• مالجو، محمد (۱۳۸۱)، حقوق شهروندی و تأمین اجتماعی، مجلس و پژوهش، سال نهم، شماره ۳۳.

• محسنی، فرید (۱۳۹۱)، تحولات کیفری در قانون میهن­پرستی آمریکا، دیدگاه­ های حقوق قضایی، شماره ۶۰.

• محقق داماد، مصطفی (۱۳۹۰)، تحولات اجتهاد شیعی (۵)، تحقیقات حقوقی، شماره ۵۶.

• محمدپور دهکردی، سیما اکبریان و رضا اعوانی (۱۳۸۸)، جایگاه عقل و وحی در هندسه معرفت بشری، معرفت فلسفی، شماره ۴.

• محمدزاده، عباس (۱۳۸۳)، توسعه سازمانی و سازمان­هآیآینده، مطالعات مدیریت، شماره ۴۱ و ۴۲.

• محمودی جانکی، فیروز (۱۳۷۶)، امنیت و ناامنی از دیدگاه سیاست جنایی، دیدگاه­ های حقوقی، شماره ۸.

• محمودی جانکی، فیروز و سارا آقایی (۱۳۸۷)، بررسی نظریه بازدارندگی مجازات، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، دوره ۴، شماره ۶.

• ______________ و محسن مرادی حسن­آبادی (۱۳۹۰)، افکار عمومی و کیفرگرایی، مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره ۳، شماره ۲.

• محمودی، سید محمود (۱۳۸۸)، جلوه­های ظهور حقوق کیفری امنیت­مدار در فرانسه، فصلنامه حقوق دانشگاه تهران، دوره ۳۹، شماره ۳.

• مزینانی، محمد صادق (۱۳۶۴)، مصلحت نظام از دیدگاه امام خمینی، حوزه، شماره ۸۵ و ۸۶، ص ۱۶۰.

• مسعودنیا، حسین و حسین توسلی (۱۳۹۰)، بررسی تحول نظریه ولایت انتصابی عامه فقیهان به ولایت مطلقه فقیه با رویکرد روش­شناسی لاکاتوش، پژوهش­های علم و دین، سال دوم، شماره ۱.

• مسه، میشل (۱۳۸۷)، شکل­های نامتقارن بین ­المللی شدن حقوق کیفری، مجله حقوقی بین ­المللی، شماره ۳۹.

• مشکانی سبزواری، عباسعلی و محسن الویری (۱۳۹۰)، درآمدی بر سنجش ظرفیت­های تمدن­سازی فقه، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره ۳.

• مصطفوی، سید کاظم (۱۳۸۸)، ماهیت حکم، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۳۹، شماره ۱.

• • معظمی، شهلا (۱۳۸۶)، جانشین­های زندان برای زنان، در: مجموعه مقالات همایش راهکارهای کاهش جمعیت کیفری زندان، تهران: نشر میزان.

• مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۶۳)، مصالح مرسله چیست؟، نور علم، دوره ۲، شماره ۳.

• ملک­افضلی، محسن(۱۳۸۶)، جایگاه مجمع تشخیص مصلحت نظام در فرایند قانون­گذاری، حکومت اسلامی، ش ۴۴.

• منشی­پوری، محمود (۱۳۹۰)، نیروهای جهانی­ساز و بومی­ساز فرهنگ و حقوق بشر در‌ایران، مطالعات بین ­المللی، سال هفتم، شماره ۴.

• منوریان، عباس (۱۳۷۹)، از دولت خوب تا حکومت­داری خوب، مدیریت دولتی، شماره ۴۸ و ۴۹.

• موحد، محمدعلی (۱۳۵۰)، نجم­الدین طوفی و نظر تطورآمیز وی در مورد نص شرعی و مصلحت اجتماعی، کانون وکلا، شماره ۱۱۶ و ۱۱۷.

• موسی زاده، ابراهیم (۱۳۹۱)، تطبیق فلسفه، مبانی و شاخص­ های آزادی در نظام اسلامی و نظام لیبرال دموکراسی، در: مجموعه مقالات چهارمین نشست اندیشه­ های راهبردی جمهوری اسلامی با موضوع آزادی، تهران: انتشارات بنیاد الگوی اسلامی‌ایرانی پیشرفت.

• موسی­زاده، ابراهیم (۱۳۹۰)، بررسی مبانی حقوق اجتماعی، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره ۴۱، شماره ۲.

• مولر، ‌‌هارو (۱۳۹۰)، نظریه سیستمهای لومان به مثابه نظریه­ای در باب مدرنیته، ترجمه مراد فرهادپور، ارغنون، شماره ۱۷.

• مهدوی­زادگان، داوود (۱۳۸۸)، روش­شناسی یا تبارشناسی اندیشه سیاسی در دوره میانه تمدن اسلامی، علوم سیاسی، سال دوازدهم، شماره ۵.

• مهرپور، حسین (۱۳۷۰)، قلمرو اجرای قوانین اسلامی در محاکم قضایی، کانون وکلا، ش ۵.

• _________ (۱۳۹۲)، مطالعه برخی نوآوری­های قانون­گذار در لایحه قانون مجازات اسلامی در دست تصویب، در: دایره المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان.

• میرباقری، سید محمدمهدی (۱۳۹۱)، جریان­شناسی تولید علوم انسانی اسلامی، در: مجموعه مقالات همایش تحول در علوم انسانی، تهران: انتشارات کتاب فردا.

• میرخلیلی، سید محمود (۱۳۷۹)، اصلاح سیاست­های قضائی، کتاب نقد، شماره ۱۶.

• نبوی، سید عبدالامیر (۱۳۸۹)، جامعه در حال گذار؛ بازبینی یک مفهوم (ضرورت تحلیل مفهوم دوران گذار با رویکردی میان­رشته­ای)، مطالعات میان­رشته­ای در علوم انسانی، دوره ۳، شماره ۱.

• نبوی، عبدالامیر (۱۳۸۸)، تحول در سیاست خارجی یک «دولت اسلامگرا»، مطالعات بین ­المللی، شماره ۲۰.

• نجفی ابرندآبادی، علی­حسین (۱۳۹۲)، جرم­ شناسی حقوقی (درآمدی بر جرم­ شناسی حقوق کیفری عمومی)، در: دایره­المعارف علوم جنایی، تهران: نشر میزان.

• __________________ (۱۳۸۸)، کیفرشناسی نو و جرم­ شناسی نو؛ درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطرمدار، در: تازه­های علوم جنایی (مجموعه مقاله­ها)، تهران: نشر میزان.

• نجفی توانا، علی (۱۳۸۶)، تعارض و انسداد در سیاست جنایی‌ایران، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، پیش­شماره ۱.

• نظری­نژاد کیاشی، محمدرضا (۱۳۸۹)، بررسی و نقد کتاب سیاست جنایی در اسلام و جمهوری اسلامی‌ایران، پژوهش نامه انتقادی متون و برنامه‌‌های علوم انسانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ۱۰، شماره ۲.

• نوبهار، رحیم(۱۳۷۹)، اهداف مجازات­ها در جرایم جنسی مستوجب حد در حقوق کیفری اسلام، نامه مفید، ش ۲۳.

• نوربها، رضا (۱۳۸۳)، حقوق جزائی و عدالت کیفری، در: علوم جنایی (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری)، تهران: انتشارات سمت.

• نوروزی، مریم (۱۳۸۲)، تعهدات سلبی دولتها برای حمایت از حقوق بنیادین بشر، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره ۶۰.

• نیازپور، امیرحسین (۱۳۸۲)، پیشگیری از بزهکاری در قانون اساسی‌ایران و لایحه قانون پیشگیری از وقوع جرم، مجله حقوقی دادگستری، شماره ۴۵.

• ___________ (۱۳۸۹)، سرعت­بخشی به فرایند کیفری؛ سازوکاری برای پیشگیری از بزهکاری، پژوهش حقوق و سیاست، سال دوازدهم، شماره ۲۸.

• نیزبت، رابرت (۱۳۹۱)، “اجتماع تام"، در: اسپیرو، هربرت و دیگران، توتالیتاریسم، ترجمه‌‌هادی نوری، تهران: نشر شیرازه.

• واعظی، احمد (۱۳۹۱)، جانب هنجاری تلقی اسلامی از آزادی، مجموعه مقالات چهارمین نشست اندیشه­ های راهبردی جمهوری اسلامی‌ایران با موضوع آزادی، تهران، انتشارات بنیاد الگوی اسلامی-‌ایرانیِ پیشرفت.

• ویژه، محمدرضا (۱۳۸۳)، مفهوم تعهدات مثبت در رویه دیوان اروپایی حقوق بشر، الهیات و حقوق، شماره ۱۳.

• _________ (۱۳۸۸)، تأملی بر سلسله مراتب هنجارها در نظام حقوقی جمهوری اسلامی‌ایران، راهبرد، ش ۵۰.

• ‌‌هاشمی، سید حسین و جعفر کوشا (۱۳۸۰)، بررسی تعارض اصل ۱۶۷ قانون اساسی با اصل قانونی بودن جرایم و مجازاتها، نامه مفید، شماره ۲۶.

• هرسیج، حسین و جلال حاجی­زاده (۱۳۸۹)، تبیین دموکراسی رایزنانه در اندیشه­ های فلسفی‌‌هابرماس، حکمت و فلسفه، سال ششم، شماره ۴.

• همایون کاتوزیان، محمدعلی (۱۳۸۱)، بنیان حودکامه دولت و جامعه در‌ایران، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره ۴۱ و ۴۲.

• همتی، مجتبی (۱۳۸۶)، تحلیل مفهومی حقوق رفاهی در پرتو اسناد و موازین بین‌المللی حقوق بشر، حقوق عمومی، شماره ۳.

• هورکهایمر، ماکس (۱۳۹۰)، عقل علیه عقل؛ ملاحظاتی در باب روشنگری، ترجمه یوسف اباذری و مراد فرهادپور، ارغنون، شماره ۱۵.

• هورو، جوکو (۱۳۸۳)، به سوی امنیت کثرت­گرا و گسترده، ترجمه موسی موسوی زنور، مطالعات راهبردی، سال هفتم، شماره ۱.

• هوشنگی، حسین (۱۳۸۹)، نقش مدرنیته در توسعه بنیادگرایی در جهان اسلام، فصلنامه دانش سیاسی، سال ششم، شماره ۱.

در مبحث آموزش ارزش ها متربیان در هر مرحله‌ای از خردسالی، نوجوانی و جوانی که باشند، نیازمند نرمش و انعطاف‌پذیری مربی هستند.
در سنین پایین ،به جـهت خطاهای احتمـالی که از خردسالان سر می‌زند، نیاز است که مربی بـرای
جلب نظر متربیان و پرهیز از دلزدگی آنان نسبت به آن‌ها انعطاف خاصی داشته باشد.
و در سنین بالا نیز از این جهت که متربیان دارای پیش‌زمینه‌های اکتسابی از ارزش ها می‌باشند، در
هنگام یادگیری و در هنگام ارائه مباحث از سوی مربی، ممکن است تضادی میان آموخته‌های خود با آنچه مربی می‌گوید بیابند، در نتیجه میان آن‌ها چالش ایجاد شده و نسبت به مربی جبهه‌گیری می‌کنند که در این صورت یک مربی ماهر بایستی با بهره گرفتن از خصیصه نرمش و انعطاف‌پذیری واکنش شدیدی انجام ندهد و به حل بحران بپردازد و خطاهای احتمالی متربیان را مرتفع سازد. اگر بار انعطاف‌پذیری مربی ضعیف باشد جریان آموزش دچار شکنندگی و از هم گسیختگی شده و این امر به دلزدگی و بی‌رغبتی متربیان منجر خواهد شد.
و بر مربی ماهر لازم است که در این زمینه اعتدال را رعایت نماید و دامنه‌ی انعطاف‌پذیری وی به سمت افراط و تفریط سوق نیابد؛ زیرا تفریط در آن منجر به دلزدگی و بی‌رغبتی و افراط در آن منجر به بی‌پروایی متربیان در بیان هر مطلبی و انجام هر رفتاری می‌گردد.
۳-۲-۹٫ حلم و بردباری:
فرد با برخورداری ازحلم به راحتی غضبناک نمی‌شود و حوادث ناخوشایند به سرعت او را پریشان و ناآرام نمی‌کند، علاوه بر ثمرات و پاداش‌های اخروی ،آثار فراوان دنیوی نیز برای حلیم و خویشتن‌دار بیان شده است مهم‌ترین آثارآن عبارتند از: آرامش قلب، وقار، نجابت، مدارا، عفو و گذشت، سکوت، عدم شتاب در مجازات و خوشرویی به عنوان آثار فردی و کرامت، بزرگواری،

موفقیت ، صلح ، ریاست و بزرگی ، محبوبیت در قلوب مردم و زندگی پسندیده و گوارا به عنوان
ثمرات و آثار اجتماعی حلم و خویشتن‌داری است.
دیلمی و آذربایجانی ( ۱۳۸۷ :۱۴۳) معتقدندکه از جمله آسیب‌های آموزش ارزش ها ، ناشکیبایی
است. مدارا، حوصله، وقار و تحمل عیوبِ طرف مقابل از شرایط ضروری گام نهادن در این میدان است و بدون آن توفیق نصیب نمی‌شود. اکثر اوقات مربی یا معلمی که به بیان ارزش ها و نهی از ضد ارزش ها می‌پردازد، ممکن است در برابر نظرات و عقاید و تمایلاتِ مخالف برخی متربیان دچار موضع‌گیری از سوی آن‌ها گردد، اینجا بر یک مربی کارآزموده و متقی واجب است که در برابر موضع‌گیری‌های آنان با ملایمت برخورد کرده و صبر پیشه نموده و درصدد انتقام برنیاید؛ بلکه در کمال بردباری سعی درصدد حل بحران برآید.
خداوند در سوره الاحقاف آیه ۳۵ پیامبر خود را به روش‌های گوناگون به صبر تشـویق می‌کنـد تـا
رسالت تعلیم و تربیت خود را نیکو به انجام رساند و گاه او را به صبرِ سایر رسولان متوجه می‌کند و می‌فرماید: پس تو (ای پیامبر) در برابر تکذیب قومت صبر کن. آن چنان که پیامبران اولوالعزم صبر کردند و در نفرین آنان عجله مکن و گاه او را دلداری می‌داد، امید می‌بخشید و عزت و عظمت الهی را یادآوری می‌کرد. (یونس: ۶۵) و گاه با یادآوری حق بودن وعده‌های الهی، روح شکیبایی در کالبد وی می‌دمد (روم: ۶۰).
قطع به یقین کسی که در مقام مربی فعالیت می کند با افرادی از خانواده های مختلف و ویژگی های فردی متفاوت روبروست و این تفاوتها منجر به ایجاد یک سری برخوردها و یا اختلاف نظر هایی خواهد شد که وی باید در نهایت صبر و حوصله به سامان دهی وحل و فصل امور بپردازدو محیطی همراه با آرامش را برای متربیان فراهم کند.
۳-۲-۱۰٫ فضل:
باقری( ۱۳۸۷: ۱۶۳- ۱۶۲) معتقد است که «فضل» رابطه‌ای مبتنی بر عدم موازنه است، عدم موازنه‌ای فراتر از عدل، هرگاه رابطه‌ی موازنه برقرار باشد آن را «عدل» گوییم و هرگاه از این میزان فاصله بگیریم، در صورتی که فراتر از آن رویم به «فضل» روی آورده‌ایم. پس عدل دو مقابل دارد ظلم و فضل؛ و از این دو تنها ظلم مذموم است. اصل فضل حاکی از آن است که در رابطه‌ی تربیتی باید عدم موازنه را الگو قرار دهد.
خداوند در مقام تربیت انسان به وفور با او به فضل رفتار می‌کند و اساساً فضل و رحمت را برخود واجب کرده است.(سوره نور: آیه ۱۴). به مقتضای اصل فضل مربی باید در برابر هـرگونه تحـرک
مطلوب و مثبت فرد، اعم از ریز و درشت، پاسخی نشان دهد؛ اما نسبت به تحرک‌های نامطلوب و
منفی، تنها باید در پاره‌ای از مواردعکس‌العمل نشان دهد. فضل مربی موجب ایجاد نرمش و ملاطفت در رفتار وی گشته و و با توجه به مطالب یاد شده این امر موجب جذب هر چه بیشتر متربی به سمت مربی و تلاش در جهت اصلاح خطا های احتمالی خویش وپذیرش هر چه بیشتر مقام و مرتبت مربی می گردد.
۳-۲-۱۱٫ صلاحیت و شایستگی علمی:
تدریس و تعلیم از مناصبی است که احراز آن به شایستگی و لیاقت و تخصص بستگی دارد . معلـم
در ایجاد ارتباط با شاگرد در صورتی موفق خواهد بود که آگاهی از موضوع درسی و قدرت انتقال مفاهیم را داشته باشد. بنابراین وارد شدن در موضوعی بدون تخصص، و انتقال طوطی‌وار مطالب بدون درک آن، نه تنها کمکی به شاگرد نمی‌کند؛ بلکه علاقه و انگیزه او را نسبت به آن رشته‌ علمی از بین می‌برد (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۷ : ۱۷۲).
معلم و مربی شایسته، کسی است که خود را به اسباب معلمی تجهیز نماید و صلاحیت و شایستگی در تمام مظاهر او از جمله: سیما، بیان و طرز رفتار وی پدیدار باشد. از جمله مهم‌ترین لوازم مورد نیاز جهت یک تدریس موفق، احاطه‌ی علمی کامل مربی یا معلم به موضوع مورد نظر می‌باشد .
در این رابطه شعبانی( ۱۳۸۴: ۱۲۳ - ۱۲۲) معتقد است که معلم هر اندازه دارای رفتار انسانی مطلوبی باشد، ولی از نظر علمی ضعیف و ناتوان تلقی شود، مورد قبول شاگردان واقع نخواهد شد. شخصیت متعادل همراه با تسلط علمی معلم، او را از نظر شاگردانش با ارزش و با اعتبار می‌سازد.تسلط بر محتوی و موضوع درس، از مهم‌ترین ویژگی‌های معلم است. با وجود این که دامنه‌ی علم حتی در یک رشته خاص، بسیار وسیع و گسترده شده است و کمتر کسی می‌تواند به همه‌ی آن‌ها دست یابد، لازم است که معلم حداقل بر مطالبی که تدریس می‌کند مسلط باشد. او برای چنین منظوری باید مطالعه مستمر و دائم داشته باشد اگر معلمی در مسائل علمی ضعیف باشد و نتواند به پرسش‌های شاگردان پاسخ دهد مسلماً در کار خود شکست خواهد خورد.
۳-۲-۱۲٫ ابراز محبت و ملایمت در گفتار و رفتار:
محبت عمیق‌ترین و لطیف‌ترین رابطه‌ی میان دو قلب سیالِ مرید و مراد، مربی و متربی وعاشق و معشوق است که تنها در صفای وجود و اخلاص عمل و صداقت رفتار می‌توان مشاهده کرد. محبت بدان معناست که قلب مرید مرکز وجود متربی باشد و متربی خود را در قلب او احساس کند. محبت یکی از ظریف‌ترین لایه‌های تربیت غیرکلامی است، محکم‌ترین و خالص‌ترین حلقه‌ی ارتباطی، بین مربی و متربی است که خود دارای مراحل مختلفی می‌باشد که پختگی و عمق آن متضمن گذر از آشنایی به انس، از انس به علاقه، از علاقه به رفاقت و از رفاقت به عشق و صمیمیت و از عشق و صمیمیت به محبت می‌باشد(کریمی، ۱۳۷۷: ۸۷ - ۸۶) .
مربی باید سعی کند تا با ابراز محبت خالصانه و صمیمانه خود، هرچه بیشتر در جهت تحکیم رابطه‌ی عاطفی با متربیان خویش اقدام نماید و این امر زمانی به حقیقت نزدیک می‌شود که مربی به محبت خود رنگ و بوی خدایی دهد، یعنی این که متربیان خویش را به خاطر خداوند دوست داشته باشد و به هر یک با این دیده بنگرد که هر یک از آنان آفریده‌ی خداوند هستند و حائز مقام خلیفه الهی می‌باشند و لذا شایسته‌ی دوست داشتن هستند، قطع به یقین چنین محبتی، هرگز در فراز و نشیب های مشکلات، رنگ نمی‌بازد و تضعیف نمی‌گردد. محبتی که بر مبنای این نیت ابراز گردد، در اعماق جان و روح متربی نفوذ کرده و موجب آن می‌شود که در یک رابطه‌ی متقابل عاطفی، حب مربی نیز در دل متربی ریشه ‌دواند.
لازم به ذکر است که اگر محبت مربی از روی خلوص و با نیتِ عنوان شده نباشد، متربی خیلی زود به تصنعی بودن آن پی خواهد بود و در نتیجه روابط عاطفی حاصل از هم گسیخته خواهد شد و برعکس کینه و عداوت و لجاجت جایگزین آن خواهد شد. یکی از روش‌های ابراز محبت به متربی ملایمت و ملاطفت در گفتار و رفتار مربی است. مربی نباید موضوع آموزشی را با خشونت و تندخویی ارائه دهد که این امر موجب بی‌رغبتی متربی می‌گردد. خداوند در سوره مبارکه همزه آیه ۱ می‌فرمایند: «وای بر هر عیب‌جوی هرزه زبان» و در سوره مبارکه آل عمران آیه ۱۵۹ خطاب به پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند: اگر درشتخوی و سنگ‌دل بودی، قطعاً از گرد تو پراکنده می‌شوند. می‌توان گفت که نرمی بیان و دوری از تهدید و تحقیر در تقویت ارتباط عاطفی با متربی تأثیرگذار است؛ اما زبان تند و همراه با خشونت باعث بی‌میلی و بی‌رغبتی و نفرت متربی، نسبت به امر یادگیری و حتی نسبت به مربی می‌گردد و حتی گاهی اوقات باعث موضع‌گیری شدید متربی در مقابل مربی می‌گرددودر امر یادگیری به طور جدی خلل ایجاد می‌گردد.حضرت علی(ع) در حکمت۶۰ نهج البلاغه می‌فرمایند:«زبان تربیت نشده،دّرنده‌ای است که اگر رهایش کنی می‌گزد».
۳-۲-۱۳٫ مغتنم شمردن فرصت‌ها در آموزش :
مصباح یزدی(۱۳۸۰) در باب استفاده از فرصت ها، به نقل قسمتی از وصیت حضرت مولای متقیان
حضرت امیرالمؤمنین علی(ع)به حضرت امام حسن(ع) می پردازد که می فرمایند: «ورأیتنی ازداد و
هنا بادرت بوصیتی الیک لخصال» وقتی حال خود را بررسی می‌کنم، می‌بینم که روز به روز ضعیف‌تر می‌شوم و بر ضعف و سستی و ناتوانی جسمانی من افزوده می‌شود؛ لذا به بیان این وصیت مبادرت نمودم که مبادا قبل از این که مطالب را برای تو بیان کنم، اجل من فرا برسد و این مطالب ناگفته بماند. »
مربی شایسته باید از هر لحظه، از هر سؤال و از هر بحثی جهت کمک به متربی و آموزش صحیح ارزش ها استفاده نموده و از فوت وقت جلوگیری نماید. حضرت علی(ع) در این سخن گهربار خود ما را از وجود چند مانع در مسیر انجام کار خیر آگاه کرده و لزوم شکار لحظه‌ها را به ما گوشزد می‌کنند این موانع اساسی عبارتند از:
-فرا رسیدن اجل و به پایان رسیدن حیات
-از دست دادن سلامت و قوت فکر و رأی
-از بین رفتن زمینه مناسب
با توجه به سخن گرانبهای حضرت علی(ع) و با توجه به این حقیقت که لحظه‌ها ،قابـل بازگشت
نمی‌باشند و جبران مافات بسیار دشوار و حتی گاهی ناممکن است؛ لذا یک مربی آگاه با تیزبینی هر چه تمام، لحظه‌های مناسب را گلچین نموده و از تک تک آن‌ها بیشترین استفاده‌ی لازم را جهت اصلاح و هدایت متربی برده و هرگاه که زمینه‌ی کار خیر و راه صوابی ایجاد شد، آن را مغتنم شمرده و حداکثر بهره را نصیب متربی خویش می سازد.
حضرت علی(ع) در حکمت ۱۱۸ می‌فرمایند: «اضاعه الفرصه غصّه» از دست دادن فرصت، باعث اندوه می‌شود.
۳-۲-۱۴٫ توانایی عینیت بخشیدن به آموزش:
حسینی‌زاده( ۱۳۸۹: ۷۲-۶۹) معتقد است که یکی از اصول آموزشی، محسوس و ملموس کردن و
عینیت بخشیدن به آموزه‌ها، به ویژه آموزه‌های نظری و ذهنی است.
اگر آموزش از راه حواس صورت گیـرد ساده‌تر و زودتر آموخته می‌شود . معصومان(ع) همـواره
تلاششان بر این بود که محتوای آموزشی خود را در قالب محسوسات، برای شاگردان خود بیان کنند.
برای روشن شدن مطلب به ذکر چند مثال در قالب حکایت‌های کوتاه می‌پردازیم: امام صادق(ع)
می‌فرماید: پیامبر خدا(ص) روزی در بیابان خشک و بـی‌آب و علفی توقف کرد و بـه اصحاب
فرمود: بروید هیزم بیاورید! اصحاب گفتند: یا رسول‌الله! در این بیابان هیزم پیدا نمی‌شود. پیامبر فرمود: هر کس به اندازه‌ای که می‌تواند هر چند کم، هیزم جمع‌ آوری کند. اصحاب در بیابان به دنبال هیزم گشتند و هر کس مقداری هیزم آورد و بر روی هم انباشتند و به صورت پشته‌ای از هیزم درآمد. پیامبر فرمود: «گناهان نیز این‌گونه جمع می‌شوند و سپس فرمودند برای هر نفر مأموری هست که گناهان را می‌نویسد و این گناهان رفته رفته مانند این هیزم‌ها پشته می‌شود.»
در این سیـره، پیامبر(ص) برای عینـی کردن این حقیقـت که گناه هـر چند که کم و کوچک باشد

اگر بیشترین مدت زمان فعالیت، قاعده اولویت­ بندی در نظر گرفته­شود، لیست فعالیت­های زیر بدست می ­آید.

۸
۶
۵
۱
۲
۷
۴
۳
۰

رعایت پیش­نیازی، مقدم بر قانون اولویت است. به همین دلیل با اینکه فعالیت ۶ دارای بیشترین زمان فعالیت است ولی تقریبا در انتهای لیست قرار گرفته­است. اگر قانون اولویت­ بندی را براساس زودترین زمان شروع انجام دهیم، لیست زیر بدست می ­آید که با لیست قبل متفاوت می­باشد.

۸
۷
۶
۵
۴
۳
۲
۱
۰

برای تعیین زمان شروع فعالیت­ها، الگوریتم SGS^[60] از عمومی­ترین روش­ها است. خروجی روش SGS یک زمانبندی شدنی بصورت S=(s₁,s₂,…,s_n) است که در آن s_i زمان شروع فعالیت i را نشان می­دهد. این روش محور بیشتر الگوریتم­های ابتکاری برای مسئله RCPSP است[۴۷]. در این روش، فعالیت­های پروژه به ترتیب یک لیست اولویت، در زودترین زمانی که محدودیت منابع برقرار باشد، زمانبندی می­شوند. ترتیب موجود در لیست اولویت، معرف اولویت فعالیت­های پروژه برای زمانبندی است. بنابراین، با تعیین این لیست می­توان یک زمانبندی اولیه ارائه کرد. در این پایان نامه، فعالیت­های پروژه به ترتیب نزولی عدد تصادفی تولید شده برای هر شماره فعالیت، وارد لیست می­شوند. همچنین هنگام ایجاد لیست روابط پیش­نیازی را نیز رعایت می­کنیم، یعنی باید قبل از وارد کردن هر فعالیت در لیست همه پیش­نیازهای آن وارد شده­باشند. روش SGS حتی برای مسائل و پروژه­ های بسیار بزرگ نیز به زمان بسیار اندکی برای اجرا نیاز دارند. ضمن اینکه استفاده از SGS و قوانین اولویت­ بندی به صورت ترکیبی بسیار کاربردی می­باشد. در ادامه روش­های تولید زمانبندی سری، موازی، پسرو و پیشرو که از الگوریتم­های سازنده هستند را شرح می­دهیم.

۴-۳-۱ روش تولید زمانبندی سری
یکی از مهمترین الگوریتم­های سازنده برای حل یک مسئله زمانبندی پروژه با منابع محدود، روش S-SGS^[61] می­باشد. این روش را کلی^[۶۲] در سال ۱۹۶۳ کلی برای ایجاد یک زمانبندی از روی یک لیست اولویت اریه داد[۶۵]. پس از آن در سال ۱۹۹۴ پینسون و همکارانش^[۶۳] بیان کردند که پیچیدگی این الگوریتم از مرتبه O(mn²) می­باشد. n تعداد فعالیت­ها و m تعداد منابع می­باشد[۶۶]. فرض کنید که فعالیت­های یک پروژه با بهره گرفتن از یک قانون اولویت­ بندی خاص رتبه­­بندی شده ­اند. حال با توجه به لیست اولویت­های بدست آمده، الگوریتم S-SGS بدین صورت عمل می­ کند که از ابتدای لیست اولویت، فعالیت­ها یکی یکی در انتخاب می­شوند، فعالیت انتخاب شده با توجه به محدودیت­های منبع و پیش­نیازهایش درزودترین زمان ممکن انجام می­گیرد. مثال ۴-۲ این روش را روشن­تر بیان می­ کند.
مثال ۴-۲
در شکل ۴-۲ پروژه­ای با ۵ فعالیت تعریف شده­است. یک نوع منبع با ظرفیت ۲ واحد داریم. فعالیت­های ۰و ۴ مجازی هستند.

شکل ۴-۲ شبکه فعالیت­های متناظر با مثال ۴-۲[۶۴]

ارائه یک مدل رفع اختلاف غیرقطعی ضرورت برنامه ریزی برای کنترل آلودگی سامانه های رودخانه ای به دلیل افزایش برداشت آب از رودخانه ها به خاطر رشد جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعت و همزمان تخلیۀ فاضلآب به رودخانه ها، بیش از پیش احساس می شود. در مسأله مدیریت کیفی رودخانه ها، معمولاً تصمیم گیرندگان و تأثیرپذیرندگان متعددی با مطلوبیتهای متفاوت وجود دارند. امروزه مدلهای رفع اختلاف که امکان در نظر گرفتن نظرات تصمیم گیرندگان مختلف در یک سامانه را فراهم می سازند به تدریج جایگزین مدلهای تصمیم گیری چندمعیاره می شوند. در این مقاله، یک مدل جدید رفع اختلاف برای تخصیص بار آلودگی در رودخانه معرفی می شود. این مدل از یک روش چانه زنی اقتصادی پیشنهاد شده توسط Young1993 استفاده می کند و با اعمال اصلاحاتی از این روش برای رفع اختلاف در مدیریت کیفی رودخانه ها استفاده می شود. ورودی های این مدل، توآبع مطلوبیت تصمیم گیرندگان و منحنی تبادل بین اهداف مختلف موجود می باشند. برای در نظر گرفتن عدم قطعیت مربوط به توآبع مطلوبیت، از هر طرف درگیر در مساله رفع اختلاف، توآبع مطلوبیت گروهی از تصمیم گیرندگان و متخصصین در نظر گرفته می شود. همچنین برای در نظر گرفتن عدم قطعیت مربوط به متغیرهای کیفی آب، به جای محاسبه غلظت این متغیرها، ریسک فازی تخطی غلظت متغیرهای کیفی مورد نظر از استانداردها محاسبه می شوند. برای به دست آوردن منحنی تبادل از روش NSGA-II استفاده می شود که یک الگوریتم ژنتیک جدید برای بهینه یآبی های چند هدفه می باشد. نتایج این مقاله نشان دهنده کارایی مناسب مدل رفع اختلاف پیشنهادی است (امین، پدرام، ۱۳۸۶

غفاری، مرتضی؛ رسول دانشفراز؛ صدیق و نیر سماوی اقدم، ۱۳۹۰ اثرات شهرسازی بر کیفیت منابع آب زیرزمینی شهر کرمان
. برای این منظور مقادیر کاتیون ها و آنیون ای اصلی در چاه های واقع در زیر شهر با نمونه های اخذ شذه در خارج از شهر(در دشت کرمان) با هم مقایسه شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که رشد جمعیت و توسعه شهر کرمان، منجر به افزایش غلظت نیترات(حدود ۲/۴۲برابر)، کلر(حدود۱/۸۹ برابر)، سولفات (۱/۰۴ برابر) و منیزیم(حدود۱/۳۳ برابر) در یک بازه زمانی ۱۰ ساله شده است. از طرفی غلظت سدیم حدود ۰/۸۲ و کلسیم تقریبا ۰/۳۷ برابر در مدت مشابه کاهش یافته است. این تغییرات منجر به کاهش اندک PH و افزایش EC از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ در محدوده شهر کرمان شده است.( حاج ملک، سارا و ناصر حافظی مقدس، ۱۳۸۶) در تحقیق دیگری با عنوان اثرات زیست محیطی توسعه شهری بر الودگی نیترات در آبهای زیرزمینی دشت بناب عنوان گردیده بیش از ۸۰ درصد آب شرب شهر رو به رشد بناب از منابع آب های زیرزمینی تامین می شود تجزیه شیمیایی ابهای زیرزمینی دشت بناب وجود مناطقی با غلظت غیرمجاز نیترات را در محدوده شهری نشان میدهد الگوی تغییرات غلظت کلر در چاه های با تمرکز بالاتر از حد نیترات از الگوی تغییرات غلظت نیترات آب این چاه ها تبعیت می کند تعیین مقادیر NO3/Cl منشا غلظت غیرمجاز نیترات آبهای زیرزمینی این منطقه را فاضلابهای خانگی و تاثیر کودهای شیمیایی نشان میدهد همچنین قطع درختان نیز سبب به هم خوردن چرخه نیتروژن و ورود مقادیر قابل توجهی نیترات به آبهای زیرزمینی منطقه و باعث الودگی شده است دراین مقاله به بررسی علل بالا بودن میزان نیترات آبهای زیرزمینی دشت بناب پرداخته و روشهایی برای پیشگیری و اصلاح ارائه شده است( غفاری، مرتضی؛ رسول دانشفراز؛ صدیق و نیر سماوی اقدم، ۱۳۹۰)
برزگربیوکی، زهرا و الهام کارآموز، ۱۳۹۱, ارزیابی اثر عملیات آبخیزداری بر سیلاب و اولویت بندی زیر حوضه ها از نظرسیل خیزی با بهره گرفتن از مدل ریاضی HEC-HMS
گسترش سریع شهرها، اکثر کشورهای جهان را با مشکلات متعددی مواجه ساخته است به طوری که نه تنها سیاست های شهرسازی بلکه مسائل اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی بسیاری از مناطق شهری، تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته -اند. هر چند افزایش جمعیت علت اولیه گسترش شهرها محسوب می شود لیکن پراکندگی نامعقول در تحقیق دیگری با عنوان ارزیابی اثرات الگوهای توسعه شهری بر محیط زیست آن اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگی جوامع می گذارد. با توجه به عدم کارایی مدل های موجود در بحث ارزیابی اثرات توسعه، پژوهش حاظر به دنبال پیشنهاد مدل کمی جدیدی در راستای ارزیابی اثرات الگوهای توسعه شهری بر محیط زیست می باشد. در ادامه با بهره گرفتن از این روش ارزیابی انواع مدل های توسعه شهری صورت گرفته است و انواع مدل ها در سه طیف کمترین میزان تاثیر مخرب بر محیط زیست، میزان تاثیر میانه بر محیط زیست و بیشترین میزان تاثیر مخرب بر محیط زیست دسته بندی شده اند ()
توکلی بنیزی، مصطفی، ۱۳۹۰, ارزیابی اثرات تغییر کاربری اراضی بر سیل خیزی حوضه آبریز سد بوستان
روند روبه افزایش سیل در سال های اخیر حاکی از این است که اکثر مناطق کشور در معرض تهاجم سیلابهای ادواری و مخرب قرار دارند از این نظر بسیاری ازشهرها، روستاها، تأسیسات صنعتی و کشاورزی در معرض خطر سی لگیری قرار گرفته اند. و به دلیل وسعت زیاد حوزه های آبخیز و محدودی تهای اقتصادی و اجرائی، احیاء آبخیزها از دیدگاه کنترل سیل در یک پروژه واحد عملی نیست. ارزیابی اثر عملیات آبخیزداری بر سیل و انتخاب مناطق دارای اولویت برای اجرای پروژه های کنترل سیل یک تصمیم کارآمد، اساسی و بسیار مهم است. زیرا از یک طرف میزان تأثیر اقدامات آبخیزداری بر دبی اوج، حجم سیلاب و زمان به اوج رسیدن مشخص می شود و از طرف دیگر با اولویت بندی مناطق از نظر سیل خیزی از اعتبارات می توانیم به طور بهینه استفاده کنیم. برای بررسی این امر، حوضه گلابدره- دربند با بهره گرفتن از مدل HEC-HMS مورد مطالعه قرارگرفت که این حوضه از دو جهت حائز اهمیت است. اول حفاظت از آن به عنوان یک مکان تفریحی و فرح بخش و دوم کاهش خطرات سیل و جلوگیری از هدر رفت سرمای ههای انسانی و مالی، با کار برد مدل HEC-HMS حوضه گلابدره – دربند شبی هسازی شده و با دادن اطلاعات به مدل، حوضه را در شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری در دوره های بازگشت مختلف مورد مقایسه قرار داده و میزان اثر عملیات آبخیزداری را بر پارامترهای سیل بررسی کردیم که نتایج تحقیق نشان می دهد اثر اقدامات آبخیزداری دردوره های بازگشت کوتاه مشخص تر است. به عبارت دیگر تفاوت دبی اوج در شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری در دوره های بازگشت کوتاه زیاد است سپس با اطلاعات موجود شاخ صهای اولویت بندی زیرحوضه ها جهت انجام عملیات مهار سیلاب را معرفی کردیم و از بین شاخص ها، شاخص محک به عنوان شاخص مناسب جهت اولویت بندی زیر حوضه ها از نظر سیل خیزی تشخیص داده شد. (نیکوکار، مهناز، ۱۳۸۸) همچنین در مقاله ای با تلفیقGISو مدل هیدرولوژیکHEC-HMS دبی اوج سیلاب تحت دو سناریو مختلف کاربری اراضی در حوضه آبریز بالادست ایستگاه هیدرومتری تمر واقع رودخانه گرگانرود در استان گلستان شبیه سازی شد. این شبیه سازی با بهره گرفتن از داده های مشاهداتی بارش، تبخیر از طشتک و رواناب برای کاربری اراضی فعلی حوضه از طریق کالیبراسیون مدل مذکور انجام گرفت. سپس این مدل برای شرایط آتی کاربری اراضی نیز شبیه سازی گردید. نتایج نشان می دهد که با اعمال سناریو اول که افزایش سطح جنگل و افزایش سطح باغات را به همراه دارد، دبی اوج سیلاب برای دوره های برگشت کمتر از ۱۰۰ سال به طور متوسط۱۷/۵درصد کاهش می یابد.
صفاری، نسیم و شجاع اقبالی، ۱۳۹۲ ,ارزیابی پتانسیل سیل خیزی حوضه آبریز قره سو با هدف مدیریت سیلاب شهری بررسی میگردد
سیل بعنوان یک پدیده طبیعی مخرب و تاثیر آن بر جوامع بشری و حیات طبیعی از جمله موارد مهم در مدیریت شهری است دراین راستا بررسی پتانسیل سیل خیزی حوضه ها با توجه به سطح حوضه ها و مسائل زیست محیطی، و نیز انتخاب سکونت هتی شهری وروستایی از جمله مطالعات پایه و اساسی است که می تواند در زمینه اتخاذ تدابیر لازم جهت کاهش اثرات تخریبتی در سیستم راهبردیبخش سرمایه گذاری موثر واقع شود در سالهای اخیر خطر پذیری ناشی از سیلاب در حوضه آبریز قره سو بدلیل گسترش سریع مناطق شهری، افزایش جمعیت و تغییر کاربری اراضی افزایش یافته است در این مطالعه ابتدا اطلاعات مورد نیاز شامل مشخصات حوضه آبریز ومشخصات آبراهه ها با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS بر آورد شده است مدل نرم افزار بار رواناب - HEC-HMS ، بعد ازانجام واسنجی پارامترهای موثر بر ایجاد رواناب با بهره گرفتن از داده های مشاهداتی ایستگاههای هیدرومتری، محاسبه گردیده و رواناب متناظر برای دوره های بازگشت مختلف و بار طرح بدست آمده است که مقادیر رواناب شبیه سازی شده می تواند برای مطالعات کنترل خسارات ناشی از سیلاب بکار گرفته شود سپس با حذف متوالی زیر حوضه ها از فرایند روند یابی، زیرحوضه ها بر اساس میزان مشارکت در دبی اوج حوضه اولویت بندی گردیده اند و زیر حوضه های ۳و۴و۵ بعنوان اولویت برای عملیات کنترل سیلاب پیشنهاد شده است
فصل سوم
داده های و روش کار
۳- ۱ موقعیت جغرافیایی و وسعت محدوده تحقیق
رشت مرکز استان گیلان در حداقل ۴۹درجه و ۲۷ دقیقه و حداکثر ۴۹ درجه و ۵۵ دقیقه طول  جغرافیایی و حداکثر ۳۷ درجه و ۲۷ دقیقه  عرض شمالی  از نصف النهار مبدا (گرینویچ) و در ارتفاع هم سطح و در برخی مناطق تا ۷ متر پایین تر از آن واقع شده است. الکساندر خودزکو کنسول روسیه تزاری در زمان محمد شاه قاجار : وسعت شهر رشت را ۲۵۲ فرسنگ مربع تخمین زده است.  سفرنامه خودزکو ، سرزمین گیلان ترجمه آقای سیروس سهامی)روزنامه پرورش که در دوران پهلوی اول منتشر می شد در شمارگان ۱۰۱ خودبه نقل از مهندس نقشه برداری ارتش اینگونه چاپ می کند که “زمین مسکونه شهر رشت را مساحت نمودند، معادل ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار متر مربع بود"از دیدگاه زمین شناسی، رشت در زمین های رسوبی دریای خزر و در منطقه دلتای سفید رود واقع شده که بعلت پس روی دریای خزر در طی قرون گذشته پدیدآمده است. قسمت اعظم جلگه گیلان مربوط به دوران چهارم (هولوسون) و دارای خاکی رسی و زراعی است. شهرستان رشت که در مرکز استان گیلان واقع شده است از شمال به دریای خزر و شهرستان بندرانزلی، ازجنوب به شهرستان های رودبار و شفت، از شرق به شهرستان آستانه اشرفیه و ازغرب به شهرستان شفت محدود می شود.شهر رشت، از قدیم آباد و مسکونی بوده و ساکنان اصلی آن را گیلها (قوم گیل) تشکیل می دهند مردم آن آریایی نژاد و به زبان فارسی وگویش گیلکی سخن می گویندودر منابع تاریخی آمده است که این شهر به احتمال قوی، قبل از اسلام، در زمان ساسانیان وجود داشته است . تمام نواحی ساحل غرب سفید رود در گذشته بیه پس نامیده می شد و در مقابل، تمام نقاط واقع در مشرق سفید رود را بیه پیش می نامیدند در دوران صفویه، مرکز گیلان، بیه پس، از فومن به رشت منتقل گشت و موجب فزونی اهمیت بیش از پیش این شهر گردید. رشت را در گذشته ، دارالعماره دارالمرز نیز مینامیدنداین شهر در قدیم تنها راه ارتباطی و بازرگانی ایران (از طریق بندر انزلی) به اروپا بشمار می آمد. از زمان شاه عباس دوم تا اواخر حکومت قاجاریه ، شهر رشت مرکز تجاری بزرگی بوده است و کاروانهایی در این شهر برای خرید ابریشم توقف می کردند و کالاهای خود را از این طریق به بنادر دریای مدیترانه ارسال می داشتند. همچنین ۳۲% کل جمعیت استان به این شهرستان تعلق دارد . در رشت دو رود خانه جریان دارد که یکی در شرق و دیگری در غرب این شهر قرار گرفته‌اند. این دو رودخانه در حوالی ناحیهٔ پیر بازار رشت به یکدیگر رسیده و سپس وارد تالاب انزلی می‌شوند.
شکل ۳-۱ رودخانه زرجوب
۳-۱-۱ روخانه سیاه رود
این رودخانه که در شرق شهرستان رشت جاریست با نام‌های صیقلان رود، سیاه رود، کلاشه رودبار و نهر بوسار خوانده می‌شود. این رودخانه که در سر راه رشت به قزوین - رشت به لاهیجان و رشت به پیر بازار واقع شده است بنا به نظریه مهندس نوری منوری کارشناس محیط زیست از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جکلوندان و کچا که در جنوب شهرستان رشت قرار دارند، سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر ۴۳ کیلومتر به تالاب انزلی سرازیر می‌شود. این رودخانه بنا به نقشه سال ۱۳۳۲ خورشیدی، پس از ورود به رشت به سه راه باقرآباد رسیده و از آنجا به دو شاخه تقسیم شده که یک شاخه آن به سمت شمال و در موازات جاده پیر بازار در جریان بود و دیگری به زمین‌های گود و مزارع و باغات منطقه گلسار سرازیر می‌گشت که پس از احداث خیابان سعدی از بین رفت.^[۷۵]همچنین رابینو در آن زمان رودخانه سیاه رود را تا ۵ کیلومتر قابل کشتیرانی می دانسته است. این محدودهٔ کشتیرانی شامل شاخه شمالی این رودخانه می شده که از منگوده، پیر ده، مبارک‌آباد می‌گذشت. بنا به مشاهدات عینی مردم شهر رشت در مبارک‌آباد (پیربازار به سمت خواچکین) در کنار مسجد این روستا یک وینچ (یدک کش یا قایق کش دستی) قرار دارد که از نوع آلیاژ و طراحی آن می‌توان دریافت که این وینچ ساخت روسیه است و با تلاش و ممانعت اهالی مبارک‌آباد از انتقال این وینچ توسط سازمان میراث اکنون در همان منطقه نصب است. در صحت گفتار رابینو، شخص دیگر بنام ملگونوف در سفرنامه خود اینگونه بیان می‌دارد که در هنگامه فزونی آب سیاه رود می‌توان از رشت تا پیربازار را با کرجی سفر نمود.
۳-۱-۲ رودخانه گوهر رود
گوهر رود که از کوه‌های چوماچا سرچشمه می‌گیرد در داخل شهر رشت به رود چمارسرا معروف است. بنا به نوشته کتاب گیلان این گوهر رود و سیاه رود در منطقه ایی بنام کماکل به هم پیوسته و با نام رود پیربازار به تالاب انزلی سرازیر می‌گردند
۳-۲ توپوگرافی شهر رشت
شهر رشت شهری تقریبا مسطح بوده و به درازای ۴ کیلومتر و به پهنای ۲ کیلومتر قرار دارد. ارتفاع قسمت های مرکزی شهر بین (۱+)  تا (۲-) تغییر می کند.خط تراز در قسمت های پر جمعیت برابر (۷-) متر است و در قسمت های جنوب و جنوب شرقی و شرق هم که به رودخانه منتهی شده ارتفاع آن پست تر می شود.نزدیک ترین شهرستان به رشت، شهرستان صومعه سرا است که ۲۶ کیلومتر فاصله دارد.سلسله جبال البرز در جنوب شهر رشت واقع گردیده است و متوسط ارتفاع آن در حدود ۳۰۰۰ متر و  مرتفع ترین قله آن (درفک) ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارد
۳-۳ داده های تحقیق:

• • بررسی شبکه ایستگاهها، گزارشها، منابع آماری و نقشه ها

• • مطالعات پایه طـرح جمـعآوری و هـدایت آبهـای سـطحی شـهر رشـت شـامل مطالعـات هواشناسـی،

• • هیدرولوژی و زمین شناسی است که جهت انجام آن منابع اطلاعاتی مختلفی مورد نیاز میباشد. عمـده منـابع

• • اطلاعاتی بکار رفته در مطالعات پایه طرح عبارتند از:

• • گزارشات طرحهای مطالعاتی مشابه و مرتبط که در گذشته در سطح منطقه مطالعاتی انجام شده اسـت. آمـار و اطلاعـات هواشناسـی کـه در ایسـتگاههـای

• • سینوپتیک، کلیماتولوژی، تبخیر سنجی و بارانسنجی توسط سازمان هواشناسی کشور و یا وزارت نیـرو تهیـه شدهند.

• • آمار و اطلاعات هیدرولوژی که توسط وزارت نیرو در ایستگاههای آبسـنجی بـر روی رودخانـه هـا تهیه شده است.

• • نقشه های رقومی کاربری اراضی شهر رشت با مقیاس ۱:۲۰۰۰ کـه از روی عکـس هـای

• • هوایی با مقیاس ۱:۵۰۰۰تهیه شده است، نقشه هـای توپـوگرافی و عکـسهـای هـوایی کـه بـا مقیـاسهـای

• • ۱:۱۰۰۰۰۰ ،۱:۵۰۰۰۰ ،۱:۲۵۰۰۰، جهت انجام طـرح جمـعآوری آبهـای سـطحی، توسـط سـازمان نقشـه برداری کشور تهیه گردیده است.

• • تصاویر ماهواره ای شهر رشت با دقت ۱۰ متر

۳-۴ فرایند اجرای تحقیق :
یکی از مهمترین اهداف این تحقیق آینده نگری و ایجاد یک سیستم مدیریتی استاندارد در زمینه کنترل اثرات نامطلوب توسعه شهری بر رودخانه های شهر رشت میباشد.لازمه این فرایند، مطالعه وشناخت دقیق عوامل مؤثر در توسعه شهری ، همچنین ارزیابی و شناخت شاخص های اثر گذار در آلودگی و سیل خیزی این دو رودخانه است در این پایان نامه ابتدا با کمک طرح جامع شهر رشت توانستم خصوصیات و ویژگی های کلی شهررا شناسایی کنم و به شناخت وضع موجود پرداختم و به مقایسه و تطبیق طرحها و برنامه های مصوب و در دست اجرا جهت توسعه و عمران شهر با پیشنهادات طرحهای فرادست و ارزیابی اثرات مثبـت و منفـی آنهـا درجریان توسعه و عمران شهر را بررسی و مطالعه نمودن زیرا همین طرح های توسعه ای خود جز عوامل توسعه شهر میباشند که امکان دارد بر روی دو متغییر تحقیق من موثر باشند سپس به بازدیدهای محلی به منظور آشنایی با موقعیت و شرایط طبیعی منطقه و شناسایی محدوده طرح وهمچنین شرائط اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی عامه مردم و مشکلات موجود پرداختم و طی تماس با مسئولان و ارگانهای ذیربط من جمله شهرداری، استانداری گیلان، شرکت آب و فاضلاب،شرکت سهامی آب منطقهای اطلاعات مورد نیاز را کسب نمودم به علت شاغل بودن خودم در شهرداری توانستم نامه های اداری جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از ارگانهای ذیربط را به راحتی اخذ نمایم البته به بررسی طرحهای موجود یا در دست مطالعه مرتبط با موضوع تحقیقم نیز توجه داشتم و با مراجعه به سازمان مدیریت و برنامه ریزی جهت آمارهای پایهای و اطلاعات کلی پیرامون سیمای شهر را اخذ کردم و همچنین از آمار های شرکت البرز کاوش نیز استفاده نمودم البته نقشه و اطلاعات طرح تفصیلی شهر رشت را از شهرداری تهیه نمودم که بسیار مفید بود همچنین از پروژه های طرح جمع آوری آبهای سطحی بسیار استفاده نمودم مراجعه به سازمان مسکن و شهرسازی در خصوص اطلاعات تکمیلی از شبکه فاضلاب سنتی نیز مرحله ای از کارم بود با بهره گرفتن از این اطلاعات ابتدا در بخش ۴ وضعبت دو رودخانه شهر را بر اساس آمار ارقام و جداول توضیخ دادم و در ادامه عواملی مثل بیمارستان ها , صنایع , کشاورزی آسفالت نمودن معابر و … که از عوامل آشکار و مهم و تاثیر گذاری توسعه شهر میباشند را شناسایی نمودن و سپس اثرات این عوامل مانند فاضلاب های شهری فاضلاب های کشاورزی فاضلاب های صنغتی و فاضلاب های صنعتی و …. را بررسی نمودم و تاثیر آن را بر روی رودخانه ها توضیح دادم و طی استعلام نامه ای از اداره آب میزان حریم رود خانه ها که توسط شرکت مهندسی کاوش در طرح سامان دهی حریم رودخانه ها صورت پذیرقته بود آگاه شدم که میزان حریم رودخانه ها را ۱۵۰ متر اعلام نمودند و همین عدم رعایت ساخت و سازها در حریم رودخانه موجب شده تا فاضلاب های انسانی مستقیما به رودخانه وارد شوند و کدورت آب را افزایش دهند همچنین به علت پیش روی در حریم رودخانه موجب کاهش سطوح نفوذ پذیر اطراف رودخانه در هنگام ریزش نزولات جوی میشوند و کاربری حاشیه رودخانه را تغییر میدهند البته با ید ذکر نمایم که ساخت و ساز های غیر مجاز چون با تحقیقی که در شهرداری نموده ام هنگام صدور پروانه ساخت شهرداری موظف به رعایت حریم رودخانه و اعلام عقب نشینی برای ملک میباشد سپس آنچه را که جز عوامل موثر بر آلودگی و سیل خیزی رودخانه ها بر اساس طرح تفضیلی و جامع شهری میداتستم در فصل چهار توضیح داده ام . لازم به ذکر است ماهیت موضوع رویکرد حاکم بر این پژوهش «، توصیفی – تحلیلی » است . ،
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده و یافته های تحقیق
۴-۱ تاریخچه شهر رشت
استان گیلان با مساحت ۱۴۷۱۱ کیلومتر مربع در میان رشته کوههای البرز و تالش در شمال ایران جای گرفته است. این استان به واحد جغرافیایی جنوب دریای خزر تعلق دارد و با استانهای اردبیل در غرب، مازندران در شرق، زنجان در جنوب و کشور استقلال یافته آذربایجان و دریای خزر در شمال هم مرز و همسایه است. رود سفید تمشک که بین چابکسر و رامسر جاری است، آن را از استان مازندران جدا میکند. بر اساس تقسیمات کشور سال ۱۳۷۵، این استان به مرکزیت رشت، ۱۲ شهرستان، ۳۵ شهر، ۳۰ بخش، ۹۹ دهستان و ۲۷۶۳ آبادی دارد. شهرستانهای استان عبارتند از: آستارا، آستانه اشرفیه، بندر انزلی، رشت،رودبار، رودسر ، شفت، صومعه سرا، توالش، فومن، لاهیجان و لنگرود. تاریخ گیلان با تکیه بر پارهای اشارهها و کاوشهای باستان شناختی به دوره پیش از آخرین یخبندان (بین ۵۰ تا ۱۵۰ هزار سال پیش) میرسد. با مهاجرت آریاییها و دیگر اقوام به این سرزمین، از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه، قومهای جدیدی پدید آمـدند که در این میان دو قوم « گیل » و « دیلم » اکثریت داشتند. از همان آغاز، فرمانروایان این قوم از آزادی کامل برخوردار بودهاند و هیچگاه در برابر بیگانگان و یا در مقابل حکمان دیگر، تسلیم نشدهاند و حتی به اطاعت دولت ماد در نیا مـدهانـد. در قـرن ششم پیـش از مـیلاد، گیلانیان با کوروش هخامنشی متحد شدند و دولت ماد را سرنگون کردند. در زمان ساسانیان، گیلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشیر بابکان به یاری ارتشی مرکب از ۳۰۰ هزار مرد جنگی و نزدیک به ۱۰ هزار سواره گیلان را تسخیر کرد. پس از پیروزی عربهای مسلمان بر ایرانیان، گیلان به مأمن علویان تبدیل شد. در حدود سال ۲۹۰ هجری قمری، مردم گیلان و دیلم کمکم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز کوشش بسیار کردند. سلسله دیلمیان در دوران فرمانروایی خود به بغداد لشگر کشیدند و خلیفه عباسی را شکست دادند. مغولان در زمان اولجایتو موفق شدند برای مدت کوتاهی این سرزمین را تصرف کنند. گیلانیان در به قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی را ایفا کردند. در زمان سلطنت شاه عباس اول، گیلان استقلال خود را از دست داد. در سال ۱۰۷۱ هجری قمری، قوای روسیه به دستور پترکبیر به گیلان حمله برد و رشت را تا سال ۱۱۴۵ هجری قمری در اشغال خود نگه داشت. گیلکها درپیروزی انقلاب مشروطیت نیز سهمی عمده داشتند. آنها در سال ۱۲۸۷ هجری قمری تهران را فتح کردند. نقش مردم گیلان در نهضت میرزا کوچک خان جنگلی نیز از نمونه های درخشان تاریخ این سرزمین است.
۴-۲ شهر رشت
شهرستان رشت مرکز استان گیلان با مساحتی در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مربع در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه ۱۶ دقیقه عرض شمالی واقع شده است و از شمال به بندر انزلی، از جنوب به رودبار و از شرق به آستانه اشرفیه و از غرب به فومن و صومعه سرا محدود میباشد. در ابتدا رشت به صورت روستایی بزرگ میان یک فضای جنگلی بوده و از آبادیهای کهن ایران بشمار میرفته است که در میان دورودخانه گوهررود و سیاهرود قرار داشت و از این جهت نیز قدمت دیرینه دارد. ولی از جهت سابقه شهری، اولین بار حمدا… مستوفی، در قرن هشتم هجری، از این شهر نام برده است. نام قدیمی رشت دارالمرز یا دارالامان بوده که قبل از این دو، به آن بیه میگفتهاند. بیه در لغت نامهها، رود و یا مصب بین دو رودخانه معنی شده است و چنین به نظر میرسد که دلیل این نامگذاری، قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه است که به مثابه حفاظ و دیوار شهر محسوب میگردید. وجه تسمیه رشت، در فرهنگ دساتیر، به معنی گچی که بنّایان، سنگ و آجر را به آن محکم نمایند و در لغت نامههای انجمن آراء، آنندراج، فرس اسدی، لغت محلی شوشتری، برهان، ناظم الاطبا و لغت نامه جهانگیری: چیزی که از هم فرو ریزد ـ هر چیزی که از هم فرو ریزد و فروپاشد ـ دیوار مشرف بر افتادن. گچ را نیز گویند که بدان خانه سفید کنند ـ لجن و خاکروبه ـ خاک و گرد ـ خاک را گویند ـ رنگ کرده نیز معنی شده است. دهخدا معتقد است، چون شهر رشت در سال ۹۰۰ هجری ساخته شده، بنابراین برای نام این مکان از ماده تاریخ آن استفاده کردهاند و کلمه رشت به حساب ابجد ۹۰۰ هجری است. عمران و آبادانی شهر رشت، از زمان شاه عباس صفوی که در آن زمان، به صورت قصبه بوده شروع شد و در زمان قاجار، به دلیل توسعه اقتصادی ایران و روسیه، گسترش پیدا کرده و نام قدیمی محلات شهر رشت، که اکثراً بیانگر پیشه ساکنین آن است، در سفرنامهها نیز آمده و جز دو سه مورد از آنها بقیه به همان نامهای قدیمی خود مشهور و معروف هستند که عمدهترین آنها عبارتند از: ساغریسازان ـ رودبارتان ـ خمیران زاهدان ـ دباغیان ـ کوزه گران ـ خمیران چهل تن ـ چله خانه ـ چمارسرا ـ استادسرا ـ پاسکیاب ـ سرخبنده ـ آتشگاه بیستون ـ صیقلان ـ زرجوب ـ کیاب ـ سبزه میدان ـ دو برادران (چهار برادران) که از جمله محلات قدیمی شهر رشت محسوب میشود. بافت قدیمی شهر رشت، ضمن آنکه جزئی از میراث فرهنگی است و آثار و بقایا و سنن وآداب و رسوم دوران قدیم را تداعی میکند، به دلیل عدم رعایت استانداردهای معماری و شهرسازی در سالهای گذشته، میتواند از معضلات قابل توجه در بافت شهری رشت نیز محسوب شود. رشت که به شهر بارانهای نقرهای معروف است مرکز استان گیلان میباشد و برای اولین بار نام آن در کتاب حدود العالم که به سال ۳۷۲ هـ.ق نگارش یافته با صفت ناحیه بزرگ آمده است و از سال ۱۰۰۴ هجری قمری به فرمان شاه عباس مرکز استان گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابریشم شد که
در آن زمان محصول اول گیلان بود. این امر موجب شد که مالکان بزرگ و بازرگانان ایرانی، روسی، یونانی و ارمنی که تاجر نوغان ابریشم بودند به این شهر توجه کنند و این شهر رشد چشمگیری پیدا نماید. ملگونف، جهانگرد روس که در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به رشت سفر کرده بـود، در خـاطرات خـود نوشـته است که این شهر در آن روزگار دارای ۵۴۶۳ خانه ۱۰۲۱ مغازه و ۲۷۳۱۴ نفر جمعیت بوده اسـت. در نظـر او رشت شهری بود بسیار خوش وضع با خانه های زیبا که بازرگانـان از هنـد، بخـارا، روم و عثمـانی بـه سـودای ابریشم به آن سفر میکردند. در دوران مشروطه و بعد از آن، گیلان به یکی از کانونهـای تحـولات سیاسـی،اجتماعی و اقتصادی ایران تبدیل شد. نهضت استقلال طلبانه جنگل، گسترش شهرها، تاسیس آموزشگاههـای متعدد و ارتقای سطح فرهنگ اجتماعی و علمی شهروندان رشت، این شهر را در زمره پیشـروترین شـهرهای کشور قرار داد.
شکل ۴-۱ گشترش شهر
شکل ۴-۲ روند افزایش سطح کالبدی شهر رشت تا سال ۱۳۸۵
شهر رشت به علت وضعیت جغرافیایی خاص و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی، فاضلابهای خانگی مستقیماً توسط فاضلاب روهائی که (اگو) نامیده میشوند به رودخانههای زرجوب و گوهررود تخلیه میشوند. شهر رشت در وضع طبیعی خود جزء کوچکی از جلگه گیلان و دشت های جنوبی دریای خزر محسوب میشود. این جلگه که در دو حد جنوبی و شمالی خود بین کوه های البرز و نوار ساحلی قرار دارد،

مختار اللیثی، سمیره ( ۱۳۸۷ ). مبارزات شیعیان در دوره نخست خلافت عباسیان. ترجمه کاظم طباطبایی، مشهد : به نشر.
مدرسی، محمد تقی ( ۱۳۷۸ ). امامان شیعه و جنبش های مکتبی. ترجمه حمید رضا آژیر، مشهد : آستان قدس رضوی.
مسعودی، علی بن حسین ( ۱۳۷۸ ). مروج الذهب. ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران : علمی و فرهنگی.
مشکور، محمد جواد ( ۱۳۶۲ ). خلاصه ادیان. تهران : شرق.
مطهری، مرتضی ( ۱۳۸۷ ). سیری در سیره ائمه اطهار (ع). تهران : صدرا.
ـــــــــــــــــــ ( ۱۳۷۷ ). حماسه حسینی. تهران : صدرا.
ـــــــــــــــــــ ( ۱۳۶۷ ). امامت و رهبری. تهران : صدرا.
مطهری، مرتضی( ۱۳۹۰ ). آزادی انسان. تهران : مکتب صادق (ع).
ـــــــــــــــــــ ( ۱۳۶۶ ). نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر. تهران : صدرا.
ـــــــــــــــــــ ( ۱۳۷۰ ). مجموعه آثار (۱). تهران : صدرا .
مظفر، حسین ( ۱۳۶۸ ). تاریخ شیعه. ترجمه محمد باقر حجتی، بی جا : فرهنگ اسلامی.
معروف الحسنی، هاشم ( ۱۳۵۷). تصوف و تشیع. ترجمه محمد صادق عارف، مشهد : آستان قدس رضوی.
مغنیه، محمد جواد ( ۱۳۹۰ ). شیعه و زمامداران خود سر. ترجمه مصطفی زمانی، تهران : نبوی.
مکارم شیرازی، ناصر ( بی تا ). تقیه سپری برای مبارزه عمیق تر. قم : هدف.

منصوری،ذبیح الله ( ۱۳۹۰ ). امام جعفر صادق (ع) مغز متفکر جهان شیعه. تهران : بدرقه جاویدان.
میرخواند، محمد ( ۱۳۸۵ ). روضه الصفا. ترجمه جمشید کیان فر، تهران : اساطیر.
مهر آبادی، میترا ( ۱۳۸۲ ). سرگذشت علویان طبرستان و آل زیار. تهران : اهل قلم.
نجفی، شمس الدین ( ۱۴۱۳ ق ). گفتار شیعه در اصول و فروع. ترجمه محمد تقی آیت اللهی، تهران : فرهنگ اسلامی.
نصیری، محمد ( ۱۳۸۶ ). تحلیلی از تاریخ تشیع و امامان (ع). قم : معارف.
نوبختی، حسن بن موسی ( ۱۳۸۱ ). فرق الشیعه. ترجمه جواد مشکور، تهران : علمی و فرهنگی.
واقدی، محمد بن عمر( ۱۳۶۲ ). مغازی. ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران : دانشگاهی.
هولت وان، پی.ان ( ۱۳۸۳ ). تاریخ اسلام کمبریج. ترجمه تیمور قادری، تهران : امیر کبیر.
یعقوبی، احمد بن محمد ( ۱۳۷۴ ). تاریخ یعقوبی. ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران : علمی و فرهنگی.
مقالات:
ابوالحسنی، بهزاد ( ۱۳۸۶ ). « قیام های شیعی در دوره اول عباسیان » رشد تاریخ، شماره ۱، صص ۲۳ – ۲۵ .
شفیعی، ناهید ( ۱۳۹۰ ). « بررسی اختلاف شیعه و معتزله در مسئله امامت » کهن روزگار، شماره ۱، صص ۵۱ – ۵۸ .
غلامی دهقی، علی ( ۱۳۸۸ ). « تطور اندیشه ارجاء از مرجئه نخستین تا مرجئه خالص» تاریخ اسلام، شماره ۳، صص ۱۰۵ – ۱۱۷ .
کمپانی زارع، مهدی ( ۱۳۸۷ ). « امامت در مکتب عالم آل محمد (ص) » علمی – تخصصی اطلاعات حکمت و معرفت، شماره ۸، صص ۴۲ – ۴۶ .
پیوست ها
پیوست یک: تبار زندگانی ائمه اطهار، تا پایان امامت امام موسی الکاظم(ع) و همزمانی آن با قیام های علویان
در این نمودار همزمانی قیام های علویان با دوران امامت صادقین (علیهماالسلام) بصورت برجسته نشان داده شده است. ( کاظمی پوران، ۲۵۳:۱۳۸۰)
عبدالمطلب
محمد حنفیه
عبدالله اکبر(ابوهاشم)
(۲)حسن المجتبی(ع)( سال ۲ تا ۴۹ هجری ) ۴۷ سال
عبدالله
ابراهیم
حسن مثلث
جعفر
داوود
محمد
(۳)حسین الشهید(ع) ( سال ۳ تا ۶۱ هجری ) ۵۷ سال
(۴)علی السجاد(ع) ( سال ۳۸ تا ۹۵ هجری ) ۵۷ سال
(۵)محمدالباقر(ع)( سال ۵۷ تا ۱۱۴ هجری ) ۵۷ سال
(۶)جعفرالصادق(ع)( سال ۸۳ تا ۱۴۸ هجری ) ۶۵ سال
(۷)موسی الکاظم(ع)
( سال ۱۲۸ تا ۱۸۳ هجری ) ۵۴ سال
ابوطالب
(۱)علی (ع)( ۲۳ سال قبل از هجرت تا ۴۰ هجری)-۶۳ سال
حسن مثنی
زید بن علی