یکی از قدیمی ترین تعاریف در این زمینه تعریف گرینهاوس و بیوتل^[۶۳] است بنا بر تعریف آن ها تعارض کار- خانواده نوعی از تعارض بین نقش هاست که در آن فشارهای حاصل از نقش ها و خواسته های کار و خانواده، از برخی جهات با هم ناهمساز هستند، ‌به این معنا که مشارکت در نقش های شغلی یا خانوادگی به دلیل مشارکت در نقش های دیگر دشوارتر می شود(هنسی،۲۰۰۵).

پژوهش های اولیه تعارض کار- خانواده را یا به عنوان(الف) یک سازه عمومی، دو طرفه، یک بعدی که در آن نقش های شغلی با نقش های خانوادگی و بر عکس متداخل می‌شوند( روسیو^[۶۴] و کوکه^[۶۵]، ۱۹۹۲؛ گوگینز^[۶۶] و بورلین^[۶۷]، ۱۹۸۷؛ رایس^[۶۸]، فرون^[۶۹] و مک فارلین^[۷۰]، ۱۹۹۲؛ استین^[۷۱]، پاتیک^[۷۲] و فاج^[۷۳]، ۱۹۸۶) یا(ب) به عنوان فقط تعارض کار- خانواده، تصورکردند و مورد اندازه گیری قرار دادند( بدین^[۷۴]، بورک^[۷۵] و موفر^[۷۶]، ۱۹۸۸).

نتمایر و مک موریان به نقل از هنسی(۲۰۰۵)، تعارض کار با خانواده را اینگونه تعریف کرده‌اند. تعارض کار، با خانواده شکلی از تعارض درون نقش ها است که در آن زمان کلی اختصاص داده شده به شغل و فشار وارد آمده از سوی شغل در انجام مسئولیت های خانوادگی اختلال ایجاد می‌کند و به همین ترتیب تعارض خانواده، با کار نیز اینگونه تعریف شده است« شکلی از تعارض درون نقش است که در آن زمان کلی اختصاص داده شده به خانواده و فشار واردآمده از سوی الزامات خانوادگی، در انجام مسئولیت های شغلی اختلال ایجاد می‌کند. ‌بنابرین‏ با دو نوع تعارض کار- خانواده روبرو هستیم:

۱-۱۰-۲ تعارض کار- خانواده:

تعارض کار، با خانوده نوعی تعارض بین نقش هاست که در آن فشارها و الزامات محیط کار در عملکرد مسئولیت های خانوادگی فرد اختلال ایجاد می‌کند، یا شکلی از تعارض بین نقشهاست که در آن فشارهای حاصل از نقش های کاری و خانوادگی از برخی جهات ناهمساز هستند. ‌به این معنا که مشارکت در نقش های دیگر دشوارتر می شود(گرینهاوس و بیوتل، ۱۹۹۸، به نقل از ارازی تیمور،۱۳۸۷).

۲-۱۰-۲ تعارض خانواده-کار:

تعارض خانواده، با کار نوعی تعارض بین نقش هاست که در آن فشارها و الزامات محیط خانواده در ایفای مسئولیت های شغلی فرد اختلال ایجاد می‌کند. تعارض خانواده، با کار شکلی از تعارض درون نقش هاست که در آن زمان کلی اختصاص داده شده به وظایف خانواده و فشار وارد شده از سوی وظایف خانواده در انجام مسئولیت های شغلی اختلال ایجاد می‌کند(نتمایر و مک موریان^[۷۷]، ۱۹۹۶٫ به نقل از ارازی تیمور، ۱۳۸۷).

۱۱-۲ انواع تعارض کار – خانواده

گرینهاوس و بیوتل انواع تعارض کار- خانواده را به سه نوع: ۱) تعارض مبتنی بر زمان^[۷۸] ۲) تعارض مبتنی بر فشار^[۷۹] ۳) تعارض مبتنی بر رفتار^[۸۰] تقسیم بندی می‌کنند.

۱-۱۱-۲ تعارض مبتنی بر زمان

این نوع تعارض، در نتیجه رقابت های چندگانه برای تصاحب زمان در اختیار فرد است. حال آنکه نمی توان مدت زمان انجام فعالیت در یک نقش را برای فعالیت های مربوط به نقش های دیگر اختصاص داد. تعارض مبتنی بر زمان دو شکل عمده دارد:

الف) فشارهای زمانی پیوسته با یک نقش، ممکن است پیروی از انتظارات ناشی از نقشی دیگر را به لحاظ فیزیکی ناممکن سازد.

ب) ممکن است وقتی شخصی می‌خواهد به طور فیزیکی تقاضاهای یک نقش را برآورده کند، درگیر اشتغال ذهنی با نقش دیگر شود.

منابع تعارض مبتنی بر زمان، در نقش شغلی شامل تعداد ساعات کار در هفته، میزان اضافه کاری، نوبت کار، انعطاف پذیری برنامه ریزی زمان بندی کار، کنترل برنامه زمان بندی کار و تمایل شدید فرد شاغل نسبت به انجام کار در ساعات طولانی است.

این عوامل از طریق گسترش تعهد زمانی فرد به ایفای نقش کاری خود بر تعارض کار- خانواده تأثیر می‌گذارند. منابع این نوع از تعارض در نقش خانوادگی که احتمال بروز تعارض کار- خانواده را افزایش می‌دهد شامل: ازدواج، نقش والدینی و مسئولیت تربیت فرزند، وجود فرزندان جوان هر خانواده و تعداد ساعات کار هفتگی همسر است. زنانی که شوهران آن ها تا حد زیادی درگیرند و زمان کمتری برای نقش خانوادگی اختصاص می‌دهند، بیشتر دچار تعارضات مبتنی بر زمان می‌شوند، همین موضوع به طور دیگر برای مردان صادق است. شوهران زنان مدیر و متخصص در مقایسه با شوهران زنان غیرمتخصص و غیرمدیر تعارض کار و خانواده شدیدتری را تجربه می‌کنند. اشتغال زنان در مشاغل تخصصی یا مدیریتی که لازمه آن کار در ساعات طولانی و اشتغال ذهنی نسبت به وظایف شغلی است، فشارهای شدیدتری را به شوهر آن ها برای مشارکت زیادتر در فعالیت های خانوادگی وارد می‌کند و در نتیجه نسبت به مسئولیت های کاری دچار احساس تعارض می‌شوند(وایدانوف^[۸۱]، ۲۰۰۴٫ به نقل از ملکیها، ۱۳۸۷).

۲-۱۱-۲ تعارض مبتنی بر فشار

شکل دوم تعارض کار- خانواده فشار تولید شده در نتیجه محرک های تنش زای شغلی و خانوادگی است. این محرک ها در قلمرو هر یک از نقش های شغلی و خانوادگی، فشارهای فیزیکی و روانی، نظیر تنش، اضطراب، خستگی، افسردگی و بی حوصلگی و تندخویی را پدید می آورند که ایفای انتظارات ناشی از نقش دیگر را دشوار می‌سازد. بدین ترتیب، زمانی تعارض مبتنی بر فشار به وجود می‌آید که فشار حاصله از یک نقش به عملکرد شخص در نقش دیگر اثر می‌گذارد. ناسازگاری نقش ها اغلب به جهت فشار یک نقش است که پیروی از تقاضاهای نقش دیگر را دشوار می ‌سازد و منابع این تعارض در کار شامل اتهام نقش کاری، تعارض نقش کاری در سطح پایین حمایت سرپرست، تنش در ارتباطات، میزان تغییرات محیط کاری، فقدان یا ضعف ویژگی های مطلوب شغلی مانند تلاش برانگیزی، تنوع در وظایف، اهمیت وظیفه، استقلال و آزادی عمل در کار، تناسب کار با شخص است(وایدانوف، ۲۰۰۴٫ به نقل از ملکیها، ۱۳۸۷).

این عوامل موجب خستگی، فشار روانی و یا نگرانی شکست در کار شده و بر خانواده فرد تأثیر منفی می‌گذارند. به طوری که فرد شاغل را در جهت افسردگی در کار و احتمالاً کاهش برقراری تماسهای شخصی در خانه سوق می‌دهد. همچنین تعهد زمانی زیاد نسبت به کار می‌تواند به طور غیرمستقیم بر این نوع از تعارض تأثیر بگذارد. منابع تعارض مبتنی بر فشار در نقش خانوادگی شامل فقدان یا حمایت کم زوجین از یکدیگر است. مردی با نگرش های فمنیستیف رفتار عادی حمایت آمیزی نسبت به همسرش ابراز می‌کند که می‌تواند تا حد زیادی مانع تعارض کار- خانواده شود. در مقابل زنانی که شوهر آن ها تمایل یا نگرش مطلوبی نسبت به اشتغال آنان ندارد، احتمالاً تعارض نسبتاً شدیدی را بین نقش های خانوادگی و شغلی خود تجربه م یکنند. عدم توافق زن و شوهر درباره نقش های خانوادگی و عدم تشابه زوجین در باورهای بنیادین می‌تواند نظام متقابل حمایت را تضعیف کند و به تنش های خانوادگی یاری رشاند و از این طریق تعارض کار- خانواده را تقویت کند(آیکان^[۸۲]، ۲۰۰۵٫ به نقل از ملکیها، ۱۳۸۷).

۳-۱۱-۲ تعارض مبتنی بر رفتار