باید توجه کرد که برای بهره‌ی هرچه بیش‌تر از لذات معنوی، باید از لذات مادی رهایی یافت. شخصی که غرق در لذت‌های دنیوی باشد، از لذات معنوی محروم می‌گردد. در کتاب شریف نهج البلاغه، برای رهایی از وابستگی به لذات دنیوی، دو راه معرفی شده است:

۱٫۲٫۱٫۱ یاد مرگ
امیرالمومنین۷ می‌فرمایند:
أَلَا فَاذْکرُوا هَادِمَ اللَّذَّاتِ وَ مُنَغِّصَ الشَّهَوَاتِ وَ قَاطِعَ الْأُمْنِیاتِ عِنْدَ الْمُسَاوَرَهِ لِلْأَعْمَالِ الْقَبِیحَهِ وَ اسْتَعِینُوا اللَّهَ عَلَی أَدَاءِ وَاجِبِ حَقِّهِ وَ مَا لَا یحْصَی مِنْ أَعْدَادِ نِعَمِهِ وَ إِحْسَانِهِ^[۸].
هشدار که به زمان یورش به سوی کارهای زشت، مرگ را که ویرانگر لذت‌ها، فرو شکننده‌ی شهوت‌ها و بُرنده‌ی آرزو‌هاست، یاد آورد شوید؛ و از خدا بر ادای حقوق واجب، نعمت‌ها و نیکی‌های بی‌شمارش یاری جویید.
۱٫۲٫۱٫۲٫ یاد لذات بهشتی
مولای متقیان۷ می‌فرمایند:
فَلَوْ رَمَیتَ بِبَصَرِ قَلْبِک نَحْوَ مَا یوصَفُ لَک مِنْهَا لَعَزَفَتْ نَفْسُک عَنْ بَدَائِعِ مَا أُخْرِجَ إِلَی الدُّنْیا مِنْ شَهَوَاتِهَا وَ لَذَّاتِهَا وَ زَخَارِفِ مَنَاظِرِهَا وَ لَذَهِلَتْ بِالْفِکرِ فِی اصْطِفَاقِ أَشْجَارٍ غُیبَتْ عُرُوقُهَا فِی کثْبَانِ الْمِسْک عَلَی سَوَاحِلِ آن‌هارِهَا وَ فِی تَعْلِیقِ کبَائِسِ اللُّؤْلُؤِ الرَّطْبِ فِی عَسَالِیجِهَا وَ أَفْنَآن‌ها وَ طُلُوعِ تِلْک الثِّمَارِ مُخْتَلِفَهً فِی غُلُفِ أَکمَامِهَا تُجْنَی مِنْ غَیرِ تَکلُّفٍ فَتَأْتِی عَلَی مُنْیهِ مُجْتَنِیهَا وَ یطَافُ عَلَی نُزَّالِهَا فِی أَفْنِیهِ قُصُورِهَا بِالْأَعْسَالِ الْمُصَفَّقَهِ وَ الْخُمُورِ الْمُرَوَّقَهِ قَوْمٌ لَمْ تَزَلِ الْکرَامَهُ تَتَمَادَی بِهِمْ حَتَّی حَلُّوا دَارَ الْقَرَارِ وَ أَمِنُوا نُقْلَهَ الْأَسْفَارِ فَلَوْ شَغَلْتَ قَلْبَک أَیهَا الْمُسْتَمِعُ بِالْوُصُولِ إِلَی مَا یهْجُمُ عَلَیک مِنْ تِلْک الْمَنَاظِرِ الْمُونِقَهِ لَزَهِقَتْ نَفْسُک شَوْقاً إِلَیهَا وَ لَتَحَمَّلْتَ مِنْ مَجْلِسِی هَذَا إِلَی مُجَاوَرَهِ أَهْلِ الْقُبُورِ اسْتِعْجَالًا بِهَا جَعَلَنَا اللَّهُ وَ إِیاکمْ مِمَّنْ یسْعَی بِقَلْبِهِ إِلَی مَنَازِلِ الْأَبْرَارِ بِرَحْمَتِه‏^[۹].
اگر با چشم دل به آن‌چه که از بهشت برای تو وصف کرده‏اند بنگری، از آن‌چه در دنیاست دل می‏کنی، هر چند شگفتی‏آور و زیبا باشد. و از خواهش‏های نفسانی و خوشی‏های زندگانی و منظره‏های آراسته و زیبای آن کناره می‏گیری. اگر فکرت را به درختان بهشتی مشغول داری - که شاخه‏هایشان همواره به هم می‏خورند، و ریشه‏های آن در توده‏های مشک پنهان است، و در ساحل جویباران بهشت قرار گرفته‌اند آبیاری می‏گردند، و خوشه‏هایی از لؤلؤ آب دار به شاخه‏های کوچک و بزرگ درختان آویخته، و میوه‏های گوناگونی که از درون غلاف‏ها و پوشش‏ها سر بیرون کرده‏اند - سرگردان و حیرت زده می‏گردی. شاخه‏های پر میوه بهشت که بدون زحمتی خم شده در دسترس قرار گیرند، تا چیننده آن هر گاه که خواهد بر چیند، مهمانداران بهشت گرد ساکنان آن و پیرامون کاخ‏هایشان در گردشند و آنان را با عسلهای پاکیزه و شراب‏های گوارا پذیرایی کنند.آن‌ها کسانی هستند که همواره از کرامت الهی بهره‏مند اند تا آنگاه که در سرای ثابت خویش فرود آیند و از نقل و انتقال سفرها آسوده گردند.
ای شنونده! اگر دل خود را به منظره‏های زیبایی که در بهشت به آن می‏رسی مشغول داری، روح تو با اشتیاق فراوان به آن سامان پرواز خواهد کرد، و از این مجلس من با شتاب به همسایگی اهل قبور خواهی شتافت. خداوند با لطف خود من و شما را از کسانی قرار دهد که با دل و جان برای رسیدن به جایگاه نیکان تلاش می‏کنند.

۳/۱٫ تعریف فرح، سرور و نضره

با توجه به موضوع این نوشتار، لازم است علاوه بر لذت، لغات دیگری نیز به طور مختصر توضیح داده شود. لسان العرب در توضیح کلمه‌ی فرح می‌نویسد:
الفَرَحُ‏: نقیض الحُزْن؛ و قال ثعلب: هو أَن یجد فی قلبه خِفَّه^[۱۰]
فرح نقیض حزن است. ثعلب می‌گوید: فرح آن است که شخص در قلب خود احساس سبکی کند.
می‌توان گفت که این احساس سبکی در قلب، حالتی خوشایند و لذت بخش برای آدمی است. در نتیجه فرح نوعی از لذات است.
کلمه‌ی دیگری که لازم است تبیین شود، نضره است. لسان العرب نضره را این‌گونه توضیح می‌دهد:
النَّضْره: النَّعْمه و العَیْش و الغِنى، و قیل: الحُسْن و الرَّوْنَق‏^[۱۱]
نضره نعمت، خوشی و غنی است. برخی در معنای آن حسن و رونق نیز گفته اند.
واضح است که نعمت و خوشی همراه با لذت است. یعنی نعمت موجب لذت می‌شود.

فصل دوم: لذات معنوی در کلام بزرگان

همان‌طور که گذشت، لذت از مفاهیم وجدانی است و از آن‌جایی که در کتب کهن تعریف کاملی از آن ارائه نشده است، در این‌جا به بیان کلام دو تن از بزرگان متأخر در باب لذات می‌پردازیم.

۲٫۱٫ کلام مرحوم نراقی

مرحوم ملا احمد نراقی در فصل ششم کتاب شریف معراج السعاده، چنین می‌فرمایند:
فصل ششم: لذت و الم جسم و روح‏
چون که دانستى که: آدمى را روحى و بدنى است که هر کسى مرکب است از این دو، باید بدانى که هر یک از این دو جزء را المى و لذتى و محنتى و راحتى و مرضى و صحتى است.
و آلام و محنت‌هاى بدن عبارت است از: امراض و بیماری‌ها که عارض بدن مى‏گردد، و جسم را لاغر و نحیف مى‏کند، و آن را از درک لذات جسمانیه باز مى‏دارد، و با مسامحه در معالجه به هلاکت منجر مى‏شود. و «علم طب» موضوعى است از براى بیان این امراض و معالجات آن‌ها.
و آلام و بیماری‌هاى روح عبارت است از: اخلاق ذمیمه و صفات رذیله، که موجب هلاکت و بدبختى روح است، و باز مى‏دارد آن را از درک لذات روحانیه، و رسیدن به سعادت ابدیه. و آن را محروم مى‏گرداند از مرافقت محرمان خلوتخانه انس، و مجاورت عالم قدس.
و صحت و راحت روح، عبارت است از: اتصاف به اوصاف قدسیّه و ملکات ملکیّه، که موجب قرب حضرت بارى، و باعث نجات و رستگارى است. و تفصیل این امراض و معالجات آنها در «علم اخلاق» است که در این کتاب بیان مى‏شود^[۱۲].

۲٫۲٫ کلام مرحوم مطهری

مرحوم شهید مطهری در باب لذات مادی و معنوی می‌فرمایند:
«در تکمیل این مطلب باید بگویم مسأله‌ای از قدیم برای بشر مطرح بوده به نام ماده و معنا. امور را تقسیم می‌کرده اند به امور مادی و امور معنوی. فعلاً مقصود از امور معنوی، امور مجرّد ماوراء الطبیعه (خدا و فرشتگان و غیره) نیست. در متن همین زندگی دنیایی انسان، دو سلسله مسائل وجود دارد: ۱٫ مادی ۲٫ معنوی. و یکی از تفاوت‌های انسان و حیوان در همین است که در متن زندگی انسان مسائلی مطرح است که محسوس و ملموس نیست، دارای حجم و وزن نیست ولی وجود دارد، مثل همین چیزهایی که ذکر شد. همیشه برای بشر این مسأله مطرح بوده که آزادگی چیست.
قرار در کف آزادگان نگیرد مال
نه صبر در دل عاشق، نه آب در غربال
آن‌چه که بشر برایش ارزش و قیمت قائل بوده، منحصر به امور مادی و جسمانی، امور محسوس، اموری که حجمی دارد و وزنی و به اصطلاح مشت پرکن است، نیست. آب و نان برای انسان باارزش است ولی چیزهای دیگری هم ارزش دارد؛ مثل آزادگی، آزادی اجتماعی و آزادی عقیده. آزادی عقیده برای انسان یک ارزش خاصی دارد که من هر عقیده‌ای را که دلم می‌خواهد اختیار کنم و بعد هم در عقیده‌ی خودم آزاد باشم، یعنی کسی به خاطر عقیده‌ام مزاحم من نشود. علمای قدیم این‌ها را به همین تعبیر «امور معنوی» بیان می‌کردند. انسان از نیل به اهداف مادی خود لذت می‌برد و از نیل به اهداف معنوی خود نیز لذت می‌برد، و لهذا لذت‌های انسان دوگونه می‌شود: لذت‌های مادی و لذت‌های معنوی. متقابلاً رنج‌های انسان هم دوگونه می‌شود که از نرسیدن به هدف‌های مادی یا معنوی، و یا از رسیدن به ضد آن‌ها حاصل می‌شود:رنج‌های مادی و رنج‌های معنوی.
در روان شناسی هم چنین تفسیر می‌کنند و از لذات مادی و لذات معنوی و آلام و رنج‌های مادی و آلام و رنج‌های معنوی سخن می‌گویند، و میان این‌ها فرق می‌گذارند که مثلاً لذات مادی، عضوی است یعنی به یک عضو خاص بستگی دارد، و بعلاوه با یک عامل مادی خارجی ارتباط دارد، یعنی در اثر تلاقی و تماس با یک عامل خارجی پیدا می‌شود، مثل لذت خوردن که اولاً به عضو بستگی دارد (یعنی انسان آن را در یک عضو معین احساس می‌کند، در ذائقه‌اش احساس می‌کند و مثلاً در کف دستش احساس نمی‌کند) و به علاوه شیئی باید باشد که روی زبان انسان قرار گیرد تا این فعل و انفعال ایجاد شود و لذت دست دهد.
اما لذت‌های معنوی اولاً به عضو بستگی ندارد، محل ندارد، نمی شود یک جایی را نشان داد که این‌جا محل این لذت است، و ثانیاً موکول به این نیست که عاملی از خارج با انسان تلاقی پیدا کند. بسا هست خود یک فکر به انسان لذت می‌دهد، مثل لذت افتخاری که به برنده‌ی یک مسابقه دست می‌دهد. فرض کنیم یک کسی به عنوان بهترین هنرمند یا نویسنده شناخته می‌شود، اطلاع پیدا می‌کند که در فلان جا از او ستایش کرده‌اند؛ در خود احساس لذت می‌کند. نباید گفت که این هم عامل خارجی دارد و او شنیده. این شنیدن وسیله‌ی اطلاع اوست. لذتش لذت گوش نیست مثل لذتی که از موسیقی می‌برد. این لذت در کجاست؟ در باصره است؟ در سامعه؟ ذائقه؟ نه، او با تمام وجود و در تمام وجود احساس لذت می‌کند بدون این‌که بتواند نقطه‌ای را نشان دهد یا لااقل بتواند فعلاً احساس کند که این، آن نقطه است که دارد لذت می‌برد.
به هر حال، امور مادی و امور معنوی برای انسان مطرح بوده. فلاسفه اعتقاد دارند که لذات سه قسم است: ۱٫ لذات جسمی ۲٫ لذات عقلی ۳٫ لذات واسطه یا وهمی، که دسته‌ی اخیر در مقابل لذات عقلی حقیر است و انسان باید به دنبال لذات عقلی باشد نه وهمی. این است که در دستورهای اخلاقیِ آن‌ها لذات جسمی تقریباً محکوم است یعنی تشویق نمی‌‌شود، ولی به طور قطع لذات وهمی جزء لذات جسمی و حسی نیستند.^[۱۳]»

فصل سوم: گونه های لذت معنوی خیالی

با توجه به بیانی که درباره لذات معنوی شد، هر گونه حالت خوشایند و مورد اشتهایی که مورد تأیید دین و مطلوب شارع نباشد را لذت خیالی می‌نامیم. به برخی از این لذات خیالی که دارای ارزش نیز نیستند، در زیر اشاره می‌کنیم:

۳٫۱ لذت عبادت در چهارچوب ادیان باطل

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:
(وَ مَنْ یبْتَغِ غَیرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرین‏^[۱۴])
هر کس دینی را جز اسلام اختیار کند، هرگز از او پذیرفته نمی‌شود و او در آخرت از زیان‌کاران است.
بر این اساس تمام کسانی که در عبادت‌گاه‌های مسیحی، یهودی، بودایی، زرتشتی و… مشغول انجام آداب و رسوم دین خویش می‌شوند، اگر چه احساس قرب به خداوند داشته باشند و از این مناجات لذت ببرند، در لذتی موهوم و خیالی به‌سر‌می‌برند.
همان طور که در قرآن کریم در مورد زیان‌کار ترین اشخاص چنین آمده است:
(قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکمْ بِالْأَخْسَرینَ أَعْمالاً * الَّذینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ هُمْ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعاً^[۱۵])
بگو آیا شما را نسبت به زیان کار ترین مردم خبر بدهیم؟! (آنان) کسانی هستند که تلاششان در زندگی دنیا به گمراهی (و نابودی) رفت، در حالی که می‌پندارند که کار نیکی انجام می‌دهند.

فروش ۱ ۳ ۲ ۳ ۴ ۲ ۳ ۵
کارکنان/فروش ۰/۵ ۱ ۰/۶۶۷ ۰/۷۵ /۸ ۰/۴ ۰/۵ ۰/۶۲۵
تعداد کارکنان و میزان فروش هر شعبه فروشگاه (بر حسب ۱۰۰۰۰۰ ریال) در ستون مربوطه داده شده است. سطر آخر جدول ۱-۱ نسبت فروش به هر یک کارمند–مقیاسی از بهره وری–که اغلب به وسیله مدیران و تحلیل گران سرمایه گذاری استفاده می شود – را نشان می دهد. همان گونه که در ذیل رابطه (۱-۱) گفته شد در حالت عمومی تر می توان آن را به عنوان کارایی در نظر گرفت. بنابراین با این شاخص B کارآمدترین شعبه است و F در پایین ترین رده کارایی قرار دارد.

اجازه دهید این اطلاعات را به صورت نمودار شکل ۳-۱ نمایش دهیم که در آن تعداد کارمندان، محور افقی و میزان فروش، محور عمودی را نشان می دهد. شیب خط واصل بین هر نقطه و مبدأ متناظر با نسبت فروش به تعداد کارمندان است و بیشترین شیب مربوط به خط واصل بین نقطه B و مبدأ است. این خط “مرز کارا” نامیده می شود. توجه کنید که این خط از حداقل یک نقطه می گذرد و سایر نقاط در رو یا زیر آن قرار می گیرند. نام تحلیل پوششی داده ها، یعنی DEA، از این خاصیت گرفته شده است، زیرا در اصطلاح ریاضی چنین مرزی این نقاط را پوشش می دهد.

شکل ‏۳‑۱ : کارایی
پایداری مناسب
با این اطلاعات ممکن است بخواهیم خط رگرسیون آماری این نقاط را برازش کنیم. خط نقطه چین در شکل ۳-۲، خط رگرسیون آماری را نشان می دهد که از مبدأ می گذرد و بر اساس روش کمترین مربعات از معادله y =0.622xپیروی می کند. به طور طبیعی این خط از میان این نقاط می گذرد و لذا می توان نقاط بالای آن را “عالی” و نقاط زیر آن را نامناسب یا غیر رضایت بخش تعریف کرد. میزان مناسب یا نا مناسب بودن این نقاط را می توان با اندازه گیری فاصله آن ها از این خط تعیین کرد. از طرف دیگر خط مرزی به کاراترین شعبه فروشگاهی یعنی B مشخص می شود و اندازه کارایی سایر شعب به وسیله انحراف از آن اندازه گیری می شود. بنابراین یک تفاوت اساسی بین روش آماری مبنی بر تحلیل رگرسیون و DEA وجود دارد. اولی وضعیت “متوسط” یا “تمایل مرکزی” رفتار مشاهدات را منعکس می کند، در حالی که دومی با بهترین عمکرد سر و کار دارد و عملکرد همگی را بر اساس انحراف آن ها از خط مرزی مشخص می کند. این دو دیدگاه در ارزیابی عملکرد می توانند به رویه بهبود متفاوتی نیز منجر شوند. DEA نقطه ای مانند B را به عنوان هدف آتی یا الگوی محک زنی برای استفاده در رویه بهبودهای بعدی معرفی می کند. در روش آماری میانگین شامل نقاط B و F و سایر مشاهدات مبنایی برای استفاده در رویه بهبود های بعدی در نظر گرفته می شود.
اجازه دهید به مثال قبلی برگردیم. در حقیقت قابل قبول نیست که بپذیریم خط مرزی با همین شیب تا بی نهایت ادامه یابد. در ادامه این موضوع را با بهره گرفتن از مدل های مختلف DEA بررسی می کنیم. به هر حال فرض می کنیم که این خطوط در دامنه مورد نیاز موثر است و آن را فرض “بازده به مقیاس ثابت” می نامیم.

شکل ‏۳‑۲ : رگرسیون آماری
در مقایسه با شعبه B، سایر شعب ناکارا هستند. میتوانیم کارایی آنها ار نسبت به B به صورت زیر محاسبه کنیم:

و بر اساس نتایج ارائه شده در جدول ۳-۲ آنها به صورت زیر مرتب می شوند.
۱= B > E > D > C > H > A =G > F = 0/4
بنابراین کارایی شعبه F معادل ۰/۴x100% = 40% شعبه B است.
جدول ‏۳‑۲: کارایی
شعبه A B C D E F G H
کارایی ۰/۵ ۱ ۰/۶۶۷ ۰/۷۵ ۰/۸ ۰/۴ ۰/۵ ۰/۶۲۵
اکنون به مسأله چگونگی تبدیل واحد های ناکارا به کارا می پردازیم، یعنی چگونه آنها را به مرز کارا هدایت کنیم. برای مثال شعبه A به چند طریق می تواند بهبود یابد. یک روش کاهش ورودی (تعداد کارمندان) به A₁ با مختصات (۱،۱) روی مرز کار است. روش دوم، افزایش خروجی (میزان فروش بر حسب ۱۰۰۰۰۰ واحد) یه A₂با مختصات (۲،۲) است. هر نقطه روی پاره خط A₁A₂ یک روش بهبود ارائه می دهد که مبتنی بر عدم افزایش ورودی و عدم کاهش خروجی در فرایند کارا ساختن این شعبه است.
این مثال ساده ای است که نسبت های ارائه شده در جدول ۳-۱ شروع به جدول ۳-۲ شامل نسبت نسبت ها منجر شد حاوی یک نکته مهم می باشد. مقادیر جدول ۳-۱ دارای واحد اندازه گیری هستند در حالی که در جدول ۳-۲ این چنین نیست. برای مثال اگر میزان فروش بر حسب ۱۰۰۰۰ دلار بیان شود آنگاه نسبت مذکور برای F از۰/۴= به=۴ تغییر می کند در حالی که مقدار جدول ۳-۲ بدون تغییر و معادل=۰/۴ می ماند و امتیاز کارایی نسبی F مستقل از واحد اندازه گیری خواهد بود. این خاصیت را ‏مستقل از واحد اندازه گیری نامند و برای مدت های طولانی به عنوان یک خاصیت مهم در مهندسی و علوم شناخته شده است. برای نمونه مثالی از مهندسی را در نظر می گیریم که در آن کارایی کوره از رابطه ن زیر محاسبه می شود:
داریم:
‏ میزان گرمای به دست آمده از یک واحد سوخت در کوره مورد نظر_r،حداکثر گرمایی که می توان از یک واحد از همان سوخت به دست آورد_R،میزان حد اکثر را می توان از تحلیل های شیمیایی- فیزیکی مبتنی بر اصول ترمودینامیک به دست آورد. نکته قابل توجه آن است که مقدار سوخت، x، باید برای همه یکسان باشد، بنابراین ا‏ز نظر ریاضی داریم:
بنابراین ( ۱-۳) از نسبت نسبت ها به دست می آید که مستقل از واحد است.
با دقت دوباره در مقادیر جدول ۳-۲ می بینیم که این مقادیر محدود به بازه صفر و یک هستند. به هر حال تغییرات مشاهده شده در جدول ۳-۲ ناشی از مازاد ورودی یا کمبود خروجی است. به علاوه این وضعیت در مسائل ت
جاری و سیاسی- اجتماعی (اقتصادی) که مورد توجه این پایان نامه است، رایج می باشد. به این خاطر است که از رابطه(۱-۴) کمتر استفاده می کنیم. به علاوه این فرمول به حالت یک خروجی، یک ورودی محدود می باشد. تلاش برای توسعه آن به حالت چند ورودی، چند خروجی به مشکلاتی منجر می شود که قبلا در بحث بهره وری جزئی و بهره وری کل توضیح داده شد.

شکل ‏۳‑۳ : بهبود شعبه A
حالت دو ورودی و یک خروجی
برای رسیدن به حالت چند ورودی، چند خروجی، جدول ۳-۳ را در نظر می گیریم که در آن عملکرد ۹ فروشگاه بزرگ که هر یک دو ورودی و یک خروجی دارند، فهرست شده است. اولین ورودی x1 تعداد کارمندان (برحسب ۱۰ ‏نفر) و دومین ورودی، x2،‏مساحت فروشگاه (برحسب ۱۰۰۰ ‏متر مربع) است که تنها خروجی، y میزان فروش (برحسب۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ‏۱دلار) می باشد. توجه کنید که میزان فروش معادل ۱ ‏واحد با فرض بازده به مقیاس ثابت در نظر گرفته شده است. نمودار فروشگاه در حالی که نسبت های
به عنوان محور در نظرگرفته شده اند (محورهایی که)، در شکل ۳-۴ ارائه شده است. همان نقاط را می توان در داخل ناحیه محدود به مرز کارا، خط افقی که از C می گذرد و خط عمودی که از E ‏می گذرد، پوشش داد. این ناحیه را مجموعه امکان تولید(PSS) ‏می نامیم. به عبارت دقیق تر آن باید فرض “مجموعه امکان تولید قطعه قطعه خطی است” نامیده شود زیرا تضمینی برای قطعه قطعه خطی بودن مرز این ناحیه یعنی از قطعه هایی مانند پاره خط واصل EوD یا D و C تشکیل شده باشد، وجود ندارد، به این ترتیب فرض می شود نقاط مشاهده شده گواه بر امکان تولید به نرخ های مشخص شده به وسیله مشخصات هر نقطه در این ناحیه می باشند.
جدول ‏۳‑۳: حالت دو ورودی و یک خروجی

فروشگاه A B C D E F G H I
کارکنان x₁ ۴ ۷ ۸ ۴ ۲ ۵ ۶ ۵/۵ ۶
مساحت x₂ ۳ ۳ ۱ ۲ ۴ ۲ ۴ ۲/۵ ۲/۵
فروش y 1 1 1 1 1 1 1 1 1
کارایی نقاطی که روی مرز کارا قرار ندارند به روش زیر اندازه گیری می شود. برای مثالA ‏ کاراست. برای اندازه گیری ناکارایی آن فرض کنید OAخط واصل از مبدأ به A ‏، مرز کارا را در P قطع کند (شکل۳-۴ را ببینید). آن گاه کارایی A می تواند به صورت زیر ارزیابی شود:
=۰/۸۵۷۱
یعنی ناکارایی A باید به وسیله ترکیبی از D و E ارزیابی شود (زیرانقطه Pروی خط واصل بین این دو نقطه است). Dو E ‏مجموعه مرجع A ‏نامیده می شود. مجموعه مرجع ممکن است از یک فروشگاه به فروشگاه دیگر تغییر کند. برای مثال مجموعه مرجع B شامل نقاط D و C در شکل ۳-۴ ‏‏است. همچنین می توان مشاهده کرد که بسیاری از فروشگاه ها در اطراف D قرار گرفته اند و می توان گفت که D یک فروشگاه کاراست که “نماینده” می باشد، در حالی که اگر چه C و E ‏کارایند ولی درجمع پاره خط های مرز مشخصات منحصر بفردی دارند که از سایر مشاهدات دور هستند .

شکل ‏۳‑۴ : بهبود فروشگاه A
اکنون تحلیل شکل ۱-۳ را برای تعیین رویه بهبود نقاط ناکارا برای هدایت آن ها به مرز کارا در حالت دو ورودی (یک خروجی) توسعه می دهیم. برای مثالA می تواند با حرکت به نقطه P با ورودی های x1=3/4 و x2 = 2/6 کارا شود. این مختصات نقطه P روی مرز کاراست که قبلا با پاره خط OA1 در شکل ۱-۵ مشخص شده اند. به هر حال هر نقطه روی پاره خط DA1 نیز می تواند به عنوان یک کاندیدای بهبود عمل کند. D با کاهش ورودی X2 قابل دسترسی است، در حالی که به A1از طریق کاهش ورودی X1 می توان رسید. یک روش دیگر بهبود، افزایش خروجی و ثابت نگه داشتن ورودی هاست.
حالت یک ورودی و دو خروجی
جدول ۳-۴ تعداد مشتریان (بر حسب ۱۰ نفر) و همچنین میزان فروش (بر حسب ۱۰۰۰۰۰ دلار) به هر فروشنده را برای ۷ فروشگاه نشان می دهد. برای اینکه یک مرز یکه بدست آوریم آنها را بر تعداد کارمندان (فر وشندگان) که تنها ورودی مساله است تقسیم کرده ایم. مرز کارا خط واصل بین نقاط B، E، F، G مطابق شکل ۳-۵ است.
جدول ‏۳‑۴: حالت یک ورودی و دو خروجی
فروشگاه A B C D E F G
کارکنان x 1 1 1 1 1 1 1

نتایج و بحث
فصل چهارم
نتایج و بحث
۱-۴ مقدمه
در این فصل یافته های پژوهش با بهره گرفتن از روش های آماری و نرم افزار Spss نسخه ۱۷ ارائه و مورد بحث قرار گرفته اند. نتایج حاصل از توصیف و تجزیه و تحلیل داده ها در قالب جدول ها به همراه تحلیل های مربوطه، به منظور پاسخ به سوالات و تحقق اهداف تحقیق آورده شده است. این فصل در دو بخش شامل یافته های توصیفی و استنباطی ارائه گردیده است.
۲-۴ یافته های توصیفی
۱-۲-۴ ویژگی های فردی نمونه مورد مطالعه
۱-۱-۲-۴ سن
از مجموع ۳۰۰ نفر از پاسخ گویان مورد بررسی در این پژوهش، تعداد ۹۴ نفر (۱/۳۳درصد) در گروه سنی ۳۰- ۱۵ سال، ۱۸۲ نفر (۷/۶۰ درصد) در گروه سنی ۴۵- ۳۱ سال و تعداد ۲۴ نفر (۸ درصد) در گروه سنی ۶۰- ۴۶ سال بودند. کمینه سن ۱۷ سال و بیشینه سن ۵۹ سال و میانگین سنی ۳۳ سال بوده است.
۲-۱-۲-۴ تحصیلات
آماره های استخراج شده در رابطه با وضعیت تحصیلی بیانگر این بودند که ۱۶۰ نفر از پاسخگویان (بیش از ۵۰ درصد) زیر سیکل، ۶۶ نفر (۲۲ درصد) سیکل، ۳۶ نفر (۱۲ درصد) دبیرستان و ۳۸ نفر (۷/۱۲ درصد) در سطح دیپلم و بالاتر بودند. که نشان دهنده ی پایین بودن سطح سواد در نمونه مورد مطالعه است.
۳-۱-۲-۴ تعداد فرزند
نتایج نشان دادند که ۱۴۲ نفر ( ۴۷.۳ درصد) از پاسخگویان دارای کمتر از ۳ فرزند یا ۳ فرزند بوده و ۵۱ درصد دارای بیش از ۳ فرزند بودند. ضمن اینکه ۵ نفر به این سوال پاسخ ندادند.
۴-۱-۲-۴ میزان فعالیت در زمینه ی کشاورزی
برای سنجش این متغیر، زنان به چهار گروه طبقه بندی شدند، یافته ها نشان دادند که ۱۱۳ نفر از زنان ( ۷/۳۷ درصد) در فعالیت های دامداری و ۱۱۷ نفر (۳۹ درصد) در امور زراعی در کنار همسر خود مشغول به کار بوده اند.۳۶ نفر (۱۲ درصد) خانه دار و ۳۴ نفر (۳/۱۱درصد) نیز در سایر زمینه ها مانند: خیاطی و قالی بافی مشغول بوده اند.

۵-۱-۲-۴ تحصیلات همسر
۱۸۲ نفر (بیش از ۶۰ درصد) همسران در نمونه مورد مطالعه زیرسیکل و ۳۹ نفر (۱۳ درصد) سیکل، ۴۵ نفر (۱۵ درصد) دبیرستان و ۲۹ نفر (حدود ۱۰ درصد) دیپلم و بالاتر بودند. ۵ نفر نیز به این سوال پاسخ ندادند.
۶-۱-۲-۴ شغل همسر
یافته ها نشان دادند ۱۴۳ نفر (حدود ۴۸ درصد) از همسران زنان روستایی در نمونه مورد مطالعه به کشاورزی اشتغال داشتند. ۸۳ نفر (۲۸ درصد) از همسران زنان روستایی کارگر بودند، ۳۵ نفر (۷/۱۱ درصد) از آنان به دامدار بوده.۳۱ نفر(حدود ۱۰ درصد) نیز به سایر مشاغل مانند: رانندگی، مغازه داری و … می پرداختند.
۱-۲-۲-۴ مشارکت در دوره های آموزشی
به منظور ارزیابی فراوانی و درصد میزان مشارکت زنان در دوره های آموزشی، میزان مشارکت به سه سطح طبقه بندی شد. نتایج بدست آمده در جدول ۱-۴ ، حاکی از مشارکت بیش از نیمی از زنان (۷/۵۳ درصد) در کمتر از سه دوره آموزشی که مبین مشارکت پایین آنان در دوره های آموزشی بوده است.
جدول ۱-۴ فراوانی دفعات مشارکت زنان در دوره های آموزشی (۳۰۰ = n )

فهرست نمودار ها
عنوان صفحه
نمودار۴-۱- نمودار وضعیت تاهل ……………………………………………………………………………………. ۸۷
نمودار۴-۲- نمودار وضعیت سابقه……………………………………………………………………………………. ۸۸
نمودار ۴-۳ - نمودار بر حسب تحصیلات ………………………………………………………………………… ۸۹
نمودار ۴-۴- نمودار بر حسب جنسیت……………………………………………………………………………….. ۹۰
نمودار ۴-۵- نمودار بر حسب سن…………………………………………………………………………………….. ۹۱
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱- مقدمه:
یکی از سازمانهای مهم موثر در جهان امروز و آینده، سازمان آموزش و پرورش است. سازمانی که الگوی کلیه نهادها، موسسات وسازمانهای رسمی وغیر رسمی جامعه است. وظایف اساسی همچون انتقال فرهنگ وشکوفاسازی آن پرورش فرد وتربیت نیروی انسانی ماهر ومتخصص را برعهده دارد در واقع"موضوع اساسی و محور اصلی این سازمان «انسان» است و مهمترین و دشوارترین مسأله مترتب به انسان تعلیم و تربیت اوست” (شکوهی،۱۳۷۳).
در دنیای پیچیده و پیشرفت امروزی برای تربیت نیروی متخصص و کارآزموده، باید به نظام تعلیم و تربیت تکیه کرد، برای نیل به این اهداف بزرگ غیر از مدرسه هیچ وسیله مؤثری در اختیار نیست. معلم و دانش آموز در مجموعه ای به نام مدرسه گرد هم آمده و مکان مقدسی را به وجود می آورند که محل تعلیم و تربیت آینده سازان جامعه می باشند. اهمیت دادن به این نهاد مقدس، ارزش نهادن به آینده جامعه است. اعتلا و سربلندی هر جامعه منوط به ترقی و اعتلا نهاد آموزش وپرورش آن جامعه است و معلمان رکن اساسی این نهاد محسوب می شوند.به همین دلیل همه جوامع به معلمانی با انگیزه ، علاقه مند ، فعال و آگاه نیاز دارند تا بتوانند نوباوگان خود را به نحوی شایسته پرورش داده و برای آینده ای بهتر مجهز سازند(همان منبع).

به عبارت دیگر مهمترین وسیله رسیدن به جامعه ایده آل و هدف های آموزش و پرورش؛ معلم دانا و تواناست، به عنوان مثال در ایران و روم باستان، بزرگان در انتخاب معلم لایق و پاکدامن از نجیب زادگان و اشخاص با استعداد توجه زیادی داشته وسعی می کردند پاکدامن ترین اشخاص را مامورآموزش و پرورش فرزندان خود کنند، زیرا که به نقش معلم و تعلیمات او در سازندگی انسانها و ایجاد تغییرات در آنان واقف بودند. به این ترتیب اهمیت مقام معلم و تاثیر او در پیشرفت انسانها نقش اساسی داشته است.هر ملتی که دارای معلمان شایسته و مجرب باشد، بهتر می تواند هدف های مورد نظر خود را از طریق مراکز آموزشی تامین کند. بنابراین باید در انتخاب و تربیت معلم نهایت دقت را کرد تا در اجرای برنامه های آموزش و پرورش به طور صحیح و مطلوب عملی شود(تقی پور ظهیری،۱۳۸۴).
معلم خوب و اثربخش، به طور مسلّم علاوه بر بهره مندی از دانش ومعلومات عمومی و تخصصی ومهارت کافی دربرقراری روابط سالم بین شاگرد ومعلم باید دارای تجربه علمی وعملی و همچنین خصایص شخصیتی مناسب باشد. تا در مجموع کارایی و اثر بخشی فعالیت های او تضمین شود. به عقیده بسیاری از پژوهشگران آموزشی بین کارآمدی معلمان و داشتن رفتار مناسب با دانش آموزان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه معنادار وجود دارد(همان منبع).
همچنانکه اشاره گردید در فرایند تدریس،تنها عامل موثرتجارب ودیدگاههای علمی معلم نیست؛ بلکه کل شخصیت اوست که در ایجاد شرایط یادگیری و تغییر و تحول شاگرد تاثیر گذار است؛ معلمان عواملی هستند که به انحاء مختلف در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر دارند.امروزه نقش واهمیت شخصیتی معلمان در پرورش استعدادها و توانایهای کودکان امری شناخته شده است.بسیاری ازروانشناسان معتقدند که معلمان فرهیخته در انتقال ویادگیری مفاهیم وگسترش توانایهای ذهنی کودکان سهم به سزایی ایفا می کنند. بدیهی است فرایند یادگیری شاگردان توسط معلمان به بهترین شکل خود زمانی صورت می گیرد که معلمان ازسلامت روانی وابعاد مختلف شخصیتی وعزت نفس بالایی برخوردار باشند(صافی،۱۳۹۰).
بنابراین باید دست اندرکاران نظام تربیت به این نکته توجه داشته باشند؛ شناخت معلم، ویژگیها، توانائیها، استعدادهای او و همچنین تحقیق در ارتباط با دیگر ویژگیهای تاثیرگذار معلم در فرایند آموزش امری ضروری است.ازجمله این موارد ویژگیهای شخصیتی اوست که می تواند در نحوه تعامل و ارتباط او با شاگردان، والدین و دیگر دست اندرکاران تربیت و همچنین در اعمال فرایند یاد دهی و یادگیری او تاثیر گذار باشد.
۱-۲- بیان مسأله:
پایه و اساس هر نظام آموزشی بر استقلال فکری افراد آن جامعه استوار است. هرچه افراد جامعه نیرومندتر و سالم تر باشند جامعه سعادتمندتر و سالم تر خواهد بود. تردیدی نیست که سلامت و پیشرفت یک جامعه به وضع فرهنگی و تربیتی افراد آن بستگی دارد. در آموزش و پرورش نقش نیروی انسانی بسیار مهم بوده و معلم از مهم ترین عوامل در رشد و توسعه‌ی کیفی تعلیم و تربیت به شمار می آید. معلمان هسته‌ی مرکزی نظام تعلیم و تربیت و مجریان حقیقی این امر حیاتی هستند و تأثیر آنان بر جامعه به اندازه‌ی زیادی است که می توان گفت سعادت کشور در دست کسانی است که به تعلیم و تربیت فرزندان جامعه اشتغال دارند(سیف، ۱۳۸۰).
بدون شک معلمان دانا و توانا مهمترین عامل پیشرفت یک جامعه به حساب می آیند و از آنجا که معلمان با روح و روان و احساسات افراد سروکار دارند. چنانچه درست عمل نکنند، زیان های جبران ناپذیری برجای می گذارند که جبران بعضی از آنها متأسفانه هرگز امکان ندارد. گفته ها و رفتارهای معلم، بینش و منش وی به طور مستقیم در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مؤثر است.
به عبارتی خلق و خوی، وضعیت جسمی و روحی، اخلاق، و نگرش به کار و مسئولیت معلم از جمله عواملی است که تأثیر تعیین کننده ای بر روش کار او می گذارند. معلمی که خود به علل متفاوت رفتاری، از جمله نداشتن انگیزه برای کار و بی دقتی و بی مسئولیتی روحیه سالمی ندارد چطور می تواند پیشرفت تحصیلی دانش آموزان را تضمین کند؟ شخصیت و رفتار معلم هر کلاس از جمله عوامل تعیین کننده رفتار دانش آموزان آن کلاس می باشد. معلمی که رفتار دوستانه ای دارد، دانش آموزان را می فهمد و رفتار و هیجان هایش سازمان یافته و سالم است، دانش آموزان را برای یادگیری بیشتر برمی انگیزد و باعث می شود که دانش آموزان در کلاس بیشتر فعالیت نمایند. بنابراین، عملکرد معلمان نقش خاصی در پیشرفت اهداف تعلیم و تربیت دارد (ساعتچی، به نقل از رانیز^[۱]، ۱۳۷۲).
روانشناسان علاقمند به رفتارهای شغلی، معتقدند که شخصیت^[۲] افراد با نوع حرفه ای که انتخاب می کنند و نحوه‌ی عمل آنها با آن حرفه در ارتباط است. به عبارتی افراد دارای ویژگی های مشخص،مشاغل خاصی را انتخاب و درآن زمینه درمقایسه با دیگران بهترعمل می کنند(پروین وجان،۱۳۸۱).
شخصیت را به شیوه های بسیار مختلفی تعریف کرده اند. بعضی از روانشناسان این کلمه را تنها در ارتباط با رفتارهای قابل مشاهده به کار می برند، برخی هم آن را شامل ارتباطات مربوط به درون نگری می دانند و برخی دیگر هم آن را مجموعه‌ی فردی الگوهای تفکر، انگیزش و عواطف می دانند. یونگ معتقد بود که افراد آدمی در تعامل با یکدیگر، دو نوع طرز تلقی و جهت گیری متفاوت از خود نشان می دهند. که شامل برونگرایی^[۳] و درونگرایی^[۴] می باشد. این تیپ ها، خصوصیات ذاتی فطری هستند و در زندگی قابل تغییر و اصلاح هستند. هر کس در اصل به یکی از این دو طریق با جهان ارتباط برقرار می کند؛ اگرچه جهت دیگر نیز همیشه برای فرد باقی می ماند. در حالت درونگرایی، جهت گیری اصلی فرد به درون و به جانب خویشتن است. شخص درونگرا غالباً متوجه عوامل درونی و ذهنی است و زیر نفوذ این عوامل قرار دارد. تردیدی نیست که او شرایط و اوضاع و احوال بیرونی را می بیند اما عوامل درونی و عناصر ذهنی در او برتری و مزیت دارند و حاکم بر احوال و رفتار او هستند. فرد درونگرا، دودل، متفکر و محتاط است. فرد برونگرا به بیرون و به جهان خارج گرایش دارد و از نظر اجتماعی درگیر، فعال و متهور است. در حالت برونگرایی توجه فرد به امور و اشیاء خارج است و سایر اعمال اساسی او صرفاً معلول مناسبات امور و عوامل بیرونی است و نه حاصل ارزیابی ذهنی (کریمی، ۱۳۸۴).
اهمیت وجایگاه معلم در نظام آموزشی و پیشرفت تحصیلی آنان بر کسی پوشیده نیست؛ به ویژه امر آموزش وتدریس پیوند ناگسستنی با نحوه برقراری ارتباط بین معلم و دانش آموزان دارد که تحقیقات متعدد بیانگر این نکته است که نوع ارتباط با معلم در ایجاد انگیزه و تلاش دانش آموزان تاثیر بسزایی دارد، تلاش معلمین جهت برقراری ارتباط صحیح معلم با دانش آموزان و همچنین تقویت حس اعتماد به نفس، احساس مسئولیت ، فصاحت در کلام زمینه ساز پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در دروس مختلف می باشد که این مهم از معلمانی که فاقد توانایی برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان می باشند ساخته نیست و انگیزش دانش آموزان بر یادگیری و تعامل بیشترو برقراری ارتباط عاطفی مطلوب و محیط فعال برای یادگیری را با مشکل مواجه می نماید. شخصیت معلمان به عنوان یکی از عوامل تاثیر گذار در پیشرفت تحصیلی و تربیتی دانش آموزان و کیفیت یادگیری آنان باشد. لذا معلمان با شخصیت های برونگرا و درونگرا در برقراری ارتباط با دانش آموزان به شیوه های مختلفی عمل می کنند. بنابراین عدم برقراری ارتباط صحیح می تواند فرایند آموزش را با مشکل مواجه نموده، از طرف دیگر با توجه به اینکه دانش آموزان دوره ابتدایی پایه پنجم در آستانه شروع سن بلوغ می باشند و ارتباط صحیح و تعامل با آنها در شکل گیری رفتارهای آنان نقش زیادی داردنهاژژژممتح. تحقیقات نشان داده که مشکلات تحصیلی دانش آموزان در این سن نسبت به سنین دیگر بیشتر می باشد که جامعه آماری مورد نظر این پژوهش نیز از این قاعده مستثنی نیست. بنابراین سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که معلمان از نظر برونگرایی و درونگرایی شخصیت چگونه اند؟ و آیا بین برونگرایی ودرونگرایی معلمان با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد؟
۱-۳- اهمیت و ضرورت تحقیق:
یکی از مهم ترین امور و مسائل آموزش و پرورش در جهان معاصر به ویژه در کشورهای به اصطلاح جهان سوم که از لحاظ فناوری آموزشی هنوز پیشرفت نکرده اند، مسئله ی معلم است. زیرا معلم است که نسل ها را به هم ارتباط می دهد. فرهنگ جامعه را حفظ می کند. به رفتار دانش آموزان شکل می دهد و از این رو به عقیده‌ی متخصصان آموزش و پرورش، برنامه درسی سازمان مدرسه و وسایل آموزش هرچند که اهمیت خاصی را دارند. در برابر معلم چندان ارزشی ندارند (وکیلیان، ۱۳۸۱) .
اغلب دانشمندان و صاحبنظران تعلیم و تربیت معتقدند که معلمان در فرایند آموزش نقش بسیار حساس و اساسی را ایفا می کنند. اهمیت معلم و خصوصیات رفتاری وی در فرایند یاددهی ـ یادگیری بدین سبب است که متخصصان امر آموزش در دنیای پیشرفته و پیچیده‌ی امروز تا حد قابل توجهی، بهبود کیفیت نظام آموزشی را در گرو کیفیت عملکرد مناسب معلمان ذکر می کنند و بر این باورند که هر گونه پیشرفت بهبود و اصلاح نظام آموزشی به میزان بسیار بالایی به عملکرد شایسته‌ی معلمان متکی است(همان منبع).
در زمینه نفش معلم در پیشرفت تحصیلی؛ شیفل بین^[۵] و سیمونز^[۶] چنین خاطرنشان می سازند که نقش معلمان از دیرباز به عنوان نقش اصلی در اجرا و تأمین آموزشی کیفی شناخته شده است. زیرا نحوه‌ی عملکرد آنان در فرایند یاددهی ـ یاددگیری آثار مستقیم و مثبتی بر کیفیت تدریس و در پی آن بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد(همان منبع).
معلمی که با خود راحت نیست قاعدتاً با کودک نیز راحت نخواهد بود و چنین وضعیتی درطول ساعت درس عملکرد مؤفقی در پی نخواهد داشت. به طور کلی در نظر کودک شخصیت معلم مرموز می نماید.
او تصویری مثبت از نقش معلم در ذهن خود دارد وقتی با این تصویر پیشین باموجودی برخورد می کند که نه تنها نسبت به خواست های نامعقول خویش آگاهی ندارد بلکه تعارضات شخصی خویش را در روابط متقابل خود دخالت می دهد. دیدگاهش عوض شده و نسبت به معلم و درس بی اعتنا می شود. معلم می تواند یک عامل جاذبه یا دافعه باشد. تدریس نامرتب معلم سبب می شود که شاگردان مطالب درسی را به خوبی نیاموزند. در نتیجه بیزاری از معلم و مدرسه را در پی داشته باشد(پارسا، ۱۳۷۴).
سرمایه گذاری در مورد نیروی انسانی آموزش و پرورش به ویژه معلمان در ابعاد کمی و کیفی و تهیه و تثبیت و اجرای طرح در زمان مناسب امری اساسی است و حیات آموزشی و پرورشی و جلوگیری از هدر رفتن عمر میلیونها دانش آموز به آن بستگی تام دارد. همچنین در مجموعه فعالیت های مربوط به تأمین نیازهای نیروی انسانی انتخاب افراد شایسته اولین قدم و شاید مهم ترین آنهاست. انجام این نوع تحقیقات تاحدودی روشنگریهای لازم را در خصوص جهت گیری اصولی و حرفه ای در میان معلمان، هم برای خانواده ها و هم مسئولان آموزش و پرورش کشور به همراه خواهد داشت. نتایج این تحقیق برای طراحان جریان و مسئولان نظام آموزشی در انتخاب معلمان شایسته کمک مؤثری در پی خواهد داشت تا مسیر تحقیق اهداف آموزشی، که همانا پیشرفت تحصیلی و یادگیری اصولی دانش آموزان است هموار گردد. یکی از مباحث مطرح در حوزه آموزشی که متناسب با ویژگی معلمان می باشد و تحقیقات زیادی هم به بررسی این موضوع پرداخته اند، تأثیر ویژگی های شخصیتی معلمان بر عملکرد و تحصیل دانش آموزان می باشد. بنابراین، این باتوجه به اهمیت معلم و نقش آن در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان این پژوهش به دنبال بررسی رابطه بین ویژگی شخصیتی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در مقطع ابتدایی می باشد. چرا که همه صاحبنظران معتقدند در دوره ابتدایی معلم اساسی ترین نقش را در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد؛ لذا این پژوهش و پژوهشهایی از این حیث می تواند در روشن ساختن تاثیر معلمان در پیشرفت دانش آموزان یاری رسان باشد.
۱-۴- اهداف تحقیق:
۱-۴-۱- هدف کلی:بررسی رابطه‌ی بین ویژگی های شخصیتی درون گرایی و برون گرایی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
۱-۴-۲- اهداف جزئی:
- مقایسه ویژگی های شخصیتی معلمان و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
- مقایسه ویژگی های شخصیتی معلمان زن و مرد
- روشن ساختن تاثیر شخصیت معلمان در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان
- کمک به دست اندرکاران نظام تعلیم وتربیت در شناسایی عوامل موثر در پیشرفت تحصیلی دانش آموزآن
۱-۵- فرضیه ‏های تحقیق:
- بین شخصیت معلمان ( درونگرا و برونگرا ) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رابطه وجود دارد.
- بین جنسیت معلمان و ویژگی شخصیتی آنان رابطه وجود دارد .
- بین سابقه معلمان و ویژگی شخصیتی آنان رابطه وجود دارد .
- بین سن معلمان و ویژگی شخصیتی آنان رابطه وجود دارد .
۱-۶ - تعریف مفهومی واژه ها:
- شخصیت: شخصیت عبارت است از «مجموعه سازمان یافته و واحدی متشکل از خصوصیات نسبتاً ثابت و پایدار که بر روی هم، یک فرد را از فرد یا افراد دیگر متمایز می سازد.» (شاملو،۱۳۸۲،ص۱۷).
– ویژگیهای شخصیتی:«صفاتی هستند که در موقعیت های گوناگون ظاهر شده از ثبات نسبی برخوردارند واز فردی به فرد دیگر تفاوت می کند و می توان آنها را اندازه گیری کرد” (شریفی،۱۳۸۲،ص۱۵).
- برونگرایی: «برونگرایی طبق نظریه یونگ نگرشی است که با برگرداندن انرژی روانی به بیرون مشخص می شود به طوری که فرد به سمت دنیای عینی و به دور از دنیای ذهنی گرایش می یابد. برونگرایان بیشتر از دنیای درونی تحت تأثیر محیط و اطرافشان قرار دارند. آنها روی نگرش عینی تمرکز نموده و جلوی نگرش ذهنی را می گیرند«(فیست و جی فیست ، ۱۳۸۴،ص۱۲۵).
- درونگرایی:«درونگرایی برگرداندن انرژی روانی به درون، به سمت دنیای ذهنی است. درونگرایان با دنیای درونی شان، با وجود تمام سودایی ها، خیالپردازی ها، رؤیاها و برداشت های فردی آن هماهنگ شدند البته دنیای بیرونی را هم درک می کنند اما این کار گزینشی است و با دیدگاه ذهنی خودشان انجام می دهند.»(همان منبع،ص۱۲۵).
– پیشرفت تحصیلی:«عبارت است از میزان دستیابی دانش آموزان به دانش و مهارتهای که براساس اهداف از پیش تعیین شده می باشد» (سیف ،۱۳۷۶،ص۱۲۰ ).
۲-۶- تعاریف عملیاتی متغیرها

سازگاری تحصیلی

۹-۸-۷

۸۲/۰

سازگاری شغلی

۱۲-۱۱-۱۰

۷۰/۰

سازگاری خانوادگی

۱۵-۱۴-۱۳

۸۲/۰

همچنین براساس مطالعات مقدماتی، ضریب اعتبار پرسشنامه ی سازگاری از طریق محاسبهی آلفای کرونباخ ۷۶/۰ به دست آمده است و به تأیید صاحبنظران و اساتید مربوطه رسیده است.
ج) پرسشنامه بهره وری
این پرسشنامه بوسیله هرسی و بلانچارد و گلداسمیت (۱۹۸۰) به منظور کمک به مدیران در تعیین علت وجود مشکلات عملکرد و بوجودآوردن استراتژیهای تغییر و به منظور کمک به حل این مشکلات طرح ریزی گردید. (مشبکی ،۱۳۸۰).
در پرسشنامه بهره وری نیز برای سنجش نتایج از طیف سنجش لیکرت استفاده شده است و چون تمام سوالات مثبت می باشند گزینه کاملا مخالفم(۱)، مخالفم(۲)، نمی دانم(۳)، موافقم(۴)، کاملا موافقم(۵) نمره می گیرند. در این پرسشنامه بهره وری سوالات ۱ تا ۵ و۱۴ (حیطه مهارت)، سوالات ۶تا ۱۳ و۱۵ و۱۶ (حیطه نگرش) و سوالات ۱۷تا ۲۰( حیطه مشارکت) را می سنجد.

روایی و پایایی پرسشنامه بهره وری
برای محاسبه و تعیین ضریب اعتبار اندازه گیری ازروش آلفای کرونباخ استفاده گردید. پایایی این پرسشنامه درسال ۱۳۸۰ توسط جوادمشبکی (به نقل ازحقیقت جو،۱۳۸۴) سنجیده گردید و آلفای کرونباخ این آزمون ۸۳/۰ گزارش شده است و در سال ۱۳۸۴ توسط زهرا حقیقت جو ۸۹/۰ گزارش گردیده است.
پایایی این پرسشنامه توسط شاکر نسب (۱۳۸۷) با بهره گرفتن از آلفای کرونباخ ۹۳/۰ بدست آمده است. روایی ملاکی این آزمون درسال ۱۳۸۳ توسط گلابیان سنجیده گردید و روایی آزمون با آزمون بهره وری رابینز ۷۸/۰ همبستگی دارد.
فرایند جمعآوری داده ها
محقق برای شروع فعالیتهای اجرایی پایان نامه، از معاونت آموزشی دانشکده علومتربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی مرودشت معرفینامه دریافت نمود. با توجه به اینکه جامعه آماری پژوهش شامل کارکنان شرکت کیمیا الیاف مرودشت بوده، معرفینامه ارائه شده در حقیقت مجوز فعالیت برای انجام پژوهش در این شهر بود. سپس پژوهشگر با مراجعه به دفتر مدیریت این شرکت مجوز اجرای پژوهش را در این سازمان دریافت نمود.
جهت اجرای پرسشنامه نیز محقق و همکاران محقق با تکتک مخاطبین ملاقات حضوری داشته و ضمن بیان اهمیت کار، پرسشنامه را اجرا نمودند.
روش تجزیه و تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه، در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی صورت گرفته است. در سطح آمار توصیفی از آمارهایی نظیر فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار استفاده شده و در سطح آمار استنباطی نظر به اینکه استفاده از آزمون پارامتریک مستلزم اطمینان از نرمال بودن توزیع داده ها بوده ابتدا آزمون کالموگرف - اسمیرنف اجرا و پس از آن برای تجزیه تحلیل داده ها از آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون برای تعیین رابطه متغیرها و آزمون t گروه های مستقل برای مقایسه بین دو گروه مرد و زن و تحلیل رگرسیون همزمان استفاده شده است. ضمناً سطح معناداری در این پژوهش  در نظر گرفته خواهد شد و داده ها با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS تحلیل خواهد گردید.
ملاحظات اخلاقی
به منظور اطمینان دادن به کارکنان جهت محرمانه ماندن پاسخهای آنها، هیچ گونه اسم و مشخصات فردی ثبت نگردید و در زمان توزیع پرسشنامه ها این اطمینان به آنها داده شد تا به دور از هرگونه استرس پاسخ های خود را ارائه دهند.
فصل چهارم
یافته های پژوهش
در این فصل داده‌های جمعآوری شده با توجه به فرضیه های پژوهش توصیف و تجزیه وتحلیل شدهاند. ابتدا یافته های توصیفی نمونه پژوهش مورد بررسی قرار گرفته و سپس نتایج مربوط به فرضیه های پژوهش آورده شده است.
الف: داده های توصیفی
جدول(۴-۱):شاخصهای آماری متغیرهای پژوهش

متغیر

میانگین

انحراف معیار

رضایت شغلی

۶۳/۶۹

۹۱/۲۱