ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی و اطلاعات و فن‌آوری مناسب آن، مطابق بخش (۴)؛

(ج) - نگهداری و تقویت ترتیبات سازمانی پیش‌بینی شده در بخش (۵)؛
(د) - اجرای راهبرد مالی موضوع ماده ۱۸.
ماده ۸ - کمک فنی
طرفهای متعاهد موافقت میکنند که تأمین کمک فنی به طرفهای متعاهد بویژه کشورهای در
حال توسعه و کشورهای با اقتصاد در حال گذر را با هدف تسهیل اجرای این معاهده به
صورت دو جانبه یا از طریق سازمانهای بین‌المللی مربوط ارتقاء دهند.
بخش ۳ - حقوق کشاورزان
ماده ۹ - حقوق کشاورزان
۱ - طرفهای متعاهد تصدیق مینمایند که جوامع بومی و محلی و کشاورزان تمام مناطق
دنیا بویژه در مراکز پیدایش و تنوع گیاهان زراعی مشارکت فوق‌العاده‌ای در خصوص
حفاظت و توسعه منابع ژنتیکی گیاهی که اساس تولیدات کشاورزی و غذائی در جهان را
تشکیل میدهند، داشته و خواهند داشت.
۲ - طرفهای متعاهد موافقت میکنند که مسؤولیت شناسائی حقوق کشاورزان در رابطه با
منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی، با دولتهای متبوع آنهاست. هر طرف متعاهد
باید با توجه به نیازها و اولویت‌های خود و در صورت اقتضاء و با رعایت قوانین ملی
خود برای صیانت و اشاعه حقوق کشاورزان اقداماتی از جمله موارد زیر را به عمل
آورند:
(الف) - صیانت از دانش سنتی مربوط به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی؛
(ب) - حق مشارکت برابر در تسهیم منافع حاصل از بهره برداری از منابع ژنتیکی گیاهی
برای غذا و کشاورزی؛ و
(ج) - حق مشارکت در تصمیم گیریها در سطح ملی در زمینه مواردی که به حفاظت و
استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی مربوط میشود.
۳ - هیچ چیزی در این ماده نباید به گونه‌ای تفسیر شود که حقوق کشاورزان را در
نگهداری، استفاده، مبادله و فروش بذر یا مواد تکثیر شونده برداشت شده از مزرعه
کشاورز در چارچوب قوانین ملی و در جائی که مصداق دارد محدود نماید.
بخش ۴ - نظام چند جانبه دسترسی و تسهیم منافع
ماده ۱۰ - نظام چند جانبه دسترسی و تسهیم منافع
۱ - طرفهای متعاهد در روابط خود با سایر کشورها، حقوق حاکمیتی کشورها را بر منابع
ژنتیکی گیاهی برای غذا و کشاورزی خود، از جمله اختیار تعیین چگونگی دسترسی به آن
منابع توسط دولتهای متبوع و با رعایت قوانین ملی، به رسمیت میشناسند.
۲ - طرفهای متعاهد در اعمال حقوق حاکمیتی خود، موافقت میکنند که نظام چند جانبه
مؤثر، کارآمد و شفافی را هم برای تسهیل دسترسی به منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و
کشاورزی و هم برای تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از بهره برداری از این
منابع بر اساس تقویت متقابل و تکمیلی بوجود آورند.
ماده ۱۱ - حیطه شمول نظام چند جانبه
۱ - در پیشبرد اهداف حفاظت و استفاده پایدار از منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و
کشاورزی و تسهیم منصفانه و عادلانه منافع حاصل از استفاده از آنها به گونه‌ای که
در ماده (۱) ذکر شده است، نظام چند جانبه شامل آن دسته از منابع ژنتیکی گیاهی برای
غذا و کشاورزی خواهد شد که در پیوست (۱) بر اساس معیارهای امنیت غذائی و وابستگی
متقابل تعیین شده است.
۲ - نظام چند جانبه، آنگونه که در بند (۱) مشخص شده، تمام منابع ژنتیکی گیاهی برای
غذا و کشاورزی فهرست شده در پیوست (۱) را که تحت مدیریت و کنترل طرفهای متعاهد
هستند و در معرض دسترسی عمومی باشد، در بر میگیرد. به منظور دستیابی به بالاترین
حد ممکن از شمول نظام چند جانبه، طرفهای متعاهد همه دارندگان منابع ژنتیکی گیاهی
برای غذا و کشاورزی فهرست شده در پیوست (۱) را دعوت مینمایند که این منابع ژنتیکی
گیاهی برای غذا و کشاورزی را در نظام چند جانبه قرار دهند.
۳ - طرفهای متعاهد همچنین موافقت میکنند که اقدامات مناسبی را اتخاذ نمایند تا
افراد حقیقی و حقوقی که در قلمرو قضائی آنها دارای منابع ژنتیکی گیاهی برای غذا و
کشاورزی فهرست شده در پیوست (۱) میباشند، برای قرار دادن اینگونه منابع ژنتیکی
گیاهی برای غذا و کشاورزی در نظام چند جانبه ترغیب شوند.
۴ - ظرف مدت دو سال از تاریخ لازم‌الاجراء شدن این معاهده، هیأت رئیسه روند پیشرفت

فولرن^۲۳ یکی از دیگر شکل‌های مصنوعی عنصر کربن است که از گرما دادن به گرافیت ساخته می‌شود. به جهت شباهت شکل آن به توپ فوتبال، به آن باکی بال^۲۴ نیز می‌گویند شکل(۱-۱۹). فولرن خود انواع گوناگون و متعددی دارد و می‌تواند به صورت کره، بیضی‌گون، یا استوانه باشد.
«کروتو» و«کرل» را به عنوان کاشفان فولرن می‌شناسند. در سال ۱۹۹۰ ولفگانک^۲۵و دانوالد هافمن^۲۶ و همکارانش توصیفی از نخستین روش عملی C₆₀ ارائه دادند. واژه ی فولرن از نام «باکمینستر فولر» که طراح گنبدهای ژئودزیک بود گرفته ‌شده‌ است.
۲۳.Fullerene
۲۴.BuckyBall
۲۵.Wolfgang Kratschmer
۲۶.Donald Huffmann
۱-۸-۳-۱-فولرن باکمینستر
فولرن باکمینستر^۲۷ یک مولکول کروی با فرمول _۶۰C است[۲۵]. این ماده اولین بار در سال ۱۹۸۵ توسط هارولد کروتو، جیمز هلت، شاون اٌبرین، رابرت کارل و ریچارد اسمالی در دانشگاه رایس ایالت تگزاس تهیه شد[۲۰]. کروتو، کارل و اسمالی در سال ۱۹۹۶ برای کشف فولرن باکمینستر و دسته‌بندی اطلاعات درباره آن جایزه نوبل شیمی را دریافت کردند. به افتخار باکمینستر فولر، سازنده گنبد ژئودزیک نام این ماده‌ی شیمیایی را فولرن باکمینستر گذاشتند؛ از آن جهت که ساختار این مولکول شباهت زیادی به گنبد ژئودزیک دارد. باکمینستر اولین فولرنی بود که کشف شد و فراوان‌ترین فولرن در طبیعت نیز هست؛ چرا که به مقدار بسیار کمی در دوده یافت می‌شود[ ۲۷-۲۵].

(شکل ۱-۱۹):توپ باکی فولرن _۶۰C
۱-۸-۳-۲- نانولوله های کربنی
نانولوله‌های کربنی‌ که از صفحات کربن به ضخامت یک اتم و به شکل استوانه‌ای توخالی ساخته شده ‌است در سال ۱۹۹۱ توسط سامیو ایجیما کشف شد. خواص ویژه و منحصر به فرد آن از جمله مدول یانگ بالا و استحکام کششی خوب از یک طرف و طبیعت کربنی بودن نانولوله‌ها (به خاطر این که کربن ماده‌ای است کم وزن، بسیار پایدار و ساده جهت انجام فرایندها که نسبت به فلزات برای تولید ارزان‌تر می‌باشد)(شکل۱-۲۰) باعث شده که در دهه گذشته شاهد تحقیقات مهمی در کارایی و پرباری روش‌های رشد نانولوله‌ها باشد.
۲۷.Buckminsterfullerene

(شکل۱-۲۰): تصویر سه بعدی از یک لوله کربنی
۱-۸-۴-الیاف کربن
الیاف کربن [۲۸] یکی از مهم ترین خانواده های الیاف پیشرفته است که استحکام بسیار بالا (بین ۷ تا ۱۰ برابر فولاد ساختمانی بسته به گرید الیاف)، چگالی پایین(حدود دو سوم آلومینیوم)، رسانایی الکتریکی بسیار خوب، قابلیت بافت و تولید پارچه (شکل۱-۲۱) ، ساخت کامپوزیت های سبک و مستحکم و پایداری در برابر حرارت آن را از سایر مواد مهندسی متمایز می سازد. مواد اولیه ای که در تولید الیاف کربن به کار می رود، الیاف اکریلیک ویژه(تولید شده با هدف تبدیل به الیاف کربن) است که بر اساس فناوری های پیشرفته و تجهیزات خاص تولید می شود.
(شکل۱-۲۱): پارچه ساخته شده از الیاف کربن
فصل دوم :
پروتئین و مولکول آب
۲-۱-مقدمه:
پروتئین ها مواد آلی بزرگ و یکی از انواع درشت مولکول های زیستی هستند که از زیر واحدهایی به نام اسید آمینه ساخته شده اند. پروتئین ها مانند زنجیری از یک کلاف سه بعدی بسپارهایی هستند که از ترکیب اسیدهای آمینه حاصل می شوند. اسیدهای آمینه مثل یک زنجیر خطی توسط پیوند پپتیدی میان گروه های کربوکسیل و آمین مجاور به یکدیگر متصل می شوند تا یک پلی پپتید را به وجود بیاورند. ترتیب اسیدهای آمینه در یک پروتئین توسط ژن مشخص می شود. اگرچه کد ژنتیک ۲۰ تا اسید آمینه استاندارد را معرفی می کند، در بعضی اندامگان (ارگانیسم ها) کد ژنتیک شامل سلنوسیستئین و در بعضی از آرکی باکتری ها پیرولزین می باشد. گاهی در پروتئین ها دگرگونی به وجود می آید: یا قبل از آنکه پروتئین بتواند به وظایفش در یاخته عمل کند و یا به عنوان قسمتی از مکانیسم بازرسی پروتئین ها معمولاً به یکدیگر می پیوندند تا یک وظیفه ای را با یکدیگر انجام دهند که این خود باعث استوار شدن پروتئین می شود. چون ترتیب های نامحدودی در توالی و طول زنجیره اسیدآمینه ها در تولید پروتئین ها وجود دارد، از این رو انواع بی شماری از پروتئین ها نیز می توانند وجود داشته باشند. پروتئین های درون یاخته ای در بخشی از یاخته به نام ریبوزوم توسط آران ای^۱ ساخته می شوند [۲۹] .
.
(شکل ۲-۱):نمایشی سه‌بعدی از ساختار میوگلوبین
۱.RNA
شکل (۲-۱) نمایشی سه‌بعدی از ساختار میوگلوبین است که در آن مارپیچ‌های آلفا به صورت رنگی نشان داده شده‌اند. این پروتئین نخستین پروتئینی بود که ساختار آن توسط بلورنگاری پرتو ایکس تعیین شد.
۲-۲-ساختار پروتئین
ساختار پروتئین یا ساختمان پروتئین به ساختاری گفته می‌شود که پروتئین به خود می‌گیرد. پروتئین دارای چهار نوع ساختار می‌باشد[۳۰].
۲-۲-۱-ساختار اول: به توالی پروتئین که به صورت رشته‌ای از اسیدهای آمینه می‌باشد گفته می‌شود. پروتئین ها پلیمرهایی خطی از اسیدآمینه هستند که با پیوند پپتیدی بهم متصل شده اند.
۲-۲-۲-ساختار دوم: به نظم‌های موضعی گفته می‌شود که پروتئین در حین تاشدگی به خود می‌گیرد. ساختار دوم پروتئین ها خود به چند دسته تقسیم می شود:
۲-۲-۲-۱-مارپیچ آلفا:
ساده‌ترین و انعطاف پذیرترین ترتیب، کونفرماسیونی مارپیچی و راست گرد بود به نام مارپیچ آلفا. مارپیچ آلفا یکی از ساختارهای دوم رایج در پروتئین هاست. مارپیچ آلفا یک مارپیچ راست گرد است که ساختار آن هر ۵/۴ آنگستروم یک بار تکرار می شود. در هر دو مارپیچ آلفا ۳/۶ اسید آمینه وجود دارد. یعنی هر۱/ ۵ آنگستروم یک اسید آمینه در طول مارپیچ آلفا قرار می گیرد. هر گروه کربوکسیل و آمین در مارپیچ آلفا با اسید آمینه ای با فاصله چهار تا از خود، دارای باند هیدروژنی می باشد و این الگو در سراسر مارپیچ، غیر از چهار اسید آمینه در دو انتهای آن تکرار شده است. در شکل(۲-۲) ساختار دوم قسمتی از یک پروتئین؛ مارپیچ آلفا به رنگ خاکستری و صفحه بتا به رنگ قرمز نمایش داده شده است.
(شکل۲-۲):ساختار دوم قسمتی از یک پروتئین
۲-۲-۲-۲-صفحه های بتا
ساختار صفحه های بتا، ساختار دوم بسیار کشیده و چین دار می باشد. یکی از تفاوت های مهم صفحه های بتا با مارپیچ آلفا این است که اسید آمینه هایی که معمولاً در ساختار اول زنجیره پروتئینی با فاصله زیاد از هم قرار گرفته اند، برای تشکیل این ساختار در مجاورت یکدیگر قرار می گیرند بنابراین صفحه های بتا تمایل به سختی داشته و انعطاف پذیری رشته CO یک رشته بتا و NHناچیزی دارند. پیوندهای هیدروژنی بین رشته ای که میان گروه های رشته بتای مجاور ایجاد می شوند، به صفحات بتا پایداری می بخشند و باعث می شوند که این صفحات ظاهری زیگزاگ داشته باشند.
۲-۲-۳-ساختار سوم: به حالت سه‌بعدی که پروتئین بعد از پیچش به خود می‌گیرد گفته می‌شود.
۲-۲-۴-ساختار چهارم: بیشتر پروتئین‌ها از پیوند زنجیرهای پلی پپتیدی مشابه و یا متفاوت ساخته شده اند. اتصال بین زنجیرها توسط پیوندهای ضعیف تری برقرار می گردد. این ساختار ترتیب قرار گرفتن زیر واحدهای یک پروتئین را شرح می دهد و نقش مهمی در توضیح چگونگی شرکت پروتئین در واکنش های شیمیایی دارد.
روش‌های تعیین ساختار پروتئین، کشف ساختار سوم و چهارم یک پروتئین راهنمای بسیار مهمی برای تعیین کارکرد این پروتئین است. از روش های معمول می‌توان به پراش اشعه ایکس و تشدید مغناطیسی هسته اشاره کرد این دو روش اطلاعات اتمی خوبی درباره ی ساختار پروتئین مورد نظر جمع آوری می‌کنند. پراش اشعه ایکس روشی برای مطالعه ی ساختار مواد بلوری است که در سال ۱۹۱۲ میلادی توسط فون لاوه کشف شد و توسط ویلیام هنری براگ و ویلیام لورنس ببراگ برای بررسی بلورها بکار گرفته شد. بلور نگاری الکترونی^۲روش دیگری است برای مطالعه ساختار پروتئین که معمولاً در دمای نزدیک به نیتروژن مایع انجام می‌شود. روشی برای تعیین آرایش اتم ها در جامدات به وسیله میکروسکوپ الکترونی است. این روش می تواند مکملی برای بلورنگاری پرتو ایکس روی پروتئین هایی مانند پروتئین غشایی که به راحتی نمی توانند کریستال سه بعدی لازم برای این کار را تشکیل بدهند، دانست.
بانک داده پروتئین^۳ منبعی برای داده های ساختار سه بعدی پروتئین ها و اسیدهای نوکلئیک است. این داده ها عموماً توسط بلورنگاری پرتو ایکس یا بیناب نمایی ان ام ار به دست می آیند و توسط زیست شناس ها یا زیست شیمی پیشه ها از سراسر دنیا برای دسترس عموم آنجا گذاشته می شوند.
۲-۳-اسید آمینه
اسید آمینه در شیمی به هر مولکولی که شامل گروهای کاربردی آمینه و کربوکسیلیک اسید است گفته می شود. اسید آمینه واحد تشکیل دهنده پروتئین است. اسیدهای آمینه در هنگام ساخته شدن پروتئین ها به یکدیگر می پیوندند. ار ان ای در زیست شیمی به اسیدهای آلفا آمینو که در آنها کارکردهای آمینو و کاربوکسیلات هر دو به کربنی یگانه چسبیده اند اسید آمینه می گویند. در (شکل۲-۳) ساختار عمومی آلفا آمینو اسید، با گروه آمینو در چپ و گروه کربوکسیل در راست نشان داده شده است.

۲.Electron crystallography
۳.Protein Data Bank(PDB)
(شکل۲-۳): ساختارعمومی آلفا آمینو اسید، با گروه آمینو در چپ و گروه کربوکسیل در راست
۲-۴-ساختار اسیدهای آمینه
هر اسید آمینه از یک کربن نامتقارن به نام کربن آلفا تشکیل یافته است که با چهار گروه مختلف کربوکسیلCOOH اتم هیدروژن، گروه آمینه بازیNH₂ و یک زنجیره غیرجانبی -Rپیوند برقرار می کند ریشه R ممکن است یک زنجیره خطی و یا یک حلقه کربنی باشد، عوامل دیگری مانند الکل، آمین، کربوکسیل و نیز گوگرد می توانند در ساختمان ریشه شرکت کنند، زنجیره جانبی خود چندین اتم کربن دارد و آنها را به ترتیبی که از کربن آلفا، فاصله می گیرند، با حروف بتا( ) ، گاما() و دلتا( )نشان می دهند. در حالی که عاملCOOH روی کربن آلفا قرار دارد. عامل NH₂. روی کربن هایی غیر آلفا قرار دارد. نوع اسیدآمینه به ، . وتغییر خواهد کرد. اسیدهای آمینه آزاد به مقدار ناچیز در سلول ها وجود دارند. بیشتر اسیدهای آمینه آلفا در سنتز پروتئین شرکت می کنند. در صورتی که اسیدهای آمینه بتا، گاما و دلتا واسطه های شیمیایی هستند. بیشتر اسیدهای آمینه در PH=7 به صورت دو قطبی در می آیند یعنی گروهNH₂ پروتئین می گیرد و گروهCOOH هیدروژن خود را از دست می دهد و به صورت^-COO در می آید. زنجیره جانبی گروهR برای پروتئین ها می تواند یکی از ۲۰ گروه ممکن باشد و بدین ترتیب یک آلفای ۲۰ حرفی برای ساخت پروتئین ها بوجود می آید. این بیست اسید آمینه می توانند با هر ترتیب و به هر تعداد در ساختار یک پروتئین دخالت کنند.
۲-۵-ایزومری در اسیدهای آمینه
مطابق قرارداد اگر ساختمان فضایی یک اسید آمینه را در نظر بگیریم، چنانچه عاملNH₂ که به کربن آلفا متصل است در طرف چپ باشد، می گوییم که این اسید آمینه از نوع L است و هرگاه عاملNH₂ در طرف راست کربن آلفا قرار گیرد گوییم که این اسید آمینه از نوعΔ است، اسیدهای آمینه طبیعی همگی از نوعL هستند.
۲-۵-۱- ساختار و نماد تعدادی اسید آمینه
بیست نوع اسیدآمینه در تشکیل پروتئین ها شرکت دارند. براساس خواص شیمیایی آنها بیست اسید به سه گروه تقسیم می شوند. این سه گروه عبارتند از:
الف-هیدروفوبیک
ب- قطبی
ج-باردار(مثبت و منفی)

منبع: یافته های تحقیق

۴-۶ تجزیه و تحلیل داده ها در مدلSWOT

به منظور جمع آوری اطلاعات از روش اسنادی، کتابخانه ای، مطالعات میدانی و تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها به شیوه swot به ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری ایران پرداخته شده است. ماتریس swot یکی از مناسب ترین فنون برنامه ریزی و تجزیه و تحلیل است که امروز به عنوان ابزاری نوین برای تحلیل عملکردها و وضعیت شکاف، مورد استفاده طراحان و ارزیابان استراتژی قرار می گیرد. تجزیه و تحلیل swot شناسایی نظام مند عواملی است که راهبرد باید بهترین سازگاری را با آنها داشته باشد. منطق رویکرد مذکور این است که راهبرد اثربخش باید قوت ها و فرصت های سیستم را به حداکثر، ضعف ها و تهدیدها به حداقل براند. این منطق اگر درست به کار گرفته شود نتایج بسیار خوبی برای انتخاب و طراحی یک راهبرد اثر بخش خواهد داشت.

در مرحله­ دوم براساس اطلاعات جمع­آوری شده، پرسشنامه­ای به منظور تعیین ضرایب اهمیت و رتبه عوامل داخلی و خارجی تنظیم و در معرض سنجش ۱۴۳ نمونه­ آماری قرار گرفت.
سپس در مرحله بعدی برای دستیابی به مهمترین اولویت ها در راهبردها اقدام به تشکیل ماتریس عوامل ارائه شده توسط دو گروه گردید تا بر اساس مقایسه دو به دویی عوامل در زیر گروه های عوامل بیرونی (فرصت ها و تهدیدها) و عوامل درونی (قوت ها و ضعف ها)، راهبردهای چهارگانه رقابتی (so)، راهبرد تنوع بخشی (st)، راهبرد بازنگری و تغییر(wo) و راهبرد تدافعی (wt) بهتر شناسایی گردد. سپس در گام بعدی برای دستیابی به نتایج مناسب به تلفیق نظرات نمونه ها پرداخته شد که در راستای مدل راهبردی ترسیمی راهبرد تدافعی (wt) بهتر شناسایی گردد. سپس در گام بعدی برای دستیابی به نتایج مناسب به تلفیق نظرات نمونه ها پرداخته شد .
در پایان این مرحله پرسشنامه ­های مربوطه جمع­آوری، تلفیق و جمع­بندی گردید و بر اساس این اطلاعات به روش تحلیلی و به کمک مدلSWOTدیوید استراتژی­ های مناسب تدوین و ارائه گردید. برای سنجش قابلیت اعتماد و پایایی ابزار تحقیق از روش آلفای کرونباخ استفاده شده که مقدار آن برای هر کدام از بخش­های پرسش­نامه در جدول شماره ۴-۱۷ ذکر شده است. روایی پرسشنامه نیز توسط تعدادی از محققان جغرافیا و مدیریت مورد تأیید قرار گرفته است.

جدول ۴-۱۷- آلفای کرونباخ

منبع: یافته های تحقیق
تجزیه و تحلیل SWOT یک ابزار بسیار مناسب است که کلیه­ عوامل را در موقعیت­های مختلف به منظور تدوین و ارائه استراتژی­ های قابل قبول در سطح منطقه، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار می­دهد (موسوی،۱۳۸۸: ۱۹۲). واژه­یSWOTمخفف چهار واژه­یقوت­ها^[۱]،ضعف­ها^[۲](عوامل داخلی منطقه)، فرصت­ها^[۳]و تهدیدها^[۴] (عوامل محیط خارجی) می­باشد.در این الگو فرصت­ها و تهدیدها نشان­دهنده چالش­های مطلوب و یا نامطلوب عمده­ای است که در محیط مورد نظر فراروی ما قرار داشته و در مقابل، قوت­ها و ضعف­ها، امکانات، توانمندی­ها و کمبودهای داخل منطقه را نشان می­دهد.

۴-۶-۱ ماتریس قوت­ها،ضعف­ها،فرصت­ها وتهدیدها (SWOT)

این ماتریس یکی از ابزارهای مهمی است که مدیران از طریق آن می توانند اطلاعات را مقایسه کنند و چهار نوع استراتژی ارائه نمایند.

جدول۴-۱۸- ماتریس­قوت­ها،ضعف­ها، فرصت­ها و تهدیدها (SWOT)

۷

موسسه بوستان کتاب

۱۸

۶۱/۱۱

۸

پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

۳۱

۰۲/۲۰

جمع

۱۵۵

۱۰۰

۳ـ۷٫ روش نمونه‌گیری و تعیین حجم نمونه
هدف محقق شناسایی جامعه و تعیین پارامتر‌های مربوط به آن است. برای این کار یا باید به کلیه افراد جامعه مراجعه کند و صفت یا ویژگی مورد نظر تحقیق خود را در آنها جویا شود؛ یا باید تعدادی از افراد جامعه را مورد مطالعه قرار دهد و از طریق جمع کوچک‌تری و با روش معینی، پی به صفات و ویژگی‌های جامعه ببرد (حافظ‌نیا، ۱۳۸۵: ۱۱۹).

نمونه‌گیری فرآیندی است که طی آن، تعدادی از واحدها به گونه‌ای برگزیده می‌شوند که معرف جامعه بزرگ‌تری که از آن انتخاب شده‌اند، باشند. اگر قرار باشد نتایج حاصل از نمونه‌برداری را به جامعه تعمیم دهیم، باید از نمونه تصادفی استفاده کنیم. نمونه‌ای را تصادفی می‌گویند که نحوه انتخاب آن به گونه‌ای باشد که هر یک از عناصر جامعه، دارای شانس مشخصی (غیرصفر) برای انتخاب یا عدم انتخاب داشته باشد.
در نمونه‌گیری طبقه‌ای، واحدهای جامعه مورد مطالعه در طبقه‌هایی که از نظر صفت متغیر همگن‌تر هستند، گروه‌بندی می‌شوند تا تغییرات آنها در درون گروه‌ها کمتر شود. پس از آن، از هر یک از طبقه‌ها تعدادی نمونه انتخاب می‌شود. معمولاً برای طبقه‌بندی واحدهای جامعه،‌ متغیری به عنوان ملاک در نظر گرفته می‌شود که با صفت متغیر مورد مطالعه بستگی داشته ‌باشد… در نمونه‌گیری طبقه‌ای، حجم نمونه (n) را به شیوه‌های مختلف می‌توان میان طبقه‌ها تقسیم کرد. ساده‌ترین شیوه، تقسیم مساوی تعداد نمونه میان طبقه‌هاست. سایر شیوه‌ها شامل انتساب بهینه و انتساب متناسب است.
اختصاص بهینه تعداد نمونه، با توجه به واریانس هر طبقه صورت می‌گیرد. با این روش می‌توان واریانس میانگین نمونه را کاهش داد. از آنجا که معمولاً از واریانس طبقه‌ها اطلاعی در دست نیست، از اختصاص متناسب استفاده می‌شود. در این حالت، تعداد نمونه مورد انتخاب از هر طبقه به صورت زیر محاسبه می‌شود:

که در آن n تعداد نمونه مورد انتخاب از جامعه مورد مطالعه،
تعداد افراد جامعه در طبقه h ام،
تعداد نمونه مورد انتخاب از طبقه h ام،
N تعداد کل افراد جامعه،
h = 1, 2, …, k (N₁ + N₂ + … N_h + … + N_k = N)
(سرمد و بازرگان، ۱۳۸۵: ۱۸۴).
جهت استفاده از شیوه فوق، ابتدا حجم نمونه تعیین گردید که با توجه به محدود بودن جامعه، برای تعیین اندازه نمونه از فرمول زیر استفاده شد:

(آذر و مؤمنی، ۱۳۸۵: ۲/۷۲).
که در آن n اندازه نمونه، N تعداد افراد جامعه، α سطح خطا،  مقدار آماره توزیع نرمال با سطح خطای  ،  واریانس جامعه، و ε میزان دقت می‌باشد.
چون هدف از تحقیق، بررسی مؤلفه‌های در نظر گرفته‌شده است، با بهره گرفتن از ۱۴ پرسش‌نامه اولیه، واریانس مؤلفه‌ها به دست آمد. از آنجا که هر قدر واریانس منظورشده بزرگ‌تر باشد حجم نمونه افزایش می‌یابد، بیشترین واریانس به‌دست‌آمده به میزان ۸۱۴/۰ (مربوط به مؤلفه «ارزیابی نتایج») به عنوان برآورد واریانس جامعه منظور شد که بدین صورت مقادیر پارامترهای مربوطه به شرح ذیل مورد استفاده قرار گرفت:
جدول ۳ـ۲٫ پارامتر‌های مربوط به تحقیق

ردیف

عنوان

شرح

مقدار

۱

N

حجم جامعه

۱۵۵

۳-۱٫ مقدمه
در این فصل روند اجرای پژوهش بیان می­ شود. ابتدا طرح و روش پژوهش ، جامعه آماری و نحوه انتخاب نمونه ، روش و چگونگی گردآوری اطلاعات ، متغیرهای پژوهش ، ابزار و وسایل اندازه گیری پرداخته شده و در پایان چگونگی گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات تشریح شده است.
۳-۲٫ روش تحقیق
با توجه به ماهیت موضوع ، تحقیق حاضر توصیفی بطور اعم و از نوع همبستگی بطور اخص است که به صورت مقطعی انجام شده است. روش این تحقیق بر حسب نحوه اجرا میدانی است. در این پژوهش به منظور جمع آوری داده های آماری از تست های آمادگی جسمانی ، ترکیب بدنی ، پرسشنامه ۲۴ سوالی کیفیت زندگی (QOL) و پرسشنامه ۲۱ سؤالی اضطراب (BAI) استفاده شد.
۳-۳٫ جامعه آماری و روش نمونه گیری
۳-۳-۱٫ جامعه آماری
جامعه آماری تحقیق را کلیه دانش آموزان دختر ۱۲ تا ۱۴ ساله دوره اول متوسطه مدارس روزانه­ی دولتی شهرستان لاهیجان که در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۳ مشغول به تحصیل بودند، تشکیل می دادند که بر اساس اطلاعات اخذ شده، این جمعیت طبق آمار اداره آموزش و پرورش لاهیجان برابر با ۱۵۹۲ نفر بوده اند.
۳-۳-۲٫ نمونه آماری
نمونه آماری تحقیق شامل ۳۰۰ نفر از دانش آموزان دختر دوره اول متوسطه مدارس دولتی شهرستان لاهیجان بود که به روش نمونه گیری تصادفی – خوشه ای از بین جامعه آماری و بر اساس جدول مورگان انتخاب شدند.
۳-۳-۳٫ متغیرهای تحقیق
در این تحقیق عوامل آمادگی جسمانی مانند استقامت قلبی- تنفسی، استقامت عضلانی و انعطاف پذیری به عنوان متغیرهای پیش­بین و مؤلفه­ های ترکیب بدن مانند شاخص توده بدن(BMI)، نسبت دور کمر به دور لگن( WHR) و نیز متغیرهای روان شناختی(اضطراب و کیفیت زندگی) به عنوان متغیرهای ملاک در نظر گرفته شدند.
۳-۴٫ روش و چگونگی گردآوری اطلاعات
این پژوهش یک پژوهش توصیفی و میدانی است در این پژوهش روش کار به این صورت بود که ابتدا اطلاعات لازم در مورد تعداد کل دانش آموزان دختر دوره متوسطه مدارس دولتی شهرستان لاهیجان اخذ شد. سپس به روش نمونه گیری تصادفی- خوشه ای ۴ مدرسه از بین ۸ مدرسه دولتی شهرستان لاهیجان انتخاب و به صورت تصادفی ۳۰۰ نفر به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. در پایان با مجوز اداره آموزش و پرورش شهرستان لاهیجان به هر کدام از این مدارس مراجعه شد.
در این پژوهش ابتدا با تشکیل جلسه توجیهی برای دانش آموزان و والدین آنها در هر مدرسه، در مورد موضوع و اهداف پژوهش و روش کار توضیحات لازم ارائه گردید. سپس هر دانش آموز قبل از شروع کار برگه رضایت نامه مربوطه(پیوست شماره ۱) را تکمیل نمودند. برگه آگاهی از سلامت(پیوست شماره ۲) که قبلاً توسط دبیر ورزش آن مدارس به دانش آموزان ارائه شده بود مورد بررسی و بازبینی قرار گرفت. در مرحله بعد، اندازه گیری شاخص های ترکیب بدنی(BMI، WHR، دور کمر و دور باسن) از شرکت کنندگان مورد پژوهش در هر مدرسه انجام گردید.

همچنین، شرکت­ کنندگان پرسشنامه­ اضطراب(پیوست شماره ۳) و پرسشنامه کیفیت زندگی(پیوست شماره۴ ) را در حضور محقق تکمیل نمودند. قبل از تکمیل پرسشنامه توضیحات لازم توسط پژوهشگر به شرکت کنندگان ارائه شد و در نهایت شرکت کنندگان به منظور سنجش میزان آمادگی جسمانی در ساعت­های ورزش با هماهنگی مدیریت مدرسه و معلم تربیت بدنی مدرسه مورد نظر در آزمون آمادگی­جسمانی ایفرد شرکت نمودند که شامل آزمون های کشش بارفیکس، دراز نشست، انعطاف پذیری و دوی ۵۴۰ متر بود
۳-۵٫ ابزار تحقیق
ابزار استفاده شده در این تحقیق به دو دسته تقسیم می شوند. یک دسته از ابزار، پرسشنامه ها هستند که شامل پرسشنامه کیفیت زندگی و پرسشنامه اضطراب می­شدند. دسته ی دوم ابزار، لوازم و امکانات مورد نیاز بوده که عبارتند از:
- متر نواری استاندارد ساخت کشور ایران و ترازوی دیجیتال با مارک beurer ساخت کشور آلمان؛
- کرونومتر JOEREX ساخت کشور چین؛
- میله­ی مرتبط با کشش بارفیکس جهت اجرای آزمون بدون محدودیت زمانی؛
- تشک دراز نشست جهت اجرای آزمون در ا دقیقه؛
- جعبه ی انعطاف پذیری؛
زمین والیبال به ابعاد (۹ × ۱۸) متر جهت اجرای آزمون دو ۵۴۰ متر؛
- برگه ی ثبت نتایج: این برگه توسط محقق طراحی گردید و در آن نتایج اندازه گیری شاخص­ های مورد نظر تحقیق که به کمک ابزار استاندارد اندازه گیری شد، ثبت گردید. این شاخص ها عبارتند از: قد، وزن، شاخص توده ی بدن(BMI)، نسبت دورکمر به دور لگن(WHR)، رکورد بارفیکس، درازنشست، انعطاف پذیری، دوی ۵۴۰ متر.
۳-۵-۱٫ پرسشنامه­ کیفیت زندگی(QOL): یک پرسشنامه خودگزارشی جهت سنجش کیفیت زندگی کودکان و نوجوانان در دو ماه اخیر است. سازنده­ی آن سازمان بهداشت جهانی با همکاری ۱۵ مرکز بین المللی در سال ۱۹۸۹ است. این پرسشنامه در مجموع ۲۶ سوال دارد که تعداد ۲۴ سوال آن در قالب ۴ حیطه ی سلامت جسمانی(فیزیکی)، روانشناختی، روابط اجتماعی و محیط زندگی است و دو سؤال اول به هیچ یک از حیطه­ها تعلق ندارد. یعنی وضعیت سلامت و کیفیت زندگی را به شکل کلی مورد ارزیابی قرار می­دهد. امتیازهای بالاتر در این پرسشنامه نشان دهنده این است که شرکت کنندگان نوجوان از کیفیت­زندگی مطلوب تری برخوردارند. این پرسشنامه ۵ رتبه­ای در مقیاس لیکرت است. در نمره گذاری، هرگویه از راست به چپ نمره ی ۱ تا ۵ می گیرد. یعنی اصلاً(۱)، کم(۲)، متوسط(۳)، زیاد(۴) و کاملاً(۵)، و یا خیلی ناراضیم(۱)، راضی نیستم(۲)، نسبتاً ناراضیم(۳)، راضیم(۴)، کاملاً‌ راضیم(۵)™، قرار می­گیرد. البته در این پرسشنامه، سؤال های ۳، ۴، و ۲۵ به صورت معکوس نمره گذاری می شوند. تحقیقات زیادی روایی و پایایی آن را بالای ۸۰/۰ گزارش کرده ­اند. در نتایج گزارش شده توسط گروه سازندگان مقیاس کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی که در ۱۵ مرکز بین‌المللی این سازمان انجام گردید، ضریب آلفای کرونباخ بین ۷۳/۰ تا ۸۹/۰ برای خرده مقیاس‌های چهارگانه و کل مقیاس گزارش شده است. در ایران، الهیاری و همکاران(۱۳۸۵) آلفای کرونباخ پرسشنامه­ QOL را به میزان ۸۴/۰ گزارش کرده ­اند. نصیری(۱۳۸۵) برای پایایی مقیاس از سه روش بازآزمایی با فاصله سه هفته‌ای، تنصیفی و آلفای کرونباخ استفاده کرد که به ترتیب برابر با ۶۷/۰، ۸۴/۰ و ۸۷/۰ بود. همچنین، پایایی مقیاس کیفیت زندگی توسط رحیمی‌(۱۳۸۶) برای کل مقیاس برابر با ۸۸/۰، برای سلامت جسمی ۷۰/۰، برای سلامت روانی ۷۷/۰ و برای روابط اجتماعی ۶۵/۰ و برای کیفیت محیط زندگی برابر با ۷۷/۰گزارش کرده است(۵۱).
۳-۵-۲٫ پرسشنامه اضطراب بک^[۱۵۳](BAI): یک پرسشنامه­ خودگزارشی فرم کوتاه است که در سال ۱۹۹۰ توسط آیرون بک و همکارانش به منظور اندازه ­گیری شدت اضطراب در نوجوانان و بزرگسالان ساخته شد. این پرسشنامه یک مقیاس ۲۱ سوالی است که آزمودنی در هرماده یکی از چهارگزینه که نشان دهنده ی شدت اضطراب است را انتخاب می کند. این پرسشنامه ۴ گزینه­ ای در مقیاس لیکرت است که درجه­ اضطراب را در ۴ طیف خیلی­کم(۷-۰)، خفیف(۱۵-۸)، متوسط(۲۵-۱۶) و شدید(۶۳-۲۶) اندازه گیری می کند. نمره کل این پرسشنامه در دامنه ای از صفر تا ۶۳ قرار می گیرد. مطالعات انجام شده نشان می­دهد که این پرسشنامه از اعتبار و روایی بالایی برخوردار است. برای این آزمون پنج نوع روایی محتوا، همزمان، سازه، تشخیصی و عاملی سنجیده شده است که همگی نشان دهنده ی کارایی بالای این ابزار در اندازه گیری شدت اضطراب می­باشد(بک و همکاران، ۱۹۸۸). برخی تحقیقات در ایران در مورد خصوصیات روان سنجی این آزمون انجام گرفته است. برای مثال، غرایی(۱۳۷۲) ضریب اعتبار آن را با روش بازآزمایی و به فاصله ی دو هفته ۸۰/۰ گزارش کرده است. کاویانی و موسوی(۱۳۷۸) نیز ضریب روایی آن را ۷۲/۰ و آلفای کرونباخ را برای ضریب پایایی ۹۲/۰ گزارش کرده ­اند(۳۹).
۳-۶٫ اندازه گیری تن سنجی
۳-۶-۱٫ اندازه گیری قد
همه ی شرکت کنندگان در این تحقیق با بهره گرفتن از متر نواری برحسب سانتی متر اندازه گیری شدند. برای این کار، شرکت کننده ها می بایست بدون کفش و به صورت ایستاده کنار دیوار قرار بگیرند، به نحوی که پاشنه­ی پا، باسن، کتف و سر آنها در یک راستا قرار بگیرد. سپس، قد آنها در حالتی که شرکت­ کنندگان سمت جلو و رو به رو را نگاه می­کردند، اندازه گیری و ثبت گردید(۲۱).
شکل۳-۱٫ اندازه گیری قد
۳-۶-۲٫ اندازه گیری وزن
جهت اندازه گیری وزن شرکت کنندگان از یک ترازوی دیجتال با مارک beurer ساخت کشور آلمان با دقت ۱۰۰ گرم استفاده شد.
زمان اندازه گیری برای همه ی شرکت کنندگان صبح بود. روش اندازه گیری به این صورت بود که شرکت کنندگان بدون کفش و با حداقل لباس ممکن برای چندثانیه روی ترازو قرار گرفته و وزن آنها برحسب کیلوگرم ثبت گردید(۲۱).
شکل۳-۲٫ اندازه ­گیری وزن
شکل۳-۳٫ ترازوی استفاده شده در تحقیق
۳-۶-۳٫ اندازه گیری ترکیب بدنی
۳-۶-۳-۱٫ اندازه گیری شاخص توده ی بدن(BMI)
جهت اندازه گیری شاخص توده ی بدن(BMI) شرکت کنندگان، وزن آنها به مجذور قد تقسیم شد. مقدار شاخص به دست آمده در این فرمول، وزن برحسب کیلوگرم و قد برحسب متر و واحد شاخص توده­ی بدن نیز کیلوگرم بر متربع می­باشد. همچنین، از آنجا که مقدار پیشنهادی BMI برای رده های وزنی در کودکان، نوجوانان مانند بزرگسالان نیست، در این تحقیق این شاخص برحسب Cut of-BMI نیز محاسبه گردید(۲۱).
مجذورقد(متر) وزن(کیلوگرم) = BMI
۳-۶-۳-۲٫ اندازه گیری نسبت دور کمر به دور لگن( WHR)
جهت اندازه گیری WHR شرکت کنندگان، کمترین اندازه ی دور کمر(حدفاصل دنده و تاج خاصره) و عریض ترین قسمت دور لگن(باسن) با متر نواری اندازه گیری شد.سپس با بهره گرفتن از فرمول تقسیم محیط کمر به محیط لگن(باسن) مقدار این شاخص بدست آمد(۴۱).
محیط لگن(باسن) محیط کمر = WHR
 
شکل۳-۴٫ نحوه ی اندازه گیری محیط کمر و محیط لگن(باسن)
۳-۷٫ اندازه گیری تست های منتخب آمادگی جسمانی
۳-۷-۱٫ اندازه گیری استقامت عضلانی بالاتنه(کمربندشانه ای)
چگونگی اجرای آزمون کشش بارفیکس
برای اجرای این آزمون، شرکت کننده به پشت در زیر میله ی بارفیکس دراز می کشد به طوری که شانه های او زیر میله ی بارفیکس قرار گیرد. سپس دست های خود را با کف دست های باز به سمت بالا می آورد. میله ی بارفیکس در سوراخ بالایی قرار می گیرد. شرکت کننده سپس کشش از بارفیکس را انجام می دهد. موقع کشش، چانه باید به بالای یک طناب یا کش که ۳ سوراخ پایین تر از میله بسته شده است برسد و دراین حالت یک کشش محسوب می شود. در اجرای این آزمون شرکت کننده تا آنجا که توان داشت این کشش را تکرار کرد(۴۱). در این آزمون محدودیت زمانی مطرح نبود و رکورد شرکت کننده براساس تعداد تکرارها و اجرای صحیح ثبت و محاسبه شد.
شکل ۳-۵٫ نحوه اجرای آزمون کشش بارفیکس
۳-۷-۲٫ اندازه گیری استقامت عضلانی ناحیه­ی شکم
چگونگی اجرای آزمون دراز و نشست