ارائه یک مدل رفع اختلاف غیرقطعی ضرورت برنامه ریزی برای کنترل آلودگی سامانه های رودخانه ای به دلیل افزایش برداشت آب از رودخانه ها به خاطر رشد جمعیت و توسعه کشاورزی و صنعت و همزمان تخلیۀ فاضلآب به رودخانه ها، بیش از پیش احساس می شود. در مسأله مدیریت کیفی رودخانه ها، معمولاً تصمیم گیرندگان و تأثیرپذیرندگان متعددی با مطلوبیتهای متفاوت وجود دارند. امروزه مدلهای رفع اختلاف که امکان در نظر گرفتن نظرات تصمیم گیرندگان مختلف در یک سامانه را فراهم می سازند به تدریج جایگزین مدلهای تصمیم گیری چندمعیاره می شوند. در این مقاله، یک مدل جدید رفع اختلاف برای تخصیص بار آلودگی در رودخانه معرفی می شود. این مدل از یک روش چانه زنی اقتصادی پیشنهاد شده توسط Young1993 استفاده می کند و با اعمال اصلاحاتی از این روش برای رفع اختلاف در مدیریت کیفی رودخانه ها استفاده می شود. ورودی های این مدل، توآبع مطلوبیت تصمیم گیرندگان و منحنی تبادل بین اهداف مختلف موجود می باشند. برای در نظر گرفتن عدم قطعیت مربوط به توآبع مطلوبیت، از هر طرف درگیر در مساله رفع اختلاف، توآبع مطلوبیت گروهی از تصمیم گیرندگان و متخصصین در نظر گرفته می شود. همچنین برای در نظر گرفتن عدم قطعیت مربوط به متغیرهای کیفی آب، به جای محاسبه غلظت این متغیرها، ریسک فازی تخطی غلظت متغیرهای کیفی مورد نظر از استانداردها محاسبه می شوند. برای به دست آوردن منحنی تبادل از روش NSGA-II استفاده می شود که یک الگوریتم ژنتیک جدید برای بهینه یآبی های چند هدفه می باشد. نتایج این مقاله نشان دهنده کارایی مناسب مدل رفع اختلاف پیشنهادی است (امین، پدرام، ۱۳۸۶

غفاری، مرتضی؛ رسول دانشفراز؛ صدیق و نیر سماوی اقدم، ۱۳۹۰ اثرات شهرسازی بر کیفیت منابع آب زیرزمینی شهر کرمان
. برای این منظور مقادیر کاتیون ها و آنیون ای اصلی در چاه های واقع در زیر شهر با نمونه های اخذ شذه در خارج از شهر(در دشت کرمان) با هم مقایسه شده است. نتایج این بررسی نشان می دهد که رشد جمعیت و توسعه شهر کرمان، منجر به افزایش غلظت نیترات(حدود ۲/۴۲برابر)، کلر(حدود۱/۸۹ برابر)، سولفات (۱/۰۴ برابر) و منیزیم(حدود۱/۳۳ برابر) در یک بازه زمانی ۱۰ ساله شده است. از طرفی غلظت سدیم حدود ۰/۸۲ و کلسیم تقریبا ۰/۳۷ برابر در مدت مشابه کاهش یافته است. این تغییرات منجر به کاهش اندک PH و افزایش EC از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ در محدوده شهر کرمان شده است.( حاج ملک، سارا و ناصر حافظی مقدس، ۱۳۸۶) در تحقیق دیگری با عنوان اثرات زیست محیطی توسعه شهری بر الودگی نیترات در آبهای زیرزمینی دشت بناب عنوان گردیده بیش از ۸۰ درصد آب شرب شهر رو به رشد بناب از منابع آب های زیرزمینی تامین می شود تجزیه شیمیایی ابهای زیرزمینی دشت بناب وجود مناطقی با غلظت غیرمجاز نیترات را در محدوده شهری نشان میدهد الگوی تغییرات غلظت کلر در چاه های با تمرکز بالاتر از حد نیترات از الگوی تغییرات غلظت نیترات آب این چاه ها تبعیت می کند تعیین مقادیر NO3/Cl منشا غلظت غیرمجاز نیترات آبهای زیرزمینی این منطقه را فاضلابهای خانگی و تاثیر کودهای شیمیایی نشان میدهد همچنین قطع درختان نیز سبب به هم خوردن چرخه نیتروژن و ورود مقادیر قابل توجهی نیترات به آبهای زیرزمینی منطقه و باعث الودگی شده است دراین مقاله به بررسی علل بالا بودن میزان نیترات آبهای زیرزمینی دشت بناب پرداخته و روشهایی برای پیشگیری و اصلاح ارائه شده است( غفاری، مرتضی؛ رسول دانشفراز؛ صدیق و نیر سماوی اقدم، ۱۳۹۰)
برزگربیوکی، زهرا و الهام کارآموز، ۱۳۹۱, ارزیابی اثر عملیات آبخیزداری بر سیلاب و اولویت بندی زیر حوضه ها از نظرسیل خیزی با بهره گرفتن از مدل ریاضی HEC-HMS
گسترش سریع شهرها، اکثر کشورهای جهان را با مشکلات متعددی مواجه ساخته است به طوری که نه تنها سیاست های شهرسازی بلکه مسائل اقتصادی اجتماعی و زیست محیطی بسیاری از مناطق شهری، تحت تاثیر این پدیده قرار گرفته -اند. هر چند افزایش جمعیت علت اولیه گسترش شهرها محسوب می شود لیکن پراکندگی نامعقول در تحقیق دیگری با عنوان ارزیابی اثرات الگوهای توسعه شهری بر محیط زیست آن اثرات نامطلوبی بر محیط طبیعی و فرهنگی جوامع می گذارد. با توجه به عدم کارایی مدل های موجود در بحث ارزیابی اثرات توسعه، پژوهش حاظر به دنبال پیشنهاد مدل کمی جدیدی در راستای ارزیابی اثرات الگوهای توسعه شهری بر محیط زیست می باشد. در ادامه با بهره گرفتن از این روش ارزیابی انواع مدل های توسعه شهری صورت گرفته است و انواع مدل ها در سه طیف کمترین میزان تاثیر مخرب بر محیط زیست، میزان تاثیر میانه بر محیط زیست و بیشترین میزان تاثیر مخرب بر محیط زیست دسته بندی شده اند ()
توکلی بنیزی، مصطفی، ۱۳۹۰, ارزیابی اثرات تغییر کاربری اراضی بر سیل خیزی حوضه آبریز سد بوستان
روند روبه افزایش سیل در سال های اخیر حاکی از این است که اکثر مناطق کشور در معرض تهاجم سیلابهای ادواری و مخرب قرار دارند از این نظر بسیاری ازشهرها، روستاها، تأسیسات صنعتی و کشاورزی در معرض خطر سی لگیری قرار گرفته اند. و به دلیل وسعت زیاد حوزه های آبخیز و محدودی تهای اقتصادی و اجرائی، احیاء آبخیزها از دیدگاه کنترل سیل در یک پروژه واحد عملی نیست. ارزیابی اثر عملیات آبخیزداری بر سیل و انتخاب مناطق دارای اولویت برای اجرای پروژه های کنترل سیل یک تصمیم کارآمد، اساسی و بسیار مهم است. زیرا از یک طرف میزان تأثیر اقدامات آبخیزداری بر دبی اوج، حجم سیلاب و زمان به اوج رسیدن مشخص می شود و از طرف دیگر با اولویت بندی مناطق از نظر سیل خیزی از اعتبارات می توانیم به طور بهینه استفاده کنیم. برای بررسی این امر، حوضه گلابدره- دربند با بهره گرفتن از مدل HEC-HMS مورد مطالعه قرارگرفت که این حوضه از دو جهت حائز اهمیت است. اول حفاظت از آن به عنوان یک مکان تفریحی و فرح بخش و دوم کاهش خطرات سیل و جلوگیری از هدر رفت سرمای ههای انسانی و مالی، با کار برد مدل HEC-HMS حوضه گلابدره – دربند شبی هسازی شده و با دادن اطلاعات به مدل، حوضه را در شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری در دوره های بازگشت مختلف مورد مقایسه قرار داده و میزان اثر عملیات آبخیزداری را بر پارامترهای سیل بررسی کردیم که نتایج تحقیق نشان می دهد اثر اقدامات آبخیزداری دردوره های بازگشت کوتاه مشخص تر است. به عبارت دیگر تفاوت دبی اوج در شرایط قبل و بعد از عملیات آبخیزداری در دوره های بازگشت کوتاه زیاد است سپس با اطلاعات موجود شاخ صهای اولویت بندی زیرحوضه ها جهت انجام عملیات مهار سیلاب را معرفی کردیم و از بین شاخص ها، شاخص محک به عنوان شاخص مناسب جهت اولویت بندی زیر حوضه ها از نظر سیل خیزی تشخیص داده شد. (نیکوکار، مهناز، ۱۳۸۸) همچنین در مقاله ای با تلفیقGISو مدل هیدرولوژیکHEC-HMS دبی اوج سیلاب تحت دو سناریو مختلف کاربری اراضی در حوضه آبریز بالادست ایستگاه هیدرومتری تمر واقع رودخانه گرگانرود در استان گلستان شبیه سازی شد. این شبیه سازی با بهره گرفتن از داده های مشاهداتی بارش، تبخیر از طشتک و رواناب برای کاربری اراضی فعلی حوضه از طریق کالیبراسیون مدل مذکور انجام گرفت. سپس این مدل برای شرایط آتی کاربری اراضی نیز شبیه سازی گردید. نتایج نشان می دهد که با اعمال سناریو اول که افزایش سطح جنگل و افزایش سطح باغات را به همراه دارد، دبی اوج سیلاب برای دوره های برگشت کمتر از ۱۰۰ سال به طور متوسط۱۷/۵درصد کاهش می یابد.
صفاری، نسیم و شجاع اقبالی، ۱۳۹۲ ,ارزیابی پتانسیل سیل خیزی حوضه آبریز قره سو با هدف مدیریت سیلاب شهری بررسی میگردد
سیل بعنوان یک پدیده طبیعی مخرب و تاثیر آن بر جوامع بشری و حیات طبیعی از جمله موارد مهم در مدیریت شهری است دراین راستا بررسی پتانسیل سیل خیزی حوضه ها با توجه به سطح حوضه ها و مسائل زیست محیطی، و نیز انتخاب سکونت هتی شهری وروستایی از جمله مطالعات پایه و اساسی است که می تواند در زمینه اتخاذ تدابیر لازم جهت کاهش اثرات تخریبتی در سیستم راهبردیبخش سرمایه گذاری موثر واقع شود در سالهای اخیر خطر پذیری ناشی از سیلاب در حوضه آبریز قره سو بدلیل گسترش سریع مناطق شهری، افزایش جمعیت و تغییر کاربری اراضی افزایش یافته است در این مطالعه ابتدا اطلاعات مورد نیاز شامل مشخصات حوضه آبریز ومشخصات آبراهه ها با بهره گرفتن از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS بر آورد شده است مدل نرم افزار بار رواناب - HEC-HMS ، بعد ازانجام واسنجی پارامترهای موثر بر ایجاد رواناب با بهره گرفتن از داده های مشاهداتی ایستگاههای هیدرومتری، محاسبه گردیده و رواناب متناظر برای دوره های بازگشت مختلف و بار طرح بدست آمده است که مقادیر رواناب شبیه سازی شده می تواند برای مطالعات کنترل خسارات ناشی از سیلاب بکار گرفته شود سپس با حذف متوالی زیر حوضه ها از فرایند روند یابی، زیرحوضه ها بر اساس میزان مشارکت در دبی اوج حوضه اولویت بندی گردیده اند و زیر حوضه های ۳و۴و۵ بعنوان اولویت برای عملیات کنترل سیلاب پیشنهاد شده است
فصل سوم
داده های و روش کار
۳- ۱ موقعیت جغرافیایی و وسعت محدوده تحقیق
رشت مرکز استان گیلان در حداقل ۴۹درجه و ۲۷ دقیقه و حداکثر ۴۹ درجه و ۵۵ دقیقه طول  جغرافیایی و حداکثر ۳۷ درجه و ۲۷ دقیقه  عرض شمالی  از نصف النهار مبدا (گرینویچ) و در ارتفاع هم سطح و در برخی مناطق تا ۷ متر پایین تر از آن واقع شده است. الکساندر خودزکو کنسول روسیه تزاری در زمان محمد شاه قاجار : وسعت شهر رشت را ۲۵۲ فرسنگ مربع تخمین زده است.  سفرنامه خودزکو ، سرزمین گیلان ترجمه آقای سیروس سهامی)روزنامه پرورش که در دوران پهلوی اول منتشر می شد در شمارگان ۱۰۱ خودبه نقل از مهندس نقشه برداری ارتش اینگونه چاپ می کند که “زمین مسکونه شهر رشت را مساحت نمودند، معادل ۳ میلیون و ۳۵۰ هزار متر مربع بود"از دیدگاه زمین شناسی، رشت در زمین های رسوبی دریای خزر و در منطقه دلتای سفید رود واقع شده که بعلت پس روی دریای خزر در طی قرون گذشته پدیدآمده است. قسمت اعظم جلگه گیلان مربوط به دوران چهارم (هولوسون) و دارای خاکی رسی و زراعی است. شهرستان رشت که در مرکز استان گیلان واقع شده است از شمال به دریای خزر و شهرستان بندرانزلی، ازجنوب به شهرستان های رودبار و شفت، از شرق به شهرستان آستانه اشرفیه و ازغرب به شهرستان شفت محدود می شود.شهر رشت، از قدیم آباد و مسکونی بوده و ساکنان اصلی آن را گیلها (قوم گیل) تشکیل می دهند مردم آن آریایی نژاد و به زبان فارسی وگویش گیلکی سخن می گویندودر منابع تاریخی آمده است که این شهر به احتمال قوی، قبل از اسلام، در زمان ساسانیان وجود داشته است . تمام نواحی ساحل غرب سفید رود در گذشته بیه پس نامیده می شد و در مقابل، تمام نقاط واقع در مشرق سفید رود را بیه پیش می نامیدند در دوران صفویه، مرکز گیلان، بیه پس، از فومن به رشت منتقل گشت و موجب فزونی اهمیت بیش از پیش این شهر گردید. رشت را در گذشته ، دارالعماره دارالمرز نیز مینامیدنداین شهر در قدیم تنها راه ارتباطی و بازرگانی ایران (از طریق بندر انزلی) به اروپا بشمار می آمد. از زمان شاه عباس دوم تا اواخر حکومت قاجاریه ، شهر رشت مرکز تجاری بزرگی بوده است و کاروانهایی در این شهر برای خرید ابریشم توقف می کردند و کالاهای خود را از این طریق به بنادر دریای مدیترانه ارسال می داشتند. همچنین ۳۲% کل جمعیت استان به این شهرستان تعلق دارد . در رشت دو رود خانه جریان دارد که یکی در شرق و دیگری در غرب این شهر قرار گرفته‌اند. این دو رودخانه در حوالی ناحیهٔ پیر بازار رشت به یکدیگر رسیده و سپس وارد تالاب انزلی می‌شوند.
شکل ۳-۱ رودخانه زرجوب
۳-۱-۱ روخانه سیاه رود
این رودخانه که در شرق شهرستان رشت جاریست با نام‌های صیقلان رود، سیاه رود، کلاشه رودبار و نهر بوسار خوانده می‌شود. این رودخانه که در سر راه رشت به قزوین - رشت به لاهیجان و رشت به پیر بازار واقع شده است بنا به نظریه مهندس نوری منوری کارشناس محیط زیست از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه سر، جکلوندان و کچا که در جنوب شهرستان رشت قرار دارند، سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر ۴۳ کیلومتر به تالاب انزلی سرازیر می‌شود. این رودخانه بنا به نقشه سال ۱۳۳۲ خورشیدی، پس از ورود به رشت به سه راه باقرآباد رسیده و از آنجا به دو شاخه تقسیم شده که یک شاخه آن به سمت شمال و در موازات جاده پیر بازار در جریان بود و دیگری به زمین‌های گود و مزارع و باغات منطقه گلسار سرازیر می‌گشت که پس از احداث خیابان سعدی از بین رفت.^[۷۵]همچنین رابینو در آن زمان رودخانه سیاه رود را تا ۵ کیلومتر قابل کشتیرانی می دانسته است. این محدودهٔ کشتیرانی شامل شاخه شمالی این رودخانه می شده که از منگوده، پیر ده، مبارک‌آباد می‌گذشت. بنا به مشاهدات عینی مردم شهر رشت در مبارک‌آباد (پیربازار به سمت خواچکین) در کنار مسجد این روستا یک وینچ (یدک کش یا قایق کش دستی) قرار دارد که از نوع آلیاژ و طراحی آن می‌توان دریافت که این وینچ ساخت روسیه است و با تلاش و ممانعت اهالی مبارک‌آباد از انتقال این وینچ توسط سازمان میراث اکنون در همان منطقه نصب است. در صحت گفتار رابینو، شخص دیگر بنام ملگونوف در سفرنامه خود اینگونه بیان می‌دارد که در هنگامه فزونی آب سیاه رود می‌توان از رشت تا پیربازار را با کرجی سفر نمود.
۳-۱-۲ رودخانه گوهر رود
گوهر رود که از کوه‌های چوماچا سرچشمه می‌گیرد در داخل شهر رشت به رود چمارسرا معروف است. بنا به نوشته کتاب گیلان این گوهر رود و سیاه رود در منطقه ایی بنام کماکل به هم پیوسته و با نام رود پیربازار به تالاب انزلی سرازیر می‌گردند
۳-۲ توپوگرافی شهر رشت
شهر رشت شهری تقریبا مسطح بوده و به درازای ۴ کیلومتر و به پهنای ۲ کیلومتر قرار دارد. ارتفاع قسمت های مرکزی شهر بین (۱+)  تا (۲-) تغییر می کند.خط تراز در قسمت های پر جمعیت برابر (۷-) متر است و در قسمت های جنوب و جنوب شرقی و شرق هم که به رودخانه منتهی شده ارتفاع آن پست تر می شود.نزدیک ترین شهرستان به رشت، شهرستان صومعه سرا است که ۲۶ کیلومتر فاصله دارد.سلسله جبال البرز در جنوب شهر رشت واقع گردیده است و متوسط ارتفاع آن در حدود ۳۰۰۰ متر و  مرتفع ترین قله آن (درفک) ۳۵۰۰ متر ارتفاع دارد
۳-۳ داده های تحقیق:

• • بررسی شبکه ایستگاهها، گزارشها، منابع آماری و نقشه ها

• • مطالعات پایه طـرح جمـعآوری و هـدایت آبهـای سـطحی شـهر رشـت شـامل مطالعـات هواشناسـی،

• • هیدرولوژی و زمین شناسی است که جهت انجام آن منابع اطلاعاتی مختلفی مورد نیاز میباشد. عمـده منـابع

• • اطلاعاتی بکار رفته در مطالعات پایه طرح عبارتند از:

• • گزارشات طرحهای مطالعاتی مشابه و مرتبط که در گذشته در سطح منطقه مطالعاتی انجام شده اسـت. آمـار و اطلاعـات هواشناسـی کـه در ایسـتگاههـای

• • سینوپتیک، کلیماتولوژی، تبخیر سنجی و بارانسنجی توسط سازمان هواشناسی کشور و یا وزارت نیـرو تهیـه شدهند.

• • آمار و اطلاعات هیدرولوژی که توسط وزارت نیرو در ایستگاههای آبسـنجی بـر روی رودخانـه هـا تهیه شده است.

• • نقشه های رقومی کاربری اراضی شهر رشت با مقیاس ۱:۲۰۰۰ کـه از روی عکـس هـای

• • هوایی با مقیاس ۱:۵۰۰۰تهیه شده است، نقشه هـای توپـوگرافی و عکـسهـای هـوایی کـه بـا مقیـاسهـای

• • ۱:۱۰۰۰۰۰ ،۱:۵۰۰۰۰ ،۱:۲۵۰۰۰، جهت انجام طـرح جمـعآوری آبهـای سـطحی، توسـط سـازمان نقشـه برداری کشور تهیه گردیده است.

• • تصاویر ماهواره ای شهر رشت با دقت ۱۰ متر

۳-۴ فرایند اجرای تحقیق :
یکی از مهمترین اهداف این تحقیق آینده نگری و ایجاد یک سیستم مدیریتی استاندارد در زمینه کنترل اثرات نامطلوب توسعه شهری بر رودخانه های شهر رشت میباشد.لازمه این فرایند، مطالعه وشناخت دقیق عوامل مؤثر در توسعه شهری ، همچنین ارزیابی و شناخت شاخص های اثر گذار در آلودگی و سیل خیزی این دو رودخانه است در این پایان نامه ابتدا با کمک طرح جامع شهر رشت توانستم خصوصیات و ویژگی های کلی شهررا شناسایی کنم و به شناخت وضع موجود پرداختم و به مقایسه و تطبیق طرحها و برنامه های مصوب و در دست اجرا جهت توسعه و عمران شهر با پیشنهادات طرحهای فرادست و ارزیابی اثرات مثبـت و منفـی آنهـا درجریان توسعه و عمران شهر را بررسی و مطالعه نمودن زیرا همین طرح های توسعه ای خود جز عوامل توسعه شهر میباشند که امکان دارد بر روی دو متغییر تحقیق من موثر باشند سپس به بازدیدهای محلی به منظور آشنایی با موقعیت و شرایط طبیعی منطقه و شناسایی محدوده طرح وهمچنین شرائط اجتماعی، بهداشتی و فرهنگی عامه مردم و مشکلات موجود پرداختم و طی تماس با مسئولان و ارگانهای ذیربط من جمله شهرداری، استانداری گیلان، شرکت آب و فاضلاب،شرکت سهامی آب منطقهای اطلاعات مورد نیاز را کسب نمودم به علت شاغل بودن خودم در شهرداری توانستم نامه های اداری جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از ارگانهای ذیربط را به راحتی اخذ نمایم البته به بررسی طرحهای موجود یا در دست مطالعه مرتبط با موضوع تحقیقم نیز توجه داشتم و با مراجعه به سازمان مدیریت و برنامه ریزی جهت آمارهای پایهای و اطلاعات کلی پیرامون سیمای شهر را اخذ کردم و همچنین از آمار های شرکت البرز کاوش نیز استفاده نمودم البته نقشه و اطلاعات طرح تفصیلی شهر رشت را از شهرداری تهیه نمودم که بسیار مفید بود همچنین از پروژه های طرح جمع آوری آبهای سطحی بسیار استفاده نمودم مراجعه به سازمان مسکن و شهرسازی در خصوص اطلاعات تکمیلی از شبکه فاضلاب سنتی نیز مرحله ای از کارم بود با بهره گرفتن از این اطلاعات ابتدا در بخش ۴ وضعبت دو رودخانه شهر را بر اساس آمار ارقام و جداول توضیخ دادم و در ادامه عواملی مثل بیمارستان ها , صنایع , کشاورزی آسفالت نمودن معابر و … که از عوامل آشکار و مهم و تاثیر گذاری توسعه شهر میباشند را شناسایی نمودن و سپس اثرات این عوامل مانند فاضلاب های شهری فاضلاب های کشاورزی فاضلاب های صنغتی و فاضلاب های صنعتی و …. را بررسی نمودم و تاثیر آن را بر روی رودخانه ها توضیح دادم و طی استعلام نامه ای از اداره آب میزان حریم رود خانه ها که توسط شرکت مهندسی کاوش در طرح سامان دهی حریم رودخانه ها صورت پذیرقته بود آگاه شدم که میزان حریم رودخانه ها را ۱۵۰ متر اعلام نمودند و همین عدم رعایت ساخت و سازها در حریم رودخانه موجب شده تا فاضلاب های انسانی مستقیما به رودخانه وارد شوند و کدورت آب را افزایش دهند همچنین به علت پیش روی در حریم رودخانه موجب کاهش سطوح نفوذ پذیر اطراف رودخانه در هنگام ریزش نزولات جوی میشوند و کاربری حاشیه رودخانه را تغییر میدهند البته با ید ذکر نمایم که ساخت و ساز های غیر مجاز چون با تحقیقی که در شهرداری نموده ام هنگام صدور پروانه ساخت شهرداری موظف به رعایت حریم رودخانه و اعلام عقب نشینی برای ملک میباشد سپس آنچه را که جز عوامل موثر بر آلودگی و سیل خیزی رودخانه ها بر اساس طرح تفضیلی و جامع شهری میداتستم در فصل چهار توضیح داده ام . لازم به ذکر است ماهیت موضوع رویکرد حاکم بر این پژوهش «، توصیفی – تحلیلی » است . ،
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده و یافته های تحقیق
۴-۱ تاریخچه شهر رشت
استان گیلان با مساحت ۱۴۷۱۱ کیلومتر مربع در میان رشته کوههای البرز و تالش در شمال ایران جای گرفته است. این استان به واحد جغرافیایی جنوب دریای خزر تعلق دارد و با استانهای اردبیل در غرب، مازندران در شرق، زنجان در جنوب و کشور استقلال یافته آذربایجان و دریای خزر در شمال هم مرز و همسایه است. رود سفید تمشک که بین چابکسر و رامسر جاری است، آن را از استان مازندران جدا میکند. بر اساس تقسیمات کشور سال ۱۳۷۵، این استان به مرکزیت رشت، ۱۲ شهرستان، ۳۵ شهر، ۳۰ بخش، ۹۹ دهستان و ۲۷۶۳ آبادی دارد. شهرستانهای استان عبارتند از: آستارا، آستانه اشرفیه، بندر انزلی، رشت،رودبار، رودسر ، شفت، صومعه سرا، توالش، فومن، لاهیجان و لنگرود. تاریخ گیلان با تکیه بر پارهای اشارهها و کاوشهای باستان شناختی به دوره پیش از آخرین یخبندان (بین ۵۰ تا ۱۵۰ هزار سال پیش) میرسد. با مهاجرت آریاییها و دیگر اقوام به این سرزمین، از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه، قومهای جدیدی پدید آمـدند که در این میان دو قوم « گیل » و « دیلم » اکثریت داشتند. از همان آغاز، فرمانروایان این قوم از آزادی کامل برخوردار بودهاند و هیچگاه در برابر بیگانگان و یا در مقابل حکمان دیگر، تسلیم نشدهاند و حتی به اطاعت دولت ماد در نیا مـدهانـد. در قـرن ششم پیـش از مـیلاد، گیلانیان با کوروش هخامنشی متحد شدند و دولت ماد را سرنگون کردند. در زمان ساسانیان، گیلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشیر بابکان به یاری ارتشی مرکب از ۳۰۰ هزار مرد جنگی و نزدیک به ۱۰ هزار سواره گیلان را تسخیر کرد. پس از پیروزی عربهای مسلمان بر ایرانیان، گیلان به مأمن علویان تبدیل شد. در حدود سال ۲۹۰ هجری قمری، مردم گیلان و دیلم کمکم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز کوشش بسیار کردند. سلسله دیلمیان در دوران فرمانروایی خود به بغداد لشگر کشیدند و خلیفه عباسی را شکست دادند. مغولان در زمان اولجایتو موفق شدند برای مدت کوتاهی این سرزمین را تصرف کنند. گیلانیان در به قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی را ایفا کردند. در زمان سلطنت شاه عباس اول، گیلان استقلال خود را از دست داد. در سال ۱۰۷۱ هجری قمری، قوای روسیه به دستور پترکبیر به گیلان حمله برد و رشت را تا سال ۱۱۴۵ هجری قمری در اشغال خود نگه داشت. گیلکها درپیروزی انقلاب مشروطیت نیز سهمی عمده داشتند. آنها در سال ۱۲۸۷ هجری قمری تهران را فتح کردند. نقش مردم گیلان در نهضت میرزا کوچک خان جنگلی نیز از نمونه های درخشان تاریخ این سرزمین است.
۴-۲ شهر رشت
شهرستان رشت مرکز استان گیلان با مساحتی در حدود ۱۶۰۰ کیلومتر مربع در ۴۹ درجه و ۳۶ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه ۱۶ دقیقه عرض شمالی واقع شده است و از شمال به بندر انزلی، از جنوب به رودبار و از شرق به آستانه اشرفیه و از غرب به فومن و صومعه سرا محدود میباشد. در ابتدا رشت به صورت روستایی بزرگ میان یک فضای جنگلی بوده و از آبادیهای کهن ایران بشمار میرفته است که در میان دورودخانه گوهررود و سیاهرود قرار داشت و از این جهت نیز قدمت دیرینه دارد. ولی از جهت سابقه شهری، اولین بار حمدا… مستوفی، در قرن هشتم هجری، از این شهر نام برده است. نام قدیمی رشت دارالمرز یا دارالامان بوده که قبل از این دو، به آن بیه میگفتهاند. بیه در لغت نامهها، رود و یا مصب بین دو رودخانه معنی شده است و چنین به نظر میرسد که دلیل این نامگذاری، قرار گرفتن آن در میان دو رودخانه است که به مثابه حفاظ و دیوار شهر محسوب میگردید. وجه تسمیه رشت، در فرهنگ دساتیر، به معنی گچی که بنّایان، سنگ و آجر را به آن محکم نمایند و در لغت نامههای انجمن آراء، آنندراج، فرس اسدی، لغت محلی شوشتری، برهان، ناظم الاطبا و لغت نامه جهانگیری: چیزی که از هم فرو ریزد ـ هر چیزی که از هم فرو ریزد و فروپاشد ـ دیوار مشرف بر افتادن. گچ را نیز گویند که بدان خانه سفید کنند ـ لجن و خاکروبه ـ خاک و گرد ـ خاک را گویند ـ رنگ کرده نیز معنی شده است. دهخدا معتقد است، چون شهر رشت در سال ۹۰۰ هجری ساخته شده، بنابراین برای نام این مکان از ماده تاریخ آن استفاده کردهاند و کلمه رشت به حساب ابجد ۹۰۰ هجری است. عمران و آبادانی شهر رشت، از زمان شاه عباس صفوی که در آن زمان، به صورت قصبه بوده شروع شد و در زمان قاجار، به دلیل توسعه اقتصادی ایران و روسیه، گسترش پیدا کرده و نام قدیمی محلات شهر رشت، که اکثراً بیانگر پیشه ساکنین آن است، در سفرنامهها نیز آمده و جز دو سه مورد از آنها بقیه به همان نامهای قدیمی خود مشهور و معروف هستند که عمدهترین آنها عبارتند از: ساغریسازان ـ رودبارتان ـ خمیران زاهدان ـ دباغیان ـ کوزه گران ـ خمیران چهل تن ـ چله خانه ـ چمارسرا ـ استادسرا ـ پاسکیاب ـ سرخبنده ـ آتشگاه بیستون ـ صیقلان ـ زرجوب ـ کیاب ـ سبزه میدان ـ دو برادران (چهار برادران) که از جمله محلات قدیمی شهر رشت محسوب میشود. بافت قدیمی شهر رشت، ضمن آنکه جزئی از میراث فرهنگی است و آثار و بقایا و سنن وآداب و رسوم دوران قدیم را تداعی میکند، به دلیل عدم رعایت استانداردهای معماری و شهرسازی در سالهای گذشته، میتواند از معضلات قابل توجه در بافت شهری رشت نیز محسوب شود. رشت که به شهر بارانهای نقرهای معروف است مرکز استان گیلان میباشد و برای اولین بار نام آن در کتاب حدود العالم که به سال ۳۷۲ هـ.ق نگارش یافته با صفت ناحیه بزرگ آمده است و از سال ۱۰۰۴ هجری قمری به فرمان شاه عباس مرکز استان گیلان و مرکز معاملات نوغان و ابریشم شد که
در آن زمان محصول اول گیلان بود. این امر موجب شد که مالکان بزرگ و بازرگانان ایرانی، روسی، یونانی و ارمنی که تاجر نوغان ابریشم بودند به این شهر توجه کنند و این شهر رشد چشمگیری پیدا نماید. ملگونف، جهانگرد روس که در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به رشت سفر کرده بـود، در خـاطرات خـود نوشـته است که این شهر در آن روزگار دارای ۵۴۶۳ خانه ۱۰۲۱ مغازه و ۲۷۳۱۴ نفر جمعیت بوده اسـت. در نظـر او رشت شهری بود بسیار خوش وضع با خانه های زیبا که بازرگانـان از هنـد، بخـارا، روم و عثمـانی بـه سـودای ابریشم به آن سفر میکردند. در دوران مشروطه و بعد از آن، گیلان به یکی از کانونهـای تحـولات سیاسـی،اجتماعی و اقتصادی ایران تبدیل شد. نهضت استقلال طلبانه جنگل، گسترش شهرها، تاسیس آموزشگاههـای متعدد و ارتقای سطح فرهنگ اجتماعی و علمی شهروندان رشت، این شهر را در زمره پیشـروترین شـهرهای کشور قرار داد.
شکل ۴-۱ گشترش شهر
شکل ۴-۲ روند افزایش سطح کالبدی شهر رشت تا سال ۱۳۸۵
شهر رشت به علت وضعیت جغرافیایی خاص و بالا بودن سطح آبهای زیرزمینی، فاضلابهای خانگی مستقیماً توسط فاضلاب روهائی که (اگو) نامیده میشوند به رودخانههای زرجوب و گوهررود تخلیه میشوند. شهر رشت در وضع طبیعی خود جزء کوچکی از جلگه گیلان و دشت های جنوبی دریای خزر محسوب میشود. این جلگه که در دو حد جنوبی و شمالی خود بین کوه های البرز و نوار ساحلی قرار دارد،