شکل(۳-۲۱). تجزیه نوری متیلن بلو بوسیله نمونه های(a)Al-MCM-41 (b)SnO₂/AL-MCM-41,بازی ©SnO₂/Al-MCM-41 در محیط اسیدی تحت تابش نور ماورای بنفش
۳-۲۶- تعیین ثابت سرعت واکنش های فتوکاتالیستی
واکنش های اکسایش فتوکاتالیستی ترکیبات آلی از نظریه سینتیک هینشل وود – لانگمویر و از معادله سرعت شبه درجه اول پیروی می کنند. که به صورت رابطه (۳-۱) می باشد.
(۳-۲)
در این رابطه  غلظت اولیه محلول متیلن بلو ،  ثابت سرعت واکنش tزمان واکنش است. ثابتهای سرعت برای فوتوکاتالیست نانوکامپوزیت SnO₂/Al-MCM-41 در جدول نشان داده شده است. در اینجا ملاحظه می شود که تحت تابش نور ماورای بنفش نانو کامپوزیت SnO₂/Al-MCM-41 در محیط اسیدی بیشترین سرعت و ‌ Al-MCM-41 کمترین سرعت را در کاهش غلظت دارند.

جدول (۳-۲). ثابتهای سرعت تجزیه نوری متیلن بلو بوسیله نانو کامپوزیت SnO₂/Al-MCM-41 در محیط های متفاوت تحت تابش نور ماورای بنفش

فصل چهارم :
نتیجه گیری و پیشنهادات
۴-۱- نتیجه گیری
فرایند فوتو کاتالیستی سالهاست که به عنوان یکی از راهکارهای زیست محیطی در کشورهای صنعتی دنیا به کار می­رود. فناوری نانو با ایجاد روش های جدید (فرایند فتوکاتالیستی) آینده ای بسیار وسیع را در این زمینه نوید می­دهد.
در این تحقیق نانو ذرات SnO₂/Al-MCM-41 را با بهره گرفتن از روش شیمیایی سل- ژل تهیه و سنتز نمودیم. و آن را توسط دستگاه های مختلف مانند(SEM,TEM,XRD,FTIR)مورد بررسی قرار دادیم.
با بهره گرفتن از الگوی پراش اشعه ایکس نمونه ها، توانستیم به میانگین اندازه نانو ذرات پی ببریم.
نمونه ها را توسط میکروسکوپ الکترونی روبشی(  ) و میکروسکوپ الکترونی عبوری(  ) مورد بررسی قرار دادیم، اندازه نانو ذرات مشاهده شده در تصاویر  با اندازه محاسبه شده با روش دبای – شرر مطابقت خوبی دارد.
نتایج به دست آمده از  نشان دهنده این است که نانو ذرات سنتز شده، نانو ذره ای می باشند.
با بهره گرفتن از تجزیه عنصری(  ) نوع و درصد جرمی، عناصر تشکیل دهنده نانو ذرات را به دست آوردیم
برای اندازه گیری فعالیت فتوکاتالیستی، متیلن بلو را به عنوان یک ماده رنگی برای سنجش میزان فعالیت فتوکاتالیستی نانو ذرات تهیه شده انتخاب نمودیم وآن را در برابر تابش نور یک لامپ  جیوه ای قرار دادیم و سپس میزان جذب متیلن بلو را به وسیله اسپکتروفتومتر  اندازه گیری نمودیم. با تعیین ثابت سرعت واکنش های فتوکاتالیستی ملاحظه می شود که تحت تابش نور ماورای بنفش نانو ذرات SnO₂/Al-MCM-41، ثابت سرعتی برابر با ۰٫۰۴۹ بر دقیقه دارد.
۴-۲- پیشنهادات
با توجه به نتایج آزمایشات، پیشنهادات زیر ارائه می شود:
با توجه به قابلیت و کارائی بالای نانو ذراتSnO₂/Al-MCM-41 پیشنهاد می شود تجزیه نوری رنگدانه های دیگری مثل متیل اورانژ مورد بررسی قرار گیرند.
پیشنهاد می شود که تست فتوکاتالیست نمونه ها، تحت پرتو افکنی نور های مرئی (طول موج بیش از ۴۲۰ نانومتر) انجام شود.
۳ - پیشنهاد می شودفلزات دیگر مثل Au,Cu,Ag را بر روی نیمه رسانای SnO₂ نشانده و فعالیت فوتوکاتالیستی آنها

1. 1. A.J.Esswein, D.G.Nocera, Chem. Rev. 107 (2007) 4022-4047.

1. 1. H.J.Zhang, G.H.Chen, D.W.Bahnemann, J.Mater.Chem. 19 (2009) 5089-5121.

1. 1. D.Zhao, C.C.Chen., Y.F.Wang, W.H.Ma, J.C.Zhao, T.Rajh, L.Zang, Environ. Sci.Technol. 42 (2008) 308-314.

1. 1. T.Kako, Z.G.Zou, M.Katagiri, J.H.Ye, Chem. Mater. 19 (2007) 198-202.

1. 1. A.Hameed, V.Gombac, T.Montini, L.Felisari, P.Fornasiero, Chem. Phys. Lett. 472 (2009) 212-216.

1. 1. F.Gao, Y.Yuan, K.F.Wang, X.Y.Chen, F.Chen, J.M.Liu, Appl. Phys. Lett. 89 (2006) 1025061- 1025063.

1. 1. J.H.Luo, P.A.Maggard, Adv.Mater. 18 (2006) 514-517.

1. Klabunde, K.J.Free Atoms, Clusters and Nanosized Particles, Academic Press: San Diego, New York, Boston, London, Sydnay, Tokio, 1994, p.311.

چکیده
این پژوهش تلاشی است در جهت تببینِ آرا و اندیشه‌های انتقادیِ والتر بنیامین درباره هنر مدرن و نیز کوششی است در راستایِ بازخوانیِ بسیاری از آرا او که مستقیماً‌ مقوله تئاتر را هدف نگرفته است اما به‌عقیده نگارنده گستره مبانیِ مطرح‌شده از سویِ وی به اندازه‌ای هست که بتوان تئاتر مدرنِ قرن بیستم را به‌واسطه حوزه نظری و اندیشه‌ای این متفکر گره زد و یا برخی مفاهیم را بازتعریف و یا واکاویِ مجدد کرد.
این نوشتار به مدد اندیشه بنیامین، راهکارها و رویکردهایِ او شکل گرفته است. نخست، ایده هم‌انگاری بازخوانیِ نمایشنامه‌های کلاسیک توسط نمایشنامه‌‌نویسانِ معاصر به مثابه امر بازتولیدپذیر و تکثیر ابژه هنری که نتیجه‌اش زوال اصالت تاریخی اثر و به تبع آن نابودیِ هاله گرداگرد آن. دوم، بازیابی تجربه از کف‌رفته در دوران مدرن به مدد بازآزمایی قصه‌گویی در جهان اطلاعات و تکنولوژی. هدف بنیامین، صرفاً عیان کردن سویه‌هایِ مخربِ عقلانیت ابزاریِ مدرن نیست، بلکه غلتیدن در تاریخ به معنایِ ظلمات و تاریکیِ قرن حاضر در مقام سوژ‌ه‌ای حقیقتاً معاصر.
بازخوانی، دیالکتیکی است میان معنای کهن و معنایِ معاصر. دیالکتیکی که نویسنده مدرن در مقام سوژه شناسا با ابژه مورد شناسایی برپا می‌کند؛ در نتیجه اصالت آن از کف رفته، هاله‌اش از بین می‌رود و مردمان مدرن بی‌ترس و واهمه‌ای باستانی معنایِ بازیافته‌ای از آن را باز می‌خوانند. هدف فرا رفتن از تکین بودن اثر هنری و در اختیار توده‌ها قرار گرفتن است. هدفی که مرز، ارزش‌های آیینی و کیشی هنر را می‌شکافد و به هنر ارزشی نمایشی می‌بخشد. ارزشی که به گمان بنیامین، انسان مدرن ناگزیر از پذیرفتن آن است.
در باب فقدان تجربه در دوران مدرن، بنیامین مسأله قصه و قصه‌گو را مطرح می‌کند. از نظر وی زوال تجربه و تبادل تجربه بین‌الاذهانیِ بشر مدرن، ریشه در زوال قصه‌گویی، همنشینی با شخصیت قصه‌گو و مبادله راستینی شد که کاملاً سوبژکتیو (ذهنی) است و خود را در چرخه مبادله‌های کالایی و چرخه تولید گرفتار نمی‌کند. قصه‌گویی بر خلاف عنوان و ذهنیتی که متبادر می‌کند به‌هیچ عنوان اسطوره‌پرور و افسانه‌خوان نیست بلکه طبیعت و تاریخ را در حضور شنونده و خواننده‌اش احضار می‌کند.
کلیدواژه‌ها: اسطوره، عقلانیت مدرن، بازتولیدپذیری، بازخوانی، بنیامین، تجربه، سوژۀ مدرن.
فهرست مطالب

1. 1. فصل اول: کلیات تحقیق / مقدمه ۱

۱ـ۱ بیان موضوع ۲
۱ـ ۲ اهداف تحقیق ۷
۱ـ۳ پرسش‌های تحقیق ۷
۱ـ ۴ مطالعات انجام شده ۷
۱ـ ۵ مفروضات تحقیق ۹
۱ـ ۶ روش تحقیق ۹

2. 2. فصل دوم: پیشینه تحقیق ۱۰

۲ـ ۱ تاریخچه ۱۱
۲ـ ۱ـ ۱ عقلانیت مدرن از روشنگری تا پیش از قرن بیستم ۱۱
۲ـ ۱ـ ۲ نظریه انتقادی قرن بیستم و ظهور آرای والتر بینامین ۱۸

3. 3. فصل سوم: چارچوب نظری ۲۱

۳ـ ۱ نظام فکری والتر بنیامین ۲۳
۳ـ ۱ـ ۱ بازتولیدپذیریِ اثر هنری و جهان مدرن ۲۳
۳ـ ۱ـ ۲ ویرانی تجربه و جایگاه قصه‌گو ۲۶
۳ـ ۱ـ ۳ تئاتر اپیک (روایی) و بیگانه‌سازی ۲۹

4. 4. فصل چهارم: یافته‌ها و بحث ۳۴

۴ـ ۱ بازخوانی به‌مثابه تولید ۳۹
۴ـ ۱ـ ۱ اصالت ۴۰
۴ـ۱ـ۲ هاله مقدس ۴۲
۴ـ۱ـ ۳ کارکرد آیینی ـ کارکرد نمایشی ۴۲
۴ـ۱ـ۴ نمونه‌های مورد مطالعه ۴۳
۴ـ۲ بازیابی تجربه در روایتگری ۴۹
۴ـ۲ـ۱ نمونۀ‌ مورد مطالعه ۵۱

5. 5. فصل پنجم: نتیجه‌گیری ۵۳

فهرست منابع ۵۸
گزارش روند کار عملی ۶۰
فصل اول
کلّیات تحقیق: مقدمه
۱ـ۱ بیان موضوع:
«عقلانیتِ مدرن»^[۱] عنوانی است برآمده از سنت فکری اروپایِ پس از رنسانس و مشخصاً قرن هجدهم که به‌عنوان «عصر روشنگری»^[۲] از آن یاد می‌شود. هر چند خواستِ سیطره عقل بر تمامی ابعاد زندگی انسان، به تمامی مختص این دوره نیست اما در همین دوره بود که اراده‌ای عظیم در جهت برتری دادن و تأکید بخشیدن بر عقل به‌منزله عامل سروری انسان بر زیست‌جهانِ خود، به وجود آمد. سیر تحول عقل‌محوری و جریان‌های دخیل در آن به فراخور در فصل‌های پیشِ رو بیان خواهد شد.
اصل موضوعه اندیشه مدرنِ برآمده از دوره روشنگری، به‌طور ویژه، تقابل دوسویه اسطوره و عقل بود. به بیان دیگر از نظر اندیشه روشنگری، آن‌چه مانع پیشرفت انسان می‌شود، اسطوره و یا در چشم‌اندازی کلی‌تر ترس حاصل از برخورد با طبیعتِ ناشناخته (که اسطوره از دل آن زاده می‌شود) بود. منظور از اسطوره در این دوره، هر آن مفهومی است که در برابر تبیین عقلانی زیست‌جهانِ انسان بایستد. روشنگری با نفیِ تصویر اسطوره‌ای از جهان، تصویر (تفکر) علمی از جهان را جایگزین آن کرد. از نظرگاه تفکر علمی، امر و فعل اسطوره‌ای آن چیزی است که به وسیله تجربه روش‌مند قابل استنباط و دریافت و نیز قابل تصدیق نیست.
تقابل عقل و اسطوره به‌عنوان دو سویه مجزا و البته درهم تنیده از جهان زیستی و اندیشه‌ای انسان به پیش از دوران روشنگری باز می‌گردد و به گفته هانس گئورگ گادامر^[۳]:
اگر به پیدایش تمدن مغرب‌زمین بنگریم، چنین به نظر می‌رسد که سه موج روشنگری بر این تاریخ گذر کرده است: [نخست،] موج روشنگری که در اندیشه سوفسطایی افراطی اواخر سده پنجم پیش از میلاد در آتن به اوج خود رسید؛ [دوم،] موج روشنگری سده هجدهم که در عصر عقل‌گراییِ انقلاب فرانسه به منتها درجه خود دست یافت و [سوم،] موج روشنگری ـ چه‌بسا بتوان آن را جنبش روشنگری سده‌ [خود] مان بنامیم ـ که با ‹‌دینِ الحادی› و استقرار نهادین آن در نظام‌های مدرن الحادانه حکومت،‌ عجالتاً به اوج خود رسیده است. مسئله اسطوره با هر سه مرحله اندیشه روشنگری پیوندی تنگاتنگ دارد.
(گادامر، ۱۳۸۷: ۱۰۰)
روند عقلانی شدن جهان و تبدیل کردن عقل به عنوان ابزاری جهت نیل به اهدافی همچون پیشرفت علوم و رهایی از متافیزیک به واسطه اهمیت دادنِ بی چون و چرا به جایگاه علم، باعث سر بر آوردن پوزیتیویسم^[۴] (اثبات‌گرایی)، تجربه‌گرایی و نیز پراگماتیسم^[۵] (اصالت عمل) شد؛ چنان‌که رمانتیسیسمِ قرن نوزدهم و نظریه‌های انتقادیِ قرن بیستم هر کدام به شیوه یا شیوه‌هایی در صدد رستگار کردنِ (نجات بخشیدنِ) سویه راستین عقلانیت بشری برآمدند.
در این پژوهش تلاش می‌شود تا دستاوردها و جهت‌گیری‌های عصر روشنگری نسبت به جایگاه عقلانیت و اسطوره، بالا بردن یکی (عقلانیت) و پایین کشیدن دیگری (اسطوره) به‌واسطه نقدهای رمانتیسیسمِ قرن نوزدهم به مددِ نظریه‌ورزی‌های جریان انتقادیِ قرن بیستم و به‌ویژه آرای والتر بنیامین^[۶] (۱۸۹۲ ـ ۱۹۴۰) بررسی شود. والتر بنیامین به سبب درگیری‌های مطالعاتی‌اش با ماتریالیسم تاریخی، رمانتیسیسم و الاهیات یهودی نظریات انتقادی و رادیکالِ خود را در بابِ الهیات، زبان، ادبیات (به‌ویژه رمان و شعر قرن نوزدهم)، فلسفه تاریخ و هنر (از جمله تئاتر) به یاری مفاهیمی چون بازتولیدپذیری تکنیکی اثر در جریان مدرنیته، ترجمه و رسالت مترجم، تجربه و فقدان تجلّی آن در عصر مدرن و نیز تئاتر اپیک^[۷] شرح و بسط می‌داد. البته در پاره‌ای موارد هم‌سویی متفکران مکتب فرانکفورت هم‌چون تئودور آدرنو^[۸] و ماکس هورکهایمر^[۹] با نظریات والتر بنیامین، در درک مختصات جریان مدرنیزاسیون کارگشا خواهد بود.
از عصر روشنگری به این سو، تئاتر همواره بستری برای تبلور و بازنماییِ مفاهیم و مضامین حوزه فلسفه و اندیشه بشری بوده است. در این میان، درگیر شدن فلسفه و اسطوره سبب شد که نمایشنامه‌نویسانِ دوره‌های مختلفِ پس از روشنگری هر کدام به شیوه‌هایی، جهت‌گیری‌هایِ حاصله نسبت به اسطوره را در نظام نمایشی بازتاب دهند. در این میان گوتهولد ابراهام لسینگ^[۱۰] (۱۷۸۱ ـ ۱۷۲۹) در تشریحِ مبانیِ نظری دوره روشنگری و با نگارش نمایشنامه‌هایی در راستای تفکر روشنگری قدم بر می‌داشت که آخرین و یکی از دستاوردهای مهم او در این زمینه نمایشنامه ناتان خردمند^[۱۱] (۱۷۷۹) است. از سوی دیگر دوره رمانتیک تحت تأثیر ایده‌آلیسم آلمانی و زمان ظهور اولین جریانِ‌ منتقد روشنگریِ عقل‌محور بود که می‌توان مهم‌ترین وجه بروز آن را در یوهان ولفگانگ گوته^[۱۲] (۱۸۳۲ ـ ۱۷۴۹) و نمایشنامه فاوست^[۱۳] او جست‌وجو کرد.

به‌رغم مصادیقی که در حوزه تئاتر در دوره‌های روشنگری و رمانتیسیسم عنوان شد، نگارنده این پژوهش در نظر دارد رابطه اسطوره ـ تئاتر را با در نظر گرفتن سویه عقلانی‌شده جهانِ زیستیِ بشر به واسطه مفاهیم مطرح‌شده در نظام اندیشه‌ای نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت بررسی کند.
تئاتر مدرن در قرن بیستم دوره‌ها، جریانات، منش‌های متفاوت و رویکردهایِ دگرگونه‌ای را درون خود تجربه کرده است و در این میان نمایشنامه‌نویسان و کارگردانانی بوده‌اند که اسطوره را دستمایه جریان تئاتری خود کرده باشند. لازم به ذکر است که تنش‌های سیاسی، بروز جنگ‌های جهانی، وضعیت زیستی ـ روانیِ انسان قرن بیستم و جایگاه علم و تکنولوژی و نیز نقش آن به‌عنوان وجه متمایز‌کننده این دوره نسبت به ادوارِ گذشته زمینه‌ساز شرایط و موضوعاتی شد که هر کدام به نحوی در جهان درام و صحنه عینیت یافته است. تئاتر قرن بیستم بازنمایاننده انسان و شرایط موجود عصر خویش است. انسان مدرن تحت تأثیر شرایط تحمیل‌شده بیرونی، تاریخی، سیاسی و اجتماعی است. بنا به آن‌چه روشنگری و فلسفه برآمده از آن بشارتش را می‌داد؛ بنا بود انسان به‌واسطه عقل‌گراییِ خود و توجه ویژه‌اش به جایگاه علم و تکنولوژی، به سلطه طبیعت و تبعات آن (که اسطوره بخشی از آن بود) پایان دهد و انسان به آرزویِ دیرینه‌اش یعنی سروری کائنات نائل آید و به سوژه‌هایی فعال و آزاد بدل شوند، اما «… سوژه‌ها یا فاعلانِ آزاد سرانجام به همان «گله‌ای» بدل می‌شوند که به قول هگل نتیجه و ثمره‌ی روشنگری است» (آدورنو و هورکهایمر ۱۳۸۹: ۴۵).

گرفتن رشوه چه از هر دو طرف، چه از یک طرف و یا از غیر آن دو حرام است و چه حکم قاضی برای باذل به حق بوده باشد و چه به ناحق نیز حرام است و گرفتن رشوه هم برآخذ (مرتشی) حرام است و هم بر دهنده رشوه (معطی رشوه). چون دهنده رشوه آخذ را کمک در معصیت می کند. مگر اینکه تحصیل حق ، متوقف بر رشوه باشد که در این صورت رشوه فقط بر مرتشی حرام است. و اگر مال مورد رشوه باقی باشد باید آن را به مالکش رد کند. و اگر باقی نباشد ، اگر مثلی باشد مثل آن و اگر قیمی باشد باید قیمت آن را به مالکش رد کند. (شهید ثانی،۱۳۸۷، ص۳۰۶ )

« و یجب علی المرتشی إعاده الرشوه إلی صاحبها. و لو تلف قبل وصولها إلیه ضمنها له»(سبزواری، ۱۴۱۳، ج۲۷، ص۲۹).
این وجوب، یک حکم شرعی است و ممکن است ارتباطی به جنبۀ محرمانه و قانونی آن پیدا نکند، چرا که گرفتن رشوه سُحت و حرام است. بنابراین چه راشی شکایت کند و چه شکایت نکند چه آن را درخواست کند و چه درخواست نکند مرتشی باید آن را پس بدهد. امّا بعضی از فقهای سنّت به ضمانت و مسؤلیت مرتشی در صورتی که رشوه تلف شده باشد و راشی آن را با رضایت داده باشد، تردید کرده اند. در حرمت رشوه گرفتن، هیچ اختلافی وجود ندارد و همۀ علما حکم به حرمت آن نموده اند و بیش ترین تأکید بر حرمت رشوه، بر گیرندۀ آن تعلق دارد.
ابن ادریس حلّی هم تصریح کرده به اینکه: اخذ رشوه از سوی مرتشی و قاضی مطلقاً ( چه برای حکم برحق و چه باطل و چه ناحق) حرام است. ( ابن ادریس حلی ،بی تا، ج ۲ ، ص ۱۶۶ ).
شیخ طوسی در مبسوط می فرماید: اخذ رشوه در هر صورتی بر گیرنده آن حرام است که این جمله بیان گر این مطلب است که در هیچ شرایطی اخذ رشوه جایز نیست. ( طوسی ،۱۳۸۷، ج ۸ ، ص ۱۵۱ ).
نکته قابل ذکر این است که در هر حال گرفتن رشوه حرام است و علما در حرمت گرفتن رشوه هیچ تفصیلی را ذکر نکرده اند؛ یعنی چه به حق حکم شود چه باطل. و فقها در یک مورد برای حرمت رشوه استثنا قائل شده اند و آن در جایی است که اگر تحصیل حق متوقف بر دادن رشوه به حاکم باشد یعنی تنها راه این است که با دادن رشوه به حاکم، حق حاصل شود در این صورت دادن رشوه حرمتی ندارد و این عدم حرمت فقط برای رشوه دهنده است ولی برای رشوه گیرنده، حکم حرمت به قوت خود باقی است و در این باره هیچ اختلاف نظری بین فقها نبوده و همگی متفق القول هستند. ( لنکرانی، ۱۴۲۰،ص۳۰ ).
امام خمینی در کتاب تحریرالوسیله می فرماید:
بله اگر در موردی گرفتن حکم به حق از قاضی موقوف به دادن رشوه باشد یعنی تا ندهد قاضی به حق حکم نمی کند در این صورت دادن آن برای دهنده جایز است هر چند که بر گیرنده حرام است.( خمینی، ۱۳۸۷، ج۴، ص۳۸۰).
پیامبر(ص) می فرماید: ” هر گوشتی که از مال حرام رُسته باشد، آتش بدان سزواراتر است".
و حدیث دیگری که در آن آمده است: فردی با حالی زار و پریشان خدا را می خواند امّا خداوند وی را پاسخ نمی دهد چون خوراک و پوشاکش از مال حرام است و پیامبر (ص) هم می فرماید: چطور خدا به او پاسخ گوید؟ و خواند که وقتی رشوه می گیرد ایمان کاملاً از او جدا می شود مؤمن حقیقی کسی است که تعالیم و اوامر شرعی را همواره مورد نظر قرار می دهد و از حد و مرز آنها پای فراتر نمی نهد و این سخن پیامبر را همواره در نظر می آورد که :
“تصاحب مال مسلمان جز با رضایت او حلال و روا نیست". ( عبدالرحمان ، بی تا ، ص ۴۰ ).
همۀ علما بر سر اینکه رشوه حرام است اجماع دارند و هیچ اختلافی بین آنها در حکم حرمت وجود ندارد و در مسأله رشوه از جانب راشی و مرتشی بیشترین تأکید روی گرفتن رشوه از سوی مرتشی است که در هر حال بر مرتشی گرفتن رشوه حرام است. اما از جانب راشی اگر در موردی حکم به حق از قاضی موقوف به دادن رشوه باشد یعنی تا ندهد قاضی حکم به حق نمی کند در این صورت بر راشی جایز است هر چند که بر مرتشی حرام است. ( نگارنده).
۲-۳-۲- راشی
این کلمه اسم فاعل از “رشا یرشو” و به معنای رشوه دهنده است.
ابن ادریس حلیّ تصریح کرده به اینکه اعطاء رشوه و بذل آن از سوی راشی و عرف دعوی اگر به منظور حکم به حق و قضاوت صحیح و عادلانه باشد، حرام نیست ولی اگر برای احقاق باطل و ابطال حق باشد، آن هم حرام است، ( و عمدۀ هدف اینست که: قاضی برای قضاوت به حق هم، حق اخذ رشوه را ندارد.) ( حلی ، بی تا، ج ۲ ، ص ۱۶۶ ).
شیخ طوسی در مبسوط می فرماید: أما الراشی فإن کان قد رشاه علی تغییر حکم أو ایقافه فهو حرام، و إن کان لإجرائه علی واجبه لم یحرم علیه أن یرشوه کذلک لانه یستنفذ ماله فیحل ذلک له. اگر راشی برای تغییر دادن حکم و یا به تعویق انداختن آن، رشوه بدهد حرام است، ولی اگر برای اجرای حقش بدهد، بر او حرام نیست. ( طوسی، ۱۳۸۷ه.ق، ج۸، ص۱۵۱).
مرحوم طریحی در مجمع البحرین می گوید: رشوه معمولاً و اکثر موارد در مورد مالی که برای احیاء باطل یا ابطال حق اخذ و اعطا شود، بکار می رود و کم است که در مبذول للحق استعمال شود ( پس گویا در اثر کثرت استعمال ، به مبذول للباطل منصرف شده است، و مال مبذول للحق را نمی گیرد.) ( طریحی،۱۴۱۶ ، ج ۱ ، ص ۱۸۴ ).
اگر راشی فقط فکر دادن رشوه را کند امّا این فکر را عملی نسازد، مورد مؤاخذه قرار نخواهد گرفت و او را نمی توان مجرم قلمداد کرد. ( بیدهندی، ۱۳۷۳،ص۲۰ ).
در مصباح المنیر آمده: رشوه عبارتست از مالی که شخص آن را به حکم شرع یه به دیگری (دلّال و واسطه) می دهد به منظور اینکه حاکم به نفع او حکم کند ( چه بر حق باشد و چه بر باطل) و غیر حاکم او را راهنمایی کند( که چنین و چنان کن، فلان و بهمان را ببین تا کارت درست شود.) عمدۀ نظر مصباح المنیر همین حکم به له راشی است ولو به باطل و ناحق. ( انصاری، ۱۳۸۲،ج ۲، ص۲۹).
علل حرمت رشوه دادن
ادّله ای که در بیان حرمت رشوه از کتاب، سنّت، اجماع و عقل ذکر گردید هم شامل حرمت رشوه دادن می شود و هم شامل حرمت رشوه گرفتن و از بیان مطالب ذکر شده می فهمیم که بیشتر شامل رشوه دهنده می شود زیرا قاضی بوسیلۀ رشوه است که باعث می شود به باطل حکم کند و حقی را تضییع نماید.
ایروانی از قول شیخ انصاری درمکاسب می فرماید :« کیف کان فحرمه الرشوه غنیّه عن الاستدلال. فأنّ دعوی کونها من ضروریات الدین غیر بعیده »؛ یعنی به هر تقدیر، حرمت رشوه نیازی به استدلال ندارد بلکه می توان آن را از ضروریات دین شمرد. (انصاری، ۱۳۸۲، ج۲،ص۲۳ ) .
لما روی أن نبی صلّی الله علیه واله قال : « لعن الله الراشی و المرتشی فی الحکم » و عن أی عبدالله علیه السلام قال : « الرشا فی الحکم هو کفر بالله تعالی». ( شهید ثانی، ۱۴۱۳ه.ق، ج۱۳، ص۴۱۹ ).
علت دیگر حرمت رشوه حدیثی است که از پیامبر که می فرماید:
«الراشی و المرتشی کلا هما فی النار»
و روی آبو حمید الساعدی قال استعمل النبی صلی الله علیه و اله رجل من الأسد یقال له أبو البنیه و فی بعضها أبو الأبنیه علی الصدقه فلما قدم قال هذا لکم و هذا أهدی لی، فقام النبی علیه السلام علی المنیر فقال : ما بال العامل نبعثه علی أعمالنا یقول هذا الکم و هذا أهدی لی، فهلا جلس فی بیت أبیه أو فی بیت أمه ینظر یهدی له أم لا؟ و الذی نفسی بیدیه لا یأخذ أحد منها شیئا ألا جاء یوم القیامه یحمله علی رقبته إن کان بعیراله رغاء أو بقره له خوار أو شاه لها تنعر ثم رفع یده حتی رأینا عقره إبطیه ثم قال اللهم هل بلغت، اللهم هل بلغت.
ابو حمید ساعدی نقل می کند که پیامبر اکرم (ص) مردی را که به او ابولیثه می گفتند بر امر صدقه و ذکات گماشت و وقتی که کارش را به پایان رساند برگشت و به حضرت گفت: این مقدار مال شماست و این مقدار به من هدیه شده است . پیامبر با شنیدن این حرف بالای منبر رفت و فرمود: این کارگزاران را چه شده است؟ ما آنها را برای انجام فرامین خود بر می گزینیم ، به ما می گویند: این مال شما و این مقدار به من هدیه شده. مگر وقتی در خانه پدر و مادرش نشسته بود آیا باز هم به او هدیه می دادند؟ قسم به آن که جانم در دست اوست ، هیچ کس از آنها چیزی نمی گیرد، مگر اینکه در روز قیامت بر گردنش آن را حمل می کند، اگر چه یک الاغ پر داد و فریاد و یا گاو نعره کش و یا گوسفندی فراری باشد. سپس دست هایش را به حدّی بلند کرد که زیر بغلش را می دیدیم و دوباره فرمود: آیا رسالتم را انجام دادم. (طوسی، ۱۳۸۷ه.ق، ج۸، ص۱۵۱ )
آیات و اخبار اینچنین، نشان می دهد که رشوه در ایین مقدس اسلام، نیز حرام مؤکد است و نه تنها اجماع امت بر حرمت آن معتقدند بلکه لسان روایت، رشوه را شرک به خداوند بزرگ و کفر به آفریدگار معرفی می کند.
۲-۳-۳- رایش
در مصباح الفقاهه آمده است : «الرائش أی الساعی بینهما یستزید لهذا و یستنقص لذاک» . رایش کسی است که بین رشوه دهنده و رشوه گیرنده تلاش می کند تا مبلغ رشوه را کم یا زیاد کند ». ( خویی، بی تا، ج۱، ص۲۷۴ )
و رایش کسی است که دلّالی و واسطه گری می کند و گاهی نزد قاضی می رود و گه به نزد متهم می آید تا چیزی از مبلغ به نفع یکطرف بیافزاید، یا بکاهد و در این میان هم چیزی نصیب او شود. (ابن اثیر،بی تا، ج ۲ ، ص ۲۲۶ ).
القاموس : « الذی یتوسط بین الراشی و المرتشی. و فی الحدیث شریف : « لعن رسول الله صلی الله علیه واله و سلم الراشی و المرتشی و الرائش ؛ یعنی الذی یمشی بینهما.(ابوحبیب،بی تا، ص۱۴۹).
و یا به عبارتی رایش همان واسطه بین رشوه دهنده و رشوه گیرنده است که به خاطر زشت و قبیح بودن این پدیدۀ ناپسند سعی در مخفی کردن آن را دارد و نمی توان به طور علنی این کار را انجام دهند افرادی را به عنوان واسطه قرار می دهند تا آنها مشکل افراد را شناسایی و مبلغی را نیز به این فرد واسطه می پردازند و روایاتی که در این زمینه رشوه وارد شده است علاوه بر لعن رشوه دهنده و رشوه گیرنده واسطه بین این دو را نیز مورد لعن قرار داده اند.
۲-۳-۴- مال الرشوه
مال رشوه چیزی است که راشی در برابر درخواستش به مرتشی می دهد و ممکن است این مال رشوه، وجه نقد و یا اموال منقول یا غیر منقول و یا … باشد که راشی می پردازد و مالی است که برای قضاوت به ناحق اخذ می شود. و یا مال رشوه مالی است که شخص آن را به حاکم شرع یا به فرد دیگری که واسطه است می دهد به منظور اینکه حاکم شرع به نفع او حکم کند چه این که حکم بر حق باشد و چه باطل که در نتیجۀ این حکم به نفع راشی است ولو به باطل و ناحق. ( دریکنده، ۱۳۸۳، ص۱۴۸) واگر کسی به قاضی رشوه دهد تا به نفع او حکم کند و با این حکم، مبلغی پول به او تعلق گیرد، این پول حرام است خواه به نفع باذل حکم کند یا به ضرر وی و یا اینکه حکم او اعم از اینکه به حق باشد یا به باطل، در هر حال حرام است. ( انصاری، ۱۳۸۲، ج۲،ص۲۹ ).
۲-۴- مصادیق رشوه در فقه
۲-۴-۱- هدیه
هَدیَّه : عطیه است که برای کسی به جهت بزرگداشت او برده می شود ، و عنوان هبه به او عطاء می گردد. هدیّه مانند هبه بر دو قسم است :
۱- هدیّه معوّضه، یعنی هدیّه عوض دار، و یا معاوضه بین دو معامله است، بدین معنی که یک طرف چیزی را به دیگری می بخشد به شرط اینکه دیگری هم چیز را به او ببخشد و این بدان جهت است که در ماهیّت هبه، مجانی بودن اخذ شده است.
۲- هدیّه غیرمعوضه : یعنی هدیه ای که بدون عوض برای کسی برند. ( فیض، ۱۳۷۹، ص۳۸۵ ).
در کتاب نهج الفصاحه هدیه چنین تعریف شده است.
الهدّیه :
عنه (ص) : « نِعمَ الشَّی ءُ الهِدیّهُ أمامَ الحاجَهِ » . پیامبر (ص) بهترین چیزها ، هدیه پیش از حاجت است.
رسول الله (ص): « ما أهدی المَرءُ المُسلِمُ لِأحیه هَدِیّهٍ أفضَلَ مِن کَلِمَه حِکمَهٍ یَزیدُه الله بُها هُدیً أو یَرُدُّه بِها عَن رَدیً ». پیامبر خدا (ص) فرمودند: مرد مسلمان به برادرش هدیه ای بهتر از سخن حکمت آمیز نمی دهد که به سبب آن بر ایمانش بیفزاید یا خطری را از او دفع نماید.(خوانساری،۱۳۸۳،ص۶۸۹).
عنه (ص) « نِعمَ العَطیَّهُ کَلِمَهُ حَقِّ تَسمَعُها ثُمَّ تَحمِلُها إلی أخٍ لَک مُسلِمٍ ». پیامبر خدا (ص) بهترین عطاها، سخن حقی است که آن را می شنوی پس به برادر مسلمانت می رسانی.
نقش هدیه در ایجاد دوستی
رسول الله (ص) «تَهادَوا تَحابُّوا ؛ فَإِنَّ الهدَیّه تُضَعِّفُ الحُّبُّ و تُذهِبَ بَغَوائِل الصَّدر »ِ. پیامبر خدا (ص) به همدیگر هدیه بدهید تا رشتۀ محبت مابین شما پایدار شود، زیرا هدیّه دوستی و محبت را افزایش و کینه ها را از سینه ها بیرون کند.(همان).
عنه (ص) « تَهادوا تَردادُوا و احُبّاً، و هاجِروُا تُوِّرِ ثوُا أبناءَکُم مَجداً، وَ أقیلوُ الکِرامَ عَثَراتِهِم ». “پیامبر خدا (ص) به همدیگر هدیه بدهید تا محبت بین شما افزایش یابد و (در راه خدا) مهاجرت کنید تا برای فرزندانتان عزّت و افتخار بر جای گذارید و لغزش بزرگواران را ببخشایید “.
«پیامبر خدا (ص) به همدیگر هدیه بدهید ؛ زیرا هدیه ؛ دوستی و محبت را افزایش ، و کینه ها را از سینه ها بیرون کند ».
تشویق به هدیه دادن ( الحُّب علی الهدیّه )
« پیامبر خدا (ص) عیادت کن (حتی) کسی را که تو را عیادت نکند و هدیه کن (حتی) به کسی که به تو هدیه نکند ».

زمان اجرای پژوهش در سال ۱۳۹۳ بود.
سوالات برای تمامی مربیان توضیح داده شد.

۱-۷-۲- محدودیت های غیر قابل کنترل
در پاسخ دادن به سوالات توسط مربیان، ممکن است نوعی محافظه کاری و یا ملاحظه صورت گرفته باشد.
کلیه مربیان حاضر در این پژوهش، از سطح دانش و تجربه یکسانی برخوردار نبودند (درجه مربیگری).
۱-۸- پیش فرض های تحقیق
سوالات مطرح شده در پرسشنامه متناسب با نیازمندی های رشته فوتبال است.
پرسشنامه مورد استفاده در این تحقیق، اهداف پژوهش را با دقت کافی می سنجد.
پاسخ دهندگان به محقق اعتماد کرده و به سوالات با دقت و صادقانه پاسخ دادند.
۱-۹- تعریف نظری و عملیاتی واژه ها
آمادگی جسمانی:آمادگی جسمانی قابلیت انجام فعالیت های بدنی متوسط تا سنگین، بدون ایجاد خستگی و حفظ این قابلیت در سرتاسر زندگی است [۲۶]. در پژوهش حاضر، عوامل آمادگی جسمانی در ۹ فاکتور دسته بندی شده است که عبارتند از: استقامت قلبی عروقی، استقامت عضلانی، قدرت عضلانی، توان عضلانی، ظرفیت بی هوازی، سرعت، چابکی، انعطاف پذیری و اندازه های آنتروپومتریک.
تمرین:یک برنامه طراحی شده فعالیت بدنی برای یادگیری مهارت ها، بهبود آمادگی جسمانی، ارتقاء سطح آمادگی روانی و آماده کردن ورزشکار برای یک مسابقه ویژه در آینده است [۲۲]. در این پژوهش، هدف از تمرین، برنامه آماده سازی بازیکنان پیش از شروع فصل مسابقات بوده است.
استقامت عضلانی و قلبی-عروقی: توانایی یک عضله یا گروهی از عضلات در استمرار حرکات یکنواخت به عنوان استقامت عضلانی و قابلیت بدن در پایداری و تحمل تمرین شدید به عنوان استقامت قلبی-عروقی اطلاق می شود [۲۳].در پژوهش حاضر، این دو قابلیت در بخش “آزمون جسمانی” پرسشنامه مورد نظر مطرح شده اند.
قدرت:قدرت عبارت است از قابلیت بکارگیری نیروی یک عضله یا گروهی از عضلات برای یک بار و حداکثر کوشش در مقابل یک مقاومت معین [۲۶].در این پژوهش، فاکتورهای مربوط به بهبود قدرت، از طریق سؤالات مندرج در پرسشنامه(بخش تمرینات افزایش قدرت) مورد ارزیابی قرار گرفته است.
توان:توان عبارت است از حداکثر نیرویی که عضله ها در کوتاه ترین زمان، برای مقابله با یک مقاومت معین تولید می کنند [۲۰]. در پژوهش حاضر، عوامل توان عضلانی، به وسیله سؤالات بخش “تمرینات افزایش توان عضلانی"در پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفته است.
چابکی:قابلیتی است که انسان را قادر می سازد تا با سرعت، حالت بدن و جهت حرکت را همراه با حفظ تعادل در فضا تغییر دهد [۲۶].چابکی در پژوهش حاضر، در بخش “آزمون جسمانی” پرسشنامه مورد نظر مطرح شده است.
انعطاف پذیری:قابلیت فرد در به حرکت درآوردن تمام یا بخشی از بدن در بیشترین دامنه حرکتی، بدون آنکه به مفاصل و عضلات آسیبی برسد[۲۶].هدف از انعطاف پذیری در پژوهش حاضر، پاسخ هایی است که به سوالات بخش “افزایش انعطاف-پذیری” مندرج در پرسشنامه، توسط مربیان فوتبال استان گیلانداده شده است.
تمرینات پلایومتریک: تمرینی که در آن عضله، به طور ناگهانی و با نیروی زیاد پیش از آن که انقباض صورت گیرد، تحت کشش قرار می گیرد [۲۵].هدف از تمرینات پلایومتریک در این پژوهش، پاسخ هایی است که از سوی مربیان فوتبال استان گیلان به پرسش های بخش “تمرینات پلایومتریک” در پرسشنامه ارائه شده است.
سرعت: عبارت است از قابلیت فرد در جلو راندن یا حرکت دادن تمام یا بخشی از بدن در فضا و در کوتاه ترین زمان ممکن [۲۶]. در بخش “تمرینات سرعتی” در پرسشنامه، یک سؤال مطرح شده و پاسخ مربیان به این سؤال، هدف از تمرینات سرعتی در پژوهش حاضر بوده است.
آمادگی هوازی: به حداکثر توانایی ریه ها و قلب و عروق برای جذب و انتقال اکسیژن به عضلات و در نتیجه مصرف هر چه بیشتر عضلات از این اکسیژن را آمادگی هوازی می گویند [۲۳]. در پژوهش حاضر، هدف از آمادگی هوازی، پاسخ هایی است که نسبت به سؤالات بخش “تمرینات هوازی” پرسشنامه از سوی مربیان ارائه شده بود.
فصل دوم
مبانی نظری
و
پیشینه پژوهش
۲-۱- مقدمه
در این فصل در مورد تاریخچه فوتبال جهان و ایران، نیازهای فیزیولوژیک بازی از قبیل توان هوازی، انعطاف پذیری، قدرت و توان عضلانی، سرعت، استقامت و چابکی مطالبی ارائه شده و مطالعات انجام شده در زمینه بازی فوتبال در دو بخش مطالعات داخلی و خارجی بیان شده است.
۲-۲- مبانی نظری پژوهش
۲-۲-۱- تاریخچه فوتبال
فوتبال از ورزش هایی است که سابقه ای طولانی داشته و قدمت آن به بیش از ۲۰۰۰ سال می رسد. به استناد مدارک تاریخی، شکل های ابتدایی و ساده فوتبال در نقاط مختلف کره زمین متداول بود. لگد زدن به توپ، گرفتن و پرتاب اشیاء کروی در تمدن های مختلف باستانی وجود داشته است. از این رو، به درستی نمی توان گفت چه کشوری فوتبال را ابداع کرده است. بسیاری از مردم، هوانگ تی^[۱]، امپراطور بزرگ چین را به عنوان مبتکر بازی فوتبال می دانند [۲]. اعتقاد بر این است که چینی ها نوعی بازی با توپ را ابداع کرده بودند که “تسو-چو” یا “تسو-کوه” نامیده می شد. در زبان چینی واژه “کوه” به معنای توپ و “تسو” به معنای لگد زدن است. این بازی ابتدا در میان امپراطوران چینی رواج داشته و مردم علاقه زیادی به آن نشان نمی دادند. البته در همین زمان در رُم، نوعی بازی شبیه به فوتبال انجام می شد که تفاوت زیادی با تسو-کوه داشت و به علت استفاده زیاد از دست، مشکلات زیادی هنگام بازی به وجود می آورد [۱۰،۶]. بازی تسو-کوه حوالی سال ۵۸۷ میلادی از چین به ژاپن رفت و دچار تغییرات و تحولاتی شد. فوتبال ژاپنی ها که “کوماری” نامیده می شد کم کم به صورت یک عمل مذهبی درآمد و امپراطوران ژاپن، خود در این بازی که مخصوص نجبا و اشراف بود، شرکت می کردند [۱۰]. برخی از کشورهای غربی سعی می کنند ثابت کنند که فوتبال، چه به شکل اولیه و ابتدایی اش و چه به صورت فوتبال مدرن و امروزی، از کشور آن ها شروع شده و سپس به سایر نقاط جهان گسترش یافته است. فرانسه و ایتالیا خود را پدر فوتبال می دانند و کشور انگلستان از لحاظ تنظیم قوانین و ثبت بازی ها و مسابقات خود را برتر از سایرین می پندارند. شهر فلورانس ایتالیا جایی بود که فوتبالی به نام “کالچیو” با ۲۷ بازیکن و ۶ داور در آن بازی می شد اما در این بازی، بازیکنان به همان اندازه که از پا استفاده می کردند، اجازه استفاده از دست را نیز داشتند. برخی از نویسندگان در تاریخ ورزش معتقدند که شکل های ابتدایی بازی های اولیه از خاور دور به وجود آمده است و سپس بر اثر جنگ های بزرگی مانند جنگ اسکندر مقدونی، این بازی ها به خاورمیانه و و بعد به کشورها یا تمدن های اروپایی راه یافته است. بازی فوتبال در انگلستان پس از فتح این کشور توسط امپراطور روم دوم و به واسطه سربازان رومی در این کشور رواج یافت و چنان در بین مردم گسترش یافت که کشور انگلستان را به مهد فوتبال جهان مبدل ساخت [۲]. تا قرون وسطی، فوتبال هنوز شکل منظمی به خود نگرفته بود تا اینکه در اوایل این دوره جایگاه بهتری در میان شهرها و روستاهای کوچک پیدا کرد ولی به علت نداشتن قوانین مناسب و خطرناک بودن بازی، بیشتر بازیکنان دچار مصدومیت های شدید گردیده و به همین علت در مناطق مختلف این بازی ممنوع شد [۶]. به عنوان مثال؛ در سال ۱۳۱۹ میلادی “فیلیپ پنجم” و در سال ۱۳۶۹ میلادی “شارل پنجم” با تصویب قوانینی سخت، این بازی را در فرانسه ممنوع و محدود کردند. در انگلستان نیز چنین وضعیتی وجود داشت. به این ترتیب، تحریم بازی های با توپ، سال های زیادی طول کشید و کم کم می رفت که این بازی به بوته فراموشی سپرده شود اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این بازی همچنان مورد توجه جوانان و حتی برخی از پادشاهان بوده است. بالاخره با وجود تمام مخالفت هایی که با این بازی می شد، بازی “سول” در اوایل قرن هجدهم میلادی به مدارس نیز نفوذ کرد. در اغلب مدارس اروپایی به خصوص انگلستان، دانش آموزان علاقه زیادی به آن نشان می دادند به طوری که در اواخر قرن هجدهم، بازی با توپ به گونه ای بسیار نزدیک با بازی فوتبال امروزی اما با اسامی مختلف، در انگلستان رواج بسیار داشت [۱۰]. در طول قرن نوزدهم شکل های بازی تغییر یافت و در واقع تدوین مقررات و دستورات فوتبال و همچنین، انواع مختلف فوتبال نظیر راگبی^[۲]، هارو^[۳] و ایتون^[۴] در این قرن شکل گرفت که در میان این بازی های دسته جمعی که با توپ انجام می شد، فوتبال و راگبی بیشتر از همه جوانان را به هیجان می آورد [۲]. تا سال ۱۸۲۳ این دو بازی مقررات جداگانه ای نداشتند و هر دو بازی روی زمین چمن انجام می شد تا اینکه طی همین سال و در جریان یک بازی فوتبال، جوانی به نام “ویلیام وب الیس” توپی را که تا خط گل با پایش برده بود، برخلاف مقررات با دست گل کرد. این سنت شکنی باعث شد که دو بازی فوتبال و راگبی از هم جدا شوند. اما جدایی قطعی این دو بازی از یکدیگر در تاریخ ۲۶ اکتبر سال ۱۸۶۳ صورت گرفت [۱۰]. در این سال، کلوپ هایی که موافق بازی فوتبال با پا بودند (۷ کلوپ) در لندن دور هم جمع شدند و انجمن فوتبال لندن را با قانون یک شکل تأسیس کردند [۲]. در سال ۱۸۴۶ “وینتون” و “ترینگ” ۱۰ قانون مشخص را برای بازی فوتبال تدوین کردند و از آنجایی که هر دوی آن ها فارغ التحصیل دانشگاه کمبریج بودند، آن ها را “قوانین کمبریج” نامیدند [۶]. سرانجام اولین باشگاه فوتبال در سال ۱۸۵۵ در شفیلد یونایتد تأسیس شد [۲]. در آسیا، هندوستان اولین کشوری بود که فوتبال را پذیرفت و یک نسخه از مقررات آن در سال ۱۸۸۳ به آنجا رسید و در سال ۱۸۹۲ اولین مسابقه فوتبال در این کشور برگزار شد. فیفا (FIFA^[5])، فدراسیون بین المللی فوتبال در سال ۱۹۰۴ توسط گروهی از سرشناسان فوتبال از کشورهای بلژیک، دانمارک، فرانسه، هلند، اسپانیا، سوئد و سوئیس در پاریس تشکیل شد و در سال ۱۹۱۴ به ثبت رسید [۳]. در حال حاضر، فوتبال با داشتن بیش از ۲۰۰ عضو در فدراسیون بین المللی فوتبال، ۲۰۰ هزار فوتبالیست حرفه ای و ۲۴۰ میلیون بازیکن آماتور، یکی از رایج ترین و محبوب ترین ورزش ها در دنیا محسوب می شود [۱].
۲-۲-۲- فوتبال در ایران
حدود سال ۱۲۹۹ هجری شمسی (۱۹۲۱ میلادی) ورزش فوتبال توسط انگلیسی ها وارد ایران شد و اصطلاح فوتبال را دانشجویان اعزامی به اروپا وارد زبان فارسی کردند. اولین بار فوتبال توسط انگلیسی های مقیم ایران در تهران و از طریق ملوانان خارجی، در بنادر کشور به راه افتاد [۶]. این ورزش در ابتدا به صورت پراکنده و ابتدایی در اطراف شهر تهران و احتمالاً جنوب ایران عده زیادی را به خود مشغول داشت [۳]. در سال ۱۲۸۶ هجری شمسی، وزیر مختار انگلیس در ایران، برای ایجاد حس رقابت در بازیکنان و رسمیت دادن به بازی ها، یک جام (کاپ) برای فوتبال تهیه کرد و اولین دوره رسمی مسابقات فوتبال در همان سال برگزار شد [۶]. در سال ۱۳۰۰ اولین انجمن ترقی و ترویج در تهران تأسیس شد و مسابقات فوتبال را در تهران سازماندهی کرد [۳]. شاخص ترین تیم های ایران در سال ۱۳۰۴، تیم هایی از قبیل طوفان، اسپرت ارامنه و کلوپ تهران بودند. مهمترین واقعه ای که در این زمان اتفاق افتاد، دعوت تیم منتخب ایران به شوروی بود که بدین ترتیب، اولین مسافرت خارجی یک تیم ایرانی اتفاق افتاد [۱۰]. در سال ۱۳۰۸ در پاسخ به این سفر، تیمی از بادکوبه به ایران دعوت شده و طی دو مسابقه ای که برگزار گردید، تیم منتخب ایران متحمل دو شکست سنگین شد [۳]. سال ۱۳۱۲ را به درستی می توان سال پیشرفت تشکیلات ورزش در مدارس و فوتبال ایران دانست. در سال ۱۳۱۳، انجمن ملی تربیت بدنی و پیشاهنگی تشکیل شد تا مسئول اداره امور تربیت بدنی و ورزش در خارج از مدارس باشد. تعداد تیم ها در سال ۱۳۱۵، ۳۶۷ تیم در سطح کشور بود که در قیاس با سال ۱۳۱۴ (۱۵۳ تیم فوتبال) قابل توجه می نمود [۶]. در سال ۱۳۱۶ حسین صدقیانی پس از بازگشت از سفر اروپا به آموزش فوتبال مبادرت ورزید [۳] که از کارهای وی تشکیل تیم ملی و اعزام آن به افغانستان بود که آن بازی با نتیجه ۰-۰ به پایان رسید [۶]. در سال ۱۳۲۵ (۱۹۴۷ میلادی) اولین فدراسیون فوتبال ایران تشکیل شد و در سال ۱۳۲۶ ایران به عضویت فیفا درآمد. از سال ۱۳۵۱، فوتبال سراسری کشور تحت عنوان جام تخت جمشید شکل گرفت. دوره اول این مسابقات با شرکت ۱۲ تیم که ۵ تیم از شهرستان ها و ۷ تیم از تهران بود، انجام شد. در دوره های بعدی با ۱۶ تیم که ۸ تیم از تهران و ۸ تیم دیگر از شهرستان ها بود تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ادامه یافت. پس از پیروزی انقلاب نیز مسابقات سراسری با عناوین لیگ قدس و آزادگان برگزار می گردد [۳]. فوتبال ایران همواره با فراز و نشیب های بسیاری همراه بوده است ولی در سطح ملی و باشگاهی از تیم های صاحب نام آسیا می باشد. تیم ملی ایران تاکنون ۲ بار به بازی های المپیک و ۴ بار به جام جهانی فوتبال راه یافته است [۲].
۲-۲-۳- کلیات بازی فوتبال
ورزش فوتبال با دو تیم متشکل از یازده بازیکن که یکی از آن ها دروازه بان است، انجام می شود. در مجموع، پست های بازیکنان را می توان به دروازه بان، مدافعان، بازیکنان میانی و مهاجمان تقسیم کرد که با توجه به سیستم بازی، شمار بازیکنان این خطوط (مگر دروازه بان) می تواند متفاوت باشد. اندازه زمین بازی معمولاً تا ۱۰۵ متر طول و ۶۸ متر عرض را شامل می شود و زمان بازی دو وقت ۴۵ دقیقه ای را در بر می گیرد که یک استراحت ۱۵ دقیقه ای هم بین این دو نیمه منظور می گردد. با این همه، اندازه زمین، ابعاد توپ و مدت بازی برای گروه های سنی زیر بزرگسال کاهش می یابد. گاهی با تشخیص داور و بنا به دلایل خاصی، چند دقیقه به وقت بازی اضافه می شود [۱۷].
۲-۲-۴- نیازهای فیزیولوژیکی فوتبال
زمان بازی نشان می دهد که این بازی دارای دویدن مستمر و تقریباً بدون توقف است. مسابقه فوتبال با تلاش هایی پراکنده، مداوم و زیر بیشینه همراه است که گاهی با فعالیت های شدید و کوتاه مدت توأم می شود. بازیکنان دائماً جهت تصاحب توپ، حمایت از هم تیمی، تغییر موقعیت و ایجاد فضا و تعقیب کردن حریف، تحرک داشته و تلا ش می کنند. یک ویژگی بازی فوتبال که آن را از سایر ورزش های استقامتی متمایز و جدا می کند این است که شدت فعالیت بطور نسبی، تقریباً در سراسر مسابقه در سطح ثابتی باقی می ماند. با وجود این، نیازهای فیزیولوژیکی بازی با توجه به سطح مسابقه، روش بازی، نقش ها، مسئولیت ها و ویژگی های محیطی تغییر کرده و برای هر فرد متفاوت است [۲۱]. تحقیقات نشان داده اند که توپ در حدود ۶۰ دقیقه از وقت بازی را در گردش است و بقیه مدت بازی به دلایل مختلف نظیر آسیب دیدگی، خروج توپ از زمین، تعویض بازیکنان و توقف بازی، توپ در گردش نمی باشد. زمان زنده بازی توسط عوامل دیگری نظیر گرما، رطوبت و ارتفاع تحت تأثیر قرار می گیرد؛ به نحوی که در یک بازی در جام جهانی مکزیک توپ فقط به مدت ۴۵ دقیقه در گردش بود. وقتی که دما از ۳۰ درجه سانتی گراد فراتر می رود، بویژه در نیمه دوم دویدن های با شدت های بالا فروکش می کند. کل مسافتی که در طی ۹۰ دقیقه بازی فوتبال طی می شود، حدود ۱۰ کیلومتر است که معادل سرعت ۶/۶ کیلومتر بر ساعت می باشد و بسیاری از مردم می توانند این مسافت را در همین مدت با راه رفتن طی کنند. بدیهی است که این مقدار در گروه های حرفه ای و سطح بالا تا ۱۵ کیلومتر هم می رسد و در واقع از تیم به تیم و از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود. اکثر بررسی ها در مورد نیازهای جسمانی ورزش فوتبال بر روی بازیکنان ژاپن و اروپا انجام شده و برخی نیز به بازیکنان آمریکای جنوبی باز می گردد. بازیکنان حرفه ای به طور میانگین در یک بازی حدود ۱۵-۱۰ کیلومتر می دوند که این مقدار نسبت به بازیکنان آمریکای جنوبی در حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد بیشتر است [۱۷].
۲-۲-۵- توان هوازی
در فوتبال اشکال گوناگونی از تمرین و فعالیت توسط بازیکنان به نمایش گذاشته می شود. شدت فعالیت در اندک زمانی تغییر می کند و دامنه فعالیت از حالت ایستاده تا دویدن حداکثر تغییر می کند. بنابراین، بازیکن فوتبال گذشته از اینکه باید از قابلیت بسیار بالایی برای تمرین یا بازده توانی بیشینه برخوردار باشند باید بتوانند فعالیت را برای مدت زمان طولانی نیز انجام دهند و همین مسئله است که ورزش فوتبال را از سایر رشته ها مانند دوی ۴۰۰ متر که در آن شدت فعالیت در حد فوق بیشینه است و یا دوی ماراتن که در آن شدت فعالیت متوسط است، متمایز می کند [۷،۵]. منبع اصلی انرژی هنگام بازی فوتبال دستگاه هوازی است. این موضوع با توجه به پاسخ های فیزیولوژیکی مورد نیاز هنگام بازی فوتبال و با ویژگی های متابولیکی عضلات بازیکنان فوتبال نشان داده شده است [۷].
در بازیکنان نخبه فوتبال، متوسط مقادیر VO2max زیاد است. این مسئله این دیدگاه را تأیید می کند که توان هوازی سهم زیادی در بازی فوتبال دارد. اما مقادیر آن هرگز به میزان VO2max در ورزش های کاملاً استقامتی مانند دوها و اسکی صحرانوردی نمی رسد. میزان VO2max برای این رشته ها بیشتر از ۸۰ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن در دقیقه گزارش شده و این در حالی است که برای بازیکنان نخبه فوتبال مقادیر ۷۵-۵۰ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دقیقه بوده است. البته برای بازیکنانی که در سطوح عالی تر فوتبال و در اوج آمادگی بوده اند، مقادیر بیشتری نیز گزارش شده است [۳۱].
تأکید بیشتر بر گسترش VO2max می تواند تأثیر مطلوبی بر کیفیت حفظ توپ بگذارد و افزایش این عامل آمادگی می تواند به افزایش بارز مقدار کار منجر شود. زمانی که دو تیم با سطح مهارتی یکسان مسابقه می دهند، تیمی که از آمادگی بیشتری برخوردار است، می تواند مسابقه را با آهنگ سریع تری در کل جریان مسابقه به پیش ببرد. در پژوهشی که روی بازیکنان مجارستان انجام شد، بین رده بندی تیم های دسته اول و میزان VO2max آن ها در پایان فصل، همبستگی بالایی مشاهده شد. رایلی و همکارانش نشان دادند، هرچند VO2max به تنهایی عامل موفقیت در فوتبال نیست، ولی حداقل آستانه ای به اندازه ۶۰ میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم وزن بدن در دقیقه ضروری می باشد. وقتی VO2max بازیکنان فوتبال از این مقدار کمتر باشد، احتمالاً عملکرد آن ها دچار نوسان می شود [۳۳].
بازیکنان فوتبال در طول بازی در حدود ۱۴-۱۰ کیلومتر با شدت های مختلف می دوند. بنابراین، توان هوازی نقش مهمی در عملکرد مطلوب هر بازیکن ایفا می کند. هاگز (۱۹۹۰) نشان داد که سطح بالای آمادگی همه بازیکنان یک تیم، به انجام میزان کار بالا و نگهداری و ارائه بهتر تکنییک و تاکتیک در طول بازی کمک می کند [۳۲].
۲-۲-۶- انعطاف پذیری
انعطاف پذیری یک نیاز پایه برای فوتبالیست می باشد. انعطاف پذیری به معنی دارا بودن دامنه وسیع حرکتی در محدوده یک مفصل است. بازیکنان با افزایش قابلیت کشش عضلات یا بافت پیوندی مربوط به مفاصل، به انعطاف پذیری لازم دست می یابند. همچنین، آن ها برای اجرای صحیح حرکات در فوتبال، به میزان مشخصی از انعطاف پذیری نیاز دارند؛ به طوری که تکل ها، زدن ضربات بلند و پرش های درست همگی نیازمند انعطاف پذیری می باشند [۷].
انعطاف پذیری باعث کاهش آسیب دیدگی در هنگام تماس با بازیکنان حریف و برخورد با زمین می شود. اگرچه محدودیت هایی برای انعطاف پذیری وجود دارد که باعث محافظت از مفاصل و عضلات می شود؛ لیکن اجازه دامنه معینی از حرکت را به مفاصل می دهد تا ورزشکار به اهرم های بهتری برای دوهای سرعت، دفع کردن ها و ضربه زدن ها دست یابد. همچنین، زمانی که حرکات انعطاف پذیری با گرم کردن و حرکات کششی ترکیب شوند، به شکل قابل ملاحظه ای شانس آسیب دیدگی را کاهش می دهند [۱۵].
۲-۲-۷- قدرت عضلانی
قدرت یکی از فاکتورهای مهم برای موفقیت یک فوتبالیست به شمار می رود زیرا اگر سرعت و مهارت، ابزار موفقیت بهترین فوتبالیست های دنیا می باشند؛ تمرینات قدرتی نیز مؤثرترین راه برای کسب موفقیت های ورزشی در رقابت ها است. به عنوان مثال؛ بسیاری از فعالیت های فوتبال نظیر تکل کردن، پریدن، ضربه زدن، دویدن و تغییر جهت دادن از نوع فعالیت های پرقدرت و انفجاری به شمار می روند. در هنگام چنین فعالیت های بازده توانی به قدرت عضلات درگیر بستگی دارد. بنابراین، داشتن قدرت بالای عضلانی که می تواند با تمرینات قدرتی به دست آید، برای بازیکنان فوتبال ارزشمند است [۷]. قدرت از راه های مختلفی بر توانایی های فوتبالیست ها تأثیر می گذارد:
۲-۲-۸- توان عضلانی
برای موفقیت یک بازیکن فوتبال ترکیبی از سرعت و قدرت مورد نیاز است. زمانی که قدرت و سرعت با یکدیگر استفاده شوند از واژه توان، به عنوان یک واحد استفاده می شود. به عنوان مثال؛ ضربه زدن، تکل کردن، پرش ها و قابلیت های سرعتی برایان مک براید^[۶] ناشی از توان اوست. افزایش قدرت اولیه بهترین راه افزایش توان است. قدرت محض به تنهایی برای ورزش های پویایی چون فوتبال کافی نیست و از طرفی، دست یابی به سرعت های بالا بدون قدرت، کاملاً بی فایده است. یک فوتبالیست باید بکوشد تا به بهترین ترکیب از هر دو دست یابد [۷،۵].
۲-۲-۹- سرعت
هنگامی که سخن از سرعت به میان می آید، فکر ما به سمت دویدن سریع معطوف می شود. اما سرعت در فوتبال چیزی بیش از دویدن سریع است. سرعت جابجایی، حرکات انفجاری کوتاه، حرکات سریع در تمام جهت ها، توانایی برای شروع و توقف سریع و سرعت واکنش نمونه هایی از سرعت بازی می باشند. سرعت، ترکیبی از قدرت و استقامت است. حرکات مکرر که با بیشترین تلاش و سرعت انجام می گیرد، نیاز به استقامت و قدرتی دارد که ورزشکار فقط می تواند در طول تمرینات ویژه به آن دست یابد [۷].
۲-۲-۱۰- استقامت

مأخذ: دهداری، ۱۳۸۱: ۴۰
شکل ۲-۳- ابعاد کیفیت زندگی شهری
مأخذ: رسولی و تیموری، ۱۳۸۹: ۵۰
۲-۵-۴- رویکردهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری
کیفیت زندگی شهری دو رویکرد عمده دارد: رویکرد عینی و رویکرد ذهنی (Lee, 2008: 1206). این رویکردها اغلب به طور مجزا یا به ندرت در ترکیب با هم برای اندازه گیری کیفیت زندگی شهری به کار می روند. توجه به شاخص های کیفیت زندگی، نشان دهنده رابطه میان زندگی شهروندان و مفهوم کیفیت می باشد و از آنجاییکه بین شهروندان و دولت نیز رابطه ای دو سویه وجود دارد، می توان به وجود رابطه میان مفهوم کیفیت و دولت نیز پی برد. با کمی توجه به این شاخصها، به راحتی می توان دریافت که تأمین، ایجاد و رشد تمامی آنها در محدوده وظایف دولتها قرار می گیرد (دواری نژاد مقدم و مبهوت، ۱۳۸۹: ۸). علیرغم تکثرگرایی مفهومی و عملیاتی، کیفیت زندگی عموماً، یک مفهوم چند بعدی است. اندازه ­گیری کیفیت زندگی ابعاد درآمد محور، ابعاد اجتماعی، سیاسی، نابرابری فقر، ابعاد مربوط به جنسیت را شامل می شود که هر بعد شاخص های متفاوتی را برای اندازه گیری کیفیت زندگی را در برمی گیرد (Mc gillivray,2006: 41). یکی از راه های عملیاتی نمودن مفهوم کیفیت زندگی، طراحی و تدوین شاخص های کیفیت زندگی است. در سه دهه گذشته تلاش ها زیادی برای اندازه گیری کیفیت زندگی در مناطق مختلف دنیا صورت گرفته است. شاخص های گوناگونی برای سنجش کیفیت زندگی بوسیله محققان، آژانس های دولتی، رسانه های گروهی .. پیشنهاد شده است (رضوانی و منصوریان، ۱۳۸۷: ۶).

شاخص های اندازه گیری کیفیت زندگی را می توان بر اساس سطوح تحلیل دسته بندی نمود. کیفیت زندگی در سطوح فردی، خانواده و جامعه قابل اندازه گیری و درک می باشند. در یک سطح معین تحلیل می توان کیفیت زندگی را بر حسب شاخصهای عمقی و سطحی اندازه گیری و مفهوم سازی نمود. شاخصهای اندازه گیری فردی کیفیت زندگی را می توان به دو بعد شاخص های ذهنی در مقابل شاخصهای عینی و شاخصهای عمقی در مقابل شاخصهای سطحی طبقه بندی نمود(شکل۴). به عبارت دیگر شاخصها بر حسب چهار مقوله تقسیم بندی می شود: شاخصهای عمقی ذهنی، شاخص های عمقی عینی، شاخص های سطحی ذهنی و شاخص های سطحی عینی (شکل ۵). شاخص های عمقی معیارهای عجیب و متفاوتی از ساختار در نزدیکترین حالت هستند و نمای ساختار را به صورت یک بعدی انعکاس می دهند. و به عبارتی بیشتر حاوی معیارهای یک گزینه ای هستند. مثلا در کل آیا شما از زندگی که دارید: خیلی راضی، نسبتا راضی، نه خیلی راضی یا کاملا راضی هستید. این یک شاخص عمقی است چون معیار به خودی خود به منظور ارزیابی ساختار به روشی کلی طراحی شده است. این معیار ترکیبی از چند معیار نیست که هر یک به نوبه خود ابعاد ساختار را اندازه بگیرند در مقابل شاخص های سطحی نمایی را نشان می دهند که ساختار را به صورت چند بعدی نشان می دهد و بهترین راه ارزیابی ساختار از طریق ترکیبی از ابعاد تشکیل دهند آن می باشد. با بکارگیری شاخص های سطحی ابعاد تشکیل دهند ساختار را می توان عامل تعیین کننده آن ساختار انگاشت. مطابق با نظر آرگیل^[۱۲](۱۹۹۶) کیفیت زندگی بوسیله شاخص های سطحی و ذهنی اندازه گیری می شود که از شادی، رضایت از زندگی و عدم بیماری و ناخوشی تشکیل شده است (Kyungmi,2002: 51).
شکل ۲-۴- شاخصهای اندازه گیری فردی کیفیت زندگی
عمقی و ذهنی
عمقی و عینی
سطحی و ذهنی
سطحی و عینی
عمقی
سطحی
عینی ذهنی
شکل ۲-۵- شاخصهای سطحی کیفیت زندگی
شادی
کیفیت زندگی
نبود ناخوشی
رضایت از زندگی
Source: Kim, 2002: 51
بطور کلی شاخص های که برای اندازه گیری و سنجش کیفیت زندگی (در هر سطحی) به کار می روند به دو دسته شاخص های عینی و ذهنی قابل دسته بندی هستند (Andrews & Bassett Whitey,1976: 146). عینیت به چیزی اشاره دارد که تحت تأثیر احساسات یا پیش داوری شخصی قرار نگیرد. زمان بررسی و نمایش واقعیت ها، عینیت به اجتناب نمودن از اثر دیدگاه ها یا ایده های شخصی مرتبط می شود. برخی از ابعاد عینی کیفیت زندگی عبارتند از رفاه اقتصادی، رفاه مصرف کننده، رفاه اجتماعی و رفاه بهداشتی. شاخص های عینی برای چنین ابعادی شامل معیارهای اشتغال، سرانه، میانگین نرخ تورم سالانه، بدهی عمومی، سطح سواد، آموزش، نرخ جنایات، امید به زندگی، دسترسی به مراقبت های پزشکی، مرگ و میر نوزادان، مسکن تسهیلات فراغت و آلودگی است (Blyth,1972: 20). شاخص های عینی معیارهای سختی هستند که فاقد ارزیابی های ذهنی مانند زندگی استاندارد، وضعیت سلامت فیزیکی می باشند. قدرت شاخص های عینی آنست که این شاخص ها را معمولا می توان نسبتا آسان تعریف نمود و بدون تکیه زیاد بر ادراکات فردی از لحاظ کمی اندازه گیری نمود. با این وجود بزرگترین محدودیت شاخص های عینی اینست که آنها ممکن است به صورت دقیق تجربه افراد از رفاه را انعکاس ندهند (Kyungmi,2002: 51).
ذهنیت مرتبط با مفاهیم یا معیارهایی است که بر احساسات یا ایده ­های شخصی تأکید دارد (Blyth,1972: 20). رفاه ذهنی به ارزیابی های چند بعدی زندگی مردم من جمله قضاوت های شناختی از رضایت زندگی و همچنین ارزیابی های عاطفی از روحیات و عواطف اشاره دارد (Eid & Diener,2004: 248). شاخص های ذهنی بیشتر بر مبنای واکنشهای روانشناختی است. به عنوان مثال درک کامل وضع بهداشت در یک ناحیه با بهره گرفتن از داده های تکمیلی که ادراکات مردم را نسبت به وضع بهداشت، مراقبت های دریافتی و یا خدمات بهداشتی موجود را نشان می دهد آسانتر می شود. برخی از شاخص های ذهنی کیفیت زندگی عبارتند از استعداد فردی، رضایت شخصی فرد، شادی، لذت زندگی، امنیتی که شخص حس می کند، رفاه عاطفی و معنا دار بودن زندگی (Matarria Cascante,2008: 25).
علیرغم اینکه بنظر می رسد که تاثیر شاخص های ذهنی در اعتبار علمی پایین تر است اما مزیت اصلی این گروه از شاخص ها این است که آنها تجاربی را ارزیابی می نمایند که برای فرد حائز اهمیت است. با اندازه گیری تجربه رفاه در یک بعد مشترک مثل میزان رضایت، شاخص های ذهنی ساده تر از شاخص های عینی که معمولا حاوی واحدهای اندازه گیری مختلف هستند در حوزه های مختلف قابل مقایسه هستند (Kyungmi,2002: 53).
قابل ذکر است فقدان یک تعریف و معیار کلی از مفهوم کیفی زندگی به ناتوانی در نیل به اجماع بر سر شاخص های مرتبط با با مفهوم اصلی کیفیت زندگی است. انتخاب شاخص های عینی و یا ذهنی کیفیت زندگی در تفاوتهای معرفت شناختی و هستی شناختی مرتبط با الگوهای تحقیقاتی مختلف نهفته است(مثلا تحقیقات کیفی در مقابل تحقیقات کمی) (Matarria Cascante,2008: 26). از این گذشته، بر حسب اعتبار و پایایی، دلیل قاطعی برای برتری یک نوع از این دو نوع شاخص بر دیگری وجود ندارد و بعلاوه وجود رابطه مستقیم بین شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی اثبات شده، و اینها موضوع بکارگیری هر دو نوع از شاخص ها را تقویت می کند. اما بسیاری از عوامل از قبیل، ویژگیهای اجتماعی مانند سن، درآمد، تحصیلات و سلامت بین جهان عینی و ارزیابی ذهنی از آن دخالت می کنند، و اینها ممکن است به صورت فیلترهایی برای تغییر شکل دادن شرایط عینی عمل کنند. هم چنین تجربه فردی یک عامل کلیدی است که بر ادراک فرد از یک قلمرو ویژه تاثیر می گذارد. به عنوان مثال، فردی که قربانی یک جنایت بوده، این عمل دارای تاثیر عمیق و ماندنی بر روی ادراک فردی وی از امنیت در آن محل است که ممکن است بسیار متفاوت با نرخ جرم و جنایتی باشد که درآن محل بوسیله شاخص های عینی اندازه گیری شده است. عامل دیگری که می تواند در رابطه عینی – ذهنی مهم باشد، سطح انتظارات و توقعات فردی است. این مسئله کمک می کند به توصیف رضایت نسبتا˝ بالای اظهار شده بوسیله فردی که موقعیت عینی اش تقریباً ضعیف است. تصور انطباق عامل دیگری است که می تواند رابطه بین شرایط عینی و ذهنی را تحت تاثیر قرار دهد. اینگلهارت می گوید، آرزوها بطور طبیعی با وضعیت فرد تطابق می یابند و از این طریق سطح رضایت فرد افزایش می یابد. به نظر وی رضایت ذهنی از هر جنبه خاص زندگی بازتاب شکاف بین سطح آرزوهای او و وضعیت عینی وی است. اما سطوح آرزوهای فرد به تدریج با وضعیت او تطابق می یابد. از عوامل دیگری که در رابطه بین شاخص های عینی و ذهنی کیفیت زندگی دخالت می کند، زمینه فرهنگی افراد است، که استاندارد مقایسه را در مقابل شرایط عینی اندازه گیری شده، تولید می کند(رضوانی، ۱۳۸۷، ۷).
ابعاد هشت گانه جدول ۲-۳ به عنوان ابعاد کیفیت زندگی مورد توافق همه متخصصان مطرح شده است و در کنار کدام از آنها، شاخص های اصلی سنجش این مفهوم به عنوان رفتارها، ادراکات یا شرایط مختص به هر بعد در نظر گرفته شده است تا نشان دهنده ی احساس بهزیستی فرد در هر بعد باشد.
جدول ۲-۳- ابعاد هشت گانه کیفیت زندگی و توصیف کننده های اصلی هر یک از آنها