“
۱-۵ ضرورت و اهمیت موضوع پژوهش
از آنجا که وجود سیستم حاکمیت شرکتی مناسب می‌تواند شرکتها را در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران و تشویق آن ها به سرمایه‌گذاری کمک کند و اجرای این اصول در سطح شرکت طبق پژوهش‌های تجربی انجام شده باعث بهبود عملکرد مالی و افزایش ارزش شرکت می‌شود، لذا هر چه در جهت بررسی فوائد رعایت این اصول و تجزیه و تحلیل آن کوشش شود، با توجه به اهمیتی که در افزایش کارایی بازار سرمایه دارد، باز هم کم است. در حقیقت تلاش‌های صورت گرفته در جهت روشن ساختن اهمیت مبحث حاکمیت شرکتی می‌تواند به گسترش فرهنگ ارزش‌گذاری و رفتار حرفه‌ای و اخلاقی منتهی شود. اعتماد و امانت نقش مهمی در اقتصاد ایفا می‌کند و برای کسب موفقیت‌های بیشتر، باید مورد تشویق و تقدیر قرار گیرند.
در واقع حاکمیت شرکتی به دنبال دستیابی به شیوه هایی است که بر اساس آن، تامین‌کنندگان اطلاعات مالی، اطمینان حاصل نمایند که از سرمایه‌گذاری خود در شرکت بازده مناسبی را دریافت خواهند نمود. لذا حاکمیت شرکتی به دنبال ارتقای عدالت، شفافیت و پاسخ‌گویی در شرکت است. با توجه به رخدادهای سال‌های اخیر و بحران‌های مالی شرکتها، اهمیت و جایگاه حاکمیت شرکتی برای موفقیت شرکتها تردید‌ناپذیر است. بررسی علل ورشکستگی برخی از شرکتهای بزرگ که زیان‌های کلانی به ویژه برای سهام‌داران داشته است ناشی از ضعف سیستم‌های حاکمیت شرکتی آن ها بوده است.
عدم‌تقارن اطلاعات در بازار سرمایه به این دلیل به وجود می‌آید که سهام‌داران پراکنده نمی‌توانند عملکرد مدیران را مستقیما مشاهده کنند یا ارزش (اقتصادی) واقعی شرکت را تشخیص دهند. در نتیجه با ریسک نمایندگی، انتخاب نادرست و مشکلات اخلاقی مواجه میشوند. حاکمیت شرکتی مجموعه فرآیندهایی است که ریسک نمایندگی را از طریق افزایش نظارت بر اقدامات مدیران، تحدید رفتار سوگیرانه آن ها، بهبود کیفیت اطلاعات انتشار یافته شرکتها و بهبود تصمیمات مدیریتی کاهش می‌دهد و باعث افزایش ارزش شرکت می‌شود. بنابرین حاکمیت بهتر بر هزینه سهام عادی از طریق کاهش ریسک نمایندگی تاثیر می‌گذارد. از سوی دیگر حاکمیت ضعیف، سهام‌داران را با ریسک بیشتری مواجه می‌کند. بدین علت موضوع بررسی تاثیر کفایت حاکمیت شرکتی بر عملکرد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انتخاب گردید تا از طریق بررسی تجربی و اتخاذ آزمون‌های علمی بر روی اطلاعات وقوع یافته طی سال‌های متمادی در بورس اوراق بهادار تهران راهکارهای مفیدی برای دانشگاهیان و کارشناسان از منظر اطلاعاتی فراهم گردد.
۱-۶ روش انجام پژوهش
این قسمت شامل روش پژوهش، روش گردآوری اطلاعات، قلمرو پژوهش و جامعه و نمونه آماری پژوهش به شرح ذیل می‌باشد:
۱-۶-۱ روش پژوهش
به دلیل این که نتایج حاصل از پژوهش می‌تواند در فرایند تصمیم‌گیری مورد استفاده قرار گیرد، مطالعه حاضر از شاخه پژوهش‌های کاربردی و نوع پس‌رویدادی است، که بر اساس اطلاعات واقعی بازار سهام و صورت‌های مالی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام شده است. همچنین از بعد نحوه استنباط در خصوص فرضیه‌های پژوهش، در گروه پژوهش‌های توصیفی- همبستگی قرار می‌گیرد، زیرا جهت کشف روابط بین متغیرهای پژوهش، از تکنیک‌های رگرسیون و همبستگی استفاده خواهد شد که به این ترتیب، از نظر استدلالی، استدلال استقرایی است. همچنین، از آنجایی که از طریق آزمون داده های موجود به نتیجه‌ای خواهیم رسید، پژوهش حاضر در گروه تئوری‌های اثباتی حسابداری قرار خواهد گرفت.
۱-۶-۲ روش‌های گردآوری اطلاعات
با توجه به ماهیت این پژوهش از دو روش کتابخانه‌ای و می‌دانی استفاده می‌شود.
روش کتابخانه‌ای: استفاده از منابع کتابخانه‌ای که شامل کتاب، مجلات، پایان‌نامه‌ها، مقالات و اینترنت می‌باشد. این روش برای انجام مطالعات مقدماتی مربوط به پیشینه و تدوین چارچوب نظری پژوهش به کار می‌رود.
روش می‌دانی: برای جمع آوری داده های مربوط به فرضیه‌های پژوهش به گروه شرکتهای پذیرفته شده در بورس مراجعه می‌شود و داده های مربوط به شرکتهای نمونه آماری از طریق نرم‌افزار ره‌آورد نوین و بانک‌های اطلاعاتی سازمان بورس و تجمیع داده ها در ستون‌های اکسل به آزمون، تحلیل و تفسیر نتایج جهت تصمیم‌گیری در خصوص فرضیه‌های پژوهش پرداخته می‌شود.
۱-۶-۳ قلمرو پژوهش
در این قسمت قلمرو موضوعی، قلمرو زمانی و مکانی پژوهش توضیح داده خواهد شد.
قلمرو موضوعی پژوهش: قلمرو موضوعی پژوهش حاضر در حوزه حاکمیت شرکتی و عملکرد شرکت می‌باشد که شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را در بر می‌گیرد.
قلمرو زمانی پژوهش: اطلاعات و داده های آماری مربوط به نمونه آماری در فاصله زمانی سال‌های ۱۳۸۷تا ۱۳۹۲ به مدت شش سال می‌باشد.
قلمرو مکانی پژوهش: قلمرو مکانی پژوهش حاضر شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشد. دلیل این امر قابلیت اتکای بیشتر اطلاعات ارائه شده توسط شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و تهیه صورت‌های مالی حسابرسی شده توسط این شرکتها و امکان دسترسی به اطلاعات آن ها و همچنین مستند بودن اطلاعات می‌باشد.
۱-۶-۴ جامعه و نمونه آماری پژوهش
پژوهش علمی با هدف شناخت یک پدیده در یک جامعه آماری انجام می شود. به این دلیل موضوع پژوهش ممکن است متوجه صفات و ویژگیها، کارکردها و متغیرهای آن باشد یا این که روابط بین متغیرها، صفات، کنش و واکنش و عوامل تاثیرگذار در جامعه را مورد مطالعه قرار دهد. مجموعه واحدهایی که حداقل در یک صفت مشترک باشند یک جامعه آماری را مشخص میسازند (خاکی، ۱۳۸۷).
جامعه مطالعاتی پژوهش حاضر در برگیرنده شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ می‌باشد. روش نمونه گیری در این پژوهش به صورت حذف سیستماتیک می‌باشد. یعنی ابتدا لیستی از کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تهیه می شود و سپس شرکت‌هایی که شرایط نمونه مورد نظر در پژوهش حاضر را نداشته باشند حذف میشوند و بقیه شرکتها با در نظر گرفتن ویژگیهای زیر به عنوان نمونه انتخاب میشوند؛
-
- به منظور رعایت همسانی تاریخ گزارشگری و حذف اثرات فصلی، دوره مالی شرکتها منتهی به پایان سال شمسی باشد.
-
- به منظور همگن بودن اطلاعات، فعالیت شرکتها، تولیدی باشد و جزء شرکتهای واسطه‌گری مالی، سرمایه‌گذاری، نهادهای پولی، بانکی و هلدینگ نباشند.
-
- اطلاعات مربوط به داده های صورت‌های مالی از ابتدای سال مالی ۱۳۸۷ لغایت ۱۳۹۲ در دسترس باشند.
-
- شرکت‌هایی که در سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ تغییر دوره مالی دادند.
-
- نماد معاملاتی شرکتها فعال و سهام آن ها طی دوره پژوهش بیش از شش ماه در بورس اوراق بهادار متوقف نشده باشد.
- شرکتهای زیان‌ده در طول دوره پژوهش حذف شوند.
۱-۷ تعریف واژه ها و اصطلاحات پژوهش
حاکمیت شرکتی: حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از مکانیزمهای کنترلی درون شرکتی و برون شرکتی می‌باشد که تعادل مناسب میان حقوق صاحبان سهام از یک سو و نیازها و اختیارات هیات‌مدیره را از سوی دیگر برقرار می نماید و در نهایت این مکانیسمها اطمینان معقولی را برای صاحبان سهام و تهیه‌کنندگان منابع مالی و سایر گروه های ذینفع فراهم میسازد ( برادران حسن‌زاده و همکاران، ۱۳۹۱).
درجه بهبود ساختار حاکمیت شرکتی: در این پژوهش با اندازه‌گیری درجه بهبود ساختار حاکمیت شرکتی، کفایت حاکمیت شرکتی تعیین می‌شود. بدین صورت که شرکتها با بهره گرفتن از معیارهای حاکیمت شرکتی ذیل امتیاز‌بندی میشوند؛
-
- درصد سهام شناور آزاد: درصد سهام شناور آزاد به عنوان شاخص ساختار مالکیت از لحاظ تمرکز مالکیت می‌باشد. درصد سهام شناور آزاد، مقدار سهمی است که انتظار می‌رود در آینده نزدیک قابل معامله باشد و با اهداف مدیریتی توسط سهام‌داران نهادی نگهداری نشود (برادران حسن‌زاده و همکاران، ۱۳۹۱).
-
- اعضای غیرموظف هیات‌مدیره: عضو پاره وقت هیات‌مدیره است که فاقد مسئولیت اجرایی در شرکت می‌باشد و حقوق ثابت ماهانه یا سالانه از شرکت دریافت نمی‌کند (نیکومرام و محمد زاده سالطه، ۱۳۸۹).
-
- کیفیت افشا: اصل افشا ایجاب می‌کند که صورت‌های مالی به گونه‌ای طرح‌ریزی و تهیه شوند که تصویری دقیق‌تر از رویدادهای اقتصادی که برای یک دوره بر واحد اقتصادی اثر گذاشته‌اند، ارائه شود و نیز در برگیرنده اطلاعاتی باشند که برای یک سرمایه‌گذاری معمولی مفید واقع شوند و موجب گمراهی خواننده نگردند. به طور آشکارتر اصل افشای کامل بدین معنی است که هیچ اطلاعات مهمی که مورد علاقه و توجه یک سرمایه‌گذار عادی باشد، نباید حذف یا پنهان گردد (پارسائیان، ۱۳۸۱).
-
- نوع مؤسسات حسابرسی: نهاد حسابرسی[۷] نقش تعیین‌کننده‌ای در مراقبت و کنترل اشتباهات سهوی اطلاعات حسابداری ایفا می‌کند. این نهاد به عنوان یک شخصیت مستقل برونی وظیفه قضاوت درباره اعتبار صورت‌های مالی تهیه شده طبق اصول حسابداری را بر عهده دارد (صادقی‌پور، ۱۳۹۲).
“
