«وَالَّذِینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِهِمْ وَ أَقَامُواْ الصَّلَوهَ وَ أَمرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ. وآنان که دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نماز را برپا داشتند وکارشان در میان خودشان بر پایه ی مشورت است و از آن چه روزی آن ها کرده ایم انفاق می کنند.» (شوری/ ۳۷)
۳-۲- تأثیر پذیری سعدی از نهج البلاغه در بوستان و گلستان
نهج‌البلاغه ی امام علی، مانند چشمه ی خروشانی است که توانسته راهنمایی باشد در پیش روی تمامی مردم اعم از پیر و جوان و مانند قرآن کریم، سراسر آثار پیشینیان را در برگرفته است و در تمامی آثار شاعران و نویسندگان این تأثیر پذیری از نهج البلاغه که سرشار از دریای علم و معرفت الهی است، پرتو افشانی می کند. نهج‌البلاغه نه تنها کتابی است که رسالت هدایت یک نسل و یک قرن را به عهده داشته است، بلکه مسؤلیت آگاهی، بیداری، رشد، کمال، سعادت و نیکبختی همه نسل ها و همه ی عصرها را بر دوش دارد.
با یک نگاه خلاصه به نهج البلاغه می توان دریافت که امام علی(ع) تا چه اندازه به مسئله ی تربیت اهمیت داده و به پند و اندرز پرداخته است و در سفارش خود به امام حسن (ع) می فرماید: «دلتت را با اندرز نیکو زنده کن، هوای نفس را با بی اعتنایی به حرام بمیران، جان را به یقین نیرومند کن و با نور حکمت روشنایی بخش، و با یاد مرگ آرام کن، به نابودی از او اعتراف گیر، و با بررسی تحولات ناگوار دنیا به او آگاهی بخش، و از دگرگونی روزگار و زشتی های گردش شب و روز او بترسان، تاریخ گذشتگان را به او بنما، و آن چه که بر سر پیشینیان آمده است به یادش آور. در دیار و آثار ویران رفتگان گردش کن، و بیندیش که آن ها چه کردند.» (نهج البلاغه، ۱۳۸۶: ۵۲۱)
نهـج البلاغه، گنجیـنه ای از علم و معرفت است که بر نویسندگان و خوانندگان، تأثیر به سزایی داشته، و سعدی هم از این رهگذر بی بهره نمانده است. وی از کلام دل نشین حضرت علی (ع) در نهج البلاغه به صورت های مختلف بهره گرفته است.
الف: نمونه های تأثیر پذیری سعدی از نهج البلاغه در بوستان
شیخ بزرگوار شیراز، فضایل اخلاقی بسیاری را در آثار خویش آورده است و به این وسیله به پند و اندرز پرداخته، قناعت نیز یکی از این فضایلی است که در آرمان شهر سعدی، بسیار به چشم می خورد و اهمیت اجتماعی آن موجب شده است که یک باب از بوستان و بابی از گلستان را به بررسی این صفت اختصاص بدهد.
به نظر شاعر، قناعت، بی نیازی و وارستگی، اصلی ارزشمند و معتبری است که انسان را به سعادت می رساند. مدینه ی فاضله که هدفش به سعادت رساندن انسان ها است، جایگاه انسان های قناعت پیشه است زیرا کسی که حریص باشد و روحش از دنیای قناعت ناآگاه باشد، شایستگی بودن در این آرمان شهر را ندارد. به اعتقاد سعدی انسانی که بر بخت و روزی خود قناعت نکند خدا را نشناخته و اطاعت او را به جا نیاورده است، به نظر او این ویژگی خاص انسانی، مرد را توانگر می­ کند.

امام علی (ع) نیز در نهج البلاغه به قناعت، ارزش قناعت و تأثیر آن بر زندگی انسان ها و همچنین تأثیر بر روان آدمی و ضرورت قناعت، توجه بسیار داشته است و پیروان خویش را به قناعت، این گنج بی پایان، سفارش نموده تا بتوانند به سعادت برسند.
به عنوان مثال در این زمینه می فرماید: «الْمَنِیِّهُ وَ لَا الدَّنِیَّهُ وَ التَّقَلُّلُ وَ لَا التَّوَسُّلُ وَ مَنْ لَمْ یُعْطَ قَاعِداً لَمْ یُعْطَ قَائِماً، وَ الدَّهْرُ یَوْمَانِ: یَوْمٌ لَکَ وَ َیَوْمٌ عَلَیْکَ ؛ فَإِذَا کَانَ لَکَ فَلَا تَبْطَرْ، وَ إِذَا کَانَ عَلَیْکَ فَاصْبِرْ. مرگ بهتر از تن به زلّت دادن و به اندک ساختن بهتر از دست نیاز به سوی مردم داشتن است. اگر به انسان نشسته در جای خویش چیزی ندهند. با حرکت و تلاش نیز نخواهند داد، روزگار دو روز است، روزی به سود تو، و روزی به زیان تو است، پس آنگاه که به سود تو است به خوش گذرانی و سرکشی روی نیاور، وآنگاه که به زیان تو است شکیبا باش.» (نهج البلاغه، ۱۳۸۶: ۷۲۴)
نهج البلاغه که به آن «اخ القرآن» نیز می گویند در آثار فارسی، تأثیر بسیاری داشته است. سعدی شیرازی نیز از جمله شاعران و نویسندگانی است که از این کلام الهی تأثیر زیادی گرفته است. بی‏تردید تأثیر نامه های حضرت علی (ع) در سخن سعدی، مرهون آموخته‏های شاعر است. این آموخته‏ها در مغز و روح سعدی نفوذ می کند و زندگی او را دگرگون می‏سازد، چشم و گوش او را بر روی حقیقت باز می‏کند وسعی می کند که این حقیقت را برای عموم مردم بازگو سازد.

در ابیات زیر، سعدی با بهره گیری از خطبه های نهج البلاغه دوری از هوا و هوس را گوشزد می­ کند.