمال ندارند.”
با توجه به احتمال انجام حملات سایبری در طول مخاصمات مسلحانه و یا در زمان صلح، فرضیه‌های مطروحه فوق، در دو مقطع زمان صلح و زمان مخاصمه، قابل ارائه و ارزیابی می‌باشند.
۵- مفاهیم مقدماتی
الف: حقوق بین‌الملل بشردوستانه: حقوق بین‌الملل بشردوستانه واژه‌ای است که در قرن حاضر به وجود آمده و ترجمه کلمه Humanitarian law است. واژه «حق» در ترکیب «حقوق بین‌الملل بشردوستانه»، ترجمه “حق” در مقابل “تکلیف” نیست، حقوق در این‌جا ترجمه “مقررات” است. در فارسی کلمه حقوق، ‌مشترک لفظی است که گاهی اوقات مراد از حقوق جمع حق (Right) و گاهی اوقات ترجمه (Law)به معنای قانون است. در زبان عربی واژه (Law) را قانون ترجمه کرده و (Right) را حقوق ترجمه کرده‌اند. اما در برخی متون فارسی متأسفانه این دو کلمه به حقوق تعبیر شده و لذا گاهی خلطی هم پیش می‌آید. از آنجایی‌که این واژه در سطح بین‌المللی و در حوزه حقوق بین‌الملل کاربرد بیشتری داشته، تحت عنوان حقوق بین‌الملل بشردوستانه به کار برده می‌شود. لذا حقوق بین‌الملل بشردوستانه، شاخه‌ای از حقوق بین‌الملل عمومی است که شیوه رفتار متخاصمین در جنگ و نحوه انجام عملیات نظامی را انتظام می‌بخشد و هدف آن، کاهش آلام ناشی از جنگ بر روی افراد، اعم از رزمنده و غیررزمنده می‌باشد.
ب: حملات سایبری: یکی از چالش‌های موجود در این رساله و در واقع در اکثر مقالات و کتاب‌های موجود، نبود تعریفی جامع در خصوص “حمله سایبری” می‌باشد. فعلاً به عنوان یک تعریف پایه، حمله سایبری را به شکل زیر تعریف می‌نماییم:
“حمله سایبری، نوعی عملیات مبتنی بر اطلاعات به صورت تهاجمی یا تدافعی می‌باشد که به منظور ایجاد اختلال و یا تخریب اطلاعات موجود در رایانه‌ها و شبکه‌های رایانه‌ای، به‌کار گرفته می‌شود.”
ج: جنگ سایبری: جنگ سایبری، با هدف ازهم گسیختن سیستم‌های اطلاعاتی و مخابراتی، سیستم‌های کنترل و فرماندهی، ارتباطات و جاسوسی نیروی نظامی دشمن در هنگام یک مخاصمه مسلحانه و در فضای سایبر صورت می‌گیرد. درواقع جنگ سایبری اشاره به علمیات نظامی براساس اصول اطلاعاتی و شبکه‌های الکترونیکی و به عبارتی دیگر جنگ مبتنی بر اطلاعات می‌باشد.

۱- فقدان دانش و آگاهی سازمانی :
در این شرکتها عموما فقدان دانش وآگاهی کافی از منافع بالقوه، کمبود منابع انسانی و زمان برای بررسی فن آوری ها وسیستم های جدید، و فقدان اعتماد سطوح مختلف مدیریتی به امنیت این ارتباطات اشیا باعث ایجاد مشکلات در برنامه ریزی ، طراحی و پیاده سازی این سیستمها گردیده است

۲- محدودیتهای منابع سازمانی:
عدم آمادگی کافی سازمان ،موقعیت مالی ضعیف شرکتها و مقاومت دربرابر سرمایه گذاری های بیشتراز دیگر عوامل بازدارنده می باشد
۳- مقیاس بازار شرکتها :
بررسی شرکتهای کوچک و متوسط ایرانی نشانگر مقیاس بسیار کوچک و خرد آنهاست به نحوی که متوسط سرمایه، مشتریان ، تعداد کارمندان آنها از متوسط جهانی بسیار کمتر است که این مساله باعث وابستگی بیشتر این شرکتها به سیاستهای ستادی شده وعدم تمایل به تخصیص منابع این شرکتها به حوزه هایی که منافع مالی قابل اندازه گیری ندارند را باعث می گردد.
عوامل برون سازمانی
۱- عدم توسعه زیر ساخت فن آوری اطلاعات و ارتباطات:
محدودیت پهنای باند، عدم توسعه شبکه های بیسیم ،فقدان زیر ساخت امنیت جاده ای الکترونیک مهمترین عوامل برون سازمانی می باشند
۲- فقدان زیر ساخت های قانونی و حمایتهای دولتی:
مبهم بودن سیاستهای دولت در این زمینه ، تعویق الزام نصب کد الکترونیکی کالا (ایران کد) ، باعث کند شدن روندتوسعه سیستمهای مبتنی بر کد الکترونیک می گردد
۳- فقدان استانداردهای ملی:
فقدان استانداردهای ملی در زمینه برچسبهای RFID ، کانالهای انتقال)محدوده فرکانسی(، تجهیزات ارتباطات خودرو ، یکپارچه سازی فرآیندها را تحت الشعاع قرار می دهد
۴- نگرانی ها در مورد مسایل محرمانگی:
یکی از دغدغه های عناصر زنجیره تامین و همچنین مصرف کنندگان محرمانگی سیستمهای مبتنی برRFID میباشد . هرچند برای حذف اطلاعات اجناس تحویلی به مشتری ازEPCISپیشنهاداتی صورت گرفته است اما هنوزامکان اطلاع یافتن از موجودی انبار شرکای زنجیره تامین توسط رقبا و یا سارقین وجود دارد

۱۲-۲امنیت در اینترنت اشیا:

اگرچه اینترنت اشیا به ما وعده زندگی بهتر را می دهد ، اما در حال حاضر به دلیل تکنولوژی نابالغ خود، استانداردهای و پروتکل ها متناقض، هزینه های سنگین توسعه، آگاهی عمومی کم در برخی از حوزها مخصوصا در حوزه امنیت ،حفظ و حفاظت از حریم خصوصی ،معماری های برای ایجاد امنیت و جلوگیری از افشای اطلاعات دچار عقب ماندگی است و هنوز توافق عمومی برای حل و فضل آن بصورت کامل و به فرم واحد در تمامی زمینه های فوق ارائه نگردیده است ]۲۲[
با رشد استفاده از تکنولوژی اینترنت اشیا، مشکلات داخلی و خارجی امنیت آن مورد توجه قرار گرفت
وو چوان کان مشکلات امنیتی اینترنت اشیا به ترتیب ازلایه ادراک و لایه شبکه دانسته مانند امنیت سنسورو دسته حملات به آن ، اختلالات سنسور، تداخل رادیویی، امنیت محتوا شبکه، نفوذ هکربه شبکه های ارتباطی وصدور مجوزهای غیر قانونی ]۳۵و۳۶[علاوه بر این، در اینترنت اشیا مسائل بسیاری مربوط به امنیت در حوزه لایه کاربرد نیز وجود دارد مانند کنترل دسترسی به پایگاه داده، حفظ حریم خصوصی فن آوری حفاظت،دسترسی به اطلاعات ردیابی ،فن آوری تکنولوژی تخریب ،و فن آوری حفاظت از محصولات امن الکترونیکی وایجادمالکیت معنوی نرم افزاردر این لایه قرار می گیرند]۳۷[جیلیز و همکاران ، پیشنهاد تکنولوژی رمزگذاری برای برچسب های RFID به منظور جلوگیری ازدسترسی غیر مجازومداخله گرانه و همچنین سرقت اطلاعات و دستکاری کردن برچسب ها ، ارائه کردند]۳۸[همچنین یوجین با بهره گرفتن از PKI به ارائه مدلی امن و مسیری قابل اعتماد برای تقویت امنیت در سازمانهای که از تکنولوژی اینترنت اشیا استفاده می کنند پرداخت ]۳۹[نمونه دیگر از اقدامات صورت گرفته ، معماری رمز عبور دو مرحله ای برای مدیریت برای حل و فصل مشکلات مدیریت امنیت اینترنت اشیا بودند]۴۰[ همچنین پیشنهاد معماری سه لایه ای برای تضمین امنیت اطلاعات و حفظ حریم خصوصی. دراین معماری سه جنبه مهم ،پاسخگویی اطلاعات، رمزگذاری شناسه برچسب و استخراج کلیدی مشخصات از کانال های بی سیم امن را پوشش می دهد.]۴۱[
با این حال، این راه حل های امنیت تنها برای جنبه های خاصی از استفاده اینترنت اشیا می باشد ، و نمی تواند برای حل و فصل مشکلات امن از کل فرایند اینترنت اشیا را پوشش دهد. بنابراین، معماری ها و ساختارهای امن برای جلو جلوگیری از تهدید های امنیتی مختلف در طول فرایند استفاده از اینترنت اشیا معرفی شدند تا بتوان خطرات مختلف امنیتی را به حداقل رساند.
به طور کلی برای امنیت اینترنت اشیا نیاز به یکپارچه سازی امنیت در قسمت تجهیزات فیزیکی،اکتساب اطلاعات، انتقال اطلاعات وپردازش اطلاعات می باشد. هدف نهایی امنیت تضمین محرمانه بودن، یکپارچگی، اصالت داده ها و اطلاعات می باشد
در مدل ها و معماریها و چارچوب های امنیتی باید به سه فاکتور مهم امنیت در دستگاه ها ،امنیت در ارتباطات ومدیریت امنیت توجه کرد.
به بررسی چالش های امنیتی برای هر لایه می پردازیم
چالش امنیت لایه ادراکی:
امنیت گره های بی سیم شبکه حسگر :این چالش ها عبارتند از:امنیت گره ها در دروازه ورودی،کنترل گره های مشترک، دسترسی غیر مجاز به کلید رمز،دسترسی غیر مجازبه گره های مشترک ، حملات DDOS DOS /، آسیب فیزیکی به گره ها، حملات فیزیکی، مسدود کردن کانال، حملات جعل اسناد، ، حملات کپی، حملات پخش، دستکاری اطلاعات]۲۱،۴۲[
امنیت تاییدگره :تعداد زیادی از گره ها ، دسترسی به اینترنت اشیادارند،امنیت گره ها یکی از مهمترین چالش ها می باشد.
حریم خصوصی اطلاعات اشیاء:اطلاعات اشیاء در محیط اینترنت اشیا،به آسانی قابل دسترس می باشد. اطلاعات چگونگی نمایش و دسترسی اطلاعات اشیاء مشخص شده و همچنین چگونگی مخفی کردن این اطلاعات از مهمترین اقداماتی است که باید صورت بگیرد. جلوگیری از جعل و تقلب اطلاعات اشیا ،یکی دیگراز چالش های بزرگ امنیت برای اینترنت اشیا است]۲۲[.
چالش امنیت لایه شبکه]۲۲[:
لایه شبکه مسئول انتقال داده ها است ،و کانالی است که اتصال لایه ادراکی ولایه کاربردی است. مشکلات امنیت شبکه هنوز به طور کامل حل نشده است. تهدید اصلی عبارتند از: حملات DOS / DDOSجعل حملات شبکه های ناهمگن حملات و خطرات استفاده از IPv6 چالشهای امنیتی WLANبرنامه، تهدیدات امنیتی شبکه های ارتباطی مختلف]۲۲[
چالش امنیت لایه کاربردی:
لایه کاربرد شامل حمایت از زیر لایه مختلف است.برنامه حمایت از لایه فرعی نیاز به دستیابی هوشمند،محاسبات و تخصیص منابع در انواع کسب و انتخاب، تولید وپردازش داده ها، به منظور ارائه اطلاعات مفید برای زیر لایه ست. در این فرایند برای حمایت از زیر لایه نیاز به شناسایی اطلاعات مفید، داده های غیرمفیدو حتی داده های مخرب، فیلتر کردن و پردازش به موقع می باشد.
چالش ها امنیتی زیر لایه عبارتند از: دسترسی؛حفاظت از اموال، احراز هویت کاربر،حفظ حریم خصوصی اطلاعات و چگونگی پیگیری امن جریان داده ها می باشد]۲۲[

۱-۱۲-۲نیازمندی برای امنیت در اینترنت اشیا

درشکل۳۱-۲خلاصه از مهمترین نیازمندی های اینترنت اشیا آورده شده است]۴۳[
ذخیره سازی امن
شناسایی کاربر
مدیریت هویت
استمرار امنیت
اینترنت اشیا
ارتباطات امن داده ها
محیط امن اجرایی
ایمن سازی دسترسی به شبکه
محتوای امن اجرایی
شکل۳۱-۲ دغدغه ها و نیازمندی ها امنیت در اینترنت اشیا]۴۳[
۱-شناسایی کاربر: روند اعتبار کاربران قبل از اجازه دادن به آنها به استفاده از سیستم دارد
۲-استمرار امنیت: تمایل به حفظ نیازمندی های امنیتی حتی زمانی که دستگاه به دست افراد و برنامه های مخرب می افتد
۳-محیط امن اجرایی: طراحی محیط امن برای محافظت در برابر برنامه های کاربردی های مخرب است.
۴-محتوای امن: امنیت محتوا و حقوق دیجیتال دارد به عبارت دیگر محافظت از حقوق و محتوای دیجیتالی مورد استفاده در سیستم در برابر حملات می باشد .
۵-ایمن سازی دسترسی به شبکه: امکان دسترسی امن به شبکه و سرویس ها در صورت احراز هویت را فراهم می کند
۶-ارتباطات امن داده ها: این شامل تصدیق ارتباط ، حصول اطمینان از محرمانه بودن و تمامیت اطلاعات بدست آمده می باشد.
۷-مدیریت هویت: معاملات با شناسایی افراداشیا در سیستم وکنترل دسترسی آنها به منابع ،ارتباط و سطح دسترسی کاربران وایجاد محدودیت برای آنها یکی از مهمترین نیازهای امنیت می باشد.
۸-ذخیره سازی امن: این شامل محرمانه بودن و یکپارچگی اطلاعات ذخیره شده در سیستم می باشد.

۲-۱۲-۲طبقه بندی انواع حملات صورت گرفته برروی اینترنت اشیا

بهبود مستمر عملکرد سازمان‌ها، نیروی عظیم هم‌افزایی (Synergy) ایجاد می‌کند که این نیروها می‌تواند پشتیبان برنامه رشد، توسعه و ایجاد فرصت‌های تعالی سازمانی شود. بدون بررسی و کسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالش‌های پیش روی سازمان و کسب بازخورد و اطلاع از میزان اجرای سیاست‌های تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد. تمامی موارد یادشده بدون اندازه‌گیری و ارزیابی امکان‌پذیر نیست.
لرد کلوین فیزیک‌دان انگلیسی در مورد ضرورت اندازه‌گیری می‌گوید: «هرگاه توانستیم آنچه درباره آن صحبت می‌کنیم اندازه گرفته و در قالب اعداد و ارقام بیان کنیم می‌توانیم ادعا کنیم درباره موضوع مورد بحث چیزهایی می‌دانیم، در غیر این صورت آگاهی و دانش ما ناقص بوده و هرگز به مرحله بلوغ نخواهد رسید.» علم مدیریت نیز مبین این مطالب است. هرچه را که نتوانیم اندازه‌گیری کنیم نمی‌توانیم کنترل کنیم و هرچه را که نتوانیم کنترل کنیم مدیریت آن امکان‌پذیر نخواهد بود. موضوع اصلی در تمام تجزیه و تحلیل‌های سازمانی، عملکرد است و بهبود آن مستلزم اندازه‌گیری است و از این رو یک سازمان بدون سیستم ارزیابی عملکرد قابل تصور نیست.
همچنین صاحب‌نظران و محققان معتقدند که ارزیابی عملکرد، موضوعی اصلی در تمامی تجزیه و تحلیل‌های سازمانی است و تصور سازمانی که دارای ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد نباشد، مشکل است. ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد موجب هوشمندی سیستم و برانگیختن افراد به منظور رفتار مطلوب می‌شود و بخش اصلی تدوین و اجرای سیاست سازمانی است.
ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد بازخورد لازم را در موارد زیر ارائه می‌کند:
۱- با پیگیری میزان پیشرفت در جهت اهداف تعیین شده مشخص می‌شود که آیا سیاست‌های تدوین شده به صورت موفقیت‌آمیزی به اجرا درآمده‌اند یا خیر.
۲- با اندازه‌گیری نتایج مورد انتظار سازمانی و همچنین ارزیابی و اندازه‌گیری و رضایت کارکنان و مشتری‌ها مشخص می‌شود آیا سیاست‌ها به طور صحیح تدوین شده‌اند یا خیر.
۳- ارزیابی و اندازه‌گیری عملکرد امکان شناسایی زمینه‌هایی را که مدیریت باید توجه بیشتری به آنها بکند میسر می‌سازد و به شناسایی فرصت‌ها و محدودیت‌ها کمک می‌کند.
۴-ارزیابی عملکرد باعث ایجاد اطلاعات برای مدیران در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی خواهد بود، زیرا بخش زیادی از اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی از طریق اندازه‌گیری و ارزیابی سیستم عملکرد و ارزیابی سیستم عملکرد فراهم می‌آید. هر تلاشی که به منظور دستیابی به موفقیت صورت می‌گیرد باید دارای چارچوبی باشد و بهبود عملکرد سازمانی باید بر پایه فرآیندی باشد که «چرخه عملکرد» نامیده می‌شود. هر برنامه عملکرد سازمانی باید از اندازه‌گیری عملکرد و بعد ارزیابی عملکرد شروع کند.

سیستم های ارزیابی عملکرد
همانطور که در تاریخچه ارزیابی عملکرد ذکر کردیم. ابتدا سیستم ارزیابی عملکرد سنتی شکل گرفت وعدم پاسخگویی به برخی از وجوه روش مذکور لزوم پیدایی روش نوین ارزیابی عملکرد را ضرورت بخشید. در اینجا به توضیح هر یک از دو سیستم می‌پردازیم.
۱- سیستمهای ارزیابی عملکرد سنتی:
سیستمهای ارزیابی عملکرد سنتی اغلب بر هزینه و مدیریت حسابها متکی هستند. این روشها در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم برای مواجهه با نیاز روزافزون صنایع تولیدی توسعه داده‌شدند با تغییرات شگرف در فناوری و تولید،‌دیگر سیستمهای ارزیابی عملکرد سنتی قابل استفاده نیستند به عقیده مسکل^[۱۴]،‌۵ مشکل اصلی در ارتباط با تکنیکهای مدیریت حسابداری وجود دارد (عفتی،۱۳۸۶).

1. 1. کمبود تناسب: گزارشهای مدیریت حسابداری با استراتژی تولید متناسب نیستند، برای بخش کنترل تولید و عملیات قابل درک نبوده و در اخذ تصمیمات جهت قیمت گذاری گمراه کننده اند.

1. 1. تغییر هزینه: حسابداری سنتی هزینه ها،‌با عناصر هزینه در ارتباط است شکل عناصر هزینه ها در سالهای اخیر تغییر پیدا کرده است. تحلیلهای جزیی کم اهمیت شده اند. همچنین شکل هزینه های مستقیم و غیرمستقیم (و هزینه های متغیر و ثابت) همانند سابق ثابت نیست و در نتیجه روش های سنتی سرشکن کردن هزینه های سربار به وضوح هزینه های تولید را دگرگون می کند.

1. 1. عدم انعطاف پذیری: گزارشهای مدیریت حسابداری درون سازمان و از یک سازمان به سازمان دیگر و حتی با تغییرات کسب و کار در طول زمان تغییر نمی کرد. در نتیجه گزارشهای مورد بحث با تأخیر بسیار دریافت می شد و دیگر ارزشی نداشت. این گزارشها به مدیران عملیاتی کمک چندانی نمی کرد. تنها
      وسیله ای بود برای سرزنش آنها به دلیل نوسانات منفی.

1. 1. مانع پیشرفت تولید در کلاس جهانی: روش های سنتی ارزیابی به صورت مانعی بر سر تولید در کلاس جهانی بود و می توانست منجر به این شود که مدیران زمان و هزینه بیهوده‌ای را صرف خوب جلوه دادن اوضاع کنند. همچنین با توجه به نرخهای تولید بالا،‌ حسابداری نیازمند اطلاعات جزیی بود که فراهم آوردن این اطلاعات بسیار هزینه بر بود.

1. 1. اطاعت از نیازمندی های حسابداری مالی: جهت ارزش داشتن سیستمهای مدیریت حسابداری، این سیستمها می بایست بر روی روشها و فرضیات دیگری جز حسابهای مالی بنا می شدند.

به عقیده آمبل و استیکانت فرضیاتی که روش های مدیریت حسابداری بر آن استوار بودند، دیگر اعتبار ندارد، زیرا این فرضیات حالت محلی دارند. این فرضیات که باعث عدم اعتبار آنها شده است.
با توجه به این مشکلات،‌سیستمهای ارزیابی عملکرد سنتی امروزه غیر معتبرند.
۲- سیستمهای ارزیابی عملکرد نوین:
علاوه بر مشکلات سیستمهای اندازه گیری عملکرد سنتی، دلایل زیادی برای نیاز به سیستمهای اندازه گیری عملکرد مدرن در صنایع تولیدی وجود دارد. برخی از این دلایل بدین شرح اند.
مشتریان نیاز به کیفیت و استانداردهای بالاتری دارند،‌عملکرد،‌انعطاف و روش های مدیریتی در طرحهای تولیدی به طور قابل ملاحظه ای تغییر کرده اند. همان طور که سازمانها روش های تولید در تراز جهانی را مطرح می کنند به روش های جدیدی برای اندازه گیری و کنترل طرحهای تولیدی خود نیاز دارند. سیستمهای اندازه گیری عملکرد سنتی برای اندازه گیری فعالیتها در کلاس جهانی غیر معتبرند،‌زیرا زمینه رقابت در سازمان را به وجود نمی آورند (عفتی،۱۳۸۶).
در فضای تولیدی امروز شاخصهای هزینه ای پایه تصمیم گیری سازمان نیستند. اکنون سازمانها به شاخصهایی نیاز دارند که بر مبنای ابعاد رقابتی مانند زمان و کیفیت باشند. از دیدگاه مسکل سیستمهای ارزیابی عملکرد نوین برای تولید در کلاس جهانی می‌بایست ویژگی های زیر را داشته باشند:
مستقیماً در ارتباط با استراتژی های سازمان باشند.
از شاخصهای غیرمالی استفاده کنند.
با تغییر نیازها در طول زمان، تغییر کنند.
برای استفاده،‌ساده و آسان باشند.
بازخور سریع به مدیران و کارکنان ارائه دهند.
باید باعث بهبود شوند و تنها به کنترل عملکرد نپردازند.
راسل بیان می کند که تلاش سازمان برای توسعه یک سیستم ارزیابی عملکرد خود باعث اختیار بخشیدن به این فرایند می شود این نشان می دهد که فرآیندهای مهم کاری ارزیابی می شوند ضعفها و تضادها مشخص و مدیریت شده، پنهان نمی شوند و شاخصهای عملکرد باعث تکامل مدیریت همراه با تغییر نیازها در طول زمان می گردند.
دیکسون و همکاران بیان می کنند که سیستمهای ارزیابی عملکرد موفق در ۵ خصیصه مشترکند:

1. 1. متقابلاً پشتیبانی کننده اند و با اهداف،‌ فاکتورهای بحرانی موفقیت و برنامه های سازمان هم خوانند.

1. 1. اطلاعات را به صورت کم و ساده از طریق مجموعه ای از شاخصها منتقل می کنند.

1. 1. بر شاخصهایی تمرکز دارند که مشتری آنها را می بیند.

1. 1. به افراد سازمان کمک می کند تا بتواند اثر تصمیمات و فعالیتهای خود را بر روی سازمان ببینند.

1. 1. یادگیری سازمان و بهبود مستمر را پشتیبانی می کنند (حسن زاده، ۱۳۸۷).

برخی صاحب نظران عقیده دارند که علاوه بر پنج خصیصه ذکر شده توسط دیکسون و همکاران وی، موارد دیگری نیز باید در یک سیستم ارزیابی عملکرد نوین وجود داشته باشند. او می‌گوید که سیستم ارزیابی عملکرد می بایست پاسخگوی چهار نیاز زیر باشد:

1. 1. چارچوبی باشد که از بالا به پایین به جزئیات و سطوح بیشتری شکسته شود، و این امکان را بدهد تا استراتژی و یا نیازمندی های مشتری به مجموعه ای از شاخصهای عملکرد بحرانی تبدیل شود و کلیه فرآیندهای کاری را تعریف کند.

1. 1. بر روی یک فرایند کسب و کار تمرکز داشته باشد.

1. 1. شاخصهای عملکردی باید فرآیندگرا و کمی باشند و خود متعلق به شاخصهای کلی تری باشند که آنها نیز در ارتباط با استراتژی سازمان یا نیازمندی های مشتریان شکل گرفته باشند.

1. 1. در چارچوب آن دیدگاه استراتژی و نیازمندی های مشتری وجود داشته باشد.

مقایسه دیدگاه‌های سنتی و نوین در ارزیابی عملکرد
در دیدگاه سنتی، مهمترین هدف ارزیابی قضاوت و ارزیابی عملکرد مورد نظر می باشد در حالی که در دیدگاه مدرن، فلسفه ارزیابی بر رشد و توسعه و بهبود ظرفیت ارزیابی شونده متمرکز شده است سایر تفاوتهای این دو دیدگاه را می توان به صورت زیر بیان کرد.
نقش ارزیابی کننده: در دیدگاه سنتی ارزیابی کننده قضاوت و ارزیابی کرده و نقش قاضی را ایفا می کند
اما در دیدگاه نوین ارزیابی کننده هادی و مشورت دهنده است.
دوره ارزیابی: در دیدگاه سنتی تمرکز بر عملکرد گذشته قرار گرفته است ولی در دیدگاه مدرن تمرکز بر دیدگاه آینده و بهبود امور می باشد.