برنامه­ ریزی به منظور ایجاد و توسعه گردشگری پایدار می ­تواند زمینه لازم را برای حفظ منابع طبیعی و فرهنگی به همراه داشته باشد.

از برنامه­ ریزی می­توان برای ارتقا و تجدید حیات شیوه ­های گردشگری فعلی یا شیوه ­های گردشگری که به گونه ­ای نامناسب توسعه یافته­اند، استفاده نمود. همچنین از طریق فرایند برنامه­ ریزی می­توان نواحی جدید گردشگری را به طور انعطاف­پذیر طراحی نمود.
توسعه گردشگری به منابع انسانی ماهر و شایسته­ای نیاز دارد که دوره­ های آموزشی و کار ورزی مناسب را طی کرده باشند. برآوردن نیازهای نیروی انسانی به طرح­ریزی و برنامه­ ریزی دقیق و در بعضی موارد به تسهیلات آموزشی ویژه­ای نیاز دارد.
به منظور توسعه کنترل شده گردشگری، به ساختارهای سازمانی، استراتژی­ های بازاریابی، برنامه ­های ترویج، قوانین و مقررات و شاخص­ های مالی نیاز است که از طریق فرایند برنامه­ ریزی جامع و منسجم با برنامه ­های توسعه و سیاست­های گردشگری هماهنگ شده باشند.
برنامه­ ریزی؛ مبنایی اصولی برای مرحله­بندی فرایند توسعه و مدیریت پروژه فراهم می­ کند که برای سرمایه ­گذاری در بخش­های عمومی و خصوصی مفید باشند.
۳-۲-۲) رویکردهای برنامه­ ریزی گردشگری
یکی از موضوعات مهم در برنامه­ ریزی گردشگری، شناخت رویکردهای آن می­باشد. در این قسمت به توضیح مهم­ترین این رویکردها پرداخته می­ شود.
۱-۳-۲-۲)رویکرد سیستمی^[۲۸]
در ادبیات گردشگری، رویکردهای سیستمی به منظور درک بهتر اجزای گردشگری و عملکرد و ارتباط متقابل بین این اجزا پیشنهاد شده است. یکی از اهداف غایی اتخاذ رویکرد سیستماتیک در مطالعات گردشگری ارائه بهترین انطباق بین اجزای عرضه و تقاضای گردشگری به منظور توسعه موفقیت آمیز گردشگری است (ازهری،۱۳۹۱).
به طور کلی، رویکردهای سیستمی گردشگری مقصد- مبدأ و عملکرد سیستم گردشگری به منظور توصیف گردشگری به عنوان یک سیستم به کار برده شده است. این رویکرد می ­تواند به عنوان یک چارچوب پایه­ای برای درک بهتر گردشگری مورد توجه قرار گیرد (لیپر، ۱۹۷۹). در سیستم گردشگری مقصد- مبدأ، گردشگری از دو منطقه یا جزء تشکیل شده است: ۱٫ منطقۀ مبدأ؛ به کشور یا منطقه­ای که گردشگران از آنجا سفر خود را شروع می­ کنند، اطلاق می­ شود؛ ۲٫ منطقۀ مقصد؛ به محل­هایی که توسط گردشگران دیدن می­ شود، تأکید دارد و شامل همه برنامه­ ها و مکان­هایی است که برای جذب دیدارکنندگان طراحی و مدیریت می­ شود (گان،۱۹۸۸). به طور معمول، مبدأ به منبع تقاضای گردشگری اشاره دارد، تا جایی که مقصد به جنبه عرضه گردشگری مربوط می­ شود و کمک می­نماید تا جاذبه ویژه­ای به گردشگران ارائه شود (یوسال^[۲۹]،۱۹۹۸). عملکردهای بازاریابی گردشگری بیشتر در مبدأ گردشگری هدایت می­شوند و برنامه­ ریزی و توسعه گردشگری در منطقه مقصد به اجرا در می ­آید.
در زمینۀ بررسی و تحلیل سیستم گردشگری دیدگاه­ های فراوانی وجود دارد که دراین تحقیق به عمده­ترین آن­ها شامل دیدگاه سازمان جهانی جهانگردی (۱۳۷۹)، دیدگاه ماتیسون و وال (۱۹۸۲)، میل و موریسون (۱۹۸۵)، گان (۱۹۹۳)، لیپر (۱۹۹۰)، ادوارد اینسکیپ (۱۹۹۱)، ونهوف (۲۰۰۵)، پیرس (۱۹۹۵) و فورمیکا (۲۰۰۰) پرداخته شده است.
یک مفهوم اساسی در برنامه­ ریزی گردشگری آن است که گردشگری را باید به صورت سیستمی مرکب از عوامل عرضه و تقاضا در نظر گرفت که به یکدیگر مرتبط می­باشند. عوامل تقاضا شامل بازارهای داخلی و بین المللی گردشگری و ساکنین محلّی است که از جاذبه­ها، تسهیلات و خدمات گردشگری استفاده می­نمایند. عوامل عرضۀ گردشگری نیز شامل جاذبه­ها و فعالیت­ها اعم از جاذبه­های فرهنگی و طبیعی، جاذبه­های خاص، واحدهای اقامتی و سایر تسهیلات و خدمات گردشگری نظیر دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی، رستوران­ها، مراکز خرید، مراکز اطلاع­رسانی، خدمات بانکی و ارزی، خدمات بهداشتی و پستی، حمل و نقل و سایر زیرساخت­ها مانند تأمین آب، تأمین برق، سیستم دفع فاضلاب و زباله و ارتباطات راه دور و عناصر سازمانی مشتمل بر ساختارهای سازمانی، مؤسسات بخش گردشگری، برنامه­ ها و مؤسسات آموزشی، قوانین و مقررات مرتبط با گردشگری، سیاست­های سرمایه ­گذاری، راهبردها و برنامه ­های بازاریابی می­ شود.
در برنامه­ ریزی گردشگری، درست همانند یک سیستم توسعۀ عوامل از جمله عوامل عرضه و تقاضا و عناصر فیزیکی و سازمانی باید به صورت منسجم در نظر گرفته شود. اگر سیستم به صورتی منسجم ضمن توسعۀ هماهنگ کلیۀ اجزا برنامه­ ریزی شود، آنگاه بسیار اثربخش­تر عمل خواهد کرد و منافع مطلوب را حاصل خواهد کرد (WTO،۲۰:۱۳۷۹).
عوامل عرضه
- جاذبه­ها و فعالیت ها
- محل اقامت
- دیگر خدمات و تسهیلات گردشگری
- حمل ونقل
- دیگر تأسیسات زیر بنایی
- عناصر سازمانی
عوامل تقاضا
- بازارهای گردشگری بین المللی
- بازارهای گردشگری داخلی
- استفاده ساکنان از جاذبه­ها و امکانات و خدمات گردشگری
شکل شماره ۱-۲- عناصر سیستم گردشگری (سازمان جهانی گردشگری)
منبع: سازمان جهانی جهانگردی‌ (۱۵:۱۳۷۹)
سیستم گردشگری ماتیسون و وال^[۳۰]
ماتیسون و وال (۱۹۸۲) سیستم گردشگری را متشکل از سه جزء می­داند:
عامل پویا^[۳۱]: اشاره به گردشگر دارد؛
عامل ایستا^[۳۲]: اشاره به مقصد با تمام اجزایش دارد؛ و
عامل تبعی یا پیامدی^[۳۳]: اشاره به اثرات گردشگری دارد.
وجه تمایز این سیستم توجه به عامل اثرات است. ماتیسون و وال در مدل خود وجه دیگری از سیستم گردشگری؛ یعنی، مدیریت اثرات را مورد توجه قرار می­ دهند که از اهمیت بسزایی برخوردار است و معتقدند که هر سیستمی اثرات و پیامدهایی دارد که می ­تواند مثبت یا منفی باشد. اهمیت عامل پیامدی در برنامه­ ریزی گردشگری ارتقای اثرات مثبت به حداکثر و در مقابل کاهش اثرات منفی به حداقل است.
سیستم گردشگری میل و موریسون^[۳۴]
میل و موریسون (۱۹۸۵) با تشریح سیستم گردشگری از دیدگاه عرضه و تقاضا، چهار بخش اصلی نظام را شامل: ۱٫ بازار (گردشگران)؛ ۲٫ سفر (حمل و نقل)؛ ۳٫ مقصد (جاذبه­ها، تسهیلات و خدمات)؛ ۴٫ بازاریابی (اطلاعات و پیشبرد) در نظر می­گیرد که هر بخش زنجیر وار با دیگری ارتباط نزدیکی دارد (اینسکسپ،۲۲:۱۹۹۱). این الگو سیستم گردشگری را از منظر چرخۀ خرید و فروش سفر به عنوان محصول نهایی نشان می­دهد. فرایند خرید و فروش کالای سفر در سیستم مذکور نقطه آغاز و انتها ندارد و فرایندی متوالی و مدوام است.
بازار
اقدام به سفر؛ ما در ذهن به تصمیم­ گیری می رسیم.
خرید سفر
رسیدن به بازار
سفر

2. 2. تجزیه و تحلیل مقصدهای گردشگری

بازاریابی

4. بازاریابی