نوین گرایان فردا - مجله علمی و آموزشی

خانهموضوعاتآرشیوهاآخرین نظرات
پایان نامه های انجام شده درباره : اثرات اسانس مرزه بر تخمیر شکمبه و عملکرد در بز غاله ...
ارسال شده در 14 آبان 1400 توسط نجفی زهرا در بدون موضوع

** P<0.05
در خصوص استفاده از اسانس های گیاهی توصیه هایی وجود دارد برای مثال مکمل کردن آنها ممکن است در صورتی موثر واقع شود که دام ها برای یک مدت طولانی (که شامل عادت پذیری نیز می شود) از آنها استفاده کرده باشند.کستیلجوس (۲۰۰۷) نتیجه گیری کرد که برای مشاهده اثرات مخلوطی از اسانس های گیاهی برمتابولیسم نیتروژن در شکمبه، یک دوره ۲۸ روزه عادت پذیری لازم است. با وجود این هنگامی که در مطالعه مولر و همکاران (۲۰۰۴)، دوره عادت پذیری دام ها ۲۸ روز افزایش یافت (در مقابل گروه شاهد که ۱۰ روز بود)، افزودن روزانه ۷۰۰ میلی گرم از مخلوط اسانس های گیاهی به جیره با مقدار زیاد علوفه، تجزیه پذیری موثر نیتروژن کنجاله سویا در شکمبه را تغییر نداد. گرچه باعث کاهش پروتئین محلول و افزایش پروتئین بالقوه تجزیه پذیر در شکمبه شد. در یک آزمایش دیگرکه توسط نیوبولد (۲۰۰۴) با بهره گرفتن از روش کیسه های نایلونی انجام شد، تجزیه پذیری نیتروژن در شکمبه کنجاله سویا در زمان های مختلف انکوباسیون (۰، ۲،۴، ۶، ۸، ۱۶، ۲۴ و ۴۸) با بهره گرفتن از گوسفندان بالغ که برای ۴۲ روز جیره حاوی مقادیر بالای علوفه همراه با ۱۱۰ میلی گرم در روز مخلوطی از اسانس های گیاهی دریافت کرده بودند، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تجزیه پذیری نیتروژن در شکمبه کنجاله سویا، فقط در زمان ۲ ساعت پس از انکوباسیون (به میزان ۱۸ درصد) کاهش یافت. البته به صورت ناخواسته این کاهش ایجاد شده در ساعت دوم انکوباسیون، تجزیه پذیری کلی شکمبه ای نیتروژن کنجاله سویا را تحت تأثیر قرار می دهد. اخیراً بنچار و همکاران (۲۰۰۶آ و ۲۰۰۷ آ)، در گزارشی بیان کردند که در گاوهای شیرده که سطوح حاوی ۷۵/۰ و ۲ گرم در روز از مخلوطی از اسانس های گیاهی را دریافت کرده بودند، تغییری در تجزیه پذیری پروتئین کنجاله سویا در شکمبه مشاهده نشد.جمع آوری نتایج حاصل از مطالعات مختلف که در محیط کشت پیوسته انجام شده بود توسط کستیجلوس و همکاران (۲۰۰۵ و ۲۰۰۷)، نشان داد که آزمایشات کیسه های نایلونی (Molero et al., ۲۰۰۴; Newbold et al., ۲۰۰۴; Benchaar et al, ۲۰۰۶a, 2007a,) و همچنین مطالعات درون تنی (Benchaar et al., ۲۰۰۶a, 2007a) نمی تواند نتایج مثبت بدست آمده حاصل از اثر مخلوط اسانس های گیاهی را بر متابولیسم نیتروژن که از مطالعات کوتاه مدت انجام شده درمحیط بسته آزمایشگاهی حاصل شده (Mclntosh et al., ۲۰۰۳; New bold et al.,) تائید کند. این اختلاف در نتایج مطالعات مختلف که حاصل استفاده از تکنیک های مختلف می باشد به وضوح بیانگر آن است که مطالعات کوتاه مدت در شرایط آزمایشگاهی محدودیت هایی دارند و برای بدست آوردن میزان مصرف اسانس های گیاهی که بتواند تخمیر میکروبی در شکمبه را تغییر دهد، نیاز به آزمایش های بیولوژیک می باشد(Mclntosh et al., ۲۰۰۳; New bold et al.,).
دانلود پایان نامه - مقاله - پروژه
طیف گسترده ای از اسانس های گیاهی شناخته شده اند و بسیاری از این مواد هنوزدر مرحله آزمایش به لحاظ اثرات ضد میکروبی بر میکروارگانیسم های شکمبه قراردارند. علاوه بر مطالعاتی که اثر مخلوط اسانس های گیاهی تجاری را بررسی می کنند، سایر مطالعات اسانس های گیاهی به صورت خالص وانفرادی وبه همان صورتی که در طبیعت وجود داشته انجام می شود تا بتوان تغییر حاصل در تخمیر شکمبه ای حاصل از هر یک از آنها را مشخص نمود. اکثر این مطالعات از نوع آزمایشگاهی و در محیط بسته بوده و از مطالعات و آزمایش هایی در دانشگاه بارسلونا در اسپانیا منشاء گرفته است. اثرات بر روی متابولیسم نیتروژن در شکمبه بسیار متفاوت بوده که دلایل آن: نوع اسانس گیاهی استفاده شده، ترکیبات آن و میزان مصرف آنها بود. کاردوزو وهمکاران (۲۰۰۴)، گزارش کردند که افزودن ۲۲/۰ میلی گرم سینامون از اسانس گیاهی دارچین (Cinamonum cassia، که شامل ۵۹ درصد سینامالدئید است) در یک سیستم بسته آزمایشگاهی کشت پیوسته با اسیدیته ثابت، باعث تغییر غلظت نیتروژن آمونیاکی نشد اما باعث افزایش نیتروژن پپتیدی و کاهش چشمگیر نیتروژن اسید آمینه ای گردید که ثابت می کند فعالیت تجزیه پپتیدی (پپتیدولایتیک) محدود شده است. در مطالعات بعدی همین آزمایشگاه، به طور شگفت آوری زمانی که سینامالدئید در غلظت بالاتری مکمل شد (۲/۲، ۲/۳۱ و ۳۱۲ میلی گرم در هر لیتر از محیط کشت پیوسته) هیچ تغییر ی در متابولیسم نیتروژن دیده نشد (تغییری در غلظت نیتروژن آمونیاکی، نیتروژن پپتیدهای بزرگ و کوچک و همچنین نیتروژن آمینواسیدی مشاهده نشد (Busquet et al., ۲۰۰۵a ; 2005b). در تحقیق دیگری که توسط همین محقق در سال ۲۰۰۶ انجام شد، مشاهده شد که استفاده از دزهای بالای مصرف روغن دارچین (۳۰۰۰ میلی گرم در لیتر) و سینامالدئید (۳۰۰ و ۳۰۰۰ میلی گرم در لیتر) به شدت باعث کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی در شکمبه می شود اما این اثرات با بهره گرفتن از دزهای کم مصرف آنها (۳و۳۰ میلی گرم در لیتر) دیده نشد. به هر حال کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی در شکمبه همراه با کاهش غلظت اسیدهای چرب فرار بود که این فرضیه را پیشنهاد می کند که تخمیر کلی خوراک دچار کاهش شده است.
تحقیقات اندکی در ارتباط با بررسی اثرات دارچین و سینامالدئید بر الگوی تخمیر در شکمبه، در قالب آزمایشهای درون تنی انجام شده است. چاوز و همکاران (۲۰۰۸آ)، هیچ تغییری در غلظت نیتروژن شکمبه ای بره های با جیره برپایه جو و ذرت درحالی که با ۲۰۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی مکمل شده بودند، مشاهده نکردند. اخیراً، بنچار و همکاران(۲۰۰۸) نشان دادندکه چنانچه به جیره گاوهای شیرده روزانه یک گرم سینامالدئید اضافه شود (۴۳ میلی گرم در هر کیلوگرم خوراک مصرفی) اثری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی شکمبه و همچنین تجزیه نیتروژن کنجاله سویا (به روش کیسه های نایلونی) نمی گذارد.
ترکیبات فنولیکی اثرات وسیع الطیفی بر باکتری های گرم مثبت و گرم منفی دارند (Kim et al., ۱۹۹۵; Helander et al., ۱۹۹۸; Dorman and Deans 2000). تعدادی از مطالعات انجام شده در شرایط آزمایشگاهی در رابطه با اثر ترکیبات فنلی (مانند: ایوگینول، کارواکرول و تیمول) و یا اسانس های گیاهی حاوی غلظت بالای ترکیبات فنلی بر روی متابولیسم نیتروژن در شکمبه بوده است. اثرات گزارش شده در آزمایشات مختلف بسیار متفاوت بوده که ظاهراً مربوط به سطح مصرف استفاده شده و همچنین تکنیک مورد استفاده در آزمایش بود. به طور مثال، باسکوئت و همکاران (س۲۰۰۵). گزارش کردند که افزودن ۲/۲ میلیگرم اسانس جوانه میخک (به نام سیزیجیوم آزروماتیکوم که شامل ۸۵ درصد ایوگینول است) در هر لیتر محیط کشت پیوسته باعث کاهش قابل توجه (حدود ۸۰ درصد کاهش) تخمیر میکروبی شده و در نتیجه غلظت نیتروژن پپتیدهای بزرگ به شدت کاهش یافت اما غلظت نیتروژن آمونیاکی تحت تأثیر قرار نگرفت و این فرضیه پیشنهاد گردید که اسانس گیاهی جوانه میخک، باعث کاهش فعالیت پپتیدولایتیکی (تجزیه پپتیدها) میکروب های شکمبه می شود. به هر حال افزودن ایوگینول (ترکیب اصلی اسانس گیاهی میخک) در همان غلظت استفاده شده در آزمایش قبل، هیچ اثر معنی داری را در متابولیسم نیتروژن در شکمبه ایجاد نکرد که این فرضیه را تقویت می کند که فعالیت ضدپپتیدولایتیکی اسانس گیاهی جوانه میخک، مربوط به ترکیب اصلی آن (ایوگینول) نیست بلکه مربوط به ترکیبات ناشناخته دیگری است که در اسانس وجود دارد. با سکونت و همکاران (۲۰۰۶)، در آزمایشی که در محیط بسته آزمایشگاهی و به مدت ۲۴ ساعت انکوباسیون انجام دادند، با بهره گرفتن از اسانس گیاهی مرز نجوش و همچنین ترکیب اصلی این اسانس بنام کارواکرول (هر دو به میزان ۳۰۰۰ میلی گرم در هر لیتر محیط)، در هر دو تیمار کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی را مشاهده کرده و نتیجه گرفتند کارواکرول ماده موثره اسانس مرز نجوش بوده و عامل ایجاد فعالیت ضد میکروبی این اسانس می باشد. نتایج بحث برانگیزی به وسیله آزمایشات فراسر (۲۰۰۷) در خصوص اسانس دارچین (شامل ۷۶ درصد ایوگینول) بدست آمده است. آنها مشاهده کردند که افزودن ۵۰۰ میلی گرم از اسانس دارچین در هر لیتر محیط کشت با بهره گرفتن از تکنیک شبیه سازی شده شکمبه باعث کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی و همچنین کاهش نسبت های مولی اسیدهای چرب فرار شاخه دار (محصول انتهایی حاصل ازتخمیر و شکسته شدن شکمبه ای اسیدهای آمینه شاخه دار) گردید در حالی که هیچ اثری در سایر سیستم ها نداشت. اخیراً بنچار و همکاران (۲۰۰۸) وهمچنین چاوز و همکاران (۲۰۰۸ب)، گزارش کردند که ایوجینول در سطح ۸۰۰ میلی گرم در لیتر و دارچین در سطح ۲۵۰ میلی گرم در لیتر، هیچ اثری بر فعال آمین زدایی باکتریایی (بیان می شود به شکل: میکروگرم نیتروژن آمونیاکی تولید شده به میلی گرم نیتروژن باکتریایی در هر دقیقه) و غلظت نیتروژن آمونیاکی در محیط آزمایشگاهی ندارد.
خواص ضدمیکروبی تیمول بر انواع مختلف میکروارگانیسم ها (و از جمله میکروارگانیسم های شکمبه) به صورت گسترده ای مطالعه شده است. (Calsamiglia et al., ۲۰۰۷). یک گزارش اولیه توسط بورچز (۱۹۶۵)، منتشر گردیده است که بیان می کند افزودن تیمول (۱۰۰۰ گرم در هر لیتر) به مایعات شکمبه حاوی کازئین منجر به تجمع نیتروژن اسید آمینه ای و کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی می شود که فرضیه را قوت می بخشد که باعث کاهش فعالیت آمین زدایی میکروارگانیسم های شکمبه می شود. کاستیلجوس و همکاران (۲۰۰۶ و ۲۰۰۷)، به منظور شناخت کامل پتانسیل اسانس آویشن و ترکیب اصلی این اسانس یعنی تیمول، و ایجاد تغییرات دلخواه در محیط شکمبه، یکسری آزمایشات در محیط های مختلف آزمایشگاهی (سیستم های بسته و محیط کشت پیوسته) انجام دادند. بطور کلی در سطوح پایین تر مصرف (۵ تا ۵۰ میلی گرم در هر لیتر)، تیمول اثری بر متابولیسم نیتروژن نداشت. در سطوح بالاتر مصرف تیمول (۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلی گرم در لیتر) نتایج متناقضی بدست آمده که به روش و تکنیک آزمایشگاهی بکار رفته ارتباط داشت. در ۲۴ ساعت انکوباسیون در شرایط بسته آزمایشگاهی، تیمول باعث کاهش نیتروژن آمونیاکی و کاهش غلظت اسیدهای چرب فرار شاخه دار (که حاکی از همین سطح مصرف تیمول (۵۰۰ میلی گرم در لیتر) درمحیط کشت پیوسته، باعث افزایش غلظت نیتروژن پپتیدهای بزرگ، پپتیدهای کوچک و اسید آمینه ای گردید و اثری بر روی غلظت نیتروژن آمونیاکی نداشت. تجمع نیتروژن پپتیدهای بزرگ، پپتیدهای کوچک و اسید آمینه ای نشانگرآن است که تیمول محرک فرآیندهای تجزیه پروتئین وتجزیه پپتیدها می باشد. افزودن اسانس آویشن در غلظت های ۵ و ۵۰ و ۵۰۰ میلی گرم به مدت ۲۴ انکوباسیون در محیط های بسته آزمایشگاهی، باعث کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی می شود ولی اثری بر غلظت اسیدهای چرب شاخه دار ندارد (Castillegos et al., ۲۰۰۸). هریستو و همکاران (۲۰۰۸)، اثرات ۴۰ اسانس گیاهی را (در غلظت های ۱۰ و ۱۰۰ میل یگرم در لیتر) بر روی الگوی تخمیر در شکمبه در سیستم های بسته آزمایشگاهی در زمان کوتاه انکوباسیون (۴ ساعت) مطالعه کردند و از ۴۰ اسانس گیاهی مورد مطالعه، تعدار بسیار کمی از آنها اثرات معنی داری بر غلظت نیتروژن آمونیاکی داشتند اما به هر حال با آنکه اثرات مشاهده شده بسیار دقیق و نافذ بودند، نویسندگان بیان کردند که ممکن است این اثرات در محیط های آزمایشگاهی مطالعه شده در سیستم های درون تنی دیده نشود.
اثرات افزایشی، تضاد وهمکوشی بین ترکیبات مختلف اسانس های گیاهی مشاهده شده است. این بدان معنی است که ترکیب اسانس های گیاهی با ترکیبات مختلف و یا ترکیبات خاصی از اسانس های گیاهی ممکن است منجر به اثرات افزایشی یا همپوشی شوند که خود ممکن است باعث بالا بردن بازده تخمیر میکروبی شکمبه و مورد استفاده قرار گرفتن مواد مغذی در نشخوارکنندگان شود. به عنوان مثال کاردوزو و همکاران (۲۰۰۶)، اثرات افزودن مخلوطی از سینامالدئید و ایوگینول در جیره گاوهای پرواری که شامل ۹۰ در صد مواد متراکم و ۱۰ درصد کاه جو بود را بررسی کردند. ترکیب این دو اسانس گیاهی در دو سطح مصرف (۱۸۰ میل یگرم سینامالدئید و ۹۰ میلی گرم ایوجینول در روز ۶۰۰ میلی گرم سینامالدهید و ۳۰۰ میلی گرم ایوجینول در روز) بر روی متابولیسم نیروژن در شکمبه با بالا بردن غلظت نیتروژن پپتیدهای کوچک و اسید آمینه ای و کاهش غلظت نیتروژن آمونیاکی اثرگذار بود و این بدنی معنی است که دی آمیناسیون محدود شده است.

۲-۲۶- تاثیر اسانس ها بر تولید اسیدهای چرب فرار

افزایش تولید اسیدهای چرب فرار و تغییر نسبت آنها با یکدیگر مثل افزایش تولید پروپیونات و کاهش تولید استات و همچنین کاهش تولید متان در اثر فرایند تخمیر، توسط اسانس های گیاهی ممکن است به لحاظ انرژیتیک مطلوب باشد،اثرات اسانس های گیاهی و ترکیبات موثره آنها بر تولید اسیدهای چرب فرار ممکن است بسیار متفاوت باشد به طوری که در مطالعات مختلف اثرات افزایش، کاهشی و یا عدم تاثیر بر تولید اسیدهای چرب فرار دیده شده است. کاستیلجوس و همکاران (۲۰۰۵)، مشاهده کردند که افزودن ۵/۱ میلی گرم از مخلوط اسانس های گیاهی، بدون آنکه اثری بر نسبت های تک تک اسیدای چرب فرار بگذارد باعث افزایش تولید کل آنها شد و این آزمایش در یک سیستم پیوسته آزمایشگاهی و در pH ثابت انجام شد. افزایش در تولید کل اسیدهای چرب فرار با عدم تأثیر مخلوط اسانس های گیاهی بر روی قابلیت هضم ماده آلی، در تناقض است. در مطالعه دیگری که به همان روش در سیستم پیوسته آزمایشگاهی و توسط همان محققین قبلی انجام شد (Castillegos et al., ۲۰۰۷) افزودن ۵ میلی گرم در هر لیتر از مخلوط اسانس ها گیاهی، باعث افزایش کل اسیدهای چرب فرار وهمچنین تولید مقدار بیشتر استیک و مقادیر کمتر اسید پروپیونیک گردید. گرچه باز هم هیچ افزایشی در قابلیت هضم ماده آلی دیده نشد. زمانی که مخلوط اسانس های گیاهی در غلظت های بالاتر (۵۰ و ۵۰۰ میل یگرم در لیتر)، در همان مطالعه قبلی استفاده گردید، هیچ تغییری درکل اسیدهای چرب فرار، نسبت آنها و قابلیت هضم مواد مغذی دیده نشد و محققین هیچ توضیحی را بری این عدم تغییر ارائه ندادند.
اثرات اسانس های گیاهی خالص و ترکیبات اصلی آنها روی غلظت کل اسیدهای چرب فرار بستگی به مقدار مصرف آنها دارد. با سکوئت و همکاران (۲۰۰۶)، تعدادی اسانس گیاهی (بادیان رومی، عرعر، فلفل دارچین، میخک، شوید، سیر، زنجبیل، مرزن جوش و چای) و تعدادی هم ترکیبات موثره آنها (انیتول، بنزیل، سالیسیلات، کارواکرول، کارون، سینامالدهی ایوجینول) را برای اثرات آنها بر روی شکمبه در سطوح ۳، ۳۰، ۳۰۰ و ۳۰۰۰ میلی گرم در هر لیتر برای مدت ۲۴ ساعت انکوباسیون در محیط تخمیر مورد بررسی قرار دادند. در سطوح مصرف پایین (۳ میلی گرم در لیتر) و متوسط (۳۰ میلی گرم درلیتر)، هیچ یک از اسانس های گیاهی یا ترکیبات آنها اثری روی غلظت اسیدهای چرب فرار نداشتند. اما در سطوح بالا ۰۳۰۰ و ۳۰۰۰ میلی گرم درلیتر)، اکثرترکیبات مورد آزمایش باعث کاهش اسیدهای فرار شدند. کاستیلجوس و همکاران (۲۰۰۶)، همچنین مشاهده کردند که در سطوح بالای مصرف (۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلی گرم در هر لیتر محیط کشت) برخی از ترکیبات موثره اسانس های گیاهی (ایوجینول، گوآیاکول، لایمونین، تیمول و وانیلین) به شدت باعث کاهش غلظت اسیدهای چرب فرار در محیط کشت مایع شکمبه پس از ۲۴ساعت انکوباسیون شدند. کاهش در تولید کل اسیدهای چرب فرار ممکن است انعکاسی از کاهش تخمیر پذیری جیره باشد و به طور کلی این مساله از نظرتغذیه ای نامطلوب است چرا که اسیدهای چرب فرار منبع اصلی انرژی قابل متابولیسم برای نشخوارکنندگان محسوب می شوند.
تعدادی از مطالعات آزمایشگاهی نشان داده است که برخی از اسانس های گیاهی و ترکیبات موثره آنها با تغییر الگوی تولید اسیدهای چرب فرار به سمت تولید پروپیونات بیشتر و استات کمتر، تغییرات مطلوبی رادر تخمیر شکمبه ای ایجاد می کنند. به عنوان مثال، در یک مطالعه در محیط کشت پیوسته، با سکوئت و همکاران (ب۲۰۰۵)، گزارش کردند که در مصرف سطوح بالا (۲/۳۱ و ۳۱۲ میلی گرم درلیتر)، سینامالدئید باعث کاهش سهم تولید اسید استیک و افزایش تولید اسید پروپیونیک و بوتیریک می گردد (Busquet et al., 2005b; 2006). غلظت بالای اسید بوتیریک تولید شده در آزمایشی که سینامالدئید و سیر به جیره اضافه گردیده بود بیان می کند که این ترکیبات از این نظر مخالف موننسین رفتار می کنند ولی مشابه سایر ترکیبات ممانعت کننده تولید متان هستند (Calsamiglia et al., ۲۰۰۷).
همزمان با اینکه برخی از مطالعات قبلی نشان داد که استفاده از برخی اسانسهای گیاهی ممکن است باعث ایجاد اثرات سودمند در الگوی تولید اسیدهای چرب فرار شود برخی مطالعات دیگر مشخص کرد که استفاده ازبرخی اسانس های گیاهی و ترکیبات موثره آنها باعث ایجاد تغییرات نامطلوب در نسبت تولید اسیدهای چرب فرار می شود. به عنوان مثال، در مطالعات آزمایشگاهی محیط بسته، کاستیجلوس وهمکاران (۲۰۰۶)، مشاهده کردند که در سطح مصرف ۵۰۰ میلی گرم در لیتر، تیمول باعث کاهش کل اسیدهای چرب فرار تولیدی و افزایش سهم استات تولیدی و کاهش سهم پرپیونات تولیدی گردید. بنجار و همکاران (ب۲۰۰۷)، گزارش کردند که کارواکرول (۴۰۰ میلی گرم در لیتر) و ایوگینول (۸۰۰ میلی گرم در لیتر)، باعث کاهش نسبت مولکولی اسید پروپیونیک تولیدی و عدم تغییر کل اسیدهای چرب فرار تولید در محیط کشت بسته شدند. ممکن است اثر اسانس های گیاهی بر الگوی تولید اسیدهای چرب فرار در شکمبه، همچنان که یک مطالعه در سیستم بسته آزمایشگاهی توسط کاردوزو و همکاران (۲۰۰۵) نشان میدهد وابسته به جیره و pH باشد. به عنوان مثال در pH برابر با ۷، سینامالدئید و فلفل، باعث افزایش نسبت استات به پروپیونات گردیدند در حالی که در pH برابر با ۵، موجب کاهش این نسبت شدند.
به طور کلی مکمل سازی اسانس های گیاهی و یا ترکیبات موثره آنها در اکثر مطالعات باعث کاهش و یا عدم تغییر درکل اسیدهای چرب تولیدی شده است. در بعضی تحقیقات، اسانس های گیاهی باعث تغییر مطلوب در تولید اسیدهای چرب فرار شدند در حالی که در یکسری دیگر از پروژه ها اثر اسانس های گیاهی تغییرات نامطلوب در نسبت های اسیدهای چرب فرار تولیدی بود. چالش، معرفی سطح مطلوب مصرف اسانس های مختلف گیاهی و یا مواد موثره آنها است که بتواند تغییرات مطلوب درجنبه های متابولیسم شکمبه بدون کاهش در تولید کل اسیدهای چرب فرار ایجاد کند.جمعیت های میکروبی ظرفیت قابل توجهی برای عادت پذیری با دامنه وسیعی از متابولیت های ثانویه گیاهان و یا تجزیه مانند ساپونین ها و تانن ها دارند (Newbold et al., ۱۹۹۷ Makkar et al., ۱۹۹۵; Makkar, 2003) همانند اسانس های گیاهی به نظرمی رسد یک عادت پذیری برای جمعیتهای میکروبی شکمبه خصوصاً در سطوح پایین مصرف در محیطهای آزمایشگاهی وجود داشته باشد. در واقع میکروب های شکمبه زمانی که این متابولیت های ثانویه در سطوح کم مصرف شوند، قادر به عادت پذیری به اسانس های گیاهی هستند (Cardozo et al., 2004: 0.22 mg/l; Busquer et al., ۲۰۰۵a 2.2mg/l) ، اما در سطوح بالاتر مصرف ۲۰۰۷: ۵۰۰ mg/l ) (Busquet et al., ۲۰۰۵b: 300 mg/l; Fraser et al, به نظر می رسد اثر اسانس های گیاهی با گذشت زمان تقویت می شود (به عنوان مثال ۹ روز در سیستم های کشت پیوسته تخمیر). با این حال چنین مقادیری (بزرگتر یامساوی ۳۰۰ میلی گرم در لیتر) بالاتر از آن چیزی است که در شرایط درون تنی اتفاق می افتد. در حقیقت فرض می شود در یک میانگین حجم شکمبه ای ۱۰۰ لیتری و یک نرخ رقت ۱۰در صد در ساعت و بنابراین یک جریان شکمبه ای ۲۴۰ لیتر در روز، یک گاو شیری بالغ می تواند به میزان روزانه ۷۲ گرم از اسانس گیاهی دریافت کند (۳۰۰ میلی گرم در لیتر ×۲۴۰لیتردرروز) برای آنکه به غلظت نهایی ۳۰۰ میلی گرم در هر لیتر مایع شکمبه برسد. چنین مقداری به شدت بالاست و در صورتی که به حیوان تزریق شود احتمالاً اثرات معکوس بر بازده تخمیر میکروبی شکمبه و عملکرد حیوان می گذارد. با این حال چنین غلظت هایی (بزرگتر یا مساوی ۳۰۰ میلی گرم درلیتر) بالاتر از آن چیزی است که در شرایط درون تنی اثرگذار باشد و اگر انجام شود اثر معکوس بر بازده تخمیر میکروبی شکمبه و عملکرد حیوان می گذارد. نتایج این مطالعات نشان می دهد که در شرایط تغذیه عملی (تغذیه در حد طبیعی)، جمعیتهای میکروبی در طول زمان قادر به عادت پذیری به اسانس های گیاهی هستند که این موضوع چالشی برای کاربرد تجاری این افزودنی خوراکی ایجاد می کند.
بره های تغذیه شده با جیره بر پایه جو تغذیه شدند تمایل به نشان دادن PH کمتری در مقایسه با بره هایی که با جیره ذرت تغذیه شده بودند که این متناسب است با غلظت بالاتراسید های چرب فرار در بره هایی که با جیره بر اساس جو تغذیه شده بودند در مقایسه با بره هایی که با جیره بر پایه ذرت تغذیه شده بودند..(Chaves et al; ۲۰۰۸) بر عکس بنجامین و همکاراران در سال ۲۰۰۵ گزارش کردند که در گاو های گوشتی تغذیه شده با جیره بر پایه ذرت PH و غلظت کل اسید های چرب فرار به ترتیب پایین تر و بالاتر از تیمار تغذیه شده با جیره بر اساس جو بود. که علت آن را احتمالا ناشی از بالاتر بودن ماده خشک مصرفی گاوهای تغذیه شده با جیره بر اساس ذرت بود.Beauchemin et al; 2005) (چاوز و همکاران در سال ۲۰۰۸ گزارش کردند که در بره های در حال رشد نسبت مولار استات ،پروپیونات،والرات و بوتیرات تحت تاثیر نوع غله و اسانس کارواکرول و سینامالدئید قرار نگرفت .(Chaves et al; 2008) همچنین در همین مطالعه ایزو بوتیرات و ایزو والرات تحت تاثیر کارواکرول و سینامالدئید قرار نگرفت. ولی نوع دانه غلات در آنها تاثیر گذار بود. در بره های تغذیه شده با جو بالاتر بود که این معرف این موضوع است که تجزیه اسید های چرب شاخه دار با تغذیه جیره بر پایه ذرت در مقایسه با جیره بر پایه جو کاهش می یابد. در همین مطالعه مشاهده شد که گاوهای گوشتی که با ذرت تغذیه می شوند دارای نسبت مولار بالاتری برای استات و نسبت مولار پایین تری برای پروپیونات در مقایسه با گاو هایی که با جو تغذیه می شدند می باشند که این می تواند دال بر این باشد که ذرت با شدت پایین تری نسبت به جو در شکمبه تخمیر می شود Beauchemin et al; 2005) .(در تحقیقی مشاهده شد که افزودن ۵/۱ میلی گرم مخلوط اسانسها با افزایش اسید های چرب فرار شکمبه بدون تاثیر بر متابولیسم آمونیاک ندارد(Castillejos et al;2005).
پاسخ نشخوار کنندگان به افزودن اسانس در مورد اسید های چرب فرار بستگی به جیره ای دارد که نشخوار کنندگان مصرف می کنند.اسید های چرب در گاوهای شیر ده ای که با سیلاژ یونجه تغذیه شده بودند تحت تاثیر قرار نگرفت.ولی در گاو هایی که با سیلاژ ذرت تغذیه شده بودند. با افزودن ۷۵/۰گرم به جیره از اسانسها کاهش یافت(Benchaar et al;2007a).
در تحقیقی جیره بر پایه جو در مقایسه با جیره بر پایه ذرت تاثیری بر اسید های چرب فرار و PH نداشت.(Feellener et al; 2008). جو به تنهایی غلظت استات،والرات،ایزو بوتیرات را افزایش و غلظت بوتیرات و ایزو والرات و کاهش داد. ولی تاثیری در پرو پیونات شکمبه نداشت.(Feellener et al; 2008).در مطالعه آزمایشگاهی دانه جو در مقایسه با جیره بر پایه ذرت غلظت اسید های چرب و فرار و افزایش داد. بدون آن که تاثیری بر PH و نسبت استات به پروپیونات شکمبه داشته باشد. (Jenkins et al;2003).
در تحقیقی بر روی گاو های اخته مصرف جیره بر پایه ذرت استات کم تر و پروپیونات بیشتری نسبت جیره بر پایه جو بود(Tiffany et al; ۲۰۰۵).

۲-۲۷- تاثیر اسانس ها بر عملکرد حیوان

زمانی که مطالعات آزمایشگاهی زیادی در رابطه با اثرات اسانس های گیاهی و ترکیبات موثره اصلی آنها بر روی تخمیر میکروبی شکمبه انجام شده بود، فقط تعداد کمی پژوهش در جهت تعیین اثرات این اسانس های گیاهی بر روی عملکرد نشخوار کنندگان انجام گرفته بود.
محصولات تجاری متعددی در حال حاضر جهت عرضه در دسترس بوده که ادعای بهبود بازده غذایی و عملکرد (شیر ور شد) را در نشخوار کنندگان دارند. در بین این محصولات، اکثر مطالعات بر روی مخلوطی از اسانس های گیاهی انجام شده است. بنچار و همکاران (آ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷)، زمانی که مخلوطی از اسانس های گیاهی را در سطوح ۷۵/۰ و ۲ گرم در روز (به ترتیب معادل ۴۳ و ۸۷ میلی گرم در هرکیلوگرم ماده خشک مصرفی) استفاده کردند هیچ تغییری درماده خشک مصرفی، تولید شیر و ترکیبات آن مشاهده نکردند. احتمالاً اثرمخلوط اسانس های گیاهی برترکیبات شیر وابسته به جیره است. زمانی که مخلوط اسانسهای گیاهی به جیره بر پایه سیلوی یونجه و یا سیلوی غلات اضافه شد، تولید شیرتصحیح شده برای چربی (۴% FCM) تحت تأثیر قرار نگرفت(Benchar and colleagues, 2006-Bnchar et al, 2007). اما همین اسانس زمانی که به جیره حاوی ذرت سیلو شده اضافه شد باعث کاهش تولید شیر گردید (Benchaar et al., ۲۰۰۶a). کانگ و همکاران (۲۰۰۸) در گاوهای شیرده ای که روزانه ۱ گرم از مخلوط اسانس های گیاهی دریافت کرده بودند (معادل ۴۲ میلی گرم درهر کیلو گرم ماده خشک جیره) افزایش ماده خشک مصرفی را گزارش کردند. به هر حال تولید شیر درگاوهایی که مکمل دریافت کرده بودند گرچه از نظر عددی افزایش یافت (۹/۰ ۹/۱ کیلوگرم در روز) اما از نظر آماری معنی دار نبود (p=0.16). درمطالعه بعدی که توسط کانگ و همکاران (۲۰۰۸) انجام شد گاوهای مکمل شده با مخلوطی از اسانس های گیاهی ، شیرتصحیح شده برای چربی بیشتری نسبت به گروه کنترل تولید کردند. یانگ و همکاران (۲۰۰۷) مشاهده کردند که تغذیه روزانه ۵ گرم اسانس سیر (معادل ۲۴۵ میلی گرم درهر کیلوگرم ماده خشک مصرفی) و روزانه ۲ گرم اسانس توت کوهی (معادل ۹۸ میلی گرم در هر کیلو گرم ماده خشک مصرفی) به گاوهای شیرده اثری بر روی ماده خشک مصرفی، تولید شیر و ترکیبات آن نداشت. در مطالعه اخیر بنچار و همکاران (۲۰۰۸) بر روی گاوهای شیری تغذیه شده به میزان روزانه ۱ گرم سینامالدئید (معادل ۴۳ میلی گرم در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی) تغییری در ماده خشک مصرفی، تولید شیر و ترکیبات آن مشاهده نکردند.

مطالعات کمی بر روی اثر اسانس های گیاهی و ترکیبات اصلی آنها بر روی رشد، ترکیبات لاشه و کیفیت گوشت انجام گرفته است. بنچار و همکاران (ب۲۰۰۶) عملکرد رشد گاوهای گوشتی مکمل شده به طور روزانه با ۲ یا ۴ گرم از مخلوط اسانس های گیاهی (به ترتیب معادل ۲۴۰ و ۴۶۰ میلی گرم در هر کیلوگم ماده خشک مصرفی) در جیره بر پایه سیلو را مورد بررسی قراردادند. نتایج نشان داد، ماده خشک مصرفی و افزایش وزن روزانه تحت تأثیر قرار نگرفت اما ضریب تبدیل خوراکی (نسبت افزایش وزن به ماده خشک مصرفی) به صورت درجه ۲ تحت تأثیر دز مصرفی روزانه ۲ گرم واقع شد و افزایش یافت. بامپیدیس و همکاران (۲۰۰۵) زمانی که به جیره بره های در حال رشد مکمل برگ های پونه کوهی را معادل ۱۴۴ یا ۲۸۸ میلی گرم در هر کیلوگرم ماده خشک مصرفی از اسانس این گیاه اضافه کردند (شامل ۸۵% کارواکرول)، هیچ تغییری در ماده خشک مصرفی، رشد و بازده خوراکی گزارش نکردند. چاوز و همکاران (آ۲۰۰۸) گزارش کرد که افزودن سینامالدئید یا کارواکرول به میزان ۲۰۰ میلی گرم در هر کیلوگرم جیره به خوراک بر پایه جو یا ذرت اثری بر ماده خشک مصرفی، رشد، بازده غذایی، خصوصیات لاشه و کیفیت گوشت بره های در حال رشد نداشت. در مطالعه دیگری که توسط همین محققان (Chaves et al., ۲۰۰۸ب) انجام شد در اثر اضافه کردن ۲۰۰ میلی گرم در هر کیلو گرم ماده خشک جیره بر پایه کنسانتره جو از سینامالدئید یا اسانس سیر یا اسانس توت کوهی تغییری در ماده خشک مصرفی دیده نشد. اما به هر حال تغذیه سینامالدئید یا اسانس توت کوهی باعث افزایش کمی افزایش وزن روزانه و بهبود ضریب تبدیل خوراکی در مقایسه با گروه کنترل گردید. افزودن سینامالدئید یا اسانس سیریا اسانس توت کوهی خصوصیات لاشه و کیفیت گوشت را تحت تأثیر قرار نداد.
تنها مطالعات اندکی اثرات اسانس های گیاهی و ترکیبات اصلی آنها را بر روی ترکیب اسیدهای چرب شیر گزارش کرده است. اضافه کردن روزانه ۷۵۰ میلی گرم از مخلوط اسانس های گیاهی به جیره گاوهای شیری الگوی اسیدهای چرب شیر را تحت تأثیر قرار نداده است (Benchaar et al., ۲۰۰۷a). به هر حال افزودن مقادیر بیشتر مانند بیشتر مانند روزانه ۲ گرم از این ترکیب (Benchaar et al., ۲۰۰۶a) باعث بالا رفتن محتوی اسید لینولئیک مزدوج چربی شیر گردید (ایزومر ۹ سیس ۱۱ ترانس).
تقریباً اطلاعاتی در رابطه با اثر تغذیه اسانس های گیاهی بر ترکیب چربی گوشت موجود نیست. در یک پژوهش که توسط چاوز و همکاران (س۲۰۰۸) بر روی بره های در حال رشد که جیره بر پایه جو آنها با مقدار ۲۰۰ میلی گرم در هر کیلوگرم از ماده خشک مصرفی با سینامالدئید، اسانس سیر و یا اسانس توت کوهی مکمل گردیده بود هیچ تغییری درالگوی اسیدهای چرب چربی پشت گوسفندان (شامل غلظت های اسیدهای لینولئیک مزدوج) گزارش نگردید.
اثرات اسانس های گیاهی و ترکیبات اصلی آنها بر روی عملکرد نشخوار کنندگان، ماده خشک مصرفی و خصوصیات تخمیر شکمبه اندک و مبهم است. در برخی از مطالعات زمانی که جیره حیوانات با اسانس های گیاهی مکمل می شد عملکرد بالاتری مشاهده می گردید که بیشتر مربوط به مصرف بالاتر حیوان بوده تا تغییر الگوی تخمیر میکروبی و مورد استفاده قرار گرفتن مواد مغذی.
نتایج آزمایشات پیشنهاد میکند، که برخی از اسانس های گیاهی ممکن به صورت انتخابی جمعیت باکتریهای درگیر در فرایند بیوهیدروژناسیون اسیدهای چرب غیراشباع را محدود سازند و سبب بالا رفتن غلظت اسیدهای چرب غیراشباع و ممکن است سبب بالا رفتن غلظت اسیدهای چربی که خاصیت بهبود سلامت رادارند (ماننداسید لینولئیک مزدوج) درمحصولات دامی شوند. به هر حال مطالعات بیشتری برای شناخت پتانسیل اسانس های گیاهی بر بهبود ترکیب اسیدهای چرب شیر و گوشت لازم است.

فصل سوم

 

مواد و روش ها

(فصل سوم مواد و روش ها)

۳-۱- مکان و زمان انجام آزمایش

عملیات عملی تحقیق حاضر در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه صورت گرفت. کارهای عملیاتی در آذر ۱۳۹۰ شروع و در بهمن ماه همان سال به پایان رسید. قسمت عمده کارهای آزمایشگاهی در آزمایشات تجزیه خوراک دام و طیور، آزمایشگاه دانشگاه علوم و تحقیقات واحد کرج، آزمایشگاه علوم و تحقیقات تبریز و آزمایشگاه دامپزشکی ارومیه صورت گرفت.

۳-۲- تهیه مواد آزمایشی

از آنجایی که مواد متشکله اندام های یک گیاه بسیار متفاوت می باشد. بدین سبب فقط قسمتهای بخصوصی از گیاه برای تهیه دارو مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین عوامل مهمی که در میزان مواد موثر گیاهان تأثیردارند در هنگام جمع آوری گیاهان باید مورد توجه قرار گیرند. بنابراین با توجه به اینکه برگ و سرشاخه های گل دار در خانواده نعناع حاوی ترکیبات معطر بیشتری هستند لذا در این پروژه برگ و سرشاخه های گل دار گیاه مورد آزمایش تهیه شدند. اسانس موردنظر از شرکت باریج اسانس کاشان تهیه شد.

 

 

۳-۳-جیره های آزمایشی

جدول۱- مواد خوراکی و ترکیب جیره های آزمایشی(در صد)

  جو   ذرت  
  اسانس   اسانس
نظر دهید »
نگارش پایان نامه در مورد وسواس، احکام و آثار آن- فایل ۳۶
ارسال شده در 14 آبان 1400 توسط نجفی زهرا در بدون موضوع

نداشتن شناخت و آگاهی کافی در مورد احکام دینی و عبادت ها موجب بروز رفتارهای غیر عقلانی و مشقّت بار و بدعت گذاری در دین می شود،حال آنکه دین اسلام سفارش کرده است که از به رنج انداختن خود بپرهیزیم. [۵۸۲]
۳-۲-۲-۲-۶-۲- دعا و توسّل و واداشتن فرد به ذکر ویاد مستمر خدا وند[۵۸۳]
پس از یادگیری و شناخت وظایف دینی، اوّلین مرحله در درمان این اختلال، دعا، توسّل و رابطه با خدا، برای رفع این صفت رذیله است. پروردگار عالم در قرآن می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکَى‏ مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لکِنَّ اللَّهَ یُزَکِّی مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیم»،[۵۸۴] ای کسانی که ایمان آورده اید ، پای به جای پای شیطان مگذارید و هر، که پای به جای پای شیطان گذارد، بداند که او به فحشا و منکر فرمان می دهد و اگر فضل و رحمتی که خدا بر شما ارزانی داشته است نمی بود ، هیچ یک از شما هرگز روی پاکی نمی دید ولی خدا هر کس را که بخواهد پاکیزه می سازد و خدا شنوا و داناست.
پایان نامه - مقاله - پروژه
امام صادق (ع) نیز می فرمایند: «شیطان موفّق به وسوسه‌ی بنده‌ای نمی‌شود مگر آن گاه که از یاد خدا روی بگرداند و آن را سبک بشمارد و در جایگاه نافرمانی خدا قرار گیرد و فراموش کند که خدا بر پنهان او آگاه است.» به کاربردن ذکر لاحول ولا قوه الّا بالله به کرّات ، غم و وسوسه را از انسان دور می سازد و ذکر هوالاول والاخر والظاهر والباطن وهو بکل شیء علیم زمینه ای برای جهت دهی به سوی خداست ونیز با استغفار می توان بر وسواس غلبه کرد.[۵۸۵]
۳-۲-۲-۲-۶-۳- آگاهی دادن
بی اطّلاعی یا آگاهی ناقص یا نادرست از احکام دینی و مسایل مذهبی، باعث پیدایش وسواس می گردد. آشنا شدن با احکام و مسایل دینی مورد ابتلا، می تواند تأثیر مثبتی در درمان وسواس بگذارد. بنابراین واجب است که هر فرد مسلمانی احکام و دستورات مورد نیاز خود را به طور کامل و درست بیاموزد تا هم دچار وسواس نگردد و هم در انجام فرامین الهی کوتاهی نکرده باشد. همان طور که قبلاً نیز اشاره شد یکی از ریشه های وسواس «جهل» است. جهل نسبت به آن چه که خداوند از بنده اش انتظار دارد، باعث می شود که راه را به خطا رفته و دچار افراط و تفریط در عمل به احکام و دستورات دین گردد.
۳-۲-۲-۲-۶-۴- کمک گرفتن از نماز
مطلب دیگری که برای مقابله با وسواس از قرآن استفاده می‌ شود، این است که از نماز اوّل وقت باید کمک گرفت. این آیه‌ی شریفه در قرآن دو بار تکرار شده: «اسْتَعینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاه»[۵۸۶] از صبر و نماز یارى بجویید. یعنی هم از صبر و استقامت و فعالیّت خودتان کمک بگیرید، هم از ایجاد رابطه با پروردگار عالم بهره مند گردید تا به نتیجه برسید. [۵۸۷]
۳-۲-۲-۲-۶-۵- بی اعتنایی به شک و تردیدها و عمل کردن خلاف خواست شیطان
روشن است که شک وتردیدهای وسواسی از جانب شیطان است و هرگز نباید به آن ها اعتنا کند. فرد وسواسی اگر در نماز وسواس دارد باید با نیّت نماز باطن، نمازش را به پایان برساند و اگر در وضو و غسل شک می کند، تصمیم بگیرد که با وضو و غسل باطل نماز بخواند. اگر در طهارت و نجاست بدن یا لباس وسواس دارد، با خود قرار بگذارد که با بدن نجس نماز بخواند تا بتواند به این ترتیب شیطان را از خود مأیوس نموده و از خود دور سازد. امام باقر(ع) دراین باره می فرمایند: « هنگامی که شک تو در نماز زیاد شد، به نمازت ادامه بده و به شکت اعتنا مکن؛ زیرا امید آن است که با این کار، شک تو پاین یابد. همانا شک از جانب شیطان است.»[۵۸۸]
بی اعتنایی به شک و تردیدها از اهمیّت فوق‌العاه‌ای برخوردار است و بدون آن، دعا و توسّل و عمل به سایر راهکارها فایده‌ای در بر نخواهد داشت. مبارزه‌ی منفی با وسواس یا همان بی اعتنایی نمودن به آن چه در تخیّل فرد می‌گذرد، در واقع مبارزه با چیزی است که شیطان از انسان می خواهد. این بی‌اعتنایی وسوسه را از بین می‌برد. «بی اعتنایی به وسواس» که در واقع همان روش«مواجهه و اجتناب از پاسخ »، در درمان روان شناسی می باشد، وسواس را از هرنوعی که باشد مخصوصاً در نوع عملی، به تدریج برطرف می سازد. امام على(ع) در این زمینه فرموده اند: «اِذا هِبْتَ اَمْرا فَقَعْ فیهِ فَاِنَّ شِدَّهَ تَوَقّیهِ اَعْظَمُ مِمّا تَخافُ مِنْهُ» [۵۸۹] هرگاه از کارى هراس و بیم داشتى، خود را در آغوش همان کار بیفکن، چرا که سختى پرهیز و هراس، بزرگتر از خود آن چیزى است که از آن مى‏ترسى. این از ویژگی های روان انسان است که از هر چیز ناشناخته ای می هراسد و از آن اجتناب می کند اما اگر یاد بگیرد که با ترس هایش روبرو شود، درخواهد یافت که تحمّل سختی رویارویی با ترس، به مراتب راحت تر از تحمّل سختی پرهیز و هراس است.[۵۹۰]
ازنقطه نظر روانشناسی نیز یکی از درمان های رایج همان شیوه مواجهه سازی و ممانعت از پاسخ است. دراین شیوه اصل برآن است که اگر فرد وسواسی با وجود اجبار درونی برای انجام وتکرار عمل، از انجام آن اجتناب کند ویا پاسخی به آن اجبار ندهد، این رفتار به مرور رو به خاموشی می گذارد وکم کم محو می شود. این روش اشاره به این اصل دارد که اگر رفتاری بازخورد تشویقی دریافت نکند خودبه خود فروکش کرده وخاموش می شود.
در ارتباط با این شیوه یعنی رویارویی مستقیم و جلوگیری از پاسخ، گفته شده که فرد وسواسی اول باید نادرستی و نامعتبر بودن آنچه را که به عنوان قاعده ی درست و معتبر، در ذهن وخیال وتصورش جای گرفته است، بپذیرد. درمقابل باید متقاعد گردد که لازم است قواعد واصول صحیح ومعتبر جدیدی را که مبنای علمی و شرعی دارند ، برای رفع مسئله اش، به ویژه درمسئله طهارت ونجاست، جایگزین آنها نماید. ذهن و روان انسان درپروسه ی یادگیری، درابتدا باورهایی را از بیرون از وجود خود و در قالب دستورات دینی، بهداشتی، فرهنگی و غیره دریافت می کند و آن ها را به عنوان برنامه و نیروی محرکه ی رفتار در ذهن و روان خود ذخیره سازی می کند. سپس در مرحله ی بعدی، این باورهای اعتقادیِ بنیادین را پردازش کرده و همراه با سایر عوامل تعیین کننده ی رفتار تلفیق می کند وبه عنوان قاعده ودستورالعمل می پذیرد. پذیرش این باورها موجب می شود که ذهن وروان برای به اجرا درآوردن برنامه های دیکته شده حرکت کند، آن ها را بکار ببندد واجرا کند، بعد از مدتی به آن هاعادت کرده واطمینان می یابد. حال اگر دریک فرایند متقابل و باز دارنده، بتوان این قواعد نادرست رااز قلمرو ذهن و روان فرد خارج ساخت وبه جای آنها اصول درست وعلمی را جایگزین ساخت، مشروط به این که اراده فرد، برقبول آن اصول معتبر وصحیح تعلق گیرد، روان فرد کم کم دراثرتمرین وتکرار به سوی پذیرش وعمل کردن به همان قواعد جدید پیش می رود وبالاخره به صورت عادت جدیدی در ذهن و روان وضمیر ناخودآگاه او می نشیند. از این مبحث می توان این گونه استنباط کرد که احکام ومسائل فقهی وشیوه هایی که برای مقابله با وسواس در روایات ودستورات دینی ذکرشده اند مبنای علمی وروانشناسانه دارند و نه تنها هیچ تناقضی بین آنها به چشم نمی خورد بلکه برعکس به نوعی یکدیگر را تایید و تقویت نیز می کنند.
آن چنان که از احکام طهارت ونجاست مخصوصاً احکام ویژه ی وسواسی ها برمی آید باید تا آنجا که امکان دارد درقطعیّت مکلّف نسبت به نجاست و عدم طهارت چیزی، شبهه ایجاد کرد، باید با استناد به قاعده طهارت،صحت وسوق مسلمانان عمل کرده واز یقین کردن به نجاست دوری کردتا اولاً موجبات عدم تکرار عمل فراهم شود وثانیاً با این نگرش در واقع فرد وسواسی را باآنچه که از آن هراس دارد وپرهیز می کند مواجه ساخت تا ترسش به تدریج زایل گردد. استفاده از این روش هم مبنای روانی وفقهی دارد و هم مبنای علمی وتخصصی روانشناسی،هم در روایات از روش مواجهه سازی به عنوان راه حل یادشده است و هم در مسائل فقهی بیان شده است که فرد وسواسی نباید به شک خود عمل کند وعلیرغم وسوسه شیطانی ونیروی درونی مرموز که او را به تکرار عملش دعوت وتشویق می کند، باید قوی ومحکم با اعتماد به نفس و قوت در مقابل این وسوسه بایستد و با وجود احساساتی مبتنی بر عذاب وجدان، دلشوره، اضطراب وپریشان حالی، عصبی شدن وحتی پرخاشگری، بازهم مقاوت کند وعمل خود را حتی اگرباطل می داند تکرار نکند یا اگر چیزی را نجس می داند، رفتاری مبتنی بر طهارت با آن داشته باشد. زیرا «برشخص وسواسی حرام است که عملی رابیش ازیک بارانجام دهد» ودرصورتی که به حکم وسواس، عمل خود راتکرار کند، عملش باطل فرض می شود. ازنظر روانشناسی نیز یکی از درمان های رایج درشیوه سنتی همان شیوه مواجهه سازی است.که دراین شیوه اصل برآن است که وقتی فردبا وجود اجبار درونی برای انجام وتکرار عمل،از انجام آن اجتناب کندویا پاسخی به آن اجبار ندهد، این رفتار به مرور رو به خاموشی می گذارد وکم کم محو می شود. یعنی این اصل که اگر رفتاری بازخورد تشویقی دریافت نکند، خودبه خود فروکش کرده وخاموش می شود.
۳-۲-۲-۲-۶-۵- انتخاب الگو
نکته‌ی دیگری که در درمان وسواس باید مورد توجّه قرار داد، انتخاب یک الگوی قابل اعتماد است، البته الگویی که خود دچار این مشکل نباشد. فرد وسواسی باید عرف مردم را الگوی خود قرار دهد و باید مثل متعارف مردم عمل کند. یعنی در برخورد با شک و تردید هایش همان کاری را انجام دهد که غالب افراد انجام می دهند. از نظر فرد وسواسی همه افراد دیگر جز خود او نجس هستند، نماز همه جز نماز او باطل است، همه به جز او به جهنّم می‌روند. در حالی که این عمل اوست که غلط است و او باید از بقیه الگو بگیرد. چون عمل فرد وسواسی غیر متعارف و نوعی هنجارشکنی محسوب می شود و باید به مجرای اصلی خود بازگردد و متعارف گردد. [۵۹۱]
۳-۲-۲-۲-۶-۶- تلقین کردن
تلقین مثبت در تصحیح بسیاری از اندیشه ها و عملکرد های منفی اشخاص اثرگذار است. اگر انسان به جای اندیشه های موهوم و شک برانگیز، به امور مثبت و تقویت کننده ی ذهن و روان و استحکام دهنده ی اراده، بیندیشد، عملکرد روان او نیز به همان سمت و سو حرکت خواهد کرد و به تدریج به مسیر اصلی و مستقیم خود بازخواهد گشت.[۵۹۲]
۳-۲-۲-۲-۶-۷- مراقبه داشتن
مهم‌تر از همه‌ی راه کارهای دیگر «اهل مراقبه بودن» است. علمای علم اخلاق در مورد قانون «مراقبه» بسیار پافشاری می کنند. مراقبه نه فقط برای درمان وسواس مفید است، بلکه برای درمان همه‌ی صفات رذیله چاره‌ساز است. این قانون دارای سه مرحله است. در ابتدا فرد باید با خود، شرط کند که از شیطان درونش متابعت نکند و به وسوسه‌های آن بی اعتنا باشد. در مرحله‌ی بعد، در طول روز مراقب باشد به شرطی که با خود کرده، وفادار بماند و زمانی که وسوسه به سراغ او می‌آید، عملاً بی‌اعتنا باشد. همان عملی را انجام دهد که مرجع تقلیدش می‌گوید، همان چیزی که متعارف مردم انجام می‌دهند، نه آن چیزی که شیطان درونش به او دستور می‌دهد.[۵۹۳]
علاوه بر این شیوه ها، توصیه های متعدّد دیگری اعم از توصیه های اخلاقی، بهداشتی، اعتقادی و عملی، برای برطرف نمودن افکار و به ویژه اعمال وسواسی، در خلال احادیث و روایات بسیاری که از قول ائمه ی معصومین(ع) نقل گردیده، بیان شده است که اجمالاً عبارتند از: وضوپیش وپس ازغذا، ذکرنام خداوند، توکل به خداوند،[۵۹۴]اذان گفتن،[۵۹۵] نمازخواندن، نمازشب، بی اعتنایی به وسوسه درنماز،[۵۹۶] اختصارنماز، روزه گرفتن، تلاوت قرآن، [۵۹۷] ذکرویادخدا، [۵۹۸] ذکرعملی، طلب آمرزش، دعا، عمل بر اساس اصل استصحاب،[۵۹۹] تسبیحات حضرت زهرا(س)، یاداهل بیت عصمت و طهارت(ع)، [۶۰۰] تربت حسینی،[۶۰۱] اذان گفتن درگوش نوزادان، زندگی خداپسندانه، خشمگین نشدن، [۶۰۲] مضمضه واستنشاق،[۶۰۳] تلقین به خویشتن و یادمرگ که می تواندراه پیروزی بر وسوسه های شیطان باشد.[۶۰۴]
۳-۲-۲-۲-۸- فرایند شش مرحله ای آگاهی تا اجتناب
در ادیان توحیدی، به‌ویژه دین اسلام، روند کلی برای حرکت از کفر تا ایمان مشتمل بر شش مرحله ی اساسی می باشد. این روند در تمام دستوراتی که نقش هدایت انسان را از جهل تا ایمان برعهده دارند، قابل تشخیص است. درمان وسواس نیز در احکام و آموزه های دینی شامل یک پروسه ی شش مرحله ای است که از مرحله ی آگاهی دادن و شناساندن آنچه درست است و با واقعیت خارجی به مثابه حقیقت، انطباق دارد (مقدمه ایمان‌آوری) شروع می شود؛ مثلاً ابتدا قانون درستی مثل اصل طهارت به فرد وسواسی معرفی می شود. سپس ایمان‌آوری به آنچه درست است به منزله یک واقعیت و باور بنیادین درست و منطقی مورد تشویق و ترغیب قرار می گیرد. در این مرحله از فرد وسواسی خواسته می شود که در عمق ضمیر و روان خود بپذیرد، باورکند و ایمان آورد که همه چیز پاک ومطهر است مگر آن که خلاف آن ثابت شود. برای ایمان آوری به آیات قرآن و روایات گوناگون و فتاوا و نظرات مراجع تقلید هم می توان استناد و استدلال کرد.
بعد از پذیرفتن و ایمان آوردن به اصول بنیادین، اکنون نوبت به مرحله ی سوم یعنی مرحله ی تشویق به عمل کردن به این باورها می رسد. هنگامی که فرد وسواسی پذیرفت عمل کردن بر اساس این باورها تضمین کننده ی بازیابی سلامت روح و روان اوست، مرحله ی چهارم شروع می شود که عبارت است از آگاهی دادن و شناساندن آنچه نادرست است و با واقعیت خارجی به عنوان حقیقت انطباق ندارد؛ مثل این که همه چیز نجس است مگر این که خلاف آن ثابت شود. وقتی که فرد وسواسی عمل کردن به باورهای درست را آغاز می کند و نادرست ها را می شناسد، کم کم وارد مرحله ی کفرورزی و انکار باورهای غلط و نادرست می شود؛ و بالاخره درمی یابد که برای داشتن یک روان سالم و بهنجار،چاره ای جز اجتناب کردن از نادرست ها ودوری کردن از باورهای غلط ندارد. بدین ترتیب فرد موفق می شود برخی سازمان‌یافتگی‌های درست را در خود به وجود ‌آورد و برخی از سازمان ‌یافتگی‌های غلط را از بین ببرد.[۶۰۵]
در ارتباط با این شیوه گفته شده که فرد وسواسی اول باید بپذیرد آنچه را که به عنوان قاعده درست، در ذهن وخیال وتصوّر او ساخته شده است، قواعدو اصولی نادرست وبی اساس ونامعتبر هستند. درمقابل باید متقاعد گردد که قواعدو اصول صحیح ومعتبر جدیدی که مبنای علمی و شرعی دارند برای برخورد با مسئله خود، به ویژه درمسئله طهارت ونجاست جایگزین آنها نماید. ذهن و روان انسان درپروسه ی یادگیری،آنچه را که به عنوان قاعده ودستورالعمل می پذیرد، در مرحله ی عمل به کارمی بندد واجرا می کند و به همان ها هم عادت کرده و اطمینان پیدا می کند.حال اگر دریک فرایند متقابل و باز دارنده، بتوان این قواعد نادرست را از قلمرو ذهن و روان فرد خارج ساخت و به جای آنها اصول درست وعلمی را جانشین کرد، البته مشروط به این که اراده فرد برقبول آن اصول معتبر وصحیح تعلّق گیرد، روان فردکم کم دراثرتمرین وتکرار به سوی پذیرش وعمل کردن به همان قواعد جدید پیش می رود وبالاخره به صورت عادت جدیدی در ذهن و روان وضمیر ناخودآگاه او می نشیند.از این مبحث می توان این گونه اسنباط کرد شیوه ها واحکام ومسائل فقهی که برای مقابله باوسواس در روایات وفقه ذکرشده اند مبنای علمی وروانشناسانه دارند و نه تنها هیچ تناقضی بین آنها به چشم نمی خورد بلکه برعکس به نوعی یکدیگر راتایید و تقویت نیز می کنند.
به عنوان مثال می توان به روش درمانی غرقه سازی و مواجهه اشاره کرد که تاحدود زیادی برای درمان انواع وسواس مناسب است. اما مخصوصاً در درمان وسواس نسبت به طهارت ونجاست، کارآیی بسیار زیادی دارد. در این روش درمانی، لازم است که قبل از مواجهه سازی ابتدا بیمار با ناهنجاری های شناختی ونگرش غلطی که احیاناً نسبت به مفاهیمی همچون پاک ونجس، گناه وثواب ونیز عبادت، در ذهن خود دارد، آشنا گردد ونیز مفاهیم مثل احتیاط، شک ویقین وسوءظن راخوب درک کند تا بتواند در ابتدا باورهای پایه ای غلط را از ذهن خود بیرون کند، سپس باورهای درست را جایگزین سازد.
اکنون فرد می تواند با بهره گیری از نحوه عملکرد کلّی ذهن وروان ، خود را به دست جریان خودکار ذهن بسپارد. با قرار دادن فرد در معرض آن چه که ازآن وحشت دارد، در واقع اورا در وضعیّت جدیدی قرار داده ایم که در ابتدا سخت وغیرقابل قبول است اما به مرور عکس العمل قبلی نسبت به عامل های نجس کننده با باورهای پایه ای جدید در ذهن، خو می گیرد، پذیرفته می شود وتطابق می یابد وسپس خودکار می شود. در این مرحله دیگر بیمار احساس ترس و وحشت خود را نسبت به موضوع «نجاست» از دست می دهد، چون هم می داند که از نظر شریعت وشارع، نجاست فقط یک مانع است برای نماز خواندن که با توجه به اصول وقواعد گفته شده مخصوصاً اصل پرهیز از احتیاط های ناروا و نفی عسروحرج، لاضرر ولاضرار، و اصل تسهیل نیازی به «یقین و قطع» در رفع نجاست نیست بلکه تنها اطمینان کفایت می کند وملاک عرف جامعه است و هم این که سیستم ذهنی و روانی او در برخورد با این موضوع، براساس برنامه ریزی جدید عمل می کند و در مسیر مستقیم تعیین شده حرکت خواهد کرد.
در مبحث روش های پیشگیری از بروز وسواس در فقه اسلامی و آموزه های دینی، اصول عملیه و قواعد فقهی ای را مطرح کردیم که عمل بدان ها اساساً از تبدیل شدن افکار وسواسی به اعمال وسواسی ممانعت به عمل می آورند. بررسی و تفحّص در آیات قرآن، روایات ائمه ی هدی(ع) و فتاوای مراجع تقلید، نشان می دهد که در صورت ابتلا به اختلال وسواس، به ویژه در وسواس های مذهبی، بکاربستن همین قواعد و اصول موثرترین و مطمئن ترین راه برای درمان مبتلایان خواهد بود.
برای رهایی از وسواس همان گونه که در درمان های روان شناسانه ی مبتنی بر شناخت درمانی نیز بیان گردید، لازم است که فرد وسواسی قبل از هر کاری با باورهای درست بنیادین در مورد عمل به احکام و دستورات دین آشنا گردد تا در مرحله ی بعدی بتواند باورهای پایه ی غلطی را که مبنای اعمال خود قرار داده است، تغییر داده و تصحیح نماید. به همین منظور برخی از این باورهای پایه ای را مختصراً از نظر می گذرانیم:
۱- فقها با استناد به آیات قرآن [۶۰۶]و روایات معصومین(ع) [۶۰۷] و براساس قاعده ی نفی عسرو حرج در استدلال های فقهی خود بیان می کنند که اگر فهم افراد از دین به سمتی برود که زندگی آنان را مختلّ کرده و اعمال عادی و روزمرّه ی آنان را دچار مشکل و مشقّت نماید، مفهوم آن این است که برداشت آنان از دین، نادرست بوده و از آنچه پیامبر (ص) به عنوان اسلام معرفی کرده اند، فاصله گرفته و دور شده اند. اگر انسان مومن احساس کند که برای حفظ طهارت مجبور است خود را از تفریح ها و زیبایی های زندگی محروم نماید، باید یقین داشته باشد که چون این محدودیت به معنای سختی و مشقّت در زندگی است حتماً با دستور طهارت اسلام تعارض دارد. حتی اگر حکم طهارت تغییری هم نکند، در هر موردی که به مشقّت و سختی زیاد مکلّف منجر گردد، در آن مورد خاص، آن حکم لغو می شود.[۶۰۸]
۲- با وجود این که شارع مقدس، راه های گریز فراوانی برای دوری جستن از وسواس پیش روی مکلّفین قرار داده است، اما باز هم گروهی از مومنین بنا به دلایلی که در دو فصل گذشته بحث شد، در مسائل شرعی دقّت زیادتر از حدّ می کنند و به وسواس مبتلا می شوند. فقها برای این افراد احکام و فتاوای خاصی را صادر کرده اند که در بعضی موارد با احکامی که افراد عادی ملزم به رعایت آن هستند، متفاوت است. مهمّ ترین حکم در این زمینه، آن است که «فرد وسواسی نباید به شک‏های خود اعتنا کند و هر عملی را بیش از یک بار نباید انجام دهد و اگر به شکّ خود اعتنا کرده و عملش را تکرار کند، مرتکب کار حرامی شده است و معصیت کار است.»[۶۰۹] دیگر این که غالب فقها یقین وسواسی را نامعتبر می دانند. از جمله این حکم است: « علم شخص وسواسی هیچ ارزشی ندارد.»[۶۱۰] این عبارت به این معنا است که شخص وسواسی بر اساس علم خود نباید عمل کند. مثلاً اگر فرد وسواسی یقین کند لباسش نجس است این یقین او باعث نجس بودن آن لباس نمی شود؛ یعنی نماز او با آن لباس صحیح می باشد و اگر این یقین درمورد مواد خوردنی باشد، خوردن آن ها بی اشکال است.
۳- لازم نیست فرد وسواسی در امور مشکوک و مظنون به قطع و یقین دست یابد. انسان ها در زندگانی عادی و روزمره خود، در باره مسائل جزئی و گاه کلّی، به طریقی به یقین و تصمیم قاطع دست پیدا می کنند که همان، منشأ اثر در ترسیم اعمال و رفتارهای آنان است. در عرصه عمل به احکام شرعی نیز چنین است. فقها و مجتهدین برای این حالت، اصطلاح «قطع» را به کار می برند که به معنی یقین، تصمیم و برداشت قطعی است. در نظر آنان، قطع و یقین هر کس، درباره مسائل شرعی، برای خود او حجّت است. مثلاً اگر کسی یقین داشته باشد که لباسش به نجاست آلوده است، نمی تواند با آن جامه نماز بخواند، اگر چه دیگران او را به این کار ترغیب کنند. اما «قطع» و یقین فرد مبتلا به وسواس حجّت نیست. وسواس تخیّل و وهم آدمی را تشدید می کند و آن را به همه افکار و احساسات و حتی به اندیشه، تسرّی می دهد. به همین علّت است که فرد مبتلا به وسواس، نمی تواند در باره مسائل جزئی و کوچک به یقین برسد و در همه جزئیّات، تردید می کند. بنا بر این یقین او حجّت نیست. مثلاً فرد وسواسی در شکّ و تردید به جایی می رسد که وقتی احتمال وجود هیچ آبی نمی رود، یقین پیدا می کند که ترشّحی به پایش رسیده است و حتّی صدای چکیدن آب را در گوش خود طنین انداز می یابد. چنین فردی باید در نجاست و طهارت، بر طریق یقین و قطع دیگران رفتار نماید و از یقین سرشار از تردید خود چشم بپوشد. [۶۱۱]
حال با دانستن این باورهای درست منطقی و پایه ای، فرد وسواسی باید به مطالعه و یادگیری مجدّد احکام و دستورات عملی دین مبادرت ورزد. آن چه که فرد وسواسی در مورد «طهارت و نجاست» باید بداند، این است که بیشتر فقیهان، با استناد به آیات قرآن و روایات معصومین(ع)، نجاسات را در یازده مورد خلاصه کرده اند و غیر از این، همه چیز پاک است، مگر این که به نجس بودن آن یقین حاصل شود.
نجاست هر چیزی به سه طریق قابل اثبات است و تنها در این سه حالت، می توان اطمینان پیدا کرد که چیزی نجس است: اولاً خود انسان یقین پیدا کند، ثانیاً کسی که چیزی را در اختیار دارد، مانند همسر و کارمند بگویند این جسم نجس است، ثالثاً دو مرد عادل گواهی بدهند که آن چیز نجس است. [۶۱۲]
۳-۲-۲-۲- ۸- درمان پزشکی و طب سنتی
تقویت قوای جسمانی، راه حل مناسبی است که برای درمان وسواس پیشنهاد شده است. تردیدی نیست که روح سالم در بدن سالم، ارتقاء، ارتفاع و تکامل بیشتری حاصل می کند. بنابراین استفاده از غذاهای طیّب وپاک، کم حجم وانرژی زا کمک بسیار مناسبی برای تقویت قوای جسمانی فرد بوده و راه کار خوبی برای افزایش اعتماد و اطمینان و کاهش اضطراب ناشی از رنج ها و روان رنجوری های اوست.[۶۱۳]
در طب سنتی استفاده از روغن زیتون، خوردن انار، خرما، سیب و خوردن سبزیجات و دم کرده ی گل گاوزبان، برای درمان و رفع حالات وسواسی توصیه شده است. علاوه بر این ها استفاده ازکندر و اسپند، دست کردن انگشترعقیق، شستن سر با سدر، خضاب کردن، مسواک کردن، شانه کردن مو، نوشیدن آب نیسان و غیره نیز مواردی هستند که به ایجاد آرامش روحی و روانی فرد کمک کرده و در کاهش استرس ها موثّر می باشند و از همین طریق به رفع حالت های وسواسی کمک می کنند.[۶۱۴]
درطب اسلامى اعتقاد بر آن است که اگر در بدن افراد خلط سودا افزایش پیدا کند، فرد دچار وسواس فکرى مى شود و انزوا و گوشه گیرى را پیشه مى کند و اگر این حالت افزایش یابد، بدن فرد خشکیده و لاغر مى شود. از نظر طب سنتى، سوداوى مزاج ها کسانى هستند که داراى طبیعتى سرد و خشک هستند. سودا از نظر معنا معادل خاک است. افراد سوداوى همیشه احساس خستگى مى کنند و پوست بدنشان خشک و زبر است و از نظر خلقیات نیز افرادى خشک و متعصّب هستند. براى درمان سوداوى مزاج ها باید درمان به ضد را پیش گرفت و از غذاهاى گرم و تر استفاده کرد. گرمى غذا موجب از بین رفتن سردى بدن و رطوبت و ترى غذا موجب از بین رفتن خشکى آن مى شود. [۶۱۵]
۳-۲-۲-۲-۹- راه های تدبیر شده برای درمان وسواس در احکام و استفتائات
جستجو در احکام مربوط به وسواس و استفتائات مقلّدین درخصوص موضوع وسواس و پاسخ های مراجع ومجتهدین عظام، نشان می دهد که دین اسلام و فقه اسلامی، در برخورد با مسئله ی وسواس و به ویژه وسواس در طهارت و نجاست-که در جامعه ی ما از شیوع بالایی برخوردار است- بسیار سهل و آسان حکم داده است. چراکه شارع مقدّس بهتر و بیشتر از هر کسی می داند آفت های سلامت روانی انسان چیست و چه تمهیداتی برای حفظ سلامت تن و روان او ضروری است.
علماء اسلامی و مجتهدین عظام، معمولاً امر مشتبه در نجاست و حرمت را حمل بر طهارت و حلّیّت می کنند و به مصداق آیه کریمه «ولاتجسَّسوا» [۶۱۶] بررسی و تجسس نمی نمایند و تا می توانند برای آن امر، محمل قرار می دهند و به طورکلّی براساس اصل«سمحهو سهله» دینی، در هر مشتبهی از نجاست و طهارت، همین گونه عمل می کنند. تفحص و موشکافی در تحصیل علم و یقین به نجاست واجب نیست، حتی سنت و مباح نیزشمرده نشده است. در حدیث است که: «اسکتوا کما اسکت الله عنه و ابهموا کما ابهم الله عنه»،[۶۱۷] در مسائل و مواردی که پروردگار[دانا] آنها را مبهم گذاشته و سکوت اختیار فرموده است، شما هم ساکت باشید. ونیز در نهج البلاغه آمده است که: «ان الله سکت لکم عن أشیاء لم یدعها نسیانا فلا تتکلفوها»،[۶۱۸] باری تعالی در کار و امورری سکوت فرموده ،آن هم نه از سر فراموشی، پس شما خود را به زحمت و تکلّف نیندازید. حلال و حرام شرعی نیز همچون طهارت و نجاست است؛ یعنی حلیت و حرمت ظاهری، ملاک است و نه حلیت و حرمت واقعی و«نفس الامری».
براساس اجماع فقها وسواس رذیله ای است که غالباً گناهانى را در پی داشته و عمل کردن براساس آن حرام بوده و موجب معصیت و نافرمانی امر پرردگار به شمار می آید. بنابراین دوری جستن و مقابله با آن امری است واجب، اما بسیار وقت گیر و مشکل.[۶۱۹] برچیدن ریشه های وسواس از روح و روان انسان، مستلزم برنامه ای دقیق و طولانی مدت و عزمی راسخ است و حذر کردن از آن نیازمند تمرین و ممارست و پیگیری علمی و مجدّانه می باشد. تحقیق و تفحّص در احکام فقهی توجه ما را به سوی نکاتی معطوف می دارد که مد نظر قرار دادن و بکاربستن آن ها می تواند راه گشای انبوهی از گرفتاری های فرد وسواسی باشد. در اینجا به برخی از این نکات که از دل احکام عملیِ فقهی استخراج شده اند، نظری می افکنیم.
«بى‏اعتنایى کردن» به شک بلکه به یقین، اولین و مهم ترین اصل در رفع و درمان این اختلال روانی و صفت رذیله ی روحی محسوب می شود.[۶۲۰] زیرا عمل به وسواس در حقیقت به منزله قبول نداشتن حکم خدا و رسول خدا (ص) مى‌باشد بنابراین اجتناب از تخیّلات شیطانى و بى‌اعتنایى نسبت به آن ها شرعاً و عقلاً لازم است.[۶۲۱]
عمل کردن براساس عرف و آن چه که در میان مردم متدیّن معمول و متعارف[۶۲۲] است و تکلیف نداشتن بیش از این مقدار؛ حتی اگر فکر فرد وسواسی نجس بودن را به او القا کند، زیرا در این گونه موارد افراد متدیّن عادى به نجاست علم و یقین پیدا نمى کنند.[۶۲۳] در مجموع، فرد وسواسی باید کاری را انجام دهد که به نفع اوست، یعنی عملی را انجام دهد که اضطرابش را کم می کند و درمانش را سرعت می بخشد، اگرچه که به زعم خود فرد وسواسی، آن فعل موجب انتشار بیشتر نجاست یا عدم امتثال کامل امر شارع گردد. مثلاً شخصی که در طهارت و نجاست زیاد شک می کند و گرفتار وسواس است؛ حتی اگر یقین کند که از زمین متنجّس یا از عین نجس به او ترشح شده است، نباید اعتنا کند. یا کسی که در نماز دچار وسواس است و در غلط و درست گفتن کلمات یا کم و زیاد کردن جزئی از نماز بین شک و یقین در نوسان است باید آن چه را خوانده است صحیح فرض کند.[۶۲۴] اگر انسان حالتى دارد که در آب کشیدن چیز نجس یقین پیدا نمى‌کند، مى‌تواند به گمان خود اکتفا کند.[۶۲۵] فرد وسواسی نه تنها ملزم به اعتنا کردن به شک خود نمی باشد بلکه حتی لازم نیست در مورد طهارت و مانند آن تحصیل یقین بنماید. به گونه ای که اگر شخصی پس از فراغت از وضو، بفهمد آب نجس بوده، تجدید و اعاده وضو و شستن و طهارت اعضای وضو واجب نیست؛ چراکه احتمال دارد (اگرچه یک درصد) نجاست آن آب، پس از وضو بوده باشد. [۶۲۶] عبدالله بن سنان می گوید: از امام صادق (ع) سؤال شد و من حاضر بودم.سؤال کننده عرض کرد: لباس خود را به کافر ذمی عاریه دادم ،درحالی که می دانم او مشروبات الکلی و گوشت خوک مصرف می کند. او پس از استفاده، آن لباس را به من برمی گرداند، آیا در آن نماز بخوانم؟ حضرت فرموند: در آن لباس نماز بخوان و شستن هم لازم ندارد؛ زیرا وقتی لباس خود را به او عاریه دادی یقین به طهارتش داشتی و یقین نداری که آن کافر ذمی آن را نجس کرده باشد.[۶۲۷] پروردگار متعال می فرماید:«لا یکلف الله نفساً الّا وسعها»،[۶۲۸] خداوند هیچ کسی را جز به قدر و توانایی اش تکلیف نمیکند.
متنجّس براى افراد وسواسى متنجّس نیست. از آن جایی که فرد وسواسی در حقیقت بیمار است، از سوی شارع مشمول نوعی تفضّل و تخفیف در انجام تکالیف شرعی می شود؛ به طوری که انتظار اتیان تکلیف تا حدّ وُسع و طاقت فرد کاهش می یابد. بنابراین آب و گِل و لای و برف‌هایی که چند روز در کوچه‏ها مانده است، اگرچه فرد وسواسی بنا بر محاسبات خود یقین به نجاست آن ها داشته باشد، براى او پاک است و مى‏تواند با همان گِل‌ها و با همان کفش‌ها که به مستراح رفته است به مسجد برود، و با همان گِل ها که به لباس یا بدن او ترشح شده است نماز بخواند، و با افراد لاابالى در طهارت و نجاست، گرچه یقین داشته باشد که آنها نجس هستند، معاشرت کند و از غذاهاى آنها بخورد و حرام است که بعداً دست و دهان خود را آب بکشد.[۶۲۹] به طور کلّی اگر فرد وسواسی فقط از عین نجس اجتناب کند و متنجّس را نجس نداند و پرهیز نکند، وسواسش درمان می شود.
عمل کردن بدون فکر، تجسّس و تفحّص در مورد چیزهایى که متعلَّق وسواس هستند. براى وسواسى حرام است در مورد چیزهایی که وسواس او مربوط به آنها است دقّت نماید، بلکه لازم است با بى‏تفاوتی کامل و بدون هیچ واکنشی با آن ها برخورد کند، تا بنا بر روایت امام صادق(ع) شیطان از او مأیوس گردد و رهایش سازد.[۶۳۰]
حکم به عدم نجاست، در مورد افرادی که داراى حساسیّت نفسانى شدیدى در خصوص نجاست هستند، حتى اگر گاهى هم یقین به نجاست پیدا کنند؛ مگر در مواردى که نجس شدن یک شى‌ء را با چشمان خود ببینند، به طورى که اگر فرد دیگرى هم آن را ببیند، یقین به سرایت نجاست پیدا کند، فقط در این موارد باید حکم به نجاست کنند.[۶۳۱]
تجسس از نجاست و طهارت، در صورتی واجب است که مکلّف یا صاحب جنس مورد نظر بخواهد آن را در کارى مصرف کند که شرط آن طهارت واقعى است، به عنوان مثال اطلاع حاصل کردن یا اطلاع دادن از نجاست خوردنی ها و آشامیدنی ها ونیز نجاست آبی که برای وضو و غسل استعمال می شود، واجب است؛ ولیکن خبر دادن از نجاست چیزی که شرط استعمال آن طهارت واقعى نیست، مثل نجس بودن لباس یا فرش، لازم نیست، حتی اگر بداند صاحبش در آن یا روى آن نماز مى‌خواند. [۶۳۲]
پاک کننده بودن زمین اعمّ از آسفالت، سیمان، چوب، آجر، موزائیک و فلزاتی که با آن کف زمین را مفروش می‌کنند نسبت به کف پا، کفش و لاستیک وسائل نقلیه مانند اتومبیل، ویلچر وغیره.[۶۳۳]

نظر دهید »
دانلود فایل ها با موضوع نقش دولت در امنیت سرمایه‌گذاری و تاثیر آن برسرمایه‌گذاری بخش خصوصی- ...
ارسال شده در 14 آبان 1400 توسط نجفی زهرا در بدون موضوع

ادبیات مربوط به سرمایه‌گذاری در اقتصاد کلاسیکی و همچنین کینزی بر این اساس پایه‌گذاری شده‌است که سرمایه‌گذاران در پی حداکثر کردن منافع خود هستند و از این رو در پی فرصت‌های سرمایه‌گذاری هستند که ارزش منافع ناشی از آن در آینده، بیشتر از ارزش هزینه‌های سرمایه‌گذاری باشد. مضاف بر اینکه در بین گزینه‌های مختلف در پی طرح و پروژه‌ای هستند که بیشترین منافع را برای آنها به ارمغان بیاورد. بر این اساس یک سرمایه‌‌گذار به طور کلی به هزینه‌های سرمایه‌گذاری و عایدی آن در آینده توجه دارد. از این رو قبل از شروع سرمایه‌گذاری، به پیش‌بینی درآمدها و هزینه‌های آن در طول زمان می‌پردازد و تمامی هزینه‌های سرمایه‌گذاری و از جمله هزینه فرصت پول ( و یا نرخ سود پرداختی برای وام)، هزینه‌های تولید، مالیات، تغییرات قیمت سرمایه،‌ استهلاک و .. را در نظر می‌گیرد. در ادبیات مرسوم سرمایه‌گذاری، به صورت ضمنی فرض می‌شود که فعالین اقتصادی به درستی قادر به شناسایی و پیش‌بینی روند هزینه‌ها و عایدی‌ها در دوره‌های زمانی مختلف هستند و از این رو در ادبیات مرسوم بحثی از نااطمینانی مطرح نیست و یا برای سادگی آن را در مدل وارد نمی‌کنند.
دانلود پایان نامه - مقاله - پروژه
اما با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری در کشورهای در حال توسعه، دارای نااطمینانی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است که بسیار بیشتر از مقداری است که در این تئوری‌ها در نظر گرفته شده است، لذا طبیعی است که عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه تابع عوامل دیگر و متفاوتی را تئوری­های مرسوم باشد. بر این اساس و با توجه به هدف تحقیق در این فصل، روش کار به این ترتیب است که ابتدا ادبیات کلاسیکی مرتبط با سرمایه‌گذاری را مرور می‌کنیم و سپس سعی خواهیم کرد تا نااطمینانی‌های تولید و سرمایه‌گذاری را به آن اضافه کنیم. در ابتدا نظریات مربوط به ملاک ارزش فعلی سرمایه‌‌گذاری و کارایی نهایی سرمایه‌گذاری را مرور می‌کنیم که در صدد ارتباط دادن هزینه سرمایه به صورت نرخ بهره با مقدار سرمایه‌گذاری در اقتصاد هستند. در ادامه مدل شتاب ساده و انعطاف‌پذیر با جزئیات بیشتر بیان می‌شود که علاوه بر نرخ بهره، افزایش تولید ملی و تقاضا را به عنوان عامل شتاب در مدل وارد می‌کند. در ادامه با توجه به اینکه این مدل‌ها هیچ‌گونه تغییرات احتمالی را در بازدهی طرح‌ها در نظر نمی‌گیرند و همچنین عدم لحاظ چسبندگی در کاهش سرمایه‌ در این مدل‌ها،‌ مدل توبین را معرفی می‌کنیم که تاحدودی می‌تواند تأثیر نااطمینانی و چسبندگی تعدیل سرمایه‌گذاری را فقط به صورت تئوریک بررسی کند. اما این مدل دارای محدودیت‌های اساسی در کاربرد برای سرمایه‌گذاری معرفی‌ می‌شود. بخش دوم این فصل به طور صریح‌تر به بررسی ادبیات مربوط به نااطمینانی و تأثیر آن بر سرمایه‌گذاری می‌پردازد و در این زمینه با توجه به ادبیات مربوطه، دو موضوع برگشت‌ناپذیری سرمایه‌گذاری پس از سرمایه‌گذاری و اثر آن در فضای نااطمینان بر سرمایه‌گذاری و همچنین تأثیر نااطمینانی بر زمان سرمایه‌گذاری معرفی می‌شود که می‌توان به عنوان مبنای نظری تحقیق حاضر از آن‌ها یاد کرد.
با توجه به چارچوب فصل و روش کار در این فصل به دنبال این هدف هستیم که به لحاظ تئوریک تأثیر نااطمینانی‌ها و یا امنیت سرمایه‌گذاری بر سرمایه‌گذاری جهت انتفاع بررسی شود.

۲-۳) سرمایه‌گذاری در شرایط توأم با اطمینان:

چنانچه بیان شد ابتدا به بررسی تئوری‌های سرمایه‌گذاری در شرایط توأم با اطمینان که درآمدها و هزینه‌های آتی بدون ریسک قابل پیش‌بینی است پرداخته می‌شود. اولین مدل در این حوزه ملاک ارزش فعلی سرمایه‌گذاری است که در ادامه به طور مختصر بیان می‌شود.

۱-۲-۳) ملاک ارزش فعلی برای سرمایه‌گذاری:

در روش ارزش فعلی سرمایه‌گذاری محاسبه می‌شود و بر اساس مقایسه عایدی انتظاری و هزینه‌های طرح مورد نظر در مورد سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف تصمیم‌گیری می‌شود. روش کار نیز چنین است که ابتدا تمامی هزینه‌ها و عایدی‌ها بر اساس یک دوره زمانی، نرمال می‌شود یعنی ارزش حال آنها محاسبه می‌شود. در این روش اغلب، دوره صفر یا زمان شروع سرمایه‌گذاری به عنوان مبدأ تلقی می‌شود. ارزش فعلی یک طرح سرمایه‌گذاری (PV) از مجموع ارزش حال تمامی هزینه‌ها (به صورت منفی) و عایدی‌های طرح در دوره‌های زمانی مختلف بدست می‌آید.
معادله (۱-۳)
روش انتخاب سرمایه‌گذاری بهینه نیز اینچنین است که طرحی‌هایی که دارای بیشترین  باشد، انتخاب می‌شود و در آن‌ سرمایه‌گذاری انجام می‌گیرد. به عبارتی فرد درآمد جاری خود را با سرمایه‌گذاری بیشتر می‌کند و این کار را تا جایی انجام می‌دهد که درآمد بدست آمده برای او از نرخ بهره بازار بیشتر باشد و همچنین مطلوبیت او را نیز افزایش دهد. (زیرا فرض می‌شود که مصرف آینده، مطلوبیت کمتری نسبت به مصرف حال دارد). اگر فرض شود که فرصت‌های فراوانی پیش‌ روی سرمایه‌گذاران باشد، هر گزینه سرمایه‌گذاری دارای یک نسبت  خواهد بود. سرمایه‌گذاران دراقتصاد تا جایی سرمایه‌گذاری خواهند کرد که در آن  باشد. بر این اساس در بین فرصت‌های که در اقتصاد وجود دارد، برخی با توجه به نرخ بهره بازار  ، برای سرمایه‌گذاری موجه خواهد بود (زیرا  خواهد بود). طبیعی است که با کاهش نرخ بهره بازار (i)، فرصت‌هایی که دارایی PV مثبت هستند، افزایش می‌یابد و منحنی امکانات سرمایه‌گذاری به سمت بیرون انتقال می‌یابد( شکل ۳٫۱). بنابراین مقدار سرمایه‌گذاری بهینه در اقتصاد به i2 افزایش می‌یابد.
نمودار(۳٫۱): ارزش نهایی سرمایه‌گذاری

کاهش i

۲-۲-۳) ملاک کارایی نهایی سرمایه‌گذاری

این روش توسط کینز ارائه شده است. در این روش یک نرخ به عنوان کارایی نهایی سرمایه‌گذاری (ρ) محاسبه می‌شود که ارزش فعلی سرمایه‌گذاری را مساوی صفر می‌کند.
معادله (۲-۳)
بر این اساس اگر پروژه‌ای دارای این ویژگی باشد که  بزرگتر از نرخ بهره بازار باشد، آن پروژه برای سرمایه‌گذاری مناسب است. هر چه  بزرگ‌تر باشد، طرح توجیه پذیرتر است. در این صورت اگر یک منحنی امکانات سرمایه‌گذاری را در فضای  ، I رسم کنیم، یک منحنی مقعر نسبت به مبدا خواهد بود که با افزایش مقدار کل سرمایه‌گذاری (و پر شدن پروژه‌های سودآورتر)،  کاهش می‌یابد. از طرف دیگر تأمین مالی هزینه‌های سرمایه‌گذاری در اقتصاد با نرخ ثابت مقدور نیست، علت آن این است که منابع تامین مالی طرح‌های سرمایه‌گذاری از طریق منابع متفاوت صورت می‌گیرد که نرخ بهره متفاوتی را برای بنگاه‌ها وضع می‌کند. (به عنوان مثال سود تقسیم نشده شرکت‌ها، وام، فروش اوراق قرضه و …. منابع با نرخ بهره متفاوتی را در اختیار بنگاه قرار می‌دهند). بنابراین منحنی r (تامین مالی هزینه‌های سرمایه‌گذاری) را می‌توان به صورت غیر‌خطی در نظر گرفت که تا میزان خاصی ( مثلا از محل سود تقسیم نشده) دارای نرخ بهره ثابت و پایین است و از نقطه‌ای به بعد صعودی خواهد بود. نقطه تماس منحنی‌ امکانات سرمایه‌گذاری و نرخ بهره بازار، میزان سرمایه‌گذاری را در سطح اقتصاد کلان مشخص می‌کند.
نمودار ۲٫۳: نمودار کارایی نهایی سرمایه‌گذاری
r & PV

r
منحنی عرضه وجوه
۳-۲-۳) : نظریه شتاب سرمایه‌گذاری
این نظریه رابطه بین نرخ رشد محصول و سطح سرمایه‌گذاری خالص را توضیح می‌دهد[۴۳]. در روش PV و کارایی نهایی سرمایه‌گذاری، افزایش نرخ بهره، منجر به کاهش سرمایه‌گذاری می‌شد. اما در این نظریه شتاب سرمایه‌گذاری نرخ رشد محصول نیز عاملی برای شتاب گرفتن سرمایه‌گذاری است و تغییر نرخ بهره به تنهایی، سرمایه‌گذاری را تعیین نمی‌کند. در این روش ابتدا یک مقدار مطلوب برای موجودی سرمایه  محاسبه می‌شود. با محاسبه این مقدار، بنگاه مقدار موجودی سرمایه خود را به سمت این میزان تعدیل می‌کند.
در این روش موجودی مطلوب سرمایه از طریق حداکثر کردن ارزش فعلی بنگاه، به دست می‌آید. برای توضیح بیشتر فرض می‌کنیم که تابع تولید بنگاه، که محدودیت تکنولوژیکی آن را نشان می‌دهد به صورت زیر تعریف می‌شود:
معادله (۳-۳)
محدودیت دیگر بنگاه این است که مقداری از سرمایه در طول زمان مستهلک می‌شود. از این رو در جهت افزایش سرمایه، باید مقداری سرمایه جایگزینی انجام ‌گیرد و مقداری نیز سرمایه‌گذاری خالص صورت گیرد. اگر فرض شود که در هر دوره δ درصد از سرمایه مستهلک می‌شود، سرمایه ‌در هر دوره به صورت زیر تعریف می‌شود:
معادله (۴-۳)
بنگاه با توجه به تابع تولید نیروی کار و سرمایه‌ به کار می‌گیرد. بنابراین برای هر یک از اینها هزینه صرف می‌کند. بر این اساس ارزش فعلی بنگاه از مجموع فروش آن منهای هزینه‌های تولید در هر دوره که توسط نرخ بهره تنزیل می‌شود بدست می‌آید:
معادله (۵-۳)
در این معادله y مقدار محصول،  مقدار نیروی کار بکار گرفته شده است که به اندازه  دستمزد می‌گیرد و  قیمت کالای سرمایه‌ای است،  قیمت فروش کالا و I مقدار سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد.
هدف بنگاه حداکثر کردن ارزش فعلی عایدات آن است و قید آن این است که سرمایه‌گذاری به سمت سرمایه‌گذاری مطلوب  حرکت کند. یعنی :

معادله (۶-۳)
در قید بنگاه عبارت  میزان استهلاک سرمایه‌ را نشان می‌دهد که قید مذکور برای هر دوره زمانی، یک قید جداگانه ارائه می‌دهد. برای حل دستگاه معادلات فوق، از روش ضرایب لاگرانژ استفاده می‌شود. معادله لاگرانژ عبارت است از:
(۷-۳)
برای حل این معادله نسبت به نیروی کار، سرمایه، مقدار سرمایه‌گذاری و tλ مشتق گرفته می‌شود:

با حل و ساده‌سازی معادلات فوق به رابطه زیر می‌رسیم:
رابطه (۹-۳)
در رابطه فوق سمت راست معادله هزینه استفاده از یک واحد سرمایه را نشان ‌می‌دهد و سمت چپ معادله تولید نهایی یک واحد سرمایه را نشان می‌دهد. اگر تولید نهایی سرمایه بیشتر از هزینه استفاده از آن باشد، سرمایه‌گذاری جدید علاوه بر سرمایه‌گذاری جایگزینی انجام خواهد گرفت و در این روند تا جایی ادامه می‌یابد که هزینه و تولید نهایی آخرین واحد سرمایه با هم برابر شود. با توجه به سمت راست معادله فوق، صورت کسر هزینه استفاده از سرمایه است که با Ct نشان می‌دهیم. به عبارت دیگر:
(۱۰-۳)

نظر دهید »
دانلود مقالات و پایان نامه ها در مورد بررسی تاثیر انتصاب های مبتنی بر شایستگی مدیران بر ...
ارسال شده در 14 آبان 1400 توسط نجفی زهرا در بدون موضوع

پرسشنامه نیم رخ مهارت مدیریتی
در سال ۱۹۸۲ پرسشنامه نیم رخ مهارت مدیریتی تهیه شده است. این پرسشنامه یک ابزار ۳۶۰ درجه است که رتبه فرد را در ۱۹ بعد مرتبط با شغل از نظر بالا دستان، زیر دستان، همکاران، خود فرد، اندازه گیری می کند. پرسشنامه مهارت های مدیریتی
بر مهارت ها، رفتارهای مدیریتی تأکید بیشتر و بر سبک، تأکیدی کمتر دارد. نتایج تحقیقات نشان می دهد که بازخورد ۳۶۰ درجه حاصل از نیم ر خ مهارت های مدیریتی یک ابزار مدیریتی مؤثر است و توسعه مهارت ها را تسهیل می کند( هازوکا،۱۹۹۳)
آزمون خلاقیت کرتون
در نظریه نوآوری – سازگاری کرتون سبک تصمیم گیری و حل مسئله به طور فنی خلاقیت شخص اندازه گیری می شود. این نظریه طیفی از انواع سبک های حل مسئله یا خلاقیت را ارائه می دهد . معتقدان این دو دیدگاه، راه حل های متفاوتی را برای حل مسایل اداری و سازمانی از یک طرف و راه حل مسایل محدود به خطوط راهنمایی موجود در امور جاری و از طرف دیگر مشتاق تعریف مجدد مسئله و پیدا کردن راه حل امور به شکل متفاوت است(دولتی، ۱۳۸۴)
پایان نامه
۲-۳-۱۴- فرایند انتخاب مدیران شایسته
شایسته گزینی انتخاب کارکنان توانمند و شایسته مدیریت بر اساس ارزیابی نتایج حاصل از شایسته سنجی را گویند (دهقانان ، ۱۳۸۵ ). به عبارتی شایسته گزینی ارزیابی، تجزیه و تحلیل نتایج آزمون و مصاحبه و شایسته سنجی به منظور تخصیص جایگاه مطلوب می باشد. « لندی » فرایند انتخاب و جانشینی را به ترتیب: ۱- سنجش دانش و روان شناختی صنعتی و سازمانی؛ ۲- سنجش مهارت فیزیکی؛ ۳- سنجش توانایی رفتاری ذکر کرده است.
مقایسه نامزدهای احراز مشاعل مدیریتی از لحاظ توان بالفعل و بالقوه و ویژگی ها با توجه به نیازهای سازمان و معیارهای شایستگی تعریف شده و انتخاب شایسته ترین فرد است. به عبارتی تجزیه و تحلیل نتایج آزمون وارزیابی به عمل آمده و شایسته گزینی به منظور تطبیق مدیر و مدیریت برای انتصاب یعنی تخصیص جایگاه مطلوب یا ذخیره افراد مستعد در تصدی سطوح مدیریتی می باشد. (حسینیان،۱۳۹۰: ۱۷۱)
۲-۴- چارچوب نظری
۲-۴-۱- رویکردهای مطرح شده نسبت به شایستگی ها
رویکرد رفتاری: در این رویکرد، شایستگی بر اساس اصطلاحات رفتاری معرفی می شود و به طور عمده به معرفی نوعی از رفتارها که با عمکرد عالی ارتباط دارند، گفته می شود.
آغاز این رویکرد، به انتشار مقاله مک کللند باعنوان: آزمون شایستگی به جای آزمون هوش، در سال ۱۹۷۳ استناد می شود. الگو های مختلف این رویکرد، بر مطالعه رفتار افراد دارای عملکرد ممتاز و برتر استوار است. در این رویکرد، شایستگی ها بر حسب ویژگیهای اصلی شخصی، نظیر عادات، ویژگیهای شخصیتی، دانش، مهارت و انگیزه های فرد در کسب وشغل که به طور معمول با عملکرد عالی در ارتباط هستند، به راه های مختلفی تعریف می شوند. (مرکز آموزش ایران خودرو، ۱۳۸۶)
رویکرد اقتضایی (موقعیتی)
رویکرد اقتضایی : این رویکرد می تواند زیر مجموعه رویکرد رفتاری نیز قرارگیرد، اما بیشتر بر این نکته تمرکز دارد که آیا عوامل موقعیتی (اقتضایی) می توانند بر شایستگی های فردی مورد نیاز عملکرد عالی، اثرگذار باشند؟
وجه مشترک پژوهشها و پروژه ها در رویکرد اقتضایی (موقعیتی) این است که بر اهمیت عوامل موقعیتی تاکید می کنند و هدفشان، معرفی ارتباط بین عوامل موقعیتی معین و شایستگی های مورد نیاز عملکرد عالی مدیریتی است. در این رویکرد، بعضی از پژوهشگران از تعاریف شایستگی بر اساس رفتار استفاده کرده اند که می تواند شامل رویکرد رفتاری شود. ولی تفاوت اینجاست که هدف تحقیق آنها بیشتر کشف این موضوع است که عوامل موقعیتی بر شایستگی های مورد نیاز عملکرد عالی تاثیر می گذارند یا خیر؟ در هر حال، نویسندگان این رویکرد، تاکید بیشتری بر فرهنگ ها، ارزشها و چگونگی نفوذ اثر گذاری آنها بر کارکرد سازمانی دارند. تحقیق آنها، نوعاً به ارزیابی ارزشها با فرهنگ و شیوه رهبری و فعالیت سازمانی می پردازد. از آنجا که برای مدیران، درک تنوع فرهنگی اهمیت بسیاری دارد، این پژوهشگران به عملکرد عالی مدیریتی به گونه خاص نپرداخته اند. (مـرکز آموزش ایران خودرو، ۱۳۸۵) .
کاتس در زمینه مهارت های لازم برای مدیران به سه مهارت کلی اشاره می نماید که عبارتند از:
الف) مهارت های فنی (Technical skills)
به معنای قابلیت استفاده از ابزار، تکنیک ها، روش ها و رویه های عمل برای انجام یک وظیفه معین است. انجام این وظایف یا فعالیت ها مستلزم وجود معلومات تخصصی، تسلط در استفاده از ابزار و شیوه های تولید و ارائه محصولات می باشد.
این مهارت در سطح مدیران سرپرست به دلیل ارتباط مستقیم با ابزار و روش های تولید (کالا یا خدمت) از اهمیت بالاتر و بلعکس درسطح مدیران عالی از اهمیت نسبتاً کمتری برخوردار می باشد.
ب) مهارت های انسانی (Human skills)
از آنجا که مدیران در تمامی سطوح با انسان ها (مافوق و مادون و هم تراز) ارتباط دارند، بایستی قابلیت های لازم جهت ارتباط صحیح با آنها را دارا باشند. این مهارت به معنای توان ایجاد ارتباط، ادارک، هدایت و ایجاد انگیزه در کارکنان به منظور تحقق اهداف فردی و سازمانی می باشد.
مدیران که از چنین قابلیت و توانی بهره مند باشند، به سهولت با دیگر کارکنان به تفاهم رسیده و در فعالیت های خویش با موفقیت های چشم گیرتری مواجه می گردند. این مهارت در تمام سطوح مدیریتی، به یک میزان لازم و دارای اهمیت است.
ج) مهارت های ادارکی (Cancepual skills)
این مهارت به معنای قابلیت درک و تلقی مؤسسه به عنوان یک واحد کل و همچنین درک روابط بین اجزاء نظام (System) تحت مدیریت می باشد. یک مدیر موفق بایستی از درک و ظرفیت و شدت ذهنی بالایی برخوردار بوده و قادر به تجزیه و تحلیل روابط درونی و بیرونی سازمان خویش باشد.
مهارت های ادارکی عمدتاً مربوط به مدیران عالی یا ارشد سازمان است و در لایه های میانی و پایین مدیریت از اهمیت نسبتاً کمتری برخوردار می باشد.
شایان ذکر است که رابرت کاتس معتقد است که مهارت های فوق الاشاره غیر ذاتی بوده و از طریق آموزش و کسب و تجربه قابل ایجاد و پرورش در سطوح مختلف مدیریت می باشد.
پس از کاتس، افراد دیگر نظیر کنتز (۱۹۸۴ H. Koontz) و گریفین (۱۹۸۷ R.Griffin) به مهارت های دیگری نظیر موارد زیر اشاره نمودند:
ـ مهارت طراحی و حل مسأله
ـ مهارت تجزیه و تحلیل مسائل
ـ مهارت کار با کامپیوتر
ـ مهارت تصمیم گیری
ـ و مهارت های هدف گذاری، ارتباط برقرار کردن و درک متقابل.
گریفین مدیران را برای انجام صحیح وظایف مدیریتی ملزم به تعدادی مهارت خاص دانست که ازجمله این مهارتها عبارتند از: ۱ - مهارت انسانی ; ۲ - مهارت فنی ; ۳ - مهارت ادراکی ; ۴ - مهارت تشخیصی ;۵ - مهارت ارتباطی ; ۶ - مهارت تصمیم گیری ; ۷ - مهارت در مدیریت زمان .( GRRIFFIN,1994).
گریفین مهارت های فنی، بین فردی، ادراکی، تشخیصی، ارتباطی، تصمیم گیری و مدیریت زمان را برای مدیران ضروری می داند. (گریفین, ۱۹۹۷)
دوبرین مهارت های فنی، بین فردی، ادراکی،تشخیصی و سیاسی؛ وتن وکامرون نیز مهارت های هفتگانه ای را تحت دو دسته ی کلی مهارت های فردی و مهارت های بین فردی به شرح زیر آورده اند:
مهارت های فردی شامل: توسعه ی خودآگاهی، حل مسایل به طور خلاقانه و مدیریت استرس، مهارت های بین فردی شامل: ارتباطات حمایت گرانه، کسب قدرت و نفوذ، انگیزش خود ودیگران و مدیریت تعارض (وتن وکامرون، ۱۹۹۱، ترجمه جزنی، ۱۳۷۶ ، ص ۱۸)
۲-۵- پیشینه تحقیق
۲-۵-۱- تحقیقات انجام شده در داخل کشور
در زمینه عوامل موثر بر بهره وری منابع انسانی در ایران و جهان تاکنون مطالعات زیادی انجام گرفته که هدف واحد همه این تحقیقات رسیدن به اولویت های مشخص متناسب با هر سازمان برای ارتقاء هر چه بهتر بهره وری می باشد.
حاج کریمی و پیرایش (۱۳۸۹) طی تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که تاثیرات متغیرهای فناوری اطلاعات و ساختار سازمانی با ضرایب استاندارد۵۴۵/۰ و ۴۲۷/۰ نسبت به سایر متغیر ها بیش ترین تاثیر و متغیرهای تحقیق و توسعه وایجاد تشکل های گروهی کارکنان با ضرایب استاندارد ۰۹/۰ و ۱۴۹/۰ کم ترین تاثیر را بر بهره وری منابع انسانی در سازمان های عمومی و دولتی دارند.(حاجی کریمی، ۱۳۸۹: به نقل از زاهدی، ۱۳۸۹: ۱۱۲)
مطالعه ملکی و همکارانش( ۱۳۸۷) در شناخت عوامل مرتبط با بهره وری در بیمارستان های منتخب دانشگاه علوم پزشکی مازندران از دیدگاه مدیران سطوح مختلف بیمارستان، حاکی از تاثیر بالای متغییرهای فرهنگ سازمانی وتجهیزات پزشکی بر بهره وری بیمارستانهای مورد میباشد. همچنین علاءالملکی و همکاران در مطالعهای پیرامون شناخت و مقایسه راه های افزایش بهره وری نیروی انسانی در دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی سمنان ضمن انجام یک مطالعه توصیفی-استنباطی بر روی ۲۰۰ نفر از کارکنان اداری مالی و بهداشتی درمانی عوامل مادی انگیزش، آموزش و ساختار سازمانی را جهت افزایش بهره وری شناسایی نمودند.
حجازی (۱۳۸۷) طی تحقیقی با عنوان تحلیل بهره وری کل بانک توسعه صادرات ایران و رشد بهره وری شعب آن با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده ها (DEA) به این نتیجه رسید که بهره‌وری کل بانک توسعه صادرات ایران بهبود یافته است. در مدل شاخص بهره‌وری مالمکوئیست از متغیرهای تعداد کارکنان، سود و کارمزد پرداختی و هزینه‌های اداری و پرسنلی به عنوان ورودی و تسهیلات اعطایی، کارمزد دریافتی، سپرده‌های‌ بدون هزینه و سپرده‌های هزینه‌زا به عنوان خروجی استفاده گردید (حجازی، ۱۳۸۷)
صادقی (۱۳۸۶) تحقیقی با عنوان بررسی عوامل موثر بر بهره‌وری نیروی انسانی ستاد مرکزی سازمان بهزیستی کشور انجام داد و به این نتیجه رسید که آموزش نیروی انسانی بیشترین تاثیر را در افزایش بهره‌وری سازمان به همراه دارد(صادقی، ۱۳۸۶)
طالبی(۱۳۷۳) طی پژوهشی عوامل موثر در بهره وری نیروی کار موسسات تولید را شامل تنظیم شاخص ها ومعیار های استاندارد بهره وری، افزایش مشارکت کارکنان در فعالیت ها، طراحی سیستم مناسب حقوق و دستمزد و پایین بودن سطح آموزش کارکنان می داند. سپهری(۱۳۷۷)، مراد علیزاده(۱۳۷۷)، عباسی(۱۳۷۳) و هاشم زاده(۱۳۷۶) عامل انگیزه، تأمین معاش و کیفیت زندگی کاری را از عوامل اصلی موثر بر بهره وری سازمان ها می دانند.
زارعی (۱۳۷۹) در پژوهشی با عنوان « تبیین عوامل موثر بر کارایی شعب بانک رفاه کارگران با بهره گرفتن از مدل تصمیم گیری چند شاخه» عامل مدیریت، مشتری، پرسنل و سرمایه را از عوامل موثر بر بهره وری بانک رفاه می داند.
سکاکی(۱۳۷۶) اعمال نظام مدیریت ارگانیکی را در سازمان موجب رشد شاخص بهره وری می داند.
توضیحی(۱۳۸۱)، قاسمی(۱۳۸۱)، ابراهیمی(۱۳۸۱) و احمدی(۱۳۸۰) عوامل موثر بر بهره وری را شامل مواردی از قبیل افزایش دانش کاری، سطح رضایت شغلی، برنامه ریزی، سازماندهی و رهبری می دانند.

نظر دهید »
دانلود مقالات و پایان نامه ها با موضوع نهایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق- فایل ۷
ارسال شده در 14 آبان 1400 توسط نجفی زهرا در بدون موضوع

الف- خرده فروشی الکترونیکی اصیل عمومی : محصولات خود را در سطح جهان عرضه می کنند .
ب- خرده فروشی الکترونیکی اصیل خصوصی : محصولات خود را تنها به بازار محدودی عرضه می کنند و به مشتریان خاصی توجه دارند(مایر، ۱۹۹۵: ۱۴۵) .
۴- خرده فروشی الکترونیکی ترکیبی(مایر، ۱۹۹۵: ۱۴۵) .
محصولات خود را به خریداران از طریق فروشگاه های فیزیکی و به کاربران اینترنتی از طریق اینترنت ارائه می کنند . در واقع فروش هم به صورت اینترنتی و هم از طریق فروشگاه های فیزیکی انجام می شود
۵- خرده فروشی در مراکز خرید الکترونیکی :
دو دسته مراکز خرید الکترونیکی وجود دارد
الف- مراکز خرید واسطه مدار :
این نوع مراکز تنها نقش واسطه ای دارند . به این صورت که لیستی از کاتالوگ ها و کادرهای تبلیغاتی در وب سایت این مراکز برای ارتباط با فروشندگان هر محصول فراهم است و زمانی که کاربر روی محصول خاصی کلیک کند مستقیماً به فروشگاه مربوط ارجاع داده می شود. این روش یکی از زیر مجموعه های بازاریابی ارتباطی است(کلمن، ۱۹۹۸: ۹۵) .
پایان نامه - مقاله - پروژه
ب- مراکز خرید ارائه دهنده خدمات اشتراکی :
در این مراکز ، خریدار ، محصول مورد نظر را یافته ، سفارش می دهد و هزینه آن را پرداخت می کند و نیز نحوه ارسال را مشخص می سازد . در واقع وب سایتهایی هستند مشتمل بر چند فروشگاه که صاحبان فروشگاه ها مبلغی به عنوان اجاره به مالکان مرکز خرید می پردازند(کلمن، ۱۹۹۸: ۹۶) .

۲- ۱- ۱۳ انواع روش های ارائه خدمات به مشتری در اینترنت

۱- پاسخگویی به سوالات مشتریان :
کسب اطلاعات مورد نیاز مشتریان و دسترسی به اطلاعات کامل تر در طول فرایند خرید و همچنین استفاده از لینک ها و کلمات کلیدی در وب سایت ها .
۲- فراهم نمودن قابلیت های جستجو و مقایسه :
با وجود هزاران فروشگاه الکترونیکی در اینترنت ، پیدا کردن اقلام مورد نیاز مشتری بسیار مشکل است . پس از جمع آوری اطلاعات محصول ، مشتری نیازمند مقایسه قیمت هاست که این قابلیت توسط موتورهای جستجو فراهم می شود .
۳- فراهم نمودن اطلاعات فنی و سایر موارد :
برای ترغیب مشتری به ادامه و استمرار خرید ، روابط تعاملی اهمیت دارند که این روابط قابلیت هدایت سازمان در سرمایه گذاری بر اولویت ها و نیازهای مشتریان را دارد .
۴- فراهم نمودن امکان ردیابی سفارش و اعتبار مالی برای مشتریان :
مشتریان علاقمند هستند تا در هر زمان و مکانی ، تراز حسابداری و وضعیت سفارش خود را ردیابی کنند، بین حساب خود پول رد و بدل کرده و بر سرمایه گذاری خود نظارت کنند(روتر،۱۹۶۷: ۶۵۱) .

۲-۱-۱۴ ابزارهای ارائه خدمات به مشتری در اینترنت

 

 

    1. وب سایت شخصی :

 

    1. طراحی وب سایت هایی توسط شرکتها که به مشتریان اجازه ثبت صفحات وب شخصی را می‌دهند که مشتری می تواند برای خرید استفاده کند و اطلاعاتی در مورد محصول ، خریدهای اضافی و گارانتی محصول نه تنها از این طریق بلکه از طریق پست الکترونیکی دریافت کنند .

 

۲- پرسش های متداول در خواستی :
ساده ترین و ارزان ترین ابزار برای پاسخگویی به سوالات مکرر و عمومی مشتریان است .که برای مشتریان نیز هزینه پایینی دارد .
۳- اتاق گفتگو :
که باعث جذب مشتریان جدید و افزایش وفاداری آنها می شود . در این اتاق می توان با متخصصان سازمان و مشتریان دیگر تبادل نظر کرد .
۴- پست الکترونیکی و پاسخ دهی خودکار :
عمومی ترین ابزار برای ارائه خدمات است که به دلیل ارزان و سریع بودنش برای توزیع و ارسال اطلاعات محصول استفاده می شود . برای حل مشکل پاسخ دهی دستی ، پاسخ دهی خودکار با بهره گرفتن از عامل های هوشمند بوجود آمده که با توجه به عبارات و کلمات کلیدی ، اطلاعات و جواب مناسب را فراهم می سازد. (آندرو و همس[۵۸]،۱۹۹۹: ۵۷)

۲- ۱- ۱۵استراتژی های بازاریابی خرید الکترونیکی

۱- بازاریابی مستقیم برای رسیدن به خریداران کاربردی
در بازاریابی مستقیم ، بازاریاب ها باید برنامه های خود را به حوزه های مختلف کارکردی و با سطوح مختلف یک حوزه کارکردی توسعه دهند. سه حوزه اساسی مدیریت که می توان به خریداران و تاثیر گذاران کسب و کار دسترسی یافت ، مدیریت کارکردی ، مدیریت مالی و مدیریت عمومی است . برای انجام اینکار سازمان نیازمند دسترسی به فهرست پست الکترونیکی،گزارش های سالیانه و سایر مستندات عمومی دارد . (تان و فلیکس، ۲۰۰۴: ۴۸)
۲- بازاریابی روابط :
نقش بازاریاب های تیز هوش در ایجاد روابط و ارتباطات مستمر با مشتریان در جایی نمود پیدا می کند که همه عوامل تاثیر گذار مثل فرایند بودجه بندی شرکت ، خارج از کنترل ماست .
۳- استراتژی های بازاریابی اینترنتی: ۵دسته این استراتژی ها عبارتند از:

 

    • ایجاد وب سایت مناسب

 

    • استفاده از فرصتهای اینترنتی برای ترفیع محصولات

 

    • ایجاد قابلیت سفارش گذاری از طریق اینترنت

 

    • اجرای فوری سفارش های در اینترنت

 

    • بهبود روابط مشتریان با اینترنت(لاهمن، ۱۹۹۸: ۴۴)

 

 

۲-۱- ۱۶ استراتژی تجارت الکترونیک

در اینجا سوال اساسی این است که نقش اینترنت در استراتژی سازمان چیست ؟تنظیم استراتژی با تنظیم چشم انداز ، ماموریت و اهداف کلی سازمان آغاز میشود سپس استراتژی سیستم های اطلاعاتی مطرح می شود در این مرحله اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی که برای انجام استراتژی کسب و کار مورد نیاز است بررسی می شوند در مرحله آخر استراتژی فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) مطرح می شود که به چگونگی همسو سازی اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی سازمان با فناوری های جدید می پردازد.(مطابق شکل ۲-۳)
شکل ۲-۳ : استراتژی تجارت الکترونیک، ( وارد و پپارد[۵۹] ، ۲۰۰۲)

۲- ۱- ۱۷ فرایند برنامه ریزی استراتژیک تجارت الکترونیکی

 

 

    1. شروع استراتژی تجارت الکترونیک:

 

 

 

    • حضور به عنوان پیشرو

 

    • تولد در اینترنت یا حرکت به سمت اینترنت

 

    • توسعه قلمرو

 

    • ایجاد یک شرکت اینترنتی مجزا

 

    • ایجاد یک نشان تجاری مجزا

 

نظر دهید »
  • 1
  • ...
  • 18
  • 19
  • 20
  • ...
  • 21
  • ...
  • 22
  • 23
  • 24
  • ...
  • 25
  • ...
  • 26
  • 27
  • 28
  • ...
  • 334

نوین گرایان فردا - مجله علمی و آموزشی

 فروش قالب سایت
 نارنگی برای سگ مضر
 نگهداری پامرانین آپارتمان
 جوندگان محبوب
 درس گرفتن از اشتباهات عاطفی
 انیمیشن جذاب
 جذب مشتری درونگرا
 دوست داشتن خود در رابطه
 درآمدزایی شبکه اجتماعی
 بیان احساسات واقعی
 ماندن بعد خیانت
 انیمیشن هوش مصنوعی
 ساخت اپلیکیشن درآمدزا
 فروش محصول دیجیتال
 محتوا باکیفیت
 خروج از رابطه آسیب‌زا
 درآمد تبلیغات کلیکی
 آموزش سگ ژرمن شپرد
 بازاریابی محتوا افزایش ترافیک
 نشانه عشق واقعی
 کسب درآمد طراحی هنری
 حفظ مرزهای احترام رابطه
 ملاک‌های ازدواج روانشناسی
 آموزش هوش مصنوعی کوپایلوت
 فروش تم وردپرس
 

کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کاملکلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

لطفا صفحه را ببندید کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

لطفا صفحه را ببندید

کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل کلیه مطالب این سایت فاقد اعتبار و از رده خارج است. تعطیل کامل

لطفا صفحه را ببندید

دی 1404
شن یک دو سه چهار پنج جم
 << <   > >>
    1 2 3 4 5
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15 16 17 18 19
20 21 22 23 24 25 26
27 28 29 30      

جستجو

فیدهای XML

  • RSS 2.0: مطالب, نظرات
  • Atom: مطالب, نظرات
  • RDF: مطالب, نظرات
  • RSS 0.92: مطالب, نظرات
  • _sitemap: مطالب, نظرات
RSS چیست؟

آخرین مطالب

  • بررسی نقش تجربه خشونت دوران کودکی در الگو‏های رفتاری خشونت و سازگاری در دانشجویان متاهل دانشگاه هرمزگان- فایل ۲
  • پایان نامه های کارشناسی ارشد درباره بررسی ارتباط ویژگیهای فردی با تعهد سازمانی و قصد ترک ...
  • طرح های پژوهشی انجام شده درباره : مدل سازی درصد چربی جامد و نقطه ذوب مخلوط‌های ...
  • مطالب پایان نامه ها درباره برنامه‌ریزی استراتژیک شرکت صنعت چوب شهید باهنر با استفاده از رویکرد ...
  • مطالعه فرآیند رشد نانولایه های نازک به وسیله مدل باریکه مولکولی- فایل ۱۳
  • بررسی نقش دوره های آموزش ضمن خدمت بر عملکرد دبیران مقطع متوسطه(دوره دوم)نظری منطقه هجده سازمان آموزش و پرورش شهر تهران۹۳- فایل ۱۹
  • واکاوی پارسنج های انتقال داده با فیبر نوری بر پایه مدولاسیون آشوبگونه۹۳- فایل ۳
  • طراحی کنترل بهینۀ تطبیقی برای سیستم های با دینامیک پیچیده بر مبنای روش‌های محاسبات نرم- فایل ۲۵
  • مقایسه طرحواره های فعال در آزمودنی های افسرده با آزمودنی های مضطرب- فایل ۹
  • https://okba.ir/wp-admin/post.php?post=307411&action=edit&classic-editor
  • بررسی عوامل موثر بر واکنش‌های رفتاری بازدید‌کنندگان از مقصدهای گردشگری استان گیلان- فایل ۱۹
  • طرح های تحقیقاتی و پایان نامه ها – سرمایه ­گذاری در دارایی­ های نامشهود و چگونگی تأثیرپذیری آن از ناهمگونی شرکت­ها – 7
  • تعیین الگوی کشت بهینه، مقایسه الگوی موجود با الگوی بهینه ۸۰ ص
  • اثرات الکترون های ابر گرم بر امواج صوتی غبار در پلاسمای غبار آلود مغناطیسی- فایل ۵
  • بررسی نقش دفتر مدیریت پروژه (PMO) در ایجاد بسترهای مناسب جهت پیاده‌سازی مدیریت دانش در سازمان‌های پروژه‌محور صنعت نفت- فایل ۸۶
  • تدوین برنامه بازاریابی در راستای افزایش فروش شرکت کاشی الوند۹۳- فایل ۵۸
  • انتخاب تامین کننده بهینه توسط خرده فروش تحت سیستم کنترل موجودی توسط فروشنده- فایل ۳
  • نقش آموزش مبتنی بر شبیه سازی محیط های تعاملی تجربی بر ارتقاء سطح مهارت های چهارگانه زبان انگلیسی نوجوانان- فایل ۹
  • تحقیقات انجام شده درباره استخراج مدل کسب و کار برای باشگاه ‌های ورزشی ...
  • دانلود منابع پایان نامه ها – ۲-۴-۱- تأمین سعادت انسان – 3
  • دیوان غنی کشمیری (مقدّمه، تصحیح، تعلیق)- فایل ۳۴۴
  • سایت دانلود پایان نامه درباره تحلیل کمانش نانوصفحات کامپوزیتی چندلایه گرفن قرار گرفته بر روی ...
کوثربلاگ سرویس وبلاگ نویسی بانوان