۴-۱۴- دوره بحرانی کنترل علف های هرز خرفه و تاج خروس
۴-۱۴-۱- وزن خشک علف های هرز
نتایج حاصل از بررسی اثر طول دوره های کنترل و تداخل علف هرز بر مجموع وزن خشک علف های هرز تاج خروس و خرفه (نمودار ۴-۴۰)، نشان دهنده رابطه مستقیم و فزاینده مجموع وزن خشک علف های خرفه و تاج خروس با افزایش تعداد روزهای تداخل و سپری شدن دوره رشد گیاه ذرت بود. همچنین با افزایش تعداد روزهای عاری از علف هرز، مجموع وزن خشک علف های هرز، به شدت کاهش یافت. در مجموع، رابطه معکوسی میان طول دوره عاری ماندن مزرعه از علف های هرز از ابتدای کاشت، با مجموع وزن خشک علف های هرز در هنگام برداشت، برقرار بود.
با افزایش دوره های کنترل و تداخل علف های هرز، شیب منحنی های دو دوره ابتدا زیاد و هر چه به پایان دوره ها نزدیک تر می شویم شیب آن ها ملایم تر می شود، این روند تغیرات، نشان می دهد که رقابت بیشتر علف های هرز در ابتدای فصل رشد ذرت می باشد؛ بنابراین کنترل علف های هرز در ابتدای فصل رشد ذرت منطقی به نظر می رسد. با افزایش دورۀ کنترل، بوته های علف هرز در شرایطی فرصت رویش می یابند که قدرت رقابت نسبی بوته های ذرت به دلیل گسترش سطح برگ، افزایش ارتفاع و سایه اندازی بیشتر، بهبود یافته و به همین دلیل نیز وقتی کنترل تا مرحله گلدهی یا بعد از آن ادامه یافت بوته های علف هرز، قادر به رشد بهینه نبوده و در نهایت، وزن خشک علف های هرز، با کاهش مواجه گردید.

با توجه به قانون ثبات نهایی عملکرد که نشان می دهد میانگین حداکثر تولید ماده خشک از یک واحد سطح زمین مقدار تقریباً ثابتی می باشد، بدیهی است که افزایش وزن خشک علفهای هرز در اثر افزایش طول دوره تداخل به کاهش وزن گیاه زراعی ختم شده و با افزایش طول دوره کنترل علف های هرز، وزن خشک گیاه زراعی افزایش خواهد یافت (هادی زاده و رحیمیان، ۱۹۹۸).
همان طور که در نتایج حاصل از این پژوهش نیز مشاهده گردید، به تعویق افتادن زمان شروع رقابت علف های هرز، سبب گردید که با ادامه مراحل رشد و نمو گیاه ذرت، مجموع وزن خشک علف های هرز، به شدت کاهش یابد. به طور کلی، علف های هرزی که هم زمان یا مدت کوتاهی بعد از گیاه زراعی روییده شوند نیز تاثیر زیادی بر عملکرد نهایی خواهند گذاشت. علف های هرز در طول فصل رشد، به دلیل رقابت در جذب نور، آب و مواد غذایی، وزن خشک خود را به شدت افزایش خواهند داد (احتشامی و چائی چی، ۱۳۸۰). کاهش عملکرد گیاه زراعی در اثر افزایش بیوماس قسمت هوایی علف های هرز، در بسیاری از پژوهش ها، گزارش گردیده است (آدلوسی و همکاران، ۲۰۰۶ ؛ کنزوئیک و همکاران، ۲۰۰۳). بدمار و همکاران (۲۰۰۳) نیز طی سه سال آزمایش بیان کردند که اگر ذرت، ۱۰ تا ۲۰ روز اول دوره رشد، عاری از علف هرز نگاه داشته شود، بیوماس علف هرز در زمان برداشت، به شدت کاهش می یابد.
با افزایش مدت استفاده از عوامل محیطی گیاه رشد بیشتری نموده و بر وزن خشک آن افزوده می شود و هنگامی که یک گونۀ گیاهی در شرایط رقابت با گیاه دیگر قرار می گیرد توان آن گونه در تسخیر عوامل محیطی مؤثر بر رشد و بازدهی استفاده از این عوامل در میزان تولید مادۀ خشک و برتری نسبی آن در رقابت اثر خواهد گذاشت (مارتینسون و همکاران، ۲۰۰۷).
نمودار ۴-۴۰– اثر طول دوره های کنترل و تداخل علف هرز بر مجموع وزن خشک علف های هرز
جدول ۴-۳- ضرایب معادله وزن خشک علف های هرز در دوره تداخل ) Y = (A+B) / (1+Cx+Dx²) (

جدول ۴-۴- ضرایب معادله وزن خشک علف های هرز در دوره کنترل ) Y = (A+B) / (1+Cx+Dx²) (

با توجه به مطالب فوق و ذکر این موضوع که عرصه رقابت حتی در میان دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی نیز به شدت دیده می‌شود، این پژوهش می‌تواند نشان‌دهنده مسیری برای انتخاب سبک رهبری مناسب در راستای ایجاد رضایت شغلی و تحقق فراموشی هدفمند سازمانی در دانشگاه ها باشد.

۱-۳ اهمیت و ضرورت پژوهش
نام دانشگاه در جوامع انسانی با انباشتگی علم، تحقیقی و فرهنگ و پیشرفت مترادف است دانشگاه پدیده‌ای اجتماعی و تاریخی است که در شرایط خاص پدید می‌آید و ضمن آنکه از شرایط پیرامون تاثیر می‌پذیرد، بر آن تأثیر می‌گذارد. دانشگاه ها برحسب رسالت و تعهدی که نسبت به جامعه دارند، از یکسو باید برای بقا و اثربخشی خود تلاش کند و از سوی دیگر با توجه به نقشی که در جوامع به عنوان الگو و قالب سایر سازمان‌ها دارند، باید در جهت تولید علم و دانش برای بخش های گوناگون جامعه برنامه ریزی کند تا با شیوه‌های جدید و کارآمد بتوانند با ارائه محصول و خدمات خود به جامعه ، نتیجه ارزشمندی را به بارآورند. با توجه به اینکه منبع تولید علم و دانش در هر کشوری دانشگاه ها هستند، لذا بحث مدیریت دانش در هر دانشگاه می بایست به صورت شایسته و مناسب اجرا و پیاده سازی گردد. همانگونه در مباحث قبلی مطرح شد در زمینه مدیریت دانش، موضوع فراموشی سازمانی به نوعی مغفول واقع شده و توجه به این موضوع می‌تواند هر سازمانی، به خصوص دانشگاه ها را در بحث اجرا و پیاده سازی این نکته موفق و سربلند کند.
توان علمی یکی از حیاتی ترین توانمندی هایی است که انسان در راه توسعه همه جانبه کشور به آن نیاز دارد. انسان در واقع به عنوان ارزشمند ترین فاکتور و فرایند توسعه هنگامی که مجهز به علم باشد، تأثیر شگرفی بر سرعت و کیفیت آن گذاشته و یکی از موارد توسعه، پرداختن به بحث مدیریت دانش برای تربیت انسانهای خلاق ، کارآمد است. دانشگاه ها با توجه به شرایط و وظایف ذاتی و مهمی که بر عهده دارند، می‌بایست علوم و دانش جدید و روزآمدی را از طریق اساتید به دانشجویان خود انتقال دهند. وجود کارمندانی که دارای دانش بروز و جدید هستند، در تحقق این امر نیز بسیار موثر است. از آنجا که سبک رهبری مدیران دانشگاه بر عملکرد بخش‌های مختلف از جمله آموزش، پژوهش، دانشجویی، فرهنگی و اداری تاثیر چشمگیری دارد، لذا انتخاب سبک رهبری در اداره دانشگاه می‌تواند علاوه بر ایجاد رضایت شغلی موجب رشد روزافزون و رو به جلوی دانشگاه گردد.
انتخاب سبک رهبری در راستای تعالی دانشگاه، در بهره‌مندی هرچه بهتر و بیشتر از فراموشی سازمانی هدفمند، مفید و موثر خواهد بود، چرا که مدیران می‌توانند با اتخاذ شیوه های مناسب از جمله آموزش و تدوین فرآیندهای فراموشی سازمانی در جهت پیشرفت دانشگاه گام بردارند. فراموش کردن شیوه ها و دستورالعمل های اداری قدیمی، شیوه های سنتی آموزش اساتید به دانشجویان و نیز پرهیز از عادات بد و ضد ارزش‌ها که در امور کاری هر بخش در میان افراد دانشگاه وجود دارد، موید نیاز به فراموشی سازمانی هدفمند در دانشگاه هاست.
با توجه به نکات فوق و ذکر این نکته که دانشگاه قم به عنوان دانشگاه جامع استان قم، و قرار گرفتن در مجاورت پایتخت و دانشگاه های معتبر کشور، می‌تواند بستر و فضای بسیار مناسبی را جهت بررسی تاثیر سبک رهبری مدیران بر فراموشی سازمانی فراهم سازد، تاثیر سبک رهبری مدیران بر فراموشی سازمانی هدفمند در دانشگاه قم با تاکید بر رضایت شغلی، می‌تواند الگو و مبنایی نوین برای سایر دانشگاه‌های کشور بوده تا بتوانند در عرصه بروز آوری علم و دانش خویش پیشرو و موفق باشند.
۱-۴ اهداف پژوهش
با توجه به موضوع پژوهش با عنوان بررسی تاثیر سبک های رهبری بر فراموشی سازمانی هدفمند در دانشگاه قم با تاکید بر رضایت شغلی ۴ هدف را می‌توان تصویر نمود:

1. 1. بررسی تاثیر سبک رهبری تحول آفرین (تحولگرا) بر رضایت شغلی

1. 1. بررسی تاثیر سبک رهبری تبادلی (تعاملگرا) بر رضایت شغلی

1. 1. بررسی تاثیر سبک رهبری عدم مداخله گر بر رضایت شغلی

1. 1. بررسی تاثیر رضایت شغلی بر فراموشی سازمانی هدفمند

۱-۵ فرضیه های پژوهش
با توجه به موضوع پژوهش با عنوان بررسی تاثیر سبک های رهبری بر فراموشی سازمانی هدفمند در دانشگاه قم با تاکید بر رضایت شغلی ۴ فرضیه را میتوان تصویر نمود:

1. 1. سبک رهبری تحول آفرین (تحولگرا) بر رضایت شغلی تاثیر معناداری دارد.

1. 1. سبک رهبری تبادلی (تعاملگرا) بر رضایت شغلی تاثیر معناداری دارد.

1. 1. سبک رهبری عدم مداخله گر بر رضایت شغلی تاثیر معناداری دارد.

1. 1. رضایت شغلی بر فراموشی سازمانی هدفمند تاثیر معناداری دارد.

۱- ۶ متغیرهای تحقیق
متغیرهای تحقیق عبارتند از: رهبری تحول آفرین (تحولگرا)، رهبری تبادلی (تعاملگرا)، رهبری عدم مداخله‌گر(غیرمراوده‌ای)، فراموشی سازمانی هدفمند
مولفه ها و متغیرهای این تحقیق در جدول ۱-۱ نمایش داده شده است:
جدول ۱-۱ مولفه‌های متغیرهای تحقیق

باید توجه داشت که سازمانها دارای قلمروهای زیادی هستند و می توان قلمروهای متنوعی را برای بیشتر سازمانها تعیین نمود مانند قلمرو تولیدات، ارائه خدمات و غیره.

۳-قضاوت در مورد اثربخشی،در چه سطحی مورد نظر است؟
قضاوت در مورد اثربخشی می تواند در سطح تجزیه وتحلیل فردی، گروهی واحد سازمانی، سطح صنعتی و جامعه انجام شود.
۴-هدف از قضاوت در مورد اثربخشی چیست؟
اهداف قضاوت در مورد اثربخشی غالبا” روی خود قضاوت اثر می گذارد. برای مثال تغییر اهداف ارزیابی باعث نتایج مختلفی برای فرد ارزیابی کننده و واحد مورد ارزیابی می شود.
۵-چه چارچوب زمانی برای سنجش اثربخشی مورد استفاده است؟
انتخاب یک چهار چوب زمانی مناسب بسیار با اهمیت است زیرا اثربخشی بلند مدت ممکن است با اثر بخشی کوتاه مدت ناسازگار باشد. روشن نبودن چهار چوب زمانی مورد استفاده بطور جدی ارزیابی را با مانع مواجه می سازد.
۶-چه نوع داده های برای قضاوت در مورد اثر بخشی مورد استفاده قرار می گیرد؟
این موضوع انتخاب بین داده های عینی یعنی جمع آوری اطلاعات با بهره گرفتن از اسناد و مدارک موجود و داده های ذهنی یا اداراکی است.
۷-مرجعی که با آن اثربخشی مورد قضاوت قرار می گیرد؟
در مقایسه اثربخشی سازمانها مراجع با استانداردهای مختلفی وجود دارند که با توجه به آنها اثر بخشی می تواند مورد قضاوت قرار گیرد.
همچنین از دیدگاه Davis and Werther(1982) معیارهای مورد استفاده برای ارزشیابی اثر بخشی آموزش عبارتند از:
۱-واکنش فراگیران به فرآیندها و محتوای آموزش۲-دانش و تجربه اکتسابی به واسطه آموزش۳-تغییرات رفتاری که ناشی از آموزش باشد.
Morton(2000) اثر بخشی برنامه های آموزشی را اندازه گیری صفات و ویژگی های فراگیران نظیردانش، نگرش و مهارت می داند.
۲-۳-۷- شاخص های اثربخشی دوره های آموزشی
قبل از هر چیز باید بیان شود که در این مدل از معیارها و شاخصهای مورد نظر در الگوهای ارزشیابی بنت، مدل تبادلی و مدل منطقی استفاده شده است و همچنین این الگو مطابق با رویکرد کسب هدف و رویکرد ذینفع های استراتژیک میباشد که به بررسی آن میپردازیم.
با در نظر داشتن شواهد و قرائن مربوط به ارزشیابی برنامه های ترویجی که توسط بنت ارائه شده است (نمودار)می توان دو طبقه از معیارهای بنت را که عکس العملها) سطح سوم(و تغییرات دانش، نگرش و مهارت(سطح پنجم(می باشد را برای بررسی اثربخشی برنامه های آموزشی انتخاب نمود. بررسی برنامه های آموزشی از طریق اندازه گیری تغییرات در دانش، نگرش و مهارت همان تمرکز بر اهداف کوتاه مدت در برنامه های ترویجی است که در مدل منطقی آمد و از طرفی دیگر این معیار با رویکرد کسب هدف مطابقت دارد که در آن جهت سنجش اثربخشی برنامه های آموزشی بایستی هدف های آموزشی را تعریف نموده و تغییرات در دیدگا هها و توانایی های فراگیران را بررسی نمود.
در ارتباط با معیار دیگری که انتخاب شده باید گفت که توجه به واکنشها و عقاید فراگیران در رابطه با فرایند آموزش یعنی برنامه، فضای آموزشی، آموزشگر، تجهیزات و غیره مطابق با مدل ارزشیابی تبادلی است و در ضمن چنین فرآیندی همسو با رویکرد ذینفع های استراتژیک می باشد و در قسمت قبل همچنین اهمیت نظر خواهی از فراگیران بیان شد. ارزشیابی فرایند همانند دیگر انواع ارزشیابی، ابزاری است که به آموزشگر در افزایش اثربخشی و کارایی آموزش کمک می کند. تأکید ارزشیابی فرایند بر تغییر دانش، نگرش و مهارت فراگیران؛ کارایی روش ها و مواد آموزشی؛ روابط شخصی بین افراد؛ عملکرد آموزشگران در موقعیت آموزشی؛ کانال های ارتباطی؛ تدارکات و خدمات پشتیانی؛ و بسنده بودن امکانات، تسهیلات فیزیکی و کارکنان و مناسب بودن برنامه زمانی می باشد.
بنابراین در این الگو معیار اندازه گیری تغییرات در سطح دانش، نگرش، و مهارت از معیارها و شواهد کمی در سلسله مراتب معیارهای بنت بوده و نظرخواهی از فراگیران برای ثبت نظرات شان از شواهد و قرائن کیفی این سلسه مراتب می باشد.
در حقیقت سنجش میزان رضایت مندی فراگیران معیاری برای سنجش مطلوب بودن و اثربخشی برنامه های آموزشی خواهد بود و همانطور که خانم هروشکا اشاره کرده است دسترسی به هدف و ارضاء نیاز همواره با احساس رضایت، احساس خشنودی و تجربیات مطبوع همراه می باشد)رفیع پور، ۱۳۷۲). یعنی میزان رضایت فراگیران از دوره های آموزشی بستگی به میزان مطلوبیت و عدم مطلوبیت فرایند آموزش داشته و این که فرد تا چه اندازه در دوره های آموزشی آن هم آموزش غیررسمی به اهداف خود رسیده است، دارد. همانطور که اشاره شد ارزیابی فراگیران از اهداف آموزشی، محتوای دوره ها، خصوصیات آموزشگر و روش های آموزشی، امکانات و تجهیزات آموزشی، زمان و مکان آموزش و نیز ارزیابی آنان از تأثیر فعالیت های آموزشی معیاری مناسب برای تعیین میزان مطلوب بودن برنامه های آموزشی خواهد بود که در نهایت می توان به میزان رضایت مندی فراگیران از دوره آموزشی پی برد و چنانچه قبلاً نیز آمد این معیار با رویکرد ذی نفع های استراتژیک مطابقت دارد و در این تحقیق ثبت نظرات فراگیران نسب به محتوای دوره های آموزشی، کادر آموزشی، روش های آموزشی، زمان، محیط و امکانات و تأثیر دوره های آموزشی برای ارزیابی مطلوبیت دوره ها انجام گرفته است.
ارزشیابی دارای ۴ مرحله به این صورت است: ۱-ارزشیابی ابتدایی۲- تکوینی۳- نهایی ۴- اثربخشی. یکی از ابعاد مهم ارزشیابی، اثربخشی است که در آن میزان موفقیت برنامه با توجه به اهداف آن بررسی می شود. به بیان دیگر، ارزشیابی اثربخشی، به دنبال پاسخ به این سئوال است که اهداف برنامه تا چه اندازه تحقق یافته است.. هدف کلی ترویج کشاورزی در برنامه های اجتماعی، توسعه جوامع روستایی و بهبود سطح زندگی مخاطبان خویش می باشد و برای رسیدن به این هد ف، از آموزش های غیررسمی بهره می گیرند. اثربخشی از متداول ترین واژه ها در مباحث ارزشیابی و برنامه های آموزشی است. صاحب نظران همواره در جستجوی یافتن این سئوال هستند که چه عواملی باعث اثربخشی دوره های آموزشی می شود. اثربخشی ساد ه ترین روش ارزشیابی است که معلوم می کند برنامه چه دستاوردی داشته است. یعنی از طریق ارزشیابی مشخص می نماید که آیا برنامه در دوره تعیین شده به طور موثری اجرا شده است یا خیر؟ این کار بازنگری شاخصهای گوناگونی را در بر می گیرد و به علاوه عوامل موفقیت و شکست شناسایی می شوند و نتیجه گیری ها و توصیه ها تدوین می گردند تا در انتخاب و طراحی برنامههای آتی به کار آیند. (بیژنی، ۱۳۸۳ ).
۲-۳-۸- عوامل موثر در اثربخشی
در مورد اینکه اثر بخشی به چه عواملی بستگی دارد نظریه های گوناگونی وجود دارد که این نظریه ها را می توان از مکتب مدیریت علمی، مکتب روابط انسانی، نظریه سیستمی و نظریه اقتضائی برداشت نمود.
-در مکتب مدیریت علمی به طور کلی چهار عامل برنامه ریزی، سازماندهی، هدایت عملیات، نظارت و کنترل عوامل اثر بخشی می باشند.
-در مکتب روابط انسانی فرد محور توجه قرار گرفته و جلب همکاری او در فعالیتها می تواند در اثر بخشی او موثر باشد.
-در نظریه سیستمی همه عوامل با هم مرتبط بوده و همه اجزاء بر یکدیگر تاثیر می گذارند.
-در نظریه اقتضائی شرایط زمانی و مکانی می تواند با توجه به امکانات عوامل اثر بخش را معین نماید.
با توجه به موارد بالا اثربخشی را می توان از معیارهای مهم ارزیابی فعالیتها و طرح ها دانست. (روحانی به نقل از خسروی، ۱۳۷۵)
عوامل موثر در اثربخشی سازمان
۱-اثربخشی و وحدت اهداف۲-اثر بخشی و اعتماد متقابل۳-اثر بخشی سبک رهبری۴-اثربخشی و متغیر محیطی۵-اثربخشی و مشارکت۶-اثربخشی و مدیریت برمبنای هدف
علاوه برمواردی که به عنوان عوامل موثر بر اثر بخشی در سازمان مطرح گردید روحانی عوامل دیگری که به صورت جنبی و باث تسریع و تسهیل در سازمان می شود را عبارت از عوامل زیر می داند۱-میزان تطبیق سازمان با عوامل محیطی۲-آشنایی کامل کارکنان با هدف های سازمان و وظایف محوله۳-توجه به افراد تشکیل دهنده سازمان از طریق آموزش کارکنان۴-ایجاد محیط باز در کل سازمان جهت مسائل۵-افزایش حس خود کنترلی و خود مدیریتی در افراد سازمان و غیره.
صاحبنظران و متخصصان آموزش، مدلهای گوناگونی جهت سنجش اثربخشی آموزشی ارائه داده اند که این مدلها هر کدام دارای ویژگیهای خاص هستند که از جمله این مدلها می توان به این موارد اشاره نمود: مدل هدف مدار تایلر، روش ادیورنه، روش دفیلیپس، روش مدل سالیوان و… ، C. I. P. O کرک پاتریک، روش انتخاب مدل بهینه برای بررسی اثربخشی آموزش با دقت در نوع دوره ها، موضوع آموزش و اهداف سازمانی انجام پذیر است (بیژنی، ۱۳۸۳).
۲-۳-۹- مدل‌های اثربخشی سازمانی
مدل‌های مختلفی برای بررسی میزان اثربخشی سازمانی ایجاد شده‌اند. این تنوّع در مدل‌ها به‌دلیل ماهیت مفهوم اثربخشی، به‌ویژه مرزهای نامشخص آن و به‌دلیل مفهومی‌سازی‌های متنوع سازمان‌هایی است که مدل‌های مختلف اثربخشی را به‌کار می‌گیرند.
مدل هدف
به‌طور کلی، مدل هدف (نیل به هدف)، اثربخشی را به‌عنوان تحقق کامل یا حداقل بخشی از اهداف سازمان تعریف می‌کند. , ۲۰۰۸) Martz)
مدل سنّتی اثربخشی، متّکی بر نوعی از سازمان به‌عنوان مجموعه‌ای از اجزایی است که گرایش به رسیدن به اهداف دارند. در این دیدگاه یا مدل، اثربخشی به‌عنوان رسیدن یا حصول به پیامدهای سازمانی تعریف می‌شود. در این مدل، تمرکز به‌طور زیادی بر رسیدن به اهداف و مقاصد است. , ۲۰۰۴) Henri)
هدف‌های عملی ازجمله هدف‌های مهمی هستند که در این روش مورد توجه قرار می‌گیرند. اگر سعی شود از هدف‌های عملی (و نه هدف‌های رسمی) استفاده شود، نتایج بسیار بهتری به‌دست خواهد آمد. معمولاً هدف‌های رسمی به‌صورت تجریدی و انتزاعی هستند و سنجش یا اندازه‌گیری آنها مشکل است. هدف‌های عملی نشان‌دهنده فعالیت‌هایی هستند که سازمان واقعا آنها را انجام می‌دهد.
در سازمان‌های تجاری برای سنجش اثربخشی سازمان از روش مبتنی بر تأمین هدف یا نیل به هدف استفاده می‌شود؛ زیرا می‌توان هدف‌های تولیدی شرکت را به‌آسانی اندازه‌گیری کرد. معمولاً سازمان‌ها عملکرد خود را برحسب سودآوری، رشد، سهم بازار و بازده سرمایه‌گذاری اندازه‌گیری می‌کنند.
مدل سیستمی
مدل سیستمی در حالی‌که اهمیت اهداف را نادیده نمی‌گیرد، بر ابزارهای مورد نیاز برای رسیدن به اهداف خاص، کسب منابع و فرآیندها تمرکز دارد. در این مدل، مفهوم سازمان در دیدگاه سیستم باز ریشه دارد؛ که درون‌دادها به فرآیندها تبدیل (درون‌داد به برون‌داد) شده و برون‌دادها به‌عنوان بخشی از یک کل نگریسته می‌شوند، نه به‌عنوان متغیرهای مستقل.
رویکرد سیستمی نسبت به اثربخشی چنین اظهار می‌دارد که سازمانها متشکل از قسمت‌های فرعی مرتبط به‌هم هستند. اگر قسمتی از این سیستم ضعیف عمل کند، اثر عملکرد ضعیف آن، بر عملکرد کل سیستم مؤثر واقع می‌شود.
اثربخشی، مستلزم آگاهی و تعاملات مؤثر با عوامل محیطی است. مدیریت نمی‌تواند روابط حسنه خود را با مشتریان، عرضه‌کنندگان مواد اولیه، مؤسسات و نهادهای دولتی، اتحادیه‌ها و عوامل مشابه که قدرت مخدوش نمودن عملیات باثبات سازمان را دارا هستند، نادیده بگیرد.
مدل ذینفعان استراتژیک
ذینفعان استراتژیک به‌عنوان گروهی از افراد تعریف می‌شوند که نفعی (Stake) در سازمان دارند. به‌طور ویژه‌تر، عوامل استراتژیک می‌توانند با در نظر گرفتن افرادی که به‌طور قانونی برای سازمان فعالیت می‌کنند (کارکنان، مشاوران، نمایندگان، اعضای هیئت مدیره و غیره) و افرادی که کاملا بیرون سازمان هستند و برای خودشان کار می‌کنند و یا بر اقدامات اعضای سازمان تأثیر می‌گذارند یا از آنها تأثیر می‌پذیرند، تعریف نمایند.
این مدل، با اضافه کردن انتظارات گروه‌های ذینفع قوی مختلف که تحت تأثیر سازمان قرار دارند، حیطه دو مدل قبلی را توسعه و گسترش می‌دهد. بنابراین، سازمان به‌عنوان مجموعه‌ای از عوامل درونی و بیرونی نگریسته می‌شود که در مورد مجموعه پیچیده‌ای از موانع و اهداف مذاکره و توافق می‌کنند. در این مدل، مالکان، کارکنان، مشتریان، تهیه‌کنندگان، اعتباردهندگان، جامعه و دولت، گروه‌های ذی‌نفعی هستند که باید به‌منظور تضمین اثربخشی و بقای سازمان راضی شوند.
رویکرد ذینفعان استراتژیک چنین فرض می‌کند که مدیران، مجموعه اهدافی را دنبال می‌کنند که این مجموعه اهداف انتخابی، خواسته‌های همه ذی‌نفعانی که منابع مورد نیاز جهت بقای سازمان را کنترل می‌کنند، دربر دارد. هیچ‌کدام از اهدافی که مدیران انتخاب می‌کنند عاری از ارزش نیستند. خواه این اهداف به‌طور دقیق تعیین شوند یا به‌طور ضمنی، به منافع برخی از ذی‌نفع‌ها نسبت به برخی دیگر، توجه بیشتری معطوف خواهند داشت. مدیران باید با تعیین ذی‌نفع‌های کلیدی و مؤثر بر بقای سازمان و قدرت نسبی هرکدام و همچنین با توجه به انتظارات هریک از آن‌ها از سازمان، سعی در برآورده نمودن نیازهای آنان نماید(بازرگان، ۱۳۸۰).
مدل ارزش‌های رقابتی
رویکرد ارزش‌های رقابتی با این فرض شروع می‌شود که برای ارزیابی اثربخشی سازمانی، بهترین معیار وجود ندارد. مفهوم اثربخشی، فی‌نفسه مفهومی ذهنی است و اهدافی که یک ارزیابی انتخاب می‌کند، متکی به ارزش‌های شخصی، ترجیحات و منافع فردی است. این رویکرد، استدلال می‌کند که عناصر مشترکی وجود دارند که در هر فهرستی از معیارهای اثربخشی قرار گرفته و می‌توانند به‌شیوه‌ای باهم ترکیب شده و مجموعه‌ای از ارزش‌های رقابتی را ایجاد کنند. هرکدام از این مجموعه ارزش‌ها، مدل اثربخشی منحصر به فرد را تعریف می‌کند.

عبارت است از بکارگیری فن آوری نوین برای ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران با بهره گرفتن از فن آوری اطلاعات، ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران به صورت سادهتر با کیفیتی بالاتر و هزینه ای کمتر. در واقع گردشگری الکترونیکی، ارائه الکترونیکی کلیه سرویسهایی است که در گذشته گردشگران به صورت سنتی از آنها استفاده می کردند، بعلاوه سرویسهایی که بواسطه فن آوری اطلاعات میسر شده اند.

سرویسهاییکه درگردشگری الکترونیک مرسومند عبارتند از : اطلاع رسانی شفاف و دقیق و معتبر- انجام تشریفات اخذ ویزا – رزرو هتلها و مراکز تفریحی – رزرو و اجاره وسایل نقلیه – اخذ بلیت هواپیما، اتوبوس، قطار و … – خرید برنامه های سفر و تورهای مختلف و بسیاری سرویسهای دیگر.
از آنجا که اطلاعات کلیه سرویسهای فوق به صورت مجتمع به گردشگر ارائه می شوند، همواره امکان مقایسه گزینه های مختلف و انتخاب گزینه بهتر برای گردشگر با توجه به معیارها و انتظارات او میسر است، به عبارتی دیگر در عرصه گردشگری الکترونیکی هر گردشگری امکان می یابد که برنامه ای برای سفر خود انتخاب کند که بیشترین مطلوبیت را برای اودارد .
اولین گام در بعد اطلاع رسانی در یک سایت فعال در گردشگری الکترونیکی ارائه اطلاعات عمومی به گردشگران است. اطلاعاتی نظیر موقعیت جغرافیایی منطقه سفر، زبانهای رسمی و محلی مورد استفاده، اختلاف زمانی و ساعت رسمی، واحد پولی و نرخ تبدیل ارزهای خارجی که بایستی با اتصال این بخش از سایت به یک موسسه معتبر نرخهای لحظه به لحظه ارائه شوند. کلیات آب و هوایی منطقه سفر نیز باید به صورت کلی در بعد اطلاع رسانی موجود باشد.در بخش مجزا در یک سایت گردشگری الکترونیکی معتبر باید لینکهای سازمانی دولتی در ارتباط با توریستها نظیر وزارت خارجه، سازمانهای توریستی و … قرارگیرد تا امکان جستجوی اطلاعاتی در سایتهای رسمی توسط توریست مهیا باشد. همچنین امکان ارتباط با پلیس، تلفنهای ضروری مورد نیاز در این بخش باید به گردشگران ارائه گرددwww. Fasle no . com)).
از مهمترین لینکها در این زمینه لینک سازمانهای بهداشتی است، یکی از مهمترین این سازمانها، سازمان جهانی بهداشت است که همواره اخطارهایی را برای سفر به اماکن مختلف ارائه می کند. ایجاد چنین ارتباطی به گردشگران این امکان را می دهد که پیش از سفر به مقصد از تمامی تهدیداتی که ممکن است وجود داشته باشد آگاه شوند.
در ادامه باید کلیه راه های دسترسی به منطقه سفر مشخص شوند تا توریست امکان انتخاب از میان راه های مختلف را دارا باشد و در نهایت در بعد اطلاع رسانی بایستی یک نقشه کامل از منطقه سفر با کلیه جزئیات و قابلیت زوم کردن وجود داشته باشد که همه اماکن سرویس دهنده به گردشگران مشخص بوده و گردشگر بتواند از طریق سایت تمامی مسیرها را دنبال کند و نیازهای خود را مرتفع کند . (www.world- tourism.org)
۲-۱۳- آثار صنعت گردشگری
کشورها، جوامع، منطقه ها و شهرها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای حفظ وضع اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راه های تازه ای برآیند. اگر چه در منطقه های مختلف، شرایط متفاوت است، ولی همواره صنعت گردشگری عاملی برای پیشرفت وضع اقتصادی بوده است. همچنین این صنعت می تواند موجب تغییر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شود. به طوریکه این صنعت می تواند در سایه ی گفتگو و ایجاد رابطه متقابل بین مردمان دو ناحیه پیام صلح بدهد و از آنجا که این صنعت به ارائه خدمات متکی است می تواند موجب افزایش اشتغال و درآمد شود. از سوی دیگر کشورها، استانها و مکانهایی که شاهد رفت و آمد زیاد مسافر و گردشگر هستند می توانند هزینه های غیر مستقیم و ناملموس این پدیده را حس کنند. اگر چه چنین استنباط می شود که گردشگری گونه ای فعالیت مهم اقتصادی است، ولی باید آن را تنها جزیی از یک سلسله از خلاقیت ها و ابتکار عمل هایی دانست که موجب رونق اقتصادی می شود. این بدان معنی نیست که مدعی شویم که در بخشی از شرایط، این صنعت نمی تواند موجب افزایش درآمد یا اشتغال شود، بلکه می خواهیم بگوییم که اثرات این صنعت در نواحی و مناطق مختلف فرق می کند.
تجربه نشان داده است که صنعت گردشگری شکل های متفاوتی به خود می گیرد و می تواند موجب تأمین رضایت مسافران و گردشگرانی شود که با انگیزه های گوناگون به سفر می روند. همچنین تجربه نشان می دهد که برخی از مکانها(مقصد مسافر) گاهی به شهرت می رسند و گاهی شهرت خود را از دست می دهند و در این میان عوامل محیطی داخلی و خارجی، مثل ناآرامی های سیاسی، فاجعه های طبیعی و مسأله هایی چون عرضه و تقاضا نقش دارند. مکان یا محلی که به صورت کامل به گردشگری وابسته است، با تغییری که در هر یک از این عوامل رخ می دهد به شدت آسیب پذیر است و در مقایسه با یک سیستم اقتصادی که به صورت کامل در گرو رونق گردشگری نیست، آسیب پذیرتر است.
در این قسمت مروری بر تأثیرات مهم صنعت گردشگری بر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می کنیم و سود و زیان این صنعت را بررسی می کنیم.
۲– ۱۳ – ۱ - تأثیرات اقتصادی صنعت گردشگری
۲- ۱۳ – ۱ – ۱ - جهانگردی در سیستم اقتصادی جهانگردی
آمارهایی که سازمان جهانی جهانگردی ارائه می دهد نشان دهنده اثرات مهمی است که گردشگری در سطح جهانی بر سیستم اقتصادی دارد. در سال ۱۹۹۵ تعداد مسافران و جهانگردان، در سراسر دنیا، به ۵۶۷ میلیون نفر رسید. کل پولی که از محل این مسافرتها در سطح جهان به دست آمد به ۳۷۲ میلیارد دلار آمریکایی رسید.
در دهه ی ۱۹۸۰ وجوه حاصل از مسافرت وجهانگردی با سرعتی بیش از تجارت جهانی(صدور کالاها و خدمات بازرگانی) رشد کرد و در زمان کنونی ارزش آن بیش از سایر اقلام صادراتی متعلق به بخشهای دیگر اقتصادی می رسد، البته به غیر از فراورده های نفتی و وسایل وقطعات خودرو(wto,1995). همچنین صنعت گردشگری توانسته است در بیشتر کشورها بیشترین تعداد شغل را به وجود آورد و بیش از یکصد میلیون نفر را به استخدام خود درآورد. پیشبینی می شود که در سال ۲۰۱۰ تعداد مسافران و جهانگردان در سراسر دنیا، به ۹۳۷ میلیون نفر برسد(wto,1995).
۲ – ۱۳ – ۱ – ۲ - تأثیر بر تراز پرداختها
تراز پرداختها حسابی است مربوط به خزانه، تراز پرداختها نشان دهنده معاملات بین المللی یک کشور است و شامل کلیه درآمدها، اعتبارات و بدهیهای یک کشور با کشورهای خارجی است. توازن در حساب تراز پرداختها برای کشورها از لحاظ اقتصادی دارای اهمیت زیادی است.
گردشگری بین المللی که شامل گردشگران ایرانی که به خارج از کشور سفر می کنند و گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند می باشد، در این موازنه از دو طریق تأثیر گذار است: یا از روی عملیات جاری بر روی کالاها و خدمات یا در عملیات مربوط به توازن سرمایه ها.
۲ – ۱۳ – ۱ – ۳ - توزیع دوباره ثروت
یکی از مهمترین تأثیرات گردشگری چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی توزیع دوباره ثروت است. چنانچه حرکت گردشگران به طرف منابع کم درآمد باعث انتقال سریع ثروت می شود. مردم نواحی مورد بازدید، به طور مستقیم و سایر نواحی به طور غیر مستقیم از درآمد گردشگری سود می برند.
۲ – ۱۳ – ۱ – ۴ - اثرات گردشگری در ایجاد شغل و درآمد
گردشگری امروزه به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی کشورها درآمده است. به عنوان مثال درآمد کشور چین از این بابت دوبرابر درآمد نفت کشور ایران می باشد(صدر خوانساری،۱۳۸۱: ۱۴).
در عوض کشور ما با اینکه جزء ۱۰ کشور اول دنیا در زمینه جذب گردشگر و آثار تاریخی است(غازی،۱۳۸۱: ۴۲)، بسیار کمتر از یک درصد درآمد توریستی دنیا را به خود اختصاص داده است. طبق آمار به دست آمده در ایران می توان برای هر توریست تقریباً ۴ تا ۵ شغل ایجاد نمود(رجایی،۱۳۷۷: ۳۶).
اهمیت صنعت گردشگری، از نظر ایجاد درآمد و شغل مورد توجه کسانی که با نیروی کار این رشته آشنا نیستند، قرار نمی گیرد. با وجود این، منابع انسانی یکی از بزرگترین مسأله هایی است که دست اندرکاران صنعت گردشگری باید مورد توجه قرار دهند.
طبق آمارها و پیشبینی های سازمان جهانی جهانگردی، در سال ۲۰۰۵ مشاغلی که به وسیله صنعت گردشگری ایجاد می شود، به میزان ۵۹% رشد می یابد. شورای گردشگری و مسافرت جهانی برآورد کرده است که از هر ۹ نفر کارگر و کارمند در سراسر دنیا، یک نفر در صنعت گردشگری مشغول به کار است. این صنعت بزرگترین سازمان یا نهادی است که نیروی انسانی به کار می گیرد(WTTC,1993). در بسیاری از کشورها این صنعت به صورت بزرگترین کارفرما درآمده است.
براساس تحقیق گلدنر^[۶]، مک این تاش^[۷](۱۹۹۵)، صنعت گردشگری علاوه بر ایجاد میلیونها شغل در سراسر دنیا، در سال ۱۹۹۴ بیش از ۷/۱ میلیون دلار دستمزد یا حقوق پرداخت کرده، یعنی مبلغی برابر با ۳/۱۰ درصد کل دستمزدها و حقوق کل کارکنان در سراسر دنیا. این صنعت در اروپای شرقی ۹/۴ درصد از حقوق کلیه ی کارکنان را می پردازد، زیرا در این کشورها صنعت گردشگری مراحل آغازین را می گذراند و در جزایر یا کشورهای حوزه ی دریای کارائیب ۷/۱۸ درصد دستمزد و حقوق کارکنان را می پردازد. نباید به اشتباه چنین اندیشید که صنعت مزبور دستمزدهای اندکی می پردازد و افرادی را استخدام می کند که از مهارت پایینی برخوردارند، زیرا چنین اندیشه ای موجب می شود تا اثراتی که این صنعت در سراسر دنیا بر حقوق و دستمزدها می گذارد نادیده انگاشته شود. در واقع بسیاری از بخشهای این صنعت به افراد مدیر، متخصص، آزموده و تحصیل کرده نیاز دارد و میزان حقوق و دستمزد بر اساس میزان تخصص و مهارت و دانش فرد تعیین می گردد(Goeldner,mcintosh&Ritchie,1995,p.56).
در بسیاری از موارد صنعت گردشگری در پرداخت دستمزد با سایر صنایعی که از تکنولوژی پیشرفته استفاده می کنند، به رقابت برمی خیزد.
گردشگری به صورت یک بخش اقتصادی فعال می تواند از عامل کار بیشتر از سایر عوامل تولید استفاده کند و موجب بالا بردن سطح اشتغال شود(Redfoot,1984). گردشگری از دید اقتصاد دانان یکی از سریعترین راه های بازگشت سرمایه است و بالاترین ضرایب انباشت سرمایه را دارد. گردشگری در محاسبات اقتصادی دارای دو ضریب افزایش یا ضریب فزاینده است. یکی ضریب فزاینده درآمد و یکی ضریب فزاینده اشتغال نام دارد. ضریب افزایش درآمد در جهانگردی سبب افزایش ثروت و ضریب فزاینده اشتغال موجب افزایش اشتغال می شود، افزایش مشاغل خاصه در بخش ساختمان، خدمات رسانی و ارتباطات چشم گیرتر از سایر بخش هاست(پوریا،۱۳۷۳: ۴۵). در واقع جوهر اقتصادی توریسم در این واقعیت نهفته است که افراد پولی را که در جای دیگری به کف آورده اند، در نقطه دیگری خرج می کنند.
گردشگری موجب اشتغال مستقیم و غیر مستقیم افراد می شود. شرکتهایی که به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند، آنهایی هستند که کارکنانشان با گردشگران در تماس هستند و به صورت مستقیم با تجربه های گردشگری سر و کار دارند. کارکنان اقامتگاه ها، رستوران ها، شرکت های هواپیمایی، شرکت های کشتیرانی، سازمان های خدمات گردشگری، کارکنان مراکز تفریحی و فروشگاههایی که در این بخش کار می کنند، از جمله واحدهایی هستند که به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند.
شرکتهایی که به صورت غیر مستقیم شغل ایجاد می کنند، آنهایی هستند که با شرکتهایی که در این صنعت به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند، در تماس هستند. شرکتهایی که مواد و ملزومات مورد نیاز اقامتگاهها و رستوران ها را تأمین می کنند، شرکتهای ساختمانی که اقامتگاهها را می سازند و تولید کنندگان هواپیما به شرکت هایی وابسته اند، که از نظر درآمد، به صورت مستقیم برای نهادهای گردشگری ایجاد شغل می کنند. به طور کلی در صنعت گردشگری، ایجاد شغل به صورت مستقیم و غیره مستقیم موجب می شود که درصد بالایی از نیروی کاربه استخدام درآید.
همانگونه که جدول زیر نشان می دهد فرصت هایی که به صورت مستقیم یا غیره مستقیم در این صنعت وجود دارد، در دهه ی آینده رشد خواهد کرد.
جدول ۲- ۱- میزان اشتغال در صنعت گردشگری

Fuel Type

۹۴۰۰۰(Btu/gal)

۰٫۹۵ ($/gal)

Gallon

Propane /LPgas

۱۳۹۴۰۰(Btu/gal

۰٫۸۱ ($/gal)

Gallon

Fule oil

۱۳۵۰۰۰(Btu/gal)

۰٫۸۵ ($/gal)

Gallon

Kerosene

۳۴۱۳(Btu/KWh)

۰٫۰۸۴ ($/kWh)

KWh

Electricity

۳-۶ محاسبات مصرف انرژی در سیستم سرمایش
برای محاسبه مصرف انرژی سرمایشی در طول دوره سرمایش، پارامتر نسبت راندمان فصلی انرژی^[۳۴] تعریف شده است که با بهره گرفتن از آن می توان انرژی مصرفی سیستم سرمایش را تعیین نمود. انرژی مصرفی سرمایشی بر اساس نوع سیستم سرمایش و بازده آن محاسبه می شود. فرض کنید انرژی سرمایشی یک ساختمان E₁ کیلو وات ساعت باشد. همچنین فرض کنید سیستم سرمایشی این ساختمان از نوع سیستم سرمایش مرکزی همراه با چیلر تراکمی آب خنک باشد . در این سیستم،برق مصرفی مجموع برق مصرفی کمپرسور چیلر،برج خنک کننده،پمپ ها و فن کوئل ها می باشد. این اجزا به ازای بار سرمایشی مشخص، توان ورودی مشخصی لازم دارند. می توان مجموع برق مصرفی این اجزا به ازای E₁ کیلو وات ساعت مصرف انرژی در طول دوره سرمایش را مشخص کرد.اما یک راه ساده تر برای محاسبه مصرف انرژی سرمایشی در طول دوره سرمایش تعرف پارامتر SEER می باشد.

اگر بار سرمایشی ساختمان در طول دوره سرمایش بر حسب Btu محاسبه شود، پارامتر SEER به صورت زیر تعریف می شود
(۳-۱۶)
SEERدر فرمول(۳-۱۶) برای سیستم های تهویه مطبوع مرکزی قدیمی ۶ یا ۷ است،اما در سیستم های تهویه مطبوع مرکزی جدید این عدد بین ۱۵ تا ۱۷ می باشد. حداقلSEERمطابق با استاندارد های جهانی ۱۰ میباشد. برای سیستم های تهویه مطوبع اتاقی پارامتر نسبت راندمان انرژی(EER) تعریف می شود:
((۳-۱۷
EER در فرمول(۳-۱۷) برای سیستم های سرمایشی اتاقی بین ۸ تا ۵/۱۰ می باشد و حداقل آن بر اساس استاندارد های جهانی می باشد. پارامتر مناسب دیگری که برای محاسبه انرژی سیستم سرمایش مورد استفاده قرار می گیرد ضریب عملکرد یا COP^[35] می باشد. COP نسبت گرمای گرفته شده تقسیم بر انرژی مورد نیاز ورودی می باشد.
COP= )گرمای گرفته شدهQ_ext(/(W_inانرژی مورد نیاز ورودی(
Q_ext و W_in باید واحد یکسان داشته باشند(W-KW) . از این رو COPبدون بعد می باشد. ماکزیمم COP با بهره گرفتن از سیکل کارنو تخمین زده می شود. ( در واقعیت به دلیل افت های موجود این طور نمی شود) به هر حال به هنگام محاسبات مصرف انرژی نیاز است که مقدار COP در نظر گرفته شود. بیشتر تولید کنندگان COP محصولات خود را در بار کامل ارائه می دهند.
COP برای سیستم های تهویه مطبوع مرکزی قدیمی در حدود۷۶/۱ تا ۲ و برای سیستم های مرکزی جدید در حدود ۴ تا ۵ میباشد. همچنین
EER=COP ×۴۱۳/۳
تعاریف فوق خاص صنایع تهویه مطبوع آمریکا می باشد. و در اروپا EERدقیقا مانند COP تعریف می شود. در استاندارد EN814 اروپا بیان COP برای عملکرد گرمایشی پمپ های گرمایی در نظر گرفته شده است. استاندارد۵۹۰/۵۵۰ARI برای سیستم های سرمایشی آب خنک با سیکل تراکمی بخار سه پارامتر را مجاز دانسته استEER,COP,KW/ton . این سه پارامتر با رابطه زیر با هم مرتبط می شوند
Kw/ton=3.516/COP=12/EER
در جدول شماره(۳-۳) لیست سیستم های سرمایشی رایج در کشور و راندمان بکار رفته به عنوان پیش فرض ارائه شده است
جدول شماره(۳-۳) راندمان سیستم های سرمایشی رایج در ایران[۳۰]

ردیف